สอนเดกใหเปนคนด

สอนเดกใหเปนคนดวจารณ พานช

สอนเดกใหเปนคนด : ศ. นพ.วจารณ พานช

ISBN ๙๗๘-๖๑๖-๙๑๓๘๑-๖-๗

ผเขยน ศ. นพ.วจารณ พานช

ทปรกษา คณปยาภรณ มณฑะจตร

บรรณาธการ คณรตนา กตกร

พมพโดย มลนธสยามกมมาจล

๑๙ ถนนรชดาภเษก แขวงจตจกร เขตจตจกร

กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐

โทรศพท : ๐ ๒๙๓๗ ๙๙๐๑-๗

โทรสาร : ๐ ๒๙๓๗ ๙๙๐๐

เวบไซต www.scbfoundation.com

พมพครงท ๑ ตลาคม ป ๒๕๕๗

จำนวน ๕,๐๐๐ เลม

พมพท บรษท มาตาการพมพ จำกด

ราคา ๑๖๐ บาท

3

ถาเดกทงหมดเปนคนด เดกทกคนมศกยภาพทจะเปนคนดเพราะ

เขาเกดมาพรอมกบสงทมคาทสดและวจตรทสดในจกรวาล คอเซลลสมอง

๑๐๐,๐๐๐ ลานตว ทสามารถถกทอกนเปนโปรแกรมแหงความด

โปรแกรมในสมองของเดกกมสวนคลายโปรแกรมในเครอง

คอมพวเตอร โปรแกรมของเครองคอมพวเตอรเขยนขนอยางละเอยด โดย

ผเชยวชาญเขยนโปรแกรมเพอใหเครองคอมพวเตอรทำงานไดอยาง

เหลอเชอ

โปรแกรมในสมองของมนษยเกดขนจาก ปฏสมพนธระหวางเดก

กบคนรอบขาง

ถาเปน ปฏสมพนธเชงอำนาจ ทผใหญทำกบเดก เครอขาย

ใยประสาทกจะเบผดรปผดราง เกดเปนโปรแกรมพฤตกรรมทางลบ กอ

ความทกขใหตนเองและผอน

ถาเปน ปฏสมพนธเชงเปนเหตเปนผล ทผใหญมกบเดก เครอขาย

ใยประสาทกจะถกทอกนเปนโปรแกรมแหงความเปนเหตเปนผล กอใหเกด

ปญญา ความดและความสข ความดเกดจากความเปนเหตเปนผล ความเปน

เหตผลนบางททางพทธเรยกวาธรรมะ

คำนยม

4

การใชอำนาจคอการขาดเหตผล

ฉะนน การเลยงเดกใหเปนคนด ไมวาจะเปนโดยพอแม พนอง

ครพเลยง หรอใครกตาม คอปฏสมพนธทดหรอการเรยนรระหวางกน

เดกเรยนรจากผใหญ ผใหญเรยนรจากเดก เมอเปนการเรยนรกไมใชการ

ใชอำนาจ อำนาจทำใหเกดการบบคนทงตอตนเองและผอน การบบคนคอ

ความทกข เมอการเลยงเดกเปนปฏสมพนธทไมใชอำนาจ แตเปนการเรยนร

การเรยนรจงเปนความสข เพราะการเรยนรใหอสรภาพทจะเตบโต

การเลยงดเดกทดจงเปนเครองมอการพฒนาผใหญอยางดยง และ

มแรงจงใจสง เพราะเดกเปนทรกของพอแม ครบาอาจารย และผใหญ

โดยทวไป ถาการเลยงดเดกทดเปนเครองทำใหผเลยงกลายเปนคนดและ

มความสข นอกเหนอไปจากทำใหเดกเปนคนด ถาเปนเชนนเรากนาจะ

สามารถทำใหการเลยงดเดกเปนเครองเรยนรของคนทงสงคม

เมอคนทงสงคมเหนวาเดกๆ ไมวาเปนลกของใคร ลวนเปนลก

ของเรา แลวพากนชวยใหเดกๆ ทกคนไดรบการเลยงดทด การทเดกทงหมด

จะเปนคนดกเปนเรองทเปนไปได

หนงสอเลมน “สอนเดกใหเปนคนด” เกดจากจตใจอนประเสรฐ

ของคน ๒ คน หนงคอคร Annie Fox ทใชความรและประสบการณเรยบ

เรยงหนงสอชอ Teaching Kids to Be Good People : Progressive

Parenting for the 21st Century ซงมตวอยางปฏสมพนธเชงเหตผล

ระหวางผใหญกบเดกอยางเปนรปธรรม อยางหลากหลาย หนงคอ

ศาสตราจารยนายแพทยวจารณ พานช ผสงเสรมการเรยนรทยงใหญ

แหงยค ซงเมออานหนงสอเลมนกมความประทบใจ และความทเปน

blogger ผขยน ผซงเมอเรยนรเรองอะไรดๆ ก blog แทบทกวน เพอ

แบงปนขยายการรบรสงดๆ ออกไป จงถายทอดหลกการสำคญๆ ของ

5

หนงสอเลมนออกเปนภาษาไทยผานบลอกเปนตอนๆ แลวรวบรวมมาเปน

หนงสอเลมน ซงจดพมพเผยแพรโดยมลนธสยามกมมาจล ซงมคณปยาภรณ

มณฑะจตร เปนผจดการ โดยตงใจจะเผยแพรใหกวางขวางทสด เพราะ

มลนธสยามกมมาจลไดกลายเปนสถาบนทเอาจรงเอาจงในเรองสงเสรม

การเรยนร

โดยทการเรยนรทถกตองเปนเครองปลดปลอยมนษยไปสอสรภาพ

ความสข ความด และความงาม หวงวาความปรารถนาดของผเรยบเรยง

ผแปล และผจดพมพหนงสอเลมน จะกอใหเกดความบนดาลใจแกมหาชน

โดยกวางขวาง วาการเรยนรทดเปนสงทประเสรฐทสดของมนษย และ

เปนหนาทของเราทกคนทจะแสวงหา และชวยใหเพอนมนษยไดพบการ

เรยนรทดอนประเสรฐน

ประเวศ วะส

6

คำนยม

สอนเดกใหเปนคนด เปนหนงสอทหนจะหยบมาอานใหมใน

อกป ๑๐ ปขางหนา เมอหนมลกเปนของตวเองกจะกลบมาอานอก

หนงสอเลมนเปนคลายกบภาพสะทอนปญหาของเดกวยรน (หรอกำลง

จะเขาวยรน) ในหลายๆ ดานของสงคมอเมรกา และทาทของพอแม

ในการรบมอกบลกวยรน

หนอานแลวกมความคลายคลงกบปญหาของเดกไทยอยมาก

ทงทเปนปญหาทเกดกบเดกแตละคน และปญหาทเกดจากความคาดหวง

ของพอแม ซงหนโชคดทไมคอยมปญหาน แตกไดรบรและบางครงก

สะเทอนใจกบปญหาของเพอนทแบกรบความคาดหวงจากคนทเรา

รกมากทสด (ซงบางครงกไมตรงกบเราเลย) หนงสอบอกวา ปญหา

เหลานจะสงผลกบเดกในชวงหวเลยวหวตอ จงจำเปนอยางยงทเราตอง

“พดคย” กน เพอสรางความเขาใจระหวางกน ทำใหเกดความสข

หนงสอพยายามบอกพอแมแทนเรา ปญหาหลายๆ อยาง พอแมอาจ

ไมเคยรวายคนสมยน มนมแบบนดวยหรอ ถาพอแมเขาใจความ

เปลยนแปลงของสงคมกนาจะเขาใจ และชวยเหลอลกๆ ไดตรงจด

มากขน

7

ไมใชแตพอแม หนกไดเรยนรจากหนงสอเลมนเหมอนกน อยาง

เชนคณสมบตของคนดทง 8 หมวด ในหนงสอเลมน เปนอกเรองท

กระตกใหหนตองสำรวจตวเองเหมอนกนวาฉนเองเปนอยางไร? หรอ

The Point of Teen’s View “การบนเปนการแสดงทาทเชงลบ”

เปนประโยคจากในหนงสอททำใหรสก สะกดใจอยางจง ไมเพยงแต

ตวหน แตกบเพอนๆ แทบทกคน เราจะตองมเสยงบนกอนลงมอทำงาน

อยบอยๆ หนกไดบทเรยนวาเวลาจะทำอะไรกลงมอทำเลย อยาบน

เพราะจะทำใหเสยบรรยากาศ

หนงสอเลมนบอกวา “ทกษะทสำคญทสดของพอแมและ

ครคอการรบฟงอยางเหนอกเหนใจฟงใหเขาใจรบรถงความรสก

ของเดกไมใชสวนกลบหรอสงสอน” หนเหนดวยลานเปอรเซนต

เพราะเมอไรทถกพอแมอบรม เรากจะอดอดมทาทแขงกราวขนมา หรอ

ไมกเมนเฉย หนงสอเลมนชวยพดแทนลกเปนอยางด

ไอรณ มณฑะจตร

8

คำนำมลนธฯ

เมอลก(ศษย)มพฤตกรรมไมพงประสงคเราจะทำอยางไรด

จะอบรมลก(ศษย)อยางไรใหเปนคนด

เมอลก(ศษย)มแฟนเราควรทำอยางไร

จะรบมอกบอารมณปนปวนของวยรนไดอยางไร

เปนคำถามทพอแม คร อาจารยมกจะเผชญกบสถานการณเชนน

เสมอในการดแลลก (ศษย) วยรน สำหรบคนเปนพอเปนแมแลว เราหวง

วาจะสามารถรบมอกบปญหาเหลานไดด เพราะหมายถงความสามารถ

ในการบมเพาะบตรหลาน ใหเตบโตเปนผใหญทด มความมนคงทางอารมณ

แตความจรงแลวพอแมหลายคนกแอบยอมรบกบตวเองวาเปนมอใหม

หดเลยงลกวยรนเชนกน การทตองประคบประคองใหลก (ศษย) วยรน

ผานชวงเวลาท “ปนปวน” ในชวตใหเตบโตเปนผใหญทสมบรณนน เปน

เรองทยากลำบากไมแพวยรนเลย เพราะตองทำความเขาใจและรเทาทน

สถานการณทางอารมณ ของลก (ศษย) และตองใหคำแนะนำโดยมทาท

ท “วยรน” รบได การทำหนาท “โคช” มอใหม เชนนเปนเรองทพอแม

หลายคนกงวลวาจะทำไดดแคไหน

หนงสอสอนเดกใหเปนคนด ทอยในมอทานเลมนเปนผลงานเขยน

บลอก ของศาสตราจารยนายแพทยวจารณ พานช ใน Gotoknow

จำนวน 19 ตอน จากการตความสาระในหนงสอ Teaching Kids to

9

Be Good People: Progressive Parenting for the 21th Century

เขยนโดย Annie Fox อาจใหกญแจสำคญทพอแมและครอาจารยแสวงหา

นนคอความเขาใจในสภาวะทางอารมณของวยรนและบทบาทของ “โคช”

ทด ทานจะพบวาหลายคำตอบในหนงสอเลมนเปนเหมอนกระจกสะทอน

ภาพของทานเองในสถานการณตางๆ ทผานมา และคงประเมนไดแลว

วาเรารบมอกบสถานการณเหลานไดดเพยงใด ความสำคญคอเราจะรบมอ

กบสถานการณทจะเกดขนในอนาคตไดดกวาไดอยางไร?

หนงสอเหลานไมเพยงแตจะมคณคาตอผใหญท อยากเปน “โคช”

ทด แตวยรนกไดประโยชนจากการอานเพอทำความเขาใจตนเอง

มลนธสยามกมมาจล จงหวงเปนอยางยงวา เนอหา และแงคด

ของหนงสอเลมนจะเกดประโยชนอยางสงสด สำหรบพอ-แม-ผปกครอง-

คร-อาจารย และเยาวชน ในการมองเหนแนวทางนำไปแกไขปญหาตางๆ

จนสมฤทธผล จนทายสดจะสามารถนำไปปรบพฤตกรรมของลก (ศษย)

หรอของตนเองใหดขน เพอใหเกดความสมพนธทดขนภายในครอบครว

และสงผลทดตอเนองตอไปในสงคม

และหวงวาหนงสอเลมนจะเปน “คมอ” และเปน “เพอน”

ในยามทเกดความ “ปนปวน” ขนมา และมสวนชวยใหลมพายนนสงบลง

ไดดวยด

มลนธสยามกมมาจล

10

คำนำผเขยน

หนงสอ สอนเดกใหเปนคนดเลมน รวบรวมจากบนทกในบลอก

GotoKnow จำนวน ๑๙ ตอน ทเผยแพรระหวางวนท ๓ กนยายน ๒๕๕๖

ถงวนท ๙ มกราคม ๒๕๕๗ และเมอคณปยาภรณ มณฑะจตร ผจดการ

มลนธสยามกมมาจล ไดอาน กแสดงความจำนงวามลนธฯ ตองการ

จดพมพรวมเลมออกเผยแพรใหกวางขวางขน เพราะสาระในหนงสอตรงกบ

เปาหมายของมลนธฯ คอสงเสรมการพฒนาเยาวชน เนนทการพฒนา

บคลก นสยใจคอ หรอความเปนคนด ทเรยกวา Character Building

บนทกทงหมดนน ไดจากการอานและตความสาระในหนงสอ

Teaching Kids to Be Good People : Progressive Parenting for

the 21st Century เขยนโดย Annie Fox ยำวาเปนการเขยนแบบ

ตความ ไมไดถอดความหรอแปล ดงนน ผรบผดชอบความถกตองของ

สาระในบนทก และในหนงสอ สอนเดกใหเปนคนด เลมน คอตวผม

ไมใช Annie Fox แตจรงๆ แลว สาระไมตำกวารอยละ ๘๐ มาจาก

หนงสอท Annie Fox เขยน

เนองจากหนงสอเลมนเขยนแบบตความ ทานผอานพงอาน

อยางมวจารณญาณ

11

ผมไดเขยนไวหลายทในตนฉบบ วาคำแนะนำของ Annie Fox

ในหนงสอเลมดงกลาวนน เขยนตามบรบทของสงคมและวฒนธรรม

อเมรกน คำแนะนำในบางเรองจงอาจไมคอยสอดคลองกบบรบทของ

สงคมไทย ในขนตอนของการรวบรวมและปรบปรงขอความในบนทก

ทลงบลอก ไดมการปรบปรงเพมเตมขอความบาง เพอใหสอดคลอง

กบสงคมไทย แตกปรบปรงเพยงเลกนอยเทานน ผมขอขอบคณทมงาน

ของมลนธสยามกมมาจล ทชวยตรวจทานและใหคำแนะนำ

หนงสอเลมน เขยนเพอสอสารกบพอแม ในการทำหนาทเปน

“ครฝก” ชวยประคบประคองลกของตนใหผานขนตอนพฒนาการชวต

วางพนฐานความคด ทกษะทางอารมณ ทกษะสงคม และพฒนาความ

เปนคนด ทจะตองเขาใจขนตอนของพฒนาการเดก จากชวตทตองพงพา

ผอนโดยสนเชง (Dependent) ไปสชวตทพงตนเองได (Independent)

และเปนทพงของผอนได คอสชวตของผใหญทเปนคนด โดยมคณลกษณะ

สำคญ ๘ ประการ ตามทระบในหนงสอ

ทกษะการเปน “ครฝก” พฒนาการเดกน มความสำคญยง

ตอครดวย หนงสอเลมนจงควรไดรบการเผยแพรอยางกวางขวาง เพอ

12

ใหพอแมและครมทกษะในการชวยประคบประคอง หรอเปนพเลยง ของ

พฒนาการ ชวตของลกหรอของศษย จากวยเดกสวยผใหญ วางพนฐาน

ชวตทเปนคนด มความสขและเปนประโยชนตอสงคม ดงนน นอกจาก

หาอานในรปเลมทพมพในกระดาษ ทานผสนใจยงสามารถดาวนโหลด

หนงสอไดฟรทเวบไซตของมลนธสยามกมมาจล ท www.scbfoundation.com

หรออานจากตนฉบบในบลอกโดยตรงไดท http://gotoknow.org/

posts?tag=fox

ผมขอขอบคณคณปยาภรณ มณฑะจตร ผจดการมลนธ

สยามกมมาจล ทมดำรจดพมพหนงสอเลมน และขอบคณคณนาถชดา

อนทรสอาด เจาหนาทสอสารองคกรของมลนธสยามกมมาจล ทเปน

ผจดทำตนฉบบหนงสอและตรวจทานความถกตองของตนฉบบเดม

ขอทานผ เกยวของกบการจดทำหนงสอเลมนจงไดรบผลบญกศล

จากการทำคณประโยชนแกสงคมไทย ผานการเผยแพรแนวทาง

สอนเดกใหเปนคนด

วจารณ พานช

13

เรอง หนา

คำนยม

คำนำมลนธฯ

คำนำผเขยน

บทท

๑. ผทำนบำรง ๑๕

๒. ฝกจดการอารมณ ๑ ๒๑

๓. ฝกจดการอารมณ ๒ ๒๙

๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย ๓๕

๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง ๔๑

๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน ๔๗

๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง ๕๕

๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ ๖๓

๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว ๖๙

๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก ๗๕

สารบญ

14

บทท หนา

๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกทไมเชอฟง / ๘๕

การจดการความสมพนธ

๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรม ๙๑

แหงความโหดรายรนแรง

๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร ๙๙

๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง ๑๐๕

๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต ๑๑๓

๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ ๑๒๑

๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง ๑๒๙

๑๘. บทสงทาย ๑๓๗

๑๙. AAR ๑๓๙

15

ผทำนบำรง

๑.บทท หนา

๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกทไมเชอฟง / ๘๕

การจดการความสมพนธ

๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรม ๙๑

แหงความโหดรายรนแรง

๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร ๙๙

๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง ๑๐๕

๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต ๑๑๓

๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ ๑๒๑

๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง ๑๒๙

๑๘. บทสงทาย ๑๓๗

๑๙. AAR ๑๓๙

สอนเดกใหเปนคนด : ๑. ผทำนบำรง 15

16

“นสยหรอบคลกทด เชน ความเหนอกเหนใจ

และเคารพผอน เปนสงทสอน (ฝก) ได ทงทบานและ

ทโรงเรยน ครและพอแมทฝกเดกใหเปนคนด เปนผชวยให

สงคมและโลกเปนทปลอดภย รมเยน และเปนธรรม

สำหรบทกคน ผมอยากใหคนเราทกคนมสำนกเชนน …

สำนกพลเมอง”

16 สอนเดกใหเปนคนด : ๑. ผทำนบำรง

17

บนทก ๑๙ ตอนน มาจากการตความหนงสอ Teaching Kids

to Be Good People

: Progressive Parenting for the 21st

Century เขยนโดย Annie Fox, M.Ed.

Teaching Kids to Be Good People

สอนเดกใหเปนคนด : ๑. ผทำนบำรง

ตอนท ๑ น ตความจากบท Introduction : Obviously not

all teachers are parents, but all parents are teachers. อาน

แลวผมนกถง “บานผหวาน” ทสามพราน นครปฐม ทหมายถงการ

หวานเมลดพนธแหงความด แตคดดอกท หนงสอเลมนวาดวยการสอน

(ฝก) เดกใหเปนคนด โดยทเดกแตละคนมเมลดพนธแหงความด

อยในตวอยแลว ผมจงตงชอตอนนวา “ผทำนบำรง” (เมลดพนธแหง

ความดทมอยในตวเดก)

18

แตพอแมและครทมความมงมน

ทำนบำรง “พนธ เทพ”

ในตวเดกในยคปจจบน

ตองเผชญความทาทาย

อยางหนกจากสภาพแวดลอม

รอบดาน โดยเฉพาะอยางยง

คานยมทเผยแพรโดยสอมวลชน

มกใหความบนเทงเจอกเลส ในขณะท

ครและพอแมพยายามสรางนสยด ทเขาใช

คำวา Character Bui ld ing แตส อมวลชนทำ Character

Assassination คอทำฆาตกรรมนสยด เทากบสภาพแวดลอมรอบตว

เปนมลพษตอสขภาวะของพวกเรา !

สอนเดกใหเปนคนด : ๑. ผทำนบำรง

ผเขยนบอกวา นสยหรอบคลกทด เชน ความเหนอกเหนใจ

และเคารพผอน เปนสงทสอน (ฝก) ได ทงทบานและทโรงเรยน

ครและพอแมทฝกเดกใหเปนคนด เปนผชวยใหสงคมและโลก

เปนทปลอดภย รมเยน และเปนธรรม สำหรบทกคน ผมอยาก

ใหคนเราทกคนมสำนกเชนน...สำนกพลเมอง

19สอนเดกใหเปนคนด : ๑. ผทำนบำรง

ไมวาในวฒนธรรม Online หรอ Offline ทารณกรรมมกถก

ละเลยหรอยกยอง พอแมและครจงตองทำนบำรงความดงามในทามกลาง

กระแสสงคมทไหลบาไปในทางตรงกนขาม

ผเขยนบอกวา วยรนในสมยนถกบบคนจากเพอนๆ และตกอย

ในสภาพทวตกกงวลกบสภาพของตนเองยงกวาสมยใดๆ เขาใชคำวา Status

Anxiety ผมไตรตรองวา นนเปนสภาพสงคมอเมรกนทไมเหมอน

สงคมไทยหรอเปลา ไตรตรองแลว กคดวาวยรนไทยกตกอยใน

สภาพคลายคลงกน และทำใหวยรนตองประพฤตตนตามเพอน

และบอยครงนำไปสความเสอม เปนการเพาะ “พนธมาร” ในตน

(มผเขยนเลาการสมภาษณแมวยรนในประเทศไทย วาทตน

ตองมเพศสมพนธกเพอใหเขากลมกบเพอนๆ ได)

แตผเขยนกบอกวา เราสามารถทำนบำรงเยาวชนของเราให

เปนคนดทมใจชวยเหลอผอน และมความกลาหาญทางสงคมทจะลงมอ

ทำตามเจตนาด

พวกเราเปนเสมอนชาวสวนททำหนาท “ผหวาน” เมลดพนธ

แหงความด และหมนรดนำพรวนดน ทำนบำรง ใหสวน “พนธเทพ”

งอกงาม แมจะมกระแสสงคมทกระตน “พนธมาร” กตามท

20

ผเขยนฉลาดมาก หาวธนยามคำวาความด จากการ “ถามปวงชน”

(Crowdsourcing) และไดคำตอบทนำมาจดหมวดหมได ๘ คณสมบต

คอ ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Intelligence), จรยธรรม

(Ethics), ชวยเหลอผอน (Help), ใหอภย (Forgiveness), ความเหนใจ

(Compassion), เขาใจความรสกของผอน (Empathy), การยอมรบ

(Acceptance), และ ความกลาหาญทางสงคม (Social Courage)

ผเขยนบอกวาคณสมบตทง๘ประการนฝกได

วจารณ พานช

๑๐ ม.ค. ๕๖

บนเครองบนไปโตเกยว

http://www.gotoknow.org/posts/547284

สอนเดกใหเปนคนด : ๑. ผทำนบำรง

21

๒.

21

ฝกจดการอารมณ ๑

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

2222

“ทกษะทสำคญทสดของพอแมและครคอการฟง

หรอรบฟง ฟงอยางเหนอกเหนใจ ฟงใหเขาใจความรสก

ของเดก ไม ใชคอยสวนกลบ หรอสงสอน”

“ทกษะทางอารมณตองคกบทกษะในการเขาใจ

เหนใจคนอน เมอเราเขาใจความรสกและอารมณของเขา

เรากจะมสตในการหาวธตอบสนองเชงบวก เชงเหนอกเหนใจ

แสดงความรกความหวงใย”

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

23

ตอนท ๒ น ตความจากบทท ๑ How Do You Feel? No,

Really. Learning to Manage Emotions โดยทในบทท ๑ ม ๔

ตอน ในบนทกท ๒ น จะตความตอนท ๑ และ ๒ สวนตอนท ๓

และ ๔ จะอยในบนทกท ๓

ผเขยนขนตนบทนดวยการยกคำของ Daniel Goleman

ผเขยนหนงสอ Emotional Intelligence อนลอลนวา อนาคต

ของคนเราแตละคนจะไปไดไกลแคไหน ขนอยกบความมสตรเทาทน

อารมณของตนเอง รวธจดการอารมณทบบคน มความเหนอกเหนใจ

คนอนดานอารมณ และมปฏสมพนธอนดระหวางกน

ทกษะอยางหนงทฝกยากมาก คอการขบรถถอยหล ง เขา

จอดชดขอบทาง แตทกษะทยากกวา คอการควบคมอารมณให

สงบนง ยามเผชญอารมณรนแรงทำลายลาง ไมวาอารมณนนจะเปน

ของตนเองหรอของผอน คนเราทกคนตองไดฝกทกษะน พอแมและ

ครตองชวยฝกทกษะน แกเดก

Emotional Intelligence

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

24

ตอนท ๑ ของบทท ๑ ผเขยนเลาเรองความเขาใจผด และ

จดการอารมณผดๆ ของตนเอง จนอาย ๔๐ ป จงเขาใจ

ความเขาใจผดนนคอ คดวา คนทเปนผใหญตองเกบงำหรอ

ซอนอารมณของตน ซงกเปนความเขาใจผดของตวผมเอง จนได

อานหนงสอ Emotional Intelligence ของ Daniel Goleman เมอ

๒๐ ปทแลว จงเขาใจวา การมอารมณหรอเกดอารมณเปนธรรมชาต

ของมนษย ไมใชเรองชวหรอนาอบอาย แตถาจดการอารมณไมเปน

ปลอยใหมนพลงขนมาทำรายคนอนหรอตนเองกเกดความเสยหาย

อารมณเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษย ถาเรารจกจดการให

เกดผลเชงบวกกเปนผลด และทจรงแลว ผมคดวา นคอสวนหนงของ

การเรยนรตลอดชวต หลายครงเราผดพลาด หากเรารจกเรยนรจาก

ความผดพลาด เรากจะไมทำผดซำ และเรากจะมทกษะในการจดการ

อารมณเขมแขงขนเรอยๆ เราจะมทกษะในความสมพนธเชงบวกกบคนใน

ครอบครวและคนรอบขาง โดยผานความสมพนธทางอารมณ

ในหนงสอใหบทเรยนในความสมพนธระหวางสามภรรยา

และระหวางพอแมลกอยางดยง นคอบทเรยนจากชวตจรง ยงตอนลก

เขาสวยรน ซงเปนวนทอารมณผนผวนเพราะสาเหตทางฮอรโมน และ

ทางสงคมทเขาสวยฝกรบผดชอบตนเอง ยงเปนบทเรยนของการจดการ

อารมณเพอความสมพนธทดระหวางกน

ทกษะทสำคญทสดของพอแมและคร

คอการฟงหรอรบฟงฟงอยางเหนอกเหนใจ

ฟงใหเขาใจความรสกของเดกไมใชคอย

สวนกลบหรอสงสอน

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

25

ผเขยนถงกบแนะนำพอแมใหถามลก วาพอแมควรจะปรบปรง

ตวเองอยางไรบาง เพอเปนทพงของลกไดดกวาน ยามลกมความทกขใจ

อานตอนท ๑ ทงหมดแลว ผมสรปกบตนเองวา ทกษะทาง

อารมณตองคกบทกษะในการเขาใจ เหนใจคนอน เมอเราเขาใจ

ความรสกและอารมณของเขาเรากจะมสตในการหาวธตอบสนอง

เชงบวก เชงเหนอกเหนใจ แสดงความรกความหวงใย เรามบทเรยน

ในชวตจรงใหฝกหดเรยนรตลอดชวต

คำถามกคอ คนเปนพอแม หรอเปนคร จะชวยใหเดกพฒนา

ทกษะเชงการจดการอารมณไดอยางไร

ถามเชนนแลว ผมกนกถงตอนไปเยยมโรงเรยนลำปลายมาศพฒนา (อานรายละเอยดไดท http://www.gotoknow.org/posts/465409) และเขาไปสงเกตการณในชนอนบาล วาครมวธพดคยกบเดกอยางไร ทางโรงเรยนมกตกาใหครปฏบตตอเดกอยางไร ผมตความวานนคอการฝกทกษะเชงอารมณใหแกนกเรยน รวมทงกตกาและวธปฏบตตอนกเรยนอกหลายอยาง นาจะเปนการฝกทกษะเชงอารมณใหแกนกเรยน ผมจงคดวา จรงๆ แลว ทกขณะจตของการเรยนรในโรงเรยน

(และทบาน) เปนการฝกทกษะเชงอารมณ บรณาการอยกบการฝกทกษะ

อนๆ ในชดทกษะแหงศตวรรษท ๒๑

ในหนงสอไมไดกลาวไว แตผมเชอวา การฝกทกษะทางอารมณ

ตองบรณาการอยกบการเรยนรทกษะอนๆ

ตอนท ๒ ของบทท ๑ เปนเรองการสวมหนากากเขาหากน

เพราะไมกลาเผชญความจรง นคอขนตอนหนงของพฒนาการทางอารมณ

ของคน คนทพฒนาการทางอารมณยงอยครงๆ กลางๆ จะยงไมกลา

แสดงตวตนทแทจรงออกมา ตองแสดงตวหลอกๆ ไมตรงกบความเปนจรง

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

26

ผเขยนสอบถามนกเรยนวยรนวา ในการทตนเองปกปดความ

รสกทแทจรงในเรองใดเรองหนง ตนเองรสกอยางไร คำตอบทได

คอร สกผด รสกโกรธตวเอง ตนตองการสรางความประทบใจใหเพอน

และเมอทำเชนนนกรสกไมด รสกวาตนเปนคนหลอกลวง เปนตน เทากบ

เดกวยรนมชวตอยกบความปนปวนทางอารมณ เพราะเสพตดการ

ยอมรบจากเพอน (Peer Approval Addict)

และพฤตกรรมของเพอนๆ หลายอยางไมใช

สงทควรทำ

ผเขยนถามนกเรยนวยรนคนเดม ได

รบคำถามใหม ภายหลงคำถามแรก ๑ สปดาห

วา ชวตจะเปลยนไปอยางไร หากตนเองไมตอง

กงวลวาคนอนจะคดตอเราอยางไร คำตอบ

ทไดคอ ความวตกกงวลจะหมดไป รสกโปรงโลงเบาสบาย เปนอสระ

แลวเราจะชวยเดกใหหลดจากโซตรวนทางอารมณไดอยางไร

ไมมสตรสำเรจตายตว โดยบางครงกตองฝนใจ เชน เมอเพอน

มาหาทบานในชวงทเราไมสะดวก เรากตอนรบอยางยมแยมแจมใส การ

ฟงนกพดทางจตวทยาสำหรบวยรน การอานเรองราวของคนมชอเสยงท

คดบวก การชวนเดกคยวา หากตกไปอยในบางสถานการณตนจะทำ

อยางไร การเสนอตอเดกวา เมอไรทเผชญสถานการณทไมกลาแสดงตว

ตนทแทจรงออกไปใหมาหา การไดพดคยกบผใหญทเขาไววางใจอาจ

ชวยได

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

27

คำถามของหนม๑๓ ตนจะทำอยางไรด ทเพอนสนททเปนผหญง

บอกวาตนคงจะลองสบกญชา เพราะใครๆ เขากสบกนทงนน ตนได

หามปรามอยบาง โดยบอกวาจะไมยอมมประวตสบกญชาเปนอนขาด

เพราะตองการไปสมครเปนนกเรยนนายทหาร ถามวาตนจะทำอยางไร

กบเพอนผหญงด

คำตอบของผเขยน ชนชมทผถามหวงใยอนาคตของเพอน น

คอการทำความด แนะนำใหแสดงความหวงใยอนาคตของเพอน แสดง

ความรกและหวงดในฐานะเพอน แตอยาตงความหวงวาตนจะหามปราม

เพอนไดสำเรจ เพราะเปนการตดสนใจของเจาตว และตองเขาใจวา

คำวา “ใครๆ กสบกนทงนน” ไมจรง เปนเพยงคำแกตว โอกาสท

เพอนคนนจะเขาไปมวสมกบวงกญชาจะมสง

อานหนงสอมาถงตอนน ผมนกถง Maslow’s Hierarchy of

Needs

morality, creativity,

spontaneity, problem solving, lack of prejudice,

acceptance of facts

self-esteem, confidence, achievement,

respect of others, respect by others

friendship, family, sexual intimacy

security of body, of employment, of resources, of morality, of the family, of health, of property

breathing, food, water, sex, sleep, homeostasis, excretion

Self-actualization

Esteem

Love/Belonging

Safety

Physiological

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

28

ทเดกจะตองพฒนาอารมณของตน จากระดบทสาม ท

ตองการ ความรก ผานระดบทส ทตองการแสดงความเกง ไปส

ความมนใจสภาพความเปนจรงของตน ครและพอแมตองเรยนร

เทคนคชวยใหเดก พฒนาอารมณของตนขนสยอดพระมดของ

Maslow ใหได โดยทยอดพระมดของแตละคนมลกษณะจำเพาะ

ไมมเหมอนกนเลย

วจารณ พานช

๑๐ ม.ค. ๕๖

บนเครองบนไปวอชงตน ดซ

http://www.gotoknow.org/posts/547841

สอนเดกใหเปนคนด : ๒. ฝกจดการอารมณ ๑

29

๓.

29

ฝกจดการอารมณ ๒

สอนเดกใหเปนคนด : ๓. ฝกจดการอารมณ ๒

3030

“เดกตองไดรบการฝกทกษะการสอสารเชงอารมณ

สอสารจากใจถงใจ ใหรวาเมอไรตนตองการความชวยเหลอ

เชงอารมณ และจะรองขอความชวยเหลออยางไรจากใคร”

“ทกษะในการทำความเขาใจอารมณของตนเอง และรจก

จดการใหเกดผลทางบวก และทกษะทำความเขาใจ และเคารพ

อารมณของคนอน และใหความเหนใจ ความชวยเหลอ ถงตอนน

ผมนกถงคำวา “มตรแท”

สอนเดกใหเปนคนด : ๓. ฝกจดการอารมณ ๒

31

ตอนท ๓ ของบทท ๑ เปนเรองของคนเจาทกขผเขยนเลาเรอง

เพอนบานทมทดนตดกน เปนคนกาวราวอารมณราย มผลใหผเขยน

กพลอยมความทกขไปดวย แตเมอผเขยนใหคนมาสรางรวกนใหเปน

สดสวนเสย ทำใหไมตองมการเผชญหนา ปญหาความรำคาญใจของผเขยน

กหมดไป โดยตองทำใจ วาคนทมนสยไมดเชนนนมอยจรงในโลก เราตอง

รวธอยรวมกบเขาโดยไมโดนพนความทกขใส

ในชวตจรง คนเราตองอยกบคนทกประเภท วธฝกเดกใหรจก

จดการสถานการณทถกรกรานทางอารมณ คอคยกน คยเรองทถกขมข

เพอคอยๆ ฝกความมนใจตนเองทจะไมรบการขมขนน โดยผเขยน

แนะนำใหพอหรอแมกบลกนดคยกนและเตมคำในชองวางของขอความ

“วนนฉนรสกถกขมข เมอ .......................................... วนนฉนรสก

เคารพตนเอง เมอ .................................................” เปนวธฝกงายๆ ทจะ

อยในโลกทมคนเจาทกข โดยเราไมโดนพษราย

คำถามของสาว ๑๓ ตนพงใจเพอนนกเรยนชายคนหนง และ

คดวาเขากชอบตน ตนกบเพอนๆ วางแผนกนวา ในวนสดทายของป

การศกษา กอนระฆงเขาเรยน ตนจะวงเขาไปกอดหนมคนนนและจบปาก

เหมอนในหนง คดเรองนทไรรสกเปนสขทกครง ขอปรกษาวาควรทำหรอไม

คำตอบ ไมควรทำ แมวาการ

จนตนาการเหตการณกอดจบหนม

ทตนพงใจเหมอนในหนงโรมานซ จะให

ความตนเตน แตในความเปนจรง

ไมควรทำ เพราะเปนการวางแผน

กระทำตอเพอนมนษย ทเขากม

สอนเดกใหเปนคนด : ๓. ฝกจดการอารมณ ๒

32

ความรสกของเขา ทเธอและเพอนวางแผนนน คดแตความรสกของ

ตนเอง ไมไดคดถงความรสกของเขา เมอโดนกอดและจบตอหนาเพอนๆ

จำนวนมาก คดวาเขาจะชอบหรอ ลองคดวาหากตนเองเปนผถกกระทำ

มเพอนผชายเขามากอดและจบปากตอหนาคนจำนวนมาก ตนเองจะชอบไหม

ตวอยางสาว ๑๓ น บอกเราวา วยรนทยงเปนผเยาวตองการ

ผใหญทเขาไววางใจ ทจะถามคำถามหวใจแบบนได

ตอนท ๔ เมอตองการความรกกจงรองขอ

ผเขยนสอบถามนกเรยนชน ป. ๖ - ม. ๒ ดวยคำถาม ๒ ขอ

คอ (๑) เปนการยากไหมทจะเอยปากขอความชวยเหลอ (๒) ใหตอบ

คำถามวา ใชหรอไม ทฉนทำเปนวาสงตางๆ ดำเนนไปอยางราบรน ทงๆ ท

ในความเปนจรง มนไมไดราบรน

จากคำถามขอแรก รอยละ ๒๕ ของเดก บอกวาการเอยปากขอ

ความชวยเหลอเปนเรองไมเคยงายเลย อกรอยละ ๒๕ บอกวาบางครงกยาก

แตคำตอบขอ ๒ นาตกใจ รอยละ ๘๓ บอกวาตนแกลงทำเปนวาสงตางๆ

ราบรน ทงๆ ทไมใช ขอมลนบอกเราวาเดกขาดทกษะในการสอสารเชงอารมณ เพราะไมไดรบการฝก

ผเขยนบอกวา อาจเปนเพราะเดกได

รบการฝกใหรองขอเฉพาะสงทเปนวตถจบตองได

พอแมและครจงหลงคดวาเพยงพอแลว แตใน

ความเปนจรงแลว ไมเพยงพอ เดกตองไดรบ

การฝกทกษะการสอสารเชงอารมณ สอสาร

จากใจถงใจ ใหรวาเมอไรตนตองการความ

ชวยเหลอเชงอารมณ และจะรองขอความชวยเหลอ

อยางไรจากใคร

สอนเดกใหเปนคนด : ๓. ฝกจดการอารมณ ๒

33

ผเขยนแนะนำใหพอแมหรอครคยกบเดก โดยขอใหเดกตอบคำถาม

วา “เปนการงายสำหรบฉน ทจะขอความชวยเหลอ” โดยตอบเปนการให

คะแนน ๑ ถง ๕ ในความหมายวา ๑ = งายเสมอ ๒ = งายเกอบทกครง

๓ = งายเปนบางครง ๔ = เกอบไมมครงใดงาย ๕ = ไมเคยงายเลย แลวจง

คยกนเรองการเอยปากขอความชวยเหลอ คยกนวาอะไรเปนตวปดกนการ

เปดเผยความรสกตอกน

ผเขยนแนะนำ เมอพบวาเดกกำลงเสยใจ ใหเขาไปถามวาตนจะ

ชวยเหลอไดอยางไร โดยตองมวธพดใหเกดความสมพนธ เชน “ครสงเกต

วา หมนเธอไมราเรงเหมอนแตกอน มอะไรใหครชวยเหลอบางไหม”

คำถามของสาว ๑๗ ทกครงทเพอนชายกบหนอยตอหนา

คนมากๆ เขาจะแสดงอารมณเสยกบหน และพดวา “ดแลว ตอไปน

ผมจะอยคนเดยว” ทำใหหนเสยใจและไมรวาจะพดกบเขาอยางไร

คำตอบ คำแนะนำคอ เมอไรทใครกตาม (พอ แม พ นอง

เพอน เพอนชาย เพอนสาว ฯลฯ) พดขดหตน ตองหาทางพดทำความเขาใจ

ซงบางครงกยาก โดยเฉพาะตอคนทอารมณรอน หลกการคอ ตองหาทาง

ใหผอนเขาใจความรสกหรออารมณของเรา แนะนำใหหาโอกาสอยกบ

เพอนชายสองตอสอง และบอกวา “ฉนอยากใหเราคยกนไดอยางตรงไป

ตรงมา เมอเธอพดคำกาวราวตอฉน ฉนรสกเสยใจ ยงตอหนาคนอน ฉน

ยงเสยใจ” ดวาเขาจะตอบอยางไร หากเธอทงสองไมสามารถสอสาร

กนไดอยางเคารพตอกนและกน ความสมพนธระหวางเธอจะมปญหา

สอนเดกใหเปนคนด : ๓. ฝกจดการอารมณ ๒

34

จดสำคญคอ ทกษะในการทำความเขาใจอารมณของตนเอง

และรจกจดการใหเกดผลทางบวก และทกษะทำความเขาใจ และ

เคารพอารมณของคนอนและใหความเหนใจความชวยเหลอถงตอนน

ผมนกถงคำวา“มตรแท”

วจารณ พานช

๑๐ ม.ค. ๕๖

บนเครองบนไปวอชงตน ดซ

http://www.gotoknow.org/posts/548503

สอนเดกใหเปนคนด : ๓. ฝกจดการอารมณ ๒

35

๔.

35

จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

สอนเดกใหเปนคนด : ๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

36

“พอแมและครตองพดคยเรองราวและคณคาของความ

ซอสตย โดยหยบยกเรองจรงทเกดขนในสงคมมาแลกเปลยน

ความเหนกน ผใหญผานโลกมามากกวา สามารถเลอกหยบยก

กรณตวอยางคณคาทเกดจากความซอสตยมนคงในคณธรรม

มาเลาใหลกหรอศษยฟง เพอปลกฝงอดมคต “ซอกนไมหมด

คดกนไมนาน”

36 สอนเดกใหเปนคนด : ๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

37

ตอนท ๔ น ตความจากบทท ๒ How Should I Know What

to Do? Doing the Right Thing is Good Karma โดยทในบทท ๒ ม

๔ ตอน ในบนทกท ๔ จะตความตอนท ๑ และ ๒ ในบนทกท ๕ จะ

เปนการตความตอนท ๓ และ ๔

ตอนท ๑ ของบทท ๒ เปนเรอง ความเคารพใหเกยรตคนอน

เพอทำใหโลกสดใสงดงาม โดยทคนเราทกคนมโอกาสทำได ผเขยน

เลาเรองตนกบสามชวยกนเกบขวดและขยะบนเนนเขาทเปนทสาธารณะ

หลงบาน ทตอนแรกรกรงรงมาก แตเมออดทนเกบขยะไปได

ระยะหนง คนทมาเทยวกเลกทงขยะ

ทำใหทศนยภาพบรเวณนนสวยงาม

และหลงจากผเขยนไมไดขนเขาไปนาน

และขนไปใหมกพบวาสถานทยงสะอาด

ไมมขยะ นคอตวอยางของการมองโลกแงด

วาการทำความดชวยโลกไดจรงในทามกลาง

กระแสสงคมทสอนใหคนเราเหนแกตว

และเอาเปรยบกน

ขยะทางกายภาพยงไมรายเทา ขยะสงคม พอแมและคร

ตองไมปลอยใหลกหรอศษยกลายเปนขยะสงคม โดยเฉพาะเมอเดกโต

เขาวยรน ทแรงกดดนชกจงจากเพอนและจากกระแสสงคมรนแรงมาก พอ

แมและครตองชวยใหเดกพฒนามาตรฐานจรยธรรมของตนเอง

เพอเตบโตเปนคนดในอนาคต และในการชวยเหลอเดกนนเอง

พอแมและครกไดฝกฝนตนเองในเรองเดยวกนดวย

สอนเดกใหเปนคนด : ๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

38

วธชวยเดกทำโดยใหความเคารพหรอใหเกยรตแกเดก

ผเขยนแนะนำใหฝกการพดคยสนทนากนในครอบครว โดยม

แบบสอบถามบรรยากาศในครอบครว ใหสมาชกทกคนกรอก แลวนำมา

เสวนากน โดยสรางบรรยากาศไมมถกไมมผด มแตความปรารถนาจะให

ในบานมบรรยากาศของความรกความอบอน และการฝกใหทกคนเปนคนด

ไมเปนขยะสงคม

คำถามของสาว ๑๔ ตนรกชายหนมทโหดรายตอตน แตกไม

กลาแสดงความไมพอใจ เพราะเกรงวาจะสญเสยเขาไป ในทสดเขา

ก Delete ตนออกจากเพอนในเฟซบก ตนไดพยายามเขยนไปงอ และเฝา

รอคำตอบ แตกไมไดรบคำตอบ ตนคดวาเขาโหดราย แตกทำใจไม

ไดในเมอพบกนทกวนในวนเปดเรยน จะทำอยางไรด

คำตอบของผเขยน ตามทเลา แสดงวาชายหนมผนนไมได

มความนบถอสาว ๑๔ เลย แลวสาว ๑๔ จะสญเสยอะไร

เกยวกบเขา คำแนะนำคอใหหนมานบถอตวเอง

สรางคณคาของตวเอง เลกสนใจ

คนทไมใหเกยรตใหคณคาตอตวเรา

สอนเดกใหเปนคนด : ๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

39

ตอนท ๒ ของบทท ๒ เปนเรอง ความซอสตย ทำอยางไรจง

จะชวยใหลกหรอศษยพฒนานสยสตยซอในตน ในขณะทสภาพแวดลอม

รอบตวเดกเตมไปดวยความฉอฉล และทนาเศราใจกคอครบางคนเปนคน

ไมซอสตย

พอแมและครตองพดคยเรองราวและคณคาของความซอสตย

โดยหยบยกเรองจรงทเกดขนในสงคมมาแลกเปลยนความเหนกน

ผใหญผานโลกมามากกวา สามารถเลอกหยบยกกรณตวอยางคณคา

ทเกดจากความซอสตยมนคงในคณธรรม มาเลาใหลกหรอศษยฟง

เพอปลกฝงอดมคต“ซอกนไมหมดคดกนไมนาน”

คำถามของแม ลกสาวอาย ๑๖ จดอยในกลมนกเรยนเรยนด

และเปนนกกฬาประจำโรงเรยน แลววนหนงเธอกโกหก เธอใหเพอน

ชายลอกการบานแลวโกหกครวาเธอวางสมดการบานไว เพอนหยบไปลอก

เอง เธอโกหกแมวาไปนอนบานเพอนผหญง แตจรงๆ แลวไปนอนบาน

เพอนชายทพอแมไมอยบาน ตำรวจมาทบานนนและพบสราและยาเสพ

ตด แมเปนหวงวาลกจะเสยคน

สอนเดกใหเปนคนด : ๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

40

คำตอบของผเขยน แนะนำวา การตำหนวาโดนเพอนชกนำ

ไปในทางเสอมไมชวยแกปญหา เพราะลกสาวเปนคนฉลาด ไมนาจะ

ถกชกจงไดงาย และจรงๆ แลวการตดสนใจเปนของลกสาวเอง แนะนำ

ใหหานกจตวทยา หรอนกครอบครวบำบด (Family Therapist) ท

ลกสาวรวมเลอก และใหการยอมรบ เขามาชวยพดคย เพอใหลกสาว

ไดถอนตวออกมาจากทางเสอม

เรองคำแนะนำในการแกปญหาวยรนน แตกตางกนในสงคม

ตางวฒนธรรม ในสงคมไทยนาจะไดมคนทำงานวจยและพฒนา เพอ

สรางความร ทกษะ และบรการ ในการชวยเหลอพอแมและครใหมทกษะ

แนะนำ ชทางดใหแกลกหรอศษยอยางไดผล

ในความเหนของผม ยทธศาสตรคอ ชวยให“ฝายเทพ”ในตวเดก

ฉายแสงสรางความมนใจ และเคารพตวเอง แลวมพฤตกรรมดานบวก

จนตดเปนนสย

วจารณ พานช

๑๐ ม.ค. ๕๖

บนเครองบนไปวอชงตน ดซ

http://www.gotoknow.org/posts/549135

สอนเดกใหเปนคนด : ๔. จรยธรรม : เคารพ และซอสตย

41

๕.

41

จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ

และความเปนตวของตวเอง

สอนเดกใหเปนคนด : ๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง

42

“การหลอหลอมใหเดกเตบโตเปนคนดนน เกดจาก

ปฏสมพนธทซบซอนมาก ในหลายกรณพอแมหลงทำรายลก

ดวยความรกและความปรารถนาดตอลก โดยการตงความหวง

ใหลกเปนอยางทตนตองการ ไม ไดเนนสงเสรมสนบสนนใหเขา

เตบโตเปนคนดตามแบบทตวเขาเองอยากเปน”

42 สอนเดกใหเปนคนด : ๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง

43

ตอนท ๓ ของบทท ๒ เปนเรองการทำสงทถกตองโดยไมหวงผล

ตอบแทน อานชอหวขอแลว ผมนกถงคนระดบ ๖ (อานขอมลเพมเตมไดท

http://www.gotoknow.org/posts/191595) และระดบความตองการ

ตามแนวคดของ Maslow แตขอความในหนงสอไมตรงกนกบทผมตความ

หวขอ คอเปนเรองเกยวกบสภาพสงคมในกลมเดกวยรน ทตกอยใตแรงกดดน

และการรงแกจากเพอน เพราะวยรนมความตองการการยอมรบจากเพอนสง

อยางไรเหตผล

ผมอานสาระในตอนนแลวตความวา เปนเรองของการเคารพตนเอง

และเคารพคนอน (เพอน) เดกและเยาวชนตองไดรบการฝกฝนใหมความ

เคารพตนเอง (มนใจตนเอง) และเคารพคนอน (เพอนๆ) ในเวลาเดยวกน

ใหพนฐานจตใจสวนนแขงแรงมนคง เพอใหบงคบใจตนเองใหมการตดสนใจ

อยางยดมนในคณธรรม (Ethical Decision-Making) ได แมยามมอารมณ

ชววบไมปลอยใหอารมณชววบนนเขาครอบครองตวตน จนแสดงพฤตกรรม

ทเปนการทำรายหรอรงแกผอน ผเขยนใชคำวา

Thoughtful Reflective Behavior

คำถามจากครของลกผเขยน ตนพบวาลกชายวยรนของตนม

นสยเอาแตใจตว ชอบบงคบเพอนหญงใหทำตามทตนตองการ เมอ

เพอนไมทำตามกทงเพอน ตนเองเปนแมทเลยงลกคนเดยวจงเสยใจ

มาก ทลกมนสยเชนน ตนจะคยกบลกอยางไรด

สอนเดกใหเปนคนด : ๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง

44

คำตอบของผเขยน หลกการพดกบลกวยรนคอ ใหหลกเลยง

การเทศนา หรอสงสอนลก แตใหตงคำถามใหลกคด และใหเปนฝาย

รบฟงลกมากกวาเปนผพด ผเขยนแนะนำใหหาโอกาสคยกบลกชายเรอง

ความสมพนธกบเพอน ทงเพอนเพศเดยวกนและเพอนตางเพศ

ใครกตามทอยากไดเพอนทด ตนตองเปนเพอนทดกอน เพราะ

ความสมพนธเปนถนนสองทาง เราตองรจกเอาใจเขามาใสใจเรา เรา

ตองการใหเขาดตอเราอยางไร เราตองดตอเขาอยางนน ผเขยนแนะ

ใหแมถามลกชายวา รไหมวาเพอนชายทดเปนอยางไร แลวใหปดปาก

ไมพดอะไรอก

ถาลกชายตอบวา ผมไมทราบ กใหบอกวา ถาอยางนนแมจะ

บอกใหในฐานะทแมเปนผหญงคนหนง ไมมผหญงคนไหนทชอบใหมคน

มากดดนใหทำในสงทตนไมพรอมทจะทำ ผชายทกดดนผหญงเพอ

ความตองการของตนเองฝายเดยวเปนคนทไมเคารพอกฝายหนง

ผหญงทดเปนคนทเคารพตนเอง และจะไมยอมทำตามแรงกดดนใดๆ

และจะบอกใหอกฝายหนงเลกกดดน ลกเองมสทธทจะบอกอกฝายหนง

ใหเลกกดดนใหลกทำสงทลกไมชอบ และตองเคารพในสทธของเพอนหญง

ทจะบอกใหลกเลกกดดนในเรองนน

สอนเดกใหเปนคนด : ๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง

45

ตอนท ๔ ของบทท ๒ เปนเรอง

ความเปนตวของตวเอง ไมตกเปนเหยอของ

แรงกดดนจากเพอน (Peer Pressure) ผเขยน

แนะนำใหพอแม/คร ชวนเดกทำแบบสอบถาม

ตรวจสอบความเปนตวของตวเอง ซงเขาม

คำเฉพาะวา Sheeple Quiz (อานขอมลเพมเตม

สะทอนการเรยนร หรอเรยกวา

AfterActionReviewผมมกจะ

เรยกยอๆ วา Reflection/AAR

การเรยนแบบนจะคอย ๆ หลอหลอม

ทกษะการเปนตวของตวเองและ

เคารพความแตกตางของคนอน

ขนเองโดยอตโนมต เปนทกษะทเกดขนจากการลงมอปฏบตและเกดขนเอง

โดยไมรตว หากคอยๆ หลอหลอมตงแตเปนเดกเลกๆ เมอเขาวยรน สภาพ

ตกเปนเหยอของแรงกดดนจากเพอนกจะไมเกดหรอเกดไดยาก การเรยนร

ทถกตองในวยเดกจงเปนการปองกนปญหาพฤตกรรมวยรนไปโดยปรยาย

หรอกลาวในมมกลบวา สภาพปญหาการขมเหงรงแก และพฤตกรรมถกกดดน

จากเพอน เปนอาการของความผดพลาดของระบบการศกษา

สอนเดกใหเปนคนด : ๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง

ไดท http://blog.anniefox.com/2009/02/19/how-much-of-a-

sheeple-are-you/) แลวนำผลมาคยกน เพอใหเดกเขาใจวา ตนตองฝกฝน

ตนเองใหเปนตวของตวเอง ไมตกเปนเหมอนแกะในฝงททำตามๆ กนไป

ผมเองมองตางจากขอเขยนในตอนน วาการเรยนแบบโครงการ

หรอโครงงาน(ProjectBasedLearning)และเรยนเปนทมทมชวงเวลา

46

คำถามจากครของลกผเขยน พอแมสวนใหญกลมใจทลก

ทำตามกระแส แตตนกลมใจจากพฤตกรรมตรงกนขามของลกสาว คอ

เธอชอบนงกางเกงขาสนและเสอเชตของผชาย ขอดคอเธอไมบาผชาย

แตกไมแตงผมแบบผหญง ตนอยากใหลกสาวเปนตวของตวเอง แตก

กงวลวาลกสาวจะเปนพวกตอตานประเพณนยม และเปนหวงวาลกสาว

ไมมเพอน เพราะทำตวแตกตางมาก ตนควรตกเตอนลก หรอปลอยใหลก

เรยนรจากประสบการณของตนเอง

คำตอบของผเขยน จงมองลกในแงด และมองหาแงดของลก

ใหพบ และเลกวตกกงวลกบลกสาว เพราะลกเปนคนเขมแขง กลาแตกตาง

สงทแมควรทำคอเนนแงมมดๆ ของลกใหเดนขน และใหลกเหนมมเดนน

ชดขน (Positive Reinforcement) เพอใหลกคอยๆ คนพบตวเอง จง

สงเสรมใหลกเปนตวของตวเองไมใชใหลกเปนอยางทแมอยากใหเปน

จะเหนวา การหลอหลอมใหเดกเตบโตเปนคนดนน เกด

จากปฏสมพนธทซบซอนมากในหลายกรณพอแมหลงทำรายลกดวย

ความรก และความปรารถนาดตอลก โดยการตงความหวงใหลก

เปนอยางทตนตองการ ไมไดเนนสงเสรมสนบสนนใหเขาเตบโต

เปนคนดตามแบบทตวเขาเองอยากเปน

วจารณ พานช

๒๑ ม.ค. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/549967

สอนเดกใหเปนคนด : ๕. จรยธรรม : ความเหนอกเหนใจ และความเปนตวของตวเอง

47

๖.ชวยเหลอผอน :

ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน 47

48

“ในการสอนเดกใหเปนคนดคอ ชวยใหเดกพฒนา

ความมนำใจ ควบคกบความมวจารณญาณ วาความชวยเหล อ

ทตองการอยางแทจรงคออะไร”

“หากพอแม/คร ทำใหตามทเดกรองขอ จะเปนการ

ทำลายหรอทำรายเดก เพราะจะทำใหเดกเตบโตเปนคนท

ชวยตวเองไมเปน เปนคนหนกไมเอาเบาไมสและไมมจตใจ

ชวยเหลอผอน”

48 สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

49

ตอนท ๖ น ตความจากบทท ๓ How Can I Help? Figuring

Out What’s Needed and Providing Some of It โดยทในบทท ๓ ม

๔ ตอน ในบนทกท ๖ จะตความตอนท ๑ และ ๒ ในบนทกท ๗ จะ

เปนการตความตอนท ๓ และ ๔

คำแนะนำสำหรบพอแม/คร ในการสอนเดกใหเปนคนดคอ ชวย

ใหเดกพฒนาความมนำใจ ควบคกบความมวจารณญาณ วาความ

ชวยเหลอทตองการอยางแทจรงคออะไร

ผมขอเพมเตมความเหนของตนเองวา ขอความในยอหนาขางบน

นนแหละ คอหลกการทผเขยนบอกเรา วาพอแม/คร ตองใชหลกการทงสอง

ควบคกน ในการชวยเหลอเดกใหพฒนาความเปนคนด คอครตองมทง

นำใจใฝชวยเหลอและมวจารณญาณควบคกน

ในภาพรวมทงหมดของบทท ๓ น ความชวยเหลอใหเดกเปน

คนดทำ ๒ ทางควบคกน คอชวยปลกฝงนสยด และชวยใหเดกขจด

นสยชวออกไป

ตอนท ๑ ของบทท ๓ เปนเรอง “ชวยใหชวยตวเองเปน” ซง

หมายความวา ไมใชชวยอยเรอยไป จนลก/ศษย กลายเปนคนออนแอ

หรอเสยนสย คอตองเตรยมใหเดกพฒนาความเปนตวของตวเอง หรอพฒนา

ความเปนผใหญ รบผดชอบตวเองได รจกมปฏสมพนธทดตอผอน

หลกการคอ ตอนเดกอายนอย พอแม/คร ชวยเหลอมากหนอย

แลวคอยๆ ผอนใหเดกทำเอง และใหเดกไดเขาใจกระบวนการชวยเหลอ

ผอน รวมทงเขาใจความรสกของผไดรบความชวยเหลอ จากประสบการณ

ของตนเอง

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

50

เดกบางคนมแนวโนมทจะขอใหพอแม/คร ทำใหอยเรอยไป หาก

พอแม/คร ทำใหตามทเดกรองขอ จะเปนการทำลายหรอทำรายเดก

เพราะจะทำใหเดกเตบโตเปนคนทชวยตวเองไมเปน เปนคนหนกไมเอา

เบาไมสและไมมจตใจชวยเหลอผอน

เมอพอแม/คร ชวยเหลอเดก กใชเปนโอกาสใหเดกไดเรยนร

คณคาของการชวยเหลอผอนไปดวย โดยพอแม/คร ตองรจกวธจบเสน

สญชาตญาณความเมตตากรณาของมนษย โดยการบอกเดกวาการทเดก

ชวยเหลอพอแม/คร นอง/พ/เพอน นน เปนสงนาชนชมยกยอง และ

พอแม/คร รสกภมใจในตวเดกมาก

เมอเดกพยายามชวยเหลอตวเองหรอ

ชวยเหลอผอน แตประสบความยากลำบาก

พอแม/คร ตองยบยงตวเองไมใหเขาไปชวยเหลอ

จงเปดโอกาสใหเดกไดฟนฝาเอง แลวแสดงความชนชม

ในทนททเดกทำไดสำเรจ เปนจตวทยาสงเสรมใหเดก

อยากใชความพยายามในโอกาสตอไป เปนการสรางนสย

สสงยากและจะชวยใหเดกคอยๆ พฒนาตนเอง ใหเปนคนทชวยเหลอ

ตนเองไดและชวยเหลอผอนเปน และเรยนรวาความมเมตตากรณานำไปส

การชวยเหลอ และการชวยเหลอซงกนและกนคอชวต

เมอลก/ศษย โตขน เดกจะตองการความมอสระ พอแม/คร ควร

คยกบเดก วาอยากไดอสระเรองใดบาง และทำความเขาใจวา ความมอสระ

(Independence) ตองคกบความรบผดชอบ (Responsibility) และทำ

ตามขอตกลง (Accountability) โดยเดกตองทำตามขอตกลงทตนสญญาไว

และพอแม/คร กตองทำตามขอตกลงตามทสญญาไว

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

51

เมอลก/ศษยวยรนมาขอความชวยเหลอหรอขอคำปรกษาพอ

แม/ครตองอยารบบอกความเหนของตนใหถามกลบวานอกจากเลาปญหา

(Problem) แลว ขอใหเลาแนวทางแกปญหา (Solution) ทเดกคดไว

แลวจงแลกเปลยนขอคดเหนกน จะแปรสภาพทพอแม/คร “สอน” เดก

(ซงเดกวยรนไมชอบถกสงสอน) ใหกลายเปนการปรกษากนอยางเพอน

หรอคนทเทาเทยมกนมากขน เปนการปรบความสมพนธตอกน แบบผใหญ

ตอผใหญ (แตกตองตระหนกวา ลก/ศษย ยงไมใชผใหญเตมท)

ทสำคญยง หากพบวาวธคด/วธปฏบต ของลก/ศษย เหมาะสม จง

ใหคำชมเชย

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

คำขอความชวยเหลอของหนม๑๖ พอแมใหเงนไมพอใช เพราะ

ตองพาสาวไปเทยว แถมยงตองจายคานำมนรถมอเตอรไซคเพมขน ขอเงน

จากพอแมเพมพอเขาใจ แตแมยนกรานไมให ตนพยายามหาเงนเองโดยไป

รบจางเพอนบานตดหญาแตไมพอ จนแตมเขาตนจงไปขโมยของจากรานและ

โดนจบได พอแมกยงไมยอมใหเงนเพมและตอนนแมไมยอมพดดวย ตน

เศราใจมาก

คำตอบของผเขยน ขอเขยนนคลายๆ จะโทษพอแม วาเปนตน

เหตใหตนตองขโมย ซงจรงๆ แลวไมเกยวกนเลย การขโมยมาจากการ

ตดสนใจผดของตนเอง เปนความรบผดชอบของตนเองทจะตองเลกพฤตกรรม

แบบนเสย

52

ผเขยนแนะนำใหหนม ๑๖ เรมตนความสมพนธใหมกบพอแม

โดยเขาไปขอโทษททำใหพอแมเดอดรอนใจ และบอกพอแมวาตนจะถอ

ความผดพลาดในอดตเปนครทจะไมทำสงผดซำอก หากตองการเงนเพมกจะ

ขวนขวายหาเอง บาดแผลทางใจระหวางหนม ๑๖ กบพอแมกจะคอยๆ หาย

ตอนท ๒ ของบทท ๓ เปนเรองการฝกเดกใหเปนคนเหนอกเหนใจ

ชวยเหลอผอน โดยผเขยนเลาเรอง Dear Abby (อานขอมลเพมเตมไดท http://en.wikipedia.org/wiki/Dear_Abby) ตอบคำปรกษาของแมสงอาย

คนหนง ใชสมญานามวา Alone in the Kitchen ทลกสาวทเปนผใหญแลว

๒ คน แยกครอบครวไปแลว และกลบมาบานแมในงานเลยงประจำป ทำตว

เปนแขกเหมอนแขกคนอนๆ ๒๐ คน ใหแมเปนเจาภาพทำครว ลางจาน ฯลฯ

โดยไมชวยแมเลย จนแมหมดแรงเปนลมกชวยนดๆ หนอยๆ แลวกทำตวอยาง

เดมอก เปนอยางนทกป

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

ผเขยนแนะนำวา ในงานเลยงปตอไปจงเรมดวย

การขอโทษลกสาว ทแมไมไดฝกความมนำใจใหแกลก

เปนคำตอบทสะใจแทๆ

ถงตอนน ผมกนกออกวา การทพอแม

มอบหมายงานบานใหลกชวยเหลอและรบผดชอบ

เปนการฝกเดกใหรจกชวยเหลอผอนโดยทางออม

และนกขอบคณแมทเขมงวดมอบหมายสารพดงาน

ใหผมทำตงแตเดกๆ

ผเขยนบอกวา ตนใหคะแนนคำตอบของ Dear Abby เพยง C+

เทานน เพราะไมไดใหคำแนะนำวธแกปญหาอยางแทจรง แลวผเขยนกเขยน

คำตอบใหใหม วาพฤตกรรมของลกสาวเปนกระจกสะทอนวธเลยงและ

ฝกสอนลกของคณ Alone in the Kitchen ทไมไดสอนใหลกเหนอกเหนใจ

คนอน และรจกเขาไปชวยเหลอ

53

คำปรกษาของสาว ๑๖ ทครอบครวกำลงเผชญความยากลำบาก

แมตองทำงานตงแต ๔.๓๐ - ๒๐.๐๐ น. พอปวยเปนมะเรงและตองการ

คนพยาบาล พสาวมครอบครวและอยไกล ตนจงตองทำงานบานทกอยาง

รวมทงตองไปเรยนและทำการบาน ซงครขยนใหการบานมาก ขอคำแนะนำ

วธจดระบบงานใหทำไดเรว

คำตอบของผเขยน เรมดวยการชมสาว ๑๖ วาชนชมความม

นำใจชวยเหลอพอแมของสาว ๑๖ เปนอยางยง และเชอวาพอแมกภมใจ

ในตวลกคนนมากทมนำใจชวยเหลอ แนะนำใหบอกครเรองความยาก

ลำบากทบาน เพอใหครชวยลดภาระการบานและชวยเหลอการเรยนทาง

อนดวย ควรไปคยกบครแนะแนว (School Counselor) ซงจะชวยพด

ทำความเขาใจกบครผสอนอกทางหนงดวย

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

คำแนะนำใหทำงานเปนระบบและเรวขน

คอ ใหทำรายการของสงทตองทำทบาน แยกแยะ

ระหวางสงทตองทำทกวน กบสงททำ ๒ - ๓ ครง

ตอสปดาห จะชวยใหจดระบบการทำงานไดดขน

ขอใหยอมรบวาสภาพทเปนอยเปนเรองทตองเผชญ แตชวตจะไมเปนเชน

นตลอดไป

54

คำแนะนำคอ จงทำหนาทเพอครอบครวและเพอการเรยนใหด

ทสด และจดเวลาวนละอยางนอย ๓๐ - ๖๐ นาท ทกวน สำหรบอยกบ

ตวเอง เปนเวลาของตวเอง

วจารณ พานช

๒๔ ม.ค. ๕๖

โรงแรมเรอรษฎา จงหวดตรง

http://www.gotoknow.org/posts/550466

สอนเดกใหเปนคนด : ๖. ชวยเหลอผอน : ความมนำใจ เหนอกเหนใจชวยเหลอผอน

55

๗.ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และ

เคารพตนเอง

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง 55

56

4 คำถาม ฝกความอดทน อดกลน ของพอแมและคร

• กำลงรสกอยางไร

• ทำไมพฤตกรรมนทำใหเราไมพอใจมากถงเพยงน

• เมอเกดเหตการณนแลว ตามปกตตวเรามปฏกรยาอยางไร

ปฏกรยาของเราชวยลดหรอเพมปญหา

• จรงๆ แลว ลก/ศษย ของเราตองการอะไร

56 สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

57

ตอนท ๗ น ตความจากบทท ๓ How Can I Help? Figuring

Out What’s Needed and Providing Some of It โดยทในบทท ๓

ม ๔ ตอน ในบนทกท ๖ ไดตความตอนท ๑ และ ๒ ไปแลว ในบนทกท ๗

นจะเปนการตความตอนท ๓ และ ๔

ตอนท ๓ ในบทนเปนเรอง ปญหาทแกไมตก ซงสวนใหญ

เปนปญหามตรภาพของวย Tween คำวา Tween เปนคำทผมเพงพบ

ในหนงสอนเปนครงแรก หมายถงวยรนทอายยงไมถง ๑๓ (ยงไมถง

วยทน) เปนตวอยางของโอกาสทพอแม/คร จะชวยเหลอใหเดกเรยนร

ฝกฝนความเคารพผอน และเคารพตนเอง ความเหนอกเหนใจคนอน

(Empathy) และความเมตตากรณา (Compassion)

พอแมมกเอาใจใสสอนลกในวยเดกเลกใหมคณลกษณะความเปน

คนดเหลาน แตมกเผลอไมไดเอาใจใสเรองนในวยทลกสบสนทสด คอวย

Tween ทลกมกมปญหากบเรองไมเปนเรองเกยวกบความสมพนธกบเพอน

เชน เพอนรกกนมาหลายป เอาใจออกหางไปสนทกบคนอนและทำตวหางเหน

กรสกสะเทอนใจนอยใจ เนองจากเดกยงพฒนาความเคารพตนเอง

มนใจในตนเองไมเตมท

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

58

นคอการจดการกรณ “เพอนทรยศ” ทเดกจะตองรวามวธ

จดการไดหลายวธ เชน ทำเฉยๆ เสย ทำไมรไมชกได หรอจะแกแคน

กได โดยทวธหลงไมใชวธทด แตกอนทเดกจะเขาสวยมเพอนสนท พอ

แมมโอกาสสอนลกเกยวกบการคบเพอน วามตรภาพเปนเสมอนถนน

สองทาง คอตองมไมตรจตตอกนทงสองฝาย มพนฐานทความเชอมนตอ

กนและกน ความรก เคารพ ซอสตย ชวยเหลอเกอกลกน มความเชอใน

คณคาเดยวกน สอสารกนอยางเปดเผย และรบฟงซงกนและกนหาก

มตรภาพมปญหา

เมอเดกวย Tween/Teen มปญหามตรภาพระหวางเพอนสนท

หลายครงคกรณไมทราบวาจะแกปญหาอยางไร ผใหญทเขาไววางใจจะ

ชวยแนะนำได สงทควรแนะนำคอ ใหยนหยดมนคงในตนเอง (Assertive)

แตไมใชแสดงความกาวราว (Aggressive) ตอเพอน เดกตองเรยนรทจะ

แยกแยะระหวางพฤตกรรมสองแบบน

ผเขยนแนะนำใหพอแม/คร ฝกวธคลายความขดแยงระหวางเพอน

ใหแกลก/ศษย ดวยยทธศาสตร ๙ ขนตอน คอ (๑) บอกความจรง

(๒) หยด (๓) สงบสตอารมณ (๔) กำหนดเปาหมาย (๕) คดไตรตรอง

(๖) ตรวจสอบทางเลอก (๗) เลอกแนวทางทดทสด (๘) ดำเนนการ (๙)

ใหคำชมเมอเดกคลายอารมณววาม คดรอบคอบ และลงมอทำในสงท

ถกตอง

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

59

คำตอบของผเขยน เธอมปญหาอยาง

แนนอน ทกคนทรจกเธอเปนหวง ทงแม คร

เพอนๆ และครหวหนาฝายดแลนกเรยน และ

การทเธอเขยนมาขอความชวยเหลอ กแสดงวา

เธอเปนหวงตวเองดวย

ใครๆ กมปญหาไมอยากกนอาหารได

ฟงคลายกบวาเธอไมอยากกนเพราะกลวถกลอวาอวน จนกลายเปน

นสยไมอยากกนอาหาร

ฉนขอเพมตนเองเปนอกคนหนงทเปนหวงเธอ และขอจบประเดน

ทเธอบอกวา “ไมรวาจะทำอยางไรด” เพอแนะนำดงตอไปน

ใหคยกบแม บอกความจรงหรอความรสกของเธอทงหมด ตาม

ทเขยนมาปรกษาฉน คอเรองไมอยากกน เรองรสกหดห บอกแมวาเธอ

ไมอยากรสกเชนนอกตอไป บอกแมวาเธออยากคยกบครหวหนาฝายดแล

นกเรยน และ/หรอทปรกษาประจำโรงเรยน

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

ปญหาของหนม ๑๕ ทเบออาหาร ตอนเชากน Energy Bar

ครงชนกอนไปโรงเรยน ตอนเทยงไมกนอะไรเลย ตอนเยนกน Energy Bar

ครงชนทเหลอกบผลไมเลกนอย เมอไรทกนอาหารจะรสกวาตนทำผด

ตนรสกไมดเมอมคนมาวาตนอวน หรอชจดออนของตน แมบอกวาตน

กนอาหารไมพอแตตนทำเปนไมไดยน เพอนๆ ทโรงเรยนชวนใหกนอาหาร

ของเขา ตนปฏเสธ ทงๆ ทรวาเพอนๆ เปนหวง ตนไมรสกวาไดรบการ

ตอนรบทดไมวาทไหน ครหวหนาฝายดแลนกเรยนถามวาอยากคยกบครไหม

ตนตอบวาตนเองสบายด ตนรวาครเปนหวง ตนไมรวาจะทำอยางไรด ม

ปญหาทแกไมตก

60

ตอนท ๔ เปนคำแนะนำตอพอแม/คร เรองฝกเปนคนอดทน

อดกลน ไมแสดงความโกรธโมโหววาม เมอลก/ศษย มพฤตกรรมทไมพงประสงค

อยายอมใหเดกททำตวไมถกตองมอำนาจทำลายบรรยากาศ และโอกาส

ฝกฝนใหลก/ศษย เปนคนด โดยเมอเดกทำตวไมดและเราเกดอารมณ

กหาทางระงบดวยการถามตนเองวา “กำลงรสกอยางไร” หลงจาก

ถามคำถามแรกไปแลว กตามดวยคำถามทสอง “ทำไมพฤตกรรมน

ทำใหเราไมพอใจมากถงเพยงน” และตามดวยคำถามทสาม “เมอเกด

เหตการณนแลว ตามปกตตวเรามปฏกรยาอยางไร ปฏกรยาของเรา

ชวยลดหรอเพมปญหา”

การหยด และตงสต ดวยสามคำถามขางตน จะชวยใหเราไดสต

ทจะถามคำถามทส ซงเปนคำถามทสำคญทสด “จรงๆแลว ลก/ศษย

ของเราตองการอะไร” เทากบวา เราไดสตวา พฤตกรรมไมพงประสงค

ของ ลก/ศษย เปนสญญาณบอกวา เขากำลงตองการความสนใจ ตองการ

มคนมาฟงความตองการของเขา

ในสถานการณนพอแม/คร จงควรหาโอกาสคยกบลก/ศษย วา

เขาอยากบอกอะไร ความตองการทแทจรงของเขาคออะไร พอแม/คร

พรอมทจะฟง

พฤตกรรมเชนนของพอแม/คร จะชวยใหสตเดก วาตวเขาเอง

ตองพรอมใหโอกาสคนอนบอกความตองการของเขาดวย

ผมคดวา สาระทแทจรงของตอนท ๔

นคอ จาคะหรอการใหการใหททรงคณคาทสด

คอใหความเอาใจใสแครตอความรสกของคนอน

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

61

คำถามของครของลกผเขยน ลกชายอาย ๑๔ มอาการโวยวาย

และกลาววาจาผรสวาท เมอไมไดดงใจ ตอมาทะเลาะและมการลงมอลง

ไมกบพอ ซงหยาขาดจากผถามไปแลว จงหนมาอยกบแมและสามใหม

ของแม แลวกเกดเหตอยางเดม โดยมความรนแรงกบแม แลวในทสด

กขอโทษแม ขอปรกษาวาควรใหไปคยกบหลวงพอทวดททำหนาทแนะนำ

เยาวชน หรอควรนำเรองไปขอคำแนะนำจากศาลเยาวชน

คำตอบของผเขยน นคอปญหาทกษะในการจดการความโกรธ

และไมรวธจดการอารมณของตน เปนเรองทปลอยทงไวไมได

แตกมสญญาณทด ทในเหตการณสดทายเขาขอโทษแม แสดงวา

เขารตววาทำผด คำแนะนำคอควรใหไปคยกบหลวงพอ (ในศาสนาครสต)

ทใหคำแนะนำเยาวชน และควรปรกษานกครอบครวบำบด (Family

Therapist) ดวย

แนะนำใหคยกบลก บอกลกวาแมรกลกและเชอวาลกเปนคนด

แตบางครงลกกควบคมอารมณไมได และทำสงทไมสมควรซงไมด และ

แมไมอยากใหเกดขน แตแมกเขาใจวาในสภาพเชนนนสถานการณมนคม

ไมอย แมตองการใหลกเตบโตเปนคนดมความสำเรจ มพลงภายในจตใจท

จะควบคมอารมณในสถานการณเชนนนได และเปนคนทรจกเคารพให

เกยรตคนอน

บอกลกวา คนทจะชวยฝกการควบคมอารมณไดคอหลวงพอ

ทใหคำแนะนำเยาวชน และนกครอบครวบำบด

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

62

ผเขยนแนะนำวา สภาพทเกดขนเปนปญหาครอบครว ดงนน

ทงสามเกา สามใหม และครผถาม ตองรวมมอกนดวย โดยการชวยเหลอ

ของนกครอบครวบำบด ซงคำแนะนำนนาจะไมสอดคลองกบบรบทไทย

ในสงคมไทย นาจะหาทางขอคำแนะนำจากนกจตวทยาหรอนก

สงคมสงเคราะห แตผมไมแนใจวาจะสามารถชวยเหลอไดหรอไม

วจารณ พานช

๒๔ ม.ค. ๕๖

โรงแรมเรอรษฎา จงหวดตรง

http://www.gotoknow.org/posts/550969

สอนเดกใหเปนคนด : ๗. ชวยเหลอผอน : ความเคารพผอน และเคารพตนเอง

63

๘.การใหอภย :

ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

63สอนเดกใหเปนคนด : ๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

64

สคำถาม

• เกดอะไรขน ตอบดวยขอเทจจรงเทานน ไมมการตความ

• การตอบสนองของเรากอผลอะไรตอสถานการณนน

• ฉนจะพดหรอเขยน เพอสอสารกบบคคลผนน

วาอยางไร (ทสะทอนวฒภาวะและจรยธรรม)

• หากเกดเหตการณทำนองเดยวกนอก ฉนจะประพฤตตน

แตกตางจากทเกดขนแลวอยางไรบาง

64 สอนเดกใหเปนคนด : ๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

65

ตอนท ๘ น ตความจากบทท ๔ How About Letting It Go

Already? Releasing Shame, Regret and Contempt โดยทในบทท ๔

ม ๔ ตอน ในบนทกท ๘ จะตความตอนท ๑ และ ๒ ในบนทกท ๙ จะ

เปนการตความตอนท ๓ และ ๔

ทงบทท ๔ ของหนงสอ เปนเรองการฝกลก/ศษย ใหรจกใหอภย

ทงใหอภยตนเอง และใหอภยผอน ไมถอเอาความผดพลาดมาเปนอารมณ

ทกดกรอนจตใจ แตถอเปนการเรยนร

ตอนท ๑ เปนเรองฉนทำผดเสยแลว เลาเรอง

ของตวผเขยนเอง ในสมยเปนนกเรยนไดทำโครงงาน

รวมกบเพอนคนหนง เปนเวลา ๑ ป ผลงานออกมาด

แตผลดานมตรภาพยอยยบ คอตนไมพดกบเพอนคนนนอกเลย

และจรงๆ แลวผเขยนไมใชทำผดเรองนเรองเดยว แตในชวง ๑ ป

นน และอก ๒ ปตอมา ผเขยนไดระเบดอารมณในทตางๆ และตอบคคล

ตางๆ อกนบไมถวน ทไดตามหลอกหลอนผเขยน ทไดทำความยงยาก

ใหแกผคนจำนวนมากมาย จนถงจดหนง ผเขยนกเขาใจ …. ทจะให

อภยตนเอง ลมเรองรายเหลานนเสย เหลอไวเฉพาะบทเรยนสำหรบ

สอนตน และสอนลก/ศษย

วาเมอเกดความรสกคบของใจ ทมคนสรางความไมพอใจแกตน

ใหหายใจลกๆ หลายๆ ครง แลวถามตวเองดวยสคำถาม

•เกดอะไรขนตอบดวยขอเทจจรงเทานนไมมการตความ

•การตอบสนองของเรากอผลอะไรตอสถานการณนน

• ฉนจะพดหรอเขยน เพอสอสารกบบคคลผนนวาอยางไร

(ทสะทอนวฒภาวะและจรยธรรม)

•หากเกดเหตการณทำนองเดยวกนอกฉนจะประพฤตตนแตก

ตางจากทเกดขนแลวอยางไรบาง

สอนเดกใหเปนคนด : ๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

66

ขอความในยอหนาบน ทำใหผมนกถงกระบวนการAARหรอ

Self-Reflection และไดตระหนกวา AAR ชวยเปลยนเรองราย (ความ

รสกผดทเกาะกนใจ)ใหกลายเปนด(การเรยนรจากสถานการณจรง)ได

คำถามของหนม ๑๑ “เพอนทดทสดในโลกของผมเอาใจออก

หางไปมเพอนใหม และไมยอมไปเทยวกบผมอก ไมยอมนงใกลผม

ตอนกนอาหารเทยง และทำทาไมอยากพดกบผม เขาแสดงทาทวาเขาทง

ผมแลว ผมกลบบานดวยความชำใจทกวน”

คำตอบของผเขยน “เขาไมใชเพอนทดทสดในโลก

เขาอาจจะเปนในอดต แตไมใชในเวลาน เพอนทดไมปฏบต

ตอเพอนอยางทเธอเลา เธอเคยบอกความรสกของเธอ

กบเขาหรอยง ถายงกนาหาโอกาสบอก แตกอยาหวงมาก

วาเขาจะกลบมาเปนอยางเดม สงทเธอตองทำในเวลานคอ บอกตวเองวา

‘ฉนเปนคนมเกยรต และควรไดรบการใหเกยรตจากคนอน แตเพอนคนน

ไมใหเกยรตแกฉนอยางทเพอนควรใหเกยรตแกกน ฉนจะไมยอมใหเขา

หรอใครกตามมาทำใหฉนรสกตำตอย ฉนจะไมรสกเสยใจอกตอไป ฉนจะ

ปลอยเขาไป เขามสทธทจะมเพอนใหม และฉนกมสทธเหมอนกน’”

ตอนท ๒ เปนเรอง ความเชอถอไววางใจ (Trust) ทคนเราทก

คนตองการจากคนอน และลก/ศษย กตองการจากเรา และจากเพอน

ของเขา คนทไมไดรบความไววางใจ หรอเคยไดรบ แลวเกดเหตการณ

ทผอนหมดความเชอถอไววางใจ จะรสกเปนทกข เดกวยรนจะมปญหาน

มากเปนพเศษ เดกมกจะครำครวญวา ตนไมไดรบความเชอถอไววางใจ

จากพอแม หรอจากเพอนเสยแลว

สอนเดกใหเปนคนด : ๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

67

เดกควรไดรบคำแนะนำใหตระหนกวา ความเชอถอไววางใจ

เปนสงมคายง แตมความเปราะบาง แตกหกหรอฉกขาดไดงาย และเมอ

เสยหายไปแลวทำใหกลบมาคนดไดยาก ทกคนควรระมดระวงไมทำลาย

ความนาเชอถอไววางใจของตน คนเราตองรจกวธปกปกรกษาสงน

เดกตองการเพอน เอาไวปรบทกขระบายความรสกบางอยาง

และในกระบวนการนน บางครงกบอกความลบแกเพอน ดวยความหวง

วาเพอนจะรกษาความลบได แตเพอนบางคนปากโปง อดเอาไปขยาย

ตอไมได กจะเกดกรณขดใจกน และหมดความเชอถอไววางใจ

พอแม/ครตองฝกความนาเชอถอไววางใจใหแกลก/ศษยทงโดย

การสนทนาทำความเขาใจจากเหตการณในชวตจรงของเดก และโดยการ

ประพฤตตนเปนตวอยาง เชน การตรงเวลานด การปฏบตตามสญญา

เปนตน

คำถามของครของลก “ภรรยาของผมคนหองของลก (ลกชาย

อาย ๑๗ ลกสาวอาย ๑๕) พบยานอนหลบทซอไดตามรานในหองลกสาว

ลกชายฝกมวยปลำ และพบไนอาซน แคปซล และยาระบายทอง ลกชาย

เคยมปญหาสบกญชาทบานหลายครง จะทำอยางไรด ตนคดวาตองเผชญหนา

กบลกทงสอง ซงกหมายความวาตองบอกเขาวา เราคนหองเขาและทำใหเขา

หาทซอนใหม”

สอนเดกใหเปนคนด : ๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

คำตอบของผเขยน “นคอเรองการ

ทำหนาทพอแมอยางมความรบผดชอบ ซงม

จดสำคญ ๒ ประเดน คอ (๑) ความปลอดภย

ของลก (๒) เพอสอนลกเปนคนด เรองการ

เสพหรอใชยาเปนสงอนตรายยงของวยรน

พอแมไมตองขอโทษลกเลย ในการทำหนาท

68

เพอความปลอดภยในชวตของลก ในสหรฐอเมรกา การใชยาทซอไดจากราน

โดยใชอยางผด ๆ เปนเรองดาษดนมาก และมอนตรายมากกวาทคด ยาไนอาซน

(วตามน บ ๓) เปนยาทวยรนเชอกนวา เมอกนแลวจะทำใหตรวจจบยาเสพตด

ไมพบ (ซงไมจรง) และยานกนมากๆ เปนอนตราย การเสพยาเสพตดเปนเรอง

ทำลายอนาคตของเดก พอแมตองรวมมอกนปองกน และเดกมกเสพเปนแกง

โดยชวยเหลอกนแนะนำชกชวนหรอหายามาใหแกกน คณควรสอบหาวาม

เพอนคนไหนบางของลกทเกยวของ และโทรศพทไปแจงเรองนแกพอแมของเขา

โดยถอหลกวาพอแมตองชวยเหลอกน ในการปกปองคมครองลกจากความชวราย

ตางๆ รวมทงจากความประพฤตไมดของตวลกเอง

บอกลกตรงๆ วา การใชยาเปนสงทยอมรบไมได เพราะเปนอนตราย

ตออนาคตของตวลกเอง ควรรวมกบลก คนอนเทอรเนต ศกษาวายาแตละชนด

ทลกใชมอนตรายอยางไร บอกลกวา เหตการณนทำใหพอแมหมดความเชอ

ถอลกอยางไร และลกตองทำอยางไรเพอฟนความนาเชอถอของตน โดยใหเวลา

ระยะเวลาหนง สำหรบใหลกพสจนความนาเชอถอของตน”

ขอคดเพมเตมของผมคอ พอแมตองแสดงใหลกเขาใจวา ทงหมดท

พอแมทำนน ไมใชทำเพราะอารมณววาม ไมไดทำเพอตนเอง แตทำเพออนาคต

ของตวลกเอง และเปนการทำหนาทพอแมทรกลก และหวงใยอนาคตของลก

วจารณ พานช

๒๗ ม.ค. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/551493

สอนเดกใหเปนคนด : ๘. การใหอภย : ความเคารพใหเกยรต และความเชอถอไววางใจ

69

๙.การใหอภย :

เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

69สอนเดกใหเปนคนด : ๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

70

“สงคมวตถนยม ทนนยม กำลงทำทารณกรรมตอ

วยรน เพอสรางผลกำไรทางธรกจอยางบาคลง พอแม/คร

และสงคม ตองชวยกนสรางภมคมกนทางอารมณ และทางสต

ปญญา เพอไม ใหวยรนตกไปอยใตอทธพลของการโฆษณาชวนเชอ

การสอนลก/ศษยให เปนคนด หมายรวมถงการพฒนาภมคมกนน

ดวย”

70 สอนเดกใหเปนคนด : ๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

71

ทงบทท ๔ ของหนงสอ เปนเรองการฝกลก/ศษย ใหรจกใหอภย

ทงใหอภยตนเอง และใหอภยผอน ไมถอเอาความผดพลาดมาเปนอารมณ

ทกดกรอนจตใจ แตถอเปนการเรยนร

ตอนท ๓ ของบทนเปนเรอง ผดไปแลวขอโอกาสแกตว เลาเรอง

ของตวผเขยนเอง ททำหนาทใหคำแนะนำวยรนทถามปญหาทางอนเทอรเนต

ในชอ Hey!Terra (อานขอมลเพมเตมไดท http://www.anniefox.com/

สอนเดกใหเปนคนด : ๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

teens/ask.html) โดยมเดกผหญงถามวา ตนไดทำ Masturbation ให

เพอนผชายระหวางนงเรยนในชน แตอยากเลก จงเขยนมาขอคำแนะนำ

ผเขยนทำผดทตอบดเดกไปวา ทำไมจงทำพฤตกรรมนาบดสเชนนน

เดกตอบกลบมาวา ตนเขยนมาขอคำแนะนำ เพราะตองการทพง

ไมนกวาจะไดรบคำตอบเชนน ผเขยนจงเขยนขอโทษกลบไป และแนะนำให

บอกเพอนผชายตรงๆ วาตนตองการเลกทำสงนนแลว และไมเอามอไปใกลตว

เพอน ถาเพอนถามเหตผล กใหตอบเพยงวาไมตองการทำสงนนอกแลว

เดกตอบกลบมาขอบคณ ๒ วนใหหลง และบอกขาวดวา ปญหาได

จบสนไปแลว

เรองนสอนเราและเดกวา คนเราทำผดพลาดได

แตตองรตววาผด และดำเนนการแกไข หนาทของพอแม/คร

คอชวยเหลอเดกใหออกมาจากพฤตกรรมทไมเหมาะสม

หรอ ใหโอกาสแกตว

พอแม/ครควรคยกบเดกเรองความเออเฟอเหนอกเหนใจตอ

กนในการใหโอกาสแกตววาเปนคณสมบตอยางหนงของการเปนคนด

โดยยกเรองทเกดขนจรงในชวตของเดกขนมาเปนกรณศกษา

72

ตอนท ๔ ของบทท ๔ เปนเรอง ฟงใหไดความหมายทแทจรง

ยกตวอยางลกชายของผเขยนเอง เมอเขาวยรน (อาย ๑๓) พอแมชวน

ไปเทยวดวยกน ลกปฏเสธ โดยใหเหตผลวา ไปกบแมแลวอดอด เพราะ

แมชอบจกจกจจ

พอแมคาดหวงใหลกมวฒภาวะ เคารพใหเกยรตผอน และม

ความรบผดชอบ แตเมอลกทำผดหรอไมไดดงใจพอแม ตวพอแมเอง

กลบแสดงพฤตกรรมตรงกนขามกบทคาดหวงจากลก นคอจดออนของ

พอแมเอง คอแสดงอารมณเสยเอากบลกแบบยงไมอย หรอไมยง

เมอเลก ลกจะเคารพเชอฟงพอแม มพอแมเปนฮโร แตเมอเขา

วยรน กจะฝกทกษะการเปนผใหญ หรอการมอสระ ดวยการตำหนหรอ

หาจดออน ของพอแม หรอใชคำพดทกวนอารมณของพอแม

กลบไปทลกชายอาย ๑๓ ป ของผเขยนหนงสอ

ทปฏเสธการไปเทยวกบพอแม ดวยถอยคำไมนาฟง คอ

โยนความผดไปใหแม ทงๆ ทเหตผลเบองลกทพอแม

ตองเขาใจคอ กลววาไปเทยวกบพอแมแลวไปพบเพอน

เพอนจะนำมาลอทโรงเรยนวาเปนหนมแลวยงไมหยานม

ยงไปเทยวกบพอแมอย ความกลวนจะหายไปเมอเดกพฒนาความเคารพ

มนใจในตวเอง ซงจะชวยใหเดกหลดออกจากอทธพลหรอแรงกดดน

ของเพอนๆ(PeerPressure)

ในกรณของลกชายของผเขยน โชคดทพอแมไมถอสาถอยคำ

ไมรนหของลกวยรน ยงแสดงความรก ความเคารพตอความคดเหนของลก

และชวนทำโนนทำนดวยกน ในทสดเดกกจะคอยๆ พฒนาความเคารพ

มนใจตวเองขนมา รวมทงพฒนาความเคารพใหเกยรตผอนเปน ซงบทเรยน

แรกคอตอพอแม

สอนเดกใหเปนคนด : ๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

73

คำถามของหนม๑๕ “ผมกบนองชายอาย ๑๓ ทะเลาะกนใน

รานอาหารฟาสตฟด นองเปนฝายเรม เราปาซอสมะเขอเทศใสกน และ

ไปโดนเสอผหญงคนหนง แมตองจายคาเสยหายไป ๔๕ เหรยญ แมเรยก

พวกเราวาทารกทไมรจกโต ตอไปนจะเลยงแบบทารก นองชายยอมทำ

ตามแม แตตนกำลงจะเรยนขบรถยนต แตแมไมอนญาต อางวา ทารก

ทำสงทผใหญทำไมได แมมสทธหามผมไหม ผมมสทธฟองแมททารณ

ลกไหม มวธไหนบางทจะทำใหแมเปนแมทดกวาน”

คำตอบของผเขยน “ฟงแลวสรปไดวาเธอและนองชายหมด

ความนาเชอถอทรานอาหาร และนองชายเปนฝายเรม แตในฐานะทเธอกำลง

จะโตเปนผใหญ เธอจะตองฝกควบคมตวเอง ไมทะเลาะกบนองแบบเดกๆ

ในเรองการขอใบขบข แมพดถก คนทจะขบขยานพาหนะไดตอง

มวฒภาวะ เพอการขบขทปลอดภย ตองรจกควบคมอารมณ ไมววาม

ตองควบคมไดไมเฉพาะรถยนต แตตองควบคมตนเองไดดวย

เธอรสกอดอดกบแม แมกรสกอดอดกบความประพฤตของลกชาย

ทงสองคนเหมอนกน ในเรองฟองแมตอศาลนน เธอปรกษาวาจะฟองแมไดไหม

เธอจะฟองศาลวาแมเปนตวการททำใหตวเธอไมพฒนาวฒภาวะเชนนนหรอ

คำแนะนำคอ ใหสงบสตอารมณตนเอง และใหเวลาแม

อารมณดขน ในชวงเวลาน หากนองชายกอความขดแยงอก

จงแสดงใหคนเหนวาเธอมความอดทนอดกลน แบบคนท

เปนผใหญ พรงนหรอมะรนนคอยไปคยกบแม กลาว

ขอโทษแม และเสนอขอจายคาเสยหาย ๔๕ เหรยญเอง เพอแสดงวา

ตนยอมรบผดทเปนผกอเรอง และคยกบแมเรองการหดขบรถและขอ

ใบขบข ดวาแมจะตอรองอยางไร”

สอนเดกใหเปนคนด : ๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

74

ผมสรปกบตนเองวา ทกษะของพอแม/คร ในการชวยเหลอและ

ฝกทกษะของลก/ศษย วยรน ใหพฒนาทกษะดานอารมณและความ

สมพนธกบผอน ในฐานะคนทมวฒภาวะ เปนเรองทาทายยง สำหรบสงคม

ยคปจจบน ทม Peer Pressure และ Social Pressure ทไมเหมาะสม

ตอวยรน มากมาย

สงคมวตถนยม ทนนยม กำลงทำทารณกรรมตอวยรน เพอ

สรางผลกำไรทางธรกจอยางบาคลงพอแม/ครและสงคมตองชวยกน

สรางภมคมกนทางอารมณ และทางสตปญญา เพอไมใหวยรนตกไปอย

ใตอทธพลของการโฆษณาชวนเชอ

การสอนลก/ศษย ใหเปนคนด หมายรวมถงการพฒนาภมคมกน

นดวย

วจารณ พานช

๒๘ ม.ค. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/551905

สอนเดกใหเปนคนด : ๙. การใหอภย : เขาใจ ใหอภย และใหโอกาสแกตว

75

๑๐.ความเหนใจ :

เขาใจระดบพฒนาการของเดก

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก 75

76

พฤตกรรมไมเหมาะสมของเดกสะทอนความทกข

ของเขา ผ ใหญพงเขาใจ เหนใจ และใหความเมตตากรณา

ชวยใหเขาคลายทกข ท ไม ใชคลายทกขปจจบนชวครงชวคราว

แตชวยพฒนาจตใจใหเขมแขง คลายทกขได ในระยะยาวหรอ

ถาวร

76 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

77

ตอนท ๑๐ น ตความจากบทท ๕ How Can I Make It Better?

Modeling Compassion to Teach Kindness โดยทในบทท ๕ ม ๔ ตอน

ในบนทกท ๑๐ จะตความตอนท ๑ และ ๒ ในบนทกท ๑๑ จะเปนการ

ตความตอนท ๓ และ ๔

ทงบทท ๕ ของหนงสอ เปนเรองการฝกลก/ศษย ใหรจกใหอภย

ทงใหอภยตนเอง และใหอภยผอน ไมถอเอาความผดพลาดมาเปนอารมณ

ทกดกรอนจตใจ แตถอเปนการเรยนร

ผเขยนอางทานดาไลลามะวา ความเมตตากรณาเหนอกเหนใจ

ผอนไมใชเรองศาสนา แตเปนมตของความเปนมนษย ซงผมเหนดวย

อยางยง (แตใครจะลากเขาศาสนากไมนาจะผด) ไมใชเรองพเศษพสดาร

แตเปนเรองของชวตประจำวน และเปนปจจยของคณภาพชวต หรอ

สขภาวะทด ทงของตนเอง และเปนการเออเฟอเผอแผแกผอนไปพรอมกน

หรออาจกลาวไดวา เปนสงจำเปนตอการอยรอดของมนษย

มองจากมมหนง ชวตเปนทกข เพราะมสงมาทำใหเกดทกข ใน

หนงสอเขาเอยถงความวตกกงวล ความโกรธ ความเศรา ความกลว ในคต

พทธของเรา ความทกขมาจากกเลส ไดแก โลภะ โทสะ โมหะ ซงแตกลก

รายละเอยดไดมากมาย และทกษะในการมเมตตากรณาเหนอกเหนใจ ตอ

ผอนและตอตนเอง คอหนทางหนงสความพนทกข ทงสวนบคคล และ

สวนรวมคอสงคม

การฝกเดกใหมเมตตากรณา เหนใจผอน (และตนเอง) จง

เปนสวนหนงของการแกปญหาสงคม แตในทางปฏบตไมงายนก เพราะ

สงคมเองมกจะชกจงไปในทางตรงกนขาม

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

78

ตอนท ๑ เปนเรอง เรากำลงทำสงตรงกนขามกบทควรทำ เพราะ

เดกจะเรยนไดงายและดทสดจากตวอยาง เวลานเรามพฤตกรรมปากวาตาขยบ

สอนอยางแตทำอกอยาง คอเราบอกวา คนเราตองมเมตตากรณาเหนอก

เหนใจกน แตพฤตกรรมตางๆ ในสงคม ดำเนนไปในทางทำรายผอน แทนท

จะมเมตตากรณา เหนอกเหนใจผอน เชน พฤตกรรมกลาวราย

ตฉนนนทา เอาขอดอยของคนอนมาลอเลยน สรางความ

ขบขน ในเดกมการขมเหงรงแกกน

สงคมปจจบนเพมความรนแรงขนเรอยๆ

กลายเปนวฒนธรรมแหงความโหดราย สอสารมวลชน

นยมแพรขาวราย มคำพดวา “ขาวรายลงฟร ขาวดเสยเงน”

ขาวสรางสรรคมนอย และเมอมโซเชยลมเดยกกลายเปนเครองมอ

ของความรนแรงอยบอยๆ เพราะโลกในปจจบนกำลงเดนไปใน

ทางเพมความรนแรงในจตใจคน

การปลกฝงจตใจเดกใหมพนฐานเมตตากรณาเหนใจคนอน

และตนเองจงจำเปนยงสำหรบยคน เพอใหเดกเตบโตไปเปนผใหญทม

Transformative Learning สามารถเปนผนำการเปลยนแปลงสงคม

จากสงคมโหดรายไปสสงคมทดงามได

นอกจากผใหญปฏบตตนเปนตวอยางแลว ผเขยนแนะนำใหพอ

แม/คร คยกบเดกเรอง “สอสบสน” (Mixed Message) (หรอพดอยาง

ทำอกอยางนนเอง) ทพบในความสมพนธระหวางกนในชวตประจำวน

โดยตางกยกกรณทตนสบสนขนมาคยกนอยางเปดเผย ไมกลาวหา ตำหน

หรอมความรสกไมดตอกน การคยกนเชนนจะเปนการใหสตตอกนและกน

โดยทผใหญคงจะตองละทฐมานะลงไปมากในบรบทสงคมวฒนธรรมไทย

คอผมคดวา คำแนะนำนอาจทำในฝรงงายกวาในคนไทย แตกนาลอง

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

79

ทานผอานทนำวธการนไปทดลองใชนาจะนำมาเขยนเลาแลกเปลยน

ประสบการณกน ทจรงวธการคยกนเรอง “สอสบสน” น นาจะนำไปทำ

เปนโจทยวจยดานการศกษาระดบบณฑตศกษาได

คำถามของเดก๑๐ขวบ “เวลาอยในกลมเพอนเกเร กอกวน

ทำรายเพอน หนตองประพฤตตนเกเรตามไปดวย ตอนนหนไมอยากเขา

กลมน แตเมอหนไปคบกบเพอนทเรยบรอย เพอนกลมเดมกตามมา

ลอเลยน หนจะทำอยางไรด”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

คำตอบของผเขยน “เมออานเรองของเธอจบ ฉนรทนทวาเธอ

เปนคนมจตใจด เธอม ‘เสยงภายใน’ คอยเตอนสต ชวยใหเธอประพฤต

ตนเปนคนมเมตตากรณา ซงเปนสงทมคายงตอชวต คำแนะนำคอ ทำใจ

ใหเขมแขง และเลอกทางทคดวาดตออนาคตของตนเอง และตรงกบ

ความตองการของตนเอง แมหนทางทเลอกจะมอปสรรค เชน ถาเลอก

ไมเขากลมเพอนเกเร เพอนบางคนอาจตามมารงควาน แตอาจไมม

ใครทำจรงจงกได ในทางตรงกนขาม หากเธอไปเขากลมเพอนเกเร และ

รวมรงควานเพอนคนอน กเทากบเธอเขาไปชวยกนทำใหโรงเรยนเตมไป

80

ดวยการรงแกขมเหงเอาเปรยบกน และทรายคอ การไปเขากลมเพอน

กลมนน เทากบเธอไมเคารพตนเอง ไมเคารพความรสกของตนเอง

และถาเธอแยกออกจากกลมเพอนเกเร เทากบเธอชวยทำใหบรรยากาศ

ในโรงเรยนดขน และจะรสกภมใจในตนเอง ขอใหเธอเลอกเองวาจะ

เลอกทางไหน และขอใหโชคด”

ตอนท ๒ ของบทท ๕ เปนเรอง หนอจฉานอง เลาเรองคำ

ปรกษาของพอลกสอง ทเอมมา ลกสาวคนโตอาย ๕ ขวบ มพฤตกรรม

เปลยนแปลงอยางนาตกใจเมอมทารกนองชาย โดยทเอมมาไมไดแสดง

พฤตกรรมตอตานนอง แตแสดงพฤตกรรมตอตานพอแม

เรองนตรงกบประสบการณของผเขยนหนงสอไมผดเพยน

จงรบตอบแนะนำ สรปสาระไดวา

“ปฏกรยาของเอมมาเปนเรองคลาสสก และฉนกประสบมา

ดวยตนเอง ลกสาวอาย ๕ ขวบของฉนกมปฏกรยาเชนน

ใหลองนกดวา ลกสาวเปนราชนของบานและคนทมา

เกยวของดวยมา ๕ ป อยๆ กมเบอร ๒ มาอยดวย และ

เปนเบอรสองทใครๆ กใหความสนใจเอาใจใส มนเปน

การสนคลอนตวตนของเอมมาอยางแรง ใหลองนกถง

ผหญงทเปนภรรยา อยกนกบสามมา ๕ ป อยๆ สามกพา

หญงสาวอกคนหนงมาแนะนำและใหอยในบาน บอกวาเปน

ภรรยาคนท ๒ และตอไปนกจะตองมการปรบความเปนอยของเบอร

หนงใหมดวย ภรรยาเบอรหนงรสกอยางไร เอมมากรสกอยางนน แต

เดกอาย ๕ ขวบ ยงอธบายความรสกไมได กแสดงปฏกรยาตอพอแม

อยางทเหน”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

81

ใหบอกเอมมาวา ความรสกของเธอไมมอะไรผด อยาไป

บอกหรอกลาวหาวาความรสกของเธอเปนสงชวราย แต

พฤตกรรมทเธอแสดงออกเปนสงท ไมเหมาะสม และ

ยอมรบไมได การแสดงความรนแรงตอนองหรอตอพอ

แมยอมรบไมได ใหบอกเอมมาวา เอมมากมาอยกบพอ

แมเหมอนนองนแหละ และพอแมกรกและจะเอาใจใส

เอมมาไมตางจากเดม แตพอแมกตองดแลนองทเปน

ทารก เหมอนกบดแลเอมมาตอนเปนทารก

พอพาเอมมาออกไปทำกจกรรมสองคนนอกบาน อยางนอย

สปดาหละครง ครงละ ๒ - ๓ ชวโมง เพอสรางความ

สมพนธทแนนแฟนกบเอมมา และใหภรรยาพาเอมมา

ออกไปทำกจกรรมนอกบานสองคนอยางนอยสปดาหละครง

เชนเดยวกน โดยพอทำหนาทเลยงลกชายแทนแม

มอบหนาท “พสาว” เลยงนอง ใหแกเอมมา เนนหนาท

สรางความสนกสนาน เชน รองเพลงใหนองฟง อานหนงสอ

นทานใหนองฟง ใหวาดรปตดฝาผนงหองและอธบายภาพ

ใหนองฟง สอนนองใหเลนของเลน บอกเอมมาวา นอง

ยงพดไมได แตเขาสนใจและไดเรยนรจากการเลยงนองของ

พสาว นองตองการความชวยเหลอของพ และจะรกพ

และเมอโตขนกจะเปนเพอนทดของพสาว”

•

•

•

“คำแนะนำใหทดลองปฏบตคอ

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

82

ผมตความวา เรองของเอมมา คนไทยเราตความจากพฤตกรรม

วา พอจฉานอง แตผมคดตาง คดวาเปนเรองของการยงไมบรรลวฒภาวะ

ทางอารมณ เกดความรสกไมมนคงตอการเปลยนแปลงทเกดขน จง

แสดงปฏกรยากาวราวไมพอใจ สถานการณเชนนไมใชสงเลวราย แตเปน

โอกาสดทเดกจะไดเรยนรสงทจะเกดขนในชวตจรง ไดฝกสรางความ

สมพนธดานบวกกบผอน ซงในทนคอนองของตนเอง โดยผใหญตองรวธ

ชวยเออใหเดกเกดการเรยนรอยางถกตอง ตาม ๓ ขอ ทผเขยนแนะนำ

ผมชอบมาก ทผเขยนบอกวา “An angry child is suffering”

และขอเสรมวา ทงโลภ โกรธ หลง เปนความทกข พฤตกรรมไมเหมาะสม

ของเดก สะทอนความทกขของเขา ผใหญพงเขาใจ เหนใจ และให

ความเมตตากรณาชวยใหเขาคลายทกข ทไมใชคลายทกขปจจบน

ชวครงชวคราว แตชวยพฒนาจตใจใหเขมแขง คลายทกขไดในระยะ

ยาวหรอถาวร

เมอวนจฉยวาเดกมทกข ผใหญพงแสดงทาทเหนใจ และชวน

คยความรสกในขณะนน อยางทเดกรสกปลอดภยทจะเผยความรสก

ของตนออกมา การทผใหญชวยใหเดกพดความรสกไมชอบ กลว

ไมพอใจ ออกมาได จะชวยใหผใหญเขาใจมมมองหรอมมความรสกของ

เดก และเมอเดก (และผใหญกเชนกน) รสกวาตนไดรบความเขาใจ ความ

เหนใจ ความรสกขนเคองกจะคลายลง และไดประสบการณความรก การ

เกดอารมณไมพงใจ และการคลายอารมณนน นคอการเรยนร

เมอเรารบรความรสกของคนอนดวยความเมตตาเหนอกเหนใจ

เราจะสามารถเขาใจความรสกนกคดจากมมของเขาความเขาใจนเอง

ชวยใหเราชวยเหลอและใหความรกไดดยงขน

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

83

ผเขยนแนะนำวา เมอคนในครอบครว(เชนลก)๒คนทะเลาะ

กนใหใช๕คำถามตอไปน ชวยใหแตละคนไดสตวาทงสองฝายตางกม

สวนกอความขดแยงนน โดยตองคยกบคขดแยงทละคน

• เธอทำอะไรบางทอาจเพมขอขดแยง

•มสงทเธอลมทำอะไรบางทอาจมสวนชวยเพมขอขดแยง

•ถายอนเหตการณมาเรมตนใหมไดเธอจะพดหรอทำตาง

จากทไดทำไปแลวอยางไรบาง

•คราวหนาหากเกดเหตการณทำนองน เธอจะทำหรอพด

แตกตางไปอยางไร

• ใหเธอลองนกเรองนจากมมของคขดแยง (เชนนอง) เธอ

จะพดหรอทำอะไรหากเธอเปนนอง

ตามปกตเมอคยกนดวย ๕ คำถาม อารมณของเดกจะเยนลง

และมสตมากขน ใหบอกเดกวา เธออาจไมอยากพดเรองทเราคยกนกบนอง

แตถาเธอจะบอกกได

อาน ๕ คำถามนแลว ผมนกถง AAR (After Action Review)

และเหนวา การจดการความรชวยฝกสต และฝกความเหนอกเหนใจคนอนได

คำถามของหนม๑๔ “ผมเบอแมของผม

สองนาททแลวผมขออนญาตออกไปขจกรยาน

เทยวกบเพอน แมไมอนญาต ผมขอเหตผล

เพราะตอนนนยงสวางอยและผมจะกลบบาน

กอนมด แมตอบวา ไมอยากใหลกออกไปขางนอก

แมมปญหาอะไรครบ”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

84

คำตอบของผเขยน “เธอคงคดวา แมเขมงวดกบเธอมากเกนไป

และเธอไมพอใจ เธอไมเขาใจวาแมคดอยางไร ไมพอใจทแมไมอธบาย

เหตผล เธออาจไมชอบใจทแมไมเขาใจวาเธอตองการอสระ ฉนไมรวา

ปญหาของแมเธอคออะไร เดาวาแมคงเปนหวงเมอเธอไมอยบาน ตอไปน

คอคำแนะนำ

หาโอกาสคยกบแมยามทแมอารมณด บอกแมวามเรองสำคญ

อยากคยกบแม พดดวยทาทเคารพ วาพฤตกรรม .... ของแม ทำใหเธอ

รสก .... บอกแมวาเธอรวาแมรกเธอมาก บอกวาเธอกตองการพสจน

ตนเองวาจะระมดระวงตว เพอไมใหแมหวงมากเกนไป แมมทางทจะ

ปลอยใหเธอเปนอสระในการคบเพอนมากกวาเดมไดไหม พดกบแมดๆ

ดวยความเขาใจความรกความเปนหวงลกของแม แมอาจเขาใจความตองการ

ของเธอไดดขน”

อานตอนนแลว ผมคดวา คนทมลกเรมเขาวยรนตองการทกษะ

ในการแสดงความรกความเขาใจลกในทำนองนมาก เปนวธสอนลก

ใหเปนคนดทคนเราละเลยหรอทำไมเปน

วจารณ พานช

๘ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/552558

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๐. ความเหนใจ : เขาใจระดบพฒนาการของเดก

85

๑๑.ความเหนใจ :

การจดการเดกทไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

85สอนเดกใหเปนคนด : ๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกท ไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

86

“การแกปญหาโดยใชความรกความเขาใจทำโดยคอยๆ

แสดงมมมองของตน สงเกต ตงคำถาม ฟง ทำความ

เขาใจ และแสดงออกดวยความเมตตาเหนอกเหนใจ”

86 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกท ไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

87

ยามลก/ศษย แสดงอารมณหรอพฤตกรรมกาวราวรนแรง

ใหตงคำถามวา“เมอเธอมความรสกเชนนเธอตองการใหผอนชวยเหลอ

เธออยางไร” แลวฟงอยางตงใจ เพอทำความเขาใจ

ทงบทท ๕ ของหนงสอ เปนเรองการฝกลก/ศษย ใหรจกใหอภย

ทงใหอภยตนเอง และใหอภยผอน ไมถอเอาความผดพลาดมาเปน

อารมณทกดกรอนจตใจ แตถอเปนการเรยนร

ตอนท ๓ เปนเรอง ถาไมทำตามสงจะถกสเปรยพรกไทย

นเปนเรองจรงในสหรฐอเมรกาทเกดขนกบเดก ป. ๒ และเปน

“เดกพเศษ” ทอาละวาดในโรงเรยน ครเอาไมอย จงเรยกตำรวจ

ซงมาพรอมอาวธ คอ สเปรยพรกไทย และขวาหากไมหยด

อาละวาดจะโดนสเปรยพรกไทย เมอเดกไมหยด ตำรวจ

กสเปรยจรงๆ พอจงไปฟองศาลเรยกคาเสยหาย และเปนขาว

นนเปนวธนำเรองของผเขยน เขาสประเดนทลก/ลกศษย

ไมเชอฟง จะทำอยางไร

คำตอบคอ การเลยงลก หรอดแลลกศษย เปนเรองละเอยดออน

ตองใชความรกความเขาใจเปนหลก ไมใชใชความรนแรงเปนหลก

(อยางสเปรยพรกไทย) การแกปญหาโดยใชความรกความเขาใจทำ

โดยคอยๆแสดงมมมองของตนสงเกตตงคำถามฟงทำความเขาใจ

และแสดงออกดวยความเมตตาเหนอกเหนใจ

ยามทมคนในบาน/โรงเรยน มอารมณเศราหรอกาวราวรนแรง

ใหถอโอกาสถามลก/ศษย วาเราควรชวยเหลอเขาอยางไร

จะเหนวา เราสามารถใชชวตจรงของการมอารมณรนแรง ควบคม

ตวเองไมได ทงของตนเองและของผอน เปนบทเรยน ฝกฝนเรยนร

“ความเปนคนด” ของเรา (และของลก/ศษย ของเรา) ไดเสมอ

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกท ไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

88

ในบาน ควรทำความตกลงกนระหวางพอแมลก วายามทมคนม

อารมณหรอแสดงความกาวราว คนอนๆ จะชวยตงคำถามวา ตนจะชวยเหลอ

อยางไรไดบาง

คำถามของครของลกผเขยน “ลกสาวอาย ๑๕ ขออนญาตออกเดท

กบชายหนมอาย ๑๘ ตนไมอนญาต โดยอธบายวา ระดบความเปนผใหญตาง

กนมากเกนไป เธอไมเหนดวย แตกไมเถยง ตอมาจบไดวายงคบเพอนชายคน

นนอย จงรบโทรศพทมอถอ และหามออกนอกบาน และบอกวา เมอเลกคบ

ชายคนน กจะไดรบความเชอถอกลบมาใหม และจะไดรบสงตางๆ คน เราทำ

เกนไปหรอเปลา เราจะชวยใหลกสาวเขาใจเรา และชวยแนะนำเธอไดอยางไร”

คำตอบของผเขยน “ตอบยากวาพอแมทำเกนไปหรอไม เพราะ

ไมไดฟงคำปรกษาหารอ และนำเสยงทพดกบลก แตเหนดวยวาลกสาว

ยงเดกเกนไปทจะคบเพอนชายอาย ๑๘ และคณไดอธบายแกลกอยาง

ชดเจนแลว เมอเธอโกหก การลงโทษททำไปนาจะเหมาะสมแลว

สำหรบคำถามวา ทำอยางไรใหลกสาวเขาใจคณนน

ขอบอกวาเปนเรองยากมากทจะใหเดกอาย ๑๕ เขาใจความคดของคนอน

ทแตกตางจากความคดของตน จงแนะนำใหทงครอบครวไปขอคำแนะนำ

ชวยเหลอจากนกครอบครวบำบด (Family Therapist) ทมความร

ความชำนาญ ในบรรยากาศทเปนกลาง ดวยความชวยเหลอ

ของนกวชาชพ การสอสารกนในครอบครวนาจะดขน”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกท ไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

89

คำถามรอบ ๒ จากพอ “ไดตดตอนดไปขอคำแนะนำจาก

นกครอบครวบำบดแลว แตเมอบอกลกสาว เธอกโวยวาย วาพอแม

ไมไวใจถงกบพาไปหาคำปรกษาเชยวหรอ ตนเกรงวาเรองจะไปกนใหญ

เกรงวายงหามจะเหมอนยงย”

คำตอบของผเขยน “คณทำถกตองแลว ขอใหบอกความคาดหวง

ตอพฤตกรรมของลกสาวใหชดเจน เมอไรกตามทสงเกตเหนพฤตกรรมทถกตอง

ของลกสาว ใหรบกลาวยกยอง แสดงความพอใจวาเปนการแสดงวฒภาวะ และ

เมอเธอทำไมถกตองกใหเขมงวดวนย อยาไปสนใจคำโวย ใหบอกเสมอวา พอแม

รกลก และเรารวาเราทงครอบครวตองการความชวยเหลอ ไมใชเฉพาะลกท

ตองการความชวยเหลอ เราทงครอบครวจะไปรบความชวยเหลอดวยกน

ขอใหโชคดกบนกครอบครวบำบด และอยาคดวาไปครงเดยว

จะเหนผลเดดขาด ขอใหไปตามนดครงตอไป แตถานกครอบครวบำบด

คนแรกไมด ขอใหหาคนใหม แลวไปรบบรการสมำเสมอ ชวงวยทนเปน

ชวงทยากทงตอเดกและตอพอแม นกครอบครวบำบดทดจะชวยใหชวต

งายขน แตพอแมตองอดทน ชวยกนสรางความสมพนธทดในครอบครว”

ตอนท ๔ เปนเรอง อยาดวนสรป เลาเรองตวผเขยนเองทหมน

ทำด เออเฟอชวยเหลอผอน เพอสรางตวอยางทดแกเดกๆ แตแลว

วนหนงกเกอบพลาด ทเมอเดนผานยายแกเพอนบานทสตคมดคมราย

ในฤดหนาวเดอนธนวาคม ยายแกพดพมพำอะไรกบตน แตไมไดยนชด

และกำลงจะเดนจากไป เพราะยายแกพดอะไรเลอะๆ เปนประจำ แต

ลางสงหรณทำใหผเขยนเดนขามถนนไปหายายแก เพอถามวาตองการให

ชวยอะไร แลวจงไดโอกาสทำความด นำบตรอวยพรครสตมาสไปสงไปรษณย

เปนการแสดงตวอยางวา คนเราไมควรดวนสรปในเรองใดๆ ควร

ฟงหรอหาขอมลใหถองแทเสยกอน เพอจะไดไม “กาวพลาด”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกท ไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

90

คำถามของหนม ๑๖ “ผมชอบเสอผาสดำ แตแมบอกวา นน

มนชดนกเลง และเปนพวกตดยา ผมพยายามบอกวานมนเปนเรองแฟชน

แมไมฟง และขวาจะไมใหผมออกนอกบาน ผมพยายามทำความเขาใจ

จากมมของแม วาผมกำลงจะเสยคน ทำอยางไรจะใหแมเขาใจวา การ

แตงชดดำจะไมเปลยนความรสกนกคดของผมไปในทางชวราย”

คำตอบของผเขยน “ฉนชนชมทเธอเขาใจความคด

ของแม และอคตตอการแตงชดดำของแม เพราะแมมอคตน

และเพราะแมรกเธอมาก แมจงกลวเธอเสยคนเมอเธอชอบแตง

ชดดำ วธทำใหแมสบายใจ วาการแตงชดดำไมไดทำใหเธอชวราย

กคอพสจนความประพฤตของเธอใหแมเหน วาไมไดเปลยนแปลง

ขอใหเขาใจแม วาแมใสใจตอมมมองของคนอน โดยเฉพาะ

อยางยงมมมองของคนในเครอญาตตอลกของตน ดงนนขอใหคยกบแม

วาเธอรและเขาใจความรกและความหวงใยของแม ทตองการใหลกเตบโต

เปนคนด และเธอจะไมทำใหแมผดหวง”

อานบทนแลว ผมคดวาชวตของคนแตละคนเปรยบเสมอน

แขวนอยบนเสนดาย ทางแพรงระหวางทางสความดกบทางสการเสยคนด

ไมตางกนมาก และมมายาความหลอกลวงซอนอย พอแม/คร เปนคนท

มคณคายงทจะชวยเดกใหแยกแยะทางทงสองได

วจารณ พานช

๘ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/553226

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๑. ความเหนใจ : การจดการเดกท ไมเชอฟง / การจดการความสมพนธ

91

๑๒.เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

91สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

92

“พอแม/คร มบทบาทสำคญในการชวยเหลอ

ฝกฝนกลอมเกลานสยเดก ใหเปนคนทเคารพใหเกยรต

คนอน และในขณะเดยวกน กมนใจในเกยรตและความ

รบผดชอบของตน”

92 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

93

ตอนท ๑๒ น ตความจากบทท ๖ How Do You Think That

Makes Him/Her Feel? Stretching Young Minds and Hearts to

Empathize โดยทในบทท ๖ ม ๔ ตอน ในบนทกท ๑๒ จะตความตอน

ท ๑ และ ๒ ในบนทกท ๑๓ จะเปนการตความตอนท ๓ และ ๔

ทงบทท ๖ ของหนงสอ เปนเรองการฝกลก/ศษย ใหรจกเหนอก

เหนใจคนอน (Empathize) ไมดำเนนตามวฒนธรรมโหดรายทารณทกำลง

ครองโลกอยในปจจบน ใหคนรนใหมกลาออกมาตอตานวฒนธรรมชวรายน

โดยฝกลก/ศษย ใหเขาใจความรสกของคนอน เพอสรางความสมพนธ

อนดตอกน

ในตอนท ๑ เดกทหวใจแตกสลาย ผเขยน

เอยถงกรณวยรนถกระรานทางอนเทอรเนตจนฆาตวตาย

โดยทผทำไมคดอะไรมาก ระรานเพอความสนกของตนเอง

ไมสนใจวาจะทำใหเหยอเกดความเครยดหนก ถงกบฆาตวตาย

คนเหลานเอาสนกของตนโดยไมเหนใจคนอนทตกเปนเหยอ

จงมขบวนการตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายนในสหรฐอเมรกา

เชน ท http://www.youtube.com/watch?v=wktlwCPDd94

พอแม/คร ควรถามเดก วาเดกนยามพฤตกรรมโหดรายเหนแกตว

อยางไร ชวนเดกทบทวนวา ตนเคยแสดงความโหดรายตอคนอนเมอไร

อยางไร และตนเคยโดนคนอนแสดงความโหดรายอยางไร ชวนคยเรอง

การระรานกนทางอนเทอรเนต วาทำไมคนเราจงระรานกนทางอนเทอรเนต

ไดงายกวาเมอเผชญหนากน ชวนคยวา เมอมคนระรานตน เธอจะทำอยางไร

และเดกมวธแยกแยะระหวางการหยอกลอกบการระรานอยางไร และ

ตองทำความเขาใจกบลก/ศษย วาความโหดรายรนแรง ไมวาในรปแบบใด

เปนสงทยอมรบไมได

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

94

คำถามของหนม๑๕ “ผมเปนคนออนไหว คนเขาวาผมหนาตวเมย

เขามกบอกผมวา อยาพดอยางนน อยานงอยางนน ผคนไมสนใจผมตงแตผม

อาย ๑๐ ขวบ ตอนนนองสาวอาย ๘ ขวบ และพอแมหยาบคายกบเธอมาก

ผมรสกไดจากแววตาของเธอวาเธอวาเหว ไมมเพอนเลนดวย ผมรสกวาเปน

เรองโงเงา ทผมรสกเจบปวดไปกบเธอ และไมอยากใหเธอตองเผชญชะตา

กรรมเหมอนผมอก”

คำตอบของผเขยน “ไมเปนเรองโงเงาเลย ทเธอรสกเหนอก

เหนใจคนอน แตกลบเปนสญญาณของความมเมตตากรณาเหนอกเหนใจ

คนอน เธอเปนคนมเมตตากรณา นองสาวของเธอโชคดมากทมพชายอยางเธอ

เธอบอกวาเธอทนไมไหวทเหนนองสาวเศราสรอย จงอยาแคเหนใจ จงทำ

อะไรบางอยางเพอชวยนองสาว พดกบพอแมอยางสงบและอยางเคารพ

วาเธอสงเกตเหนอะไร เมอเหนนองสาวเหงา หรอเมอนองสาวโดนพอแม

แสดงความโหดราย กขอใหเขาไปพดคยกบนอง เพอใหนองรสกวาตน

ยงมพเปนเพอน ทเหนอกเหนใจและคอยชวยเหลอทางใจ การทำหนาท

พทนองมองเปนฮโรจะเปนคณแกตวเธอเอง ชวยใหเธอมความเขมแขง

มนใจตนเอง และเกดความเขาใจ มความพรอมทจะยนหยดเปนตวของ

ตวเอง”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

95

ตอนท ๒ พอชนเลว เปนเรองของ

พฤตกรรมของพอลกทรานอาหารสะดวกซอ

ทผเขยนไปประสบ สะทอนภาพของพอแมท

เลยงลกไมเปน หรอรายกวานน การทพอแม

สงสญญาณผดๆ ตอลก ทำใหลกเพาะพฤตกรรม

ไมด คอมพฤตกรรมกาวราวรนแรงโดยทไมไดมอารมณโกรธแตอยางใด

ตดตวเปนนสย?

ผเขยนแนะนำพอแม/คร ใหไมเอาใจใสพฤตกรรมไมด แตให

เอาใจใสพฤตกรรมดและยกยองทกครงทพบเหน

และแนะนำใหผใหญควบคมอารมณเมอพบเหนพฤตกรรมไมด

ของเดก เพอจะไดทำความเขาใจวาพฤตกรรมนนเกดจากอะไร และการ

ควบคมอารมณโกรธเกรยวนจะเปนแบบอยางแกเดก วาคนทเปนผใหญ

เขาสามารถดำรงความมเหตผลและความเหนอกเหนใจ แมจะมคน

มากวนโมโห แตกตองสงสญญาณตอเดกเปน วาพฤตกรรมแบบไหน

ไมพงประสงค และเดกตองหยด ไมใชเมอเดกเรมแสดงพฤตกรรมกาวราว

รนแรง พอกลบยมใหและแสดงทาทเอนด อยางทพอชนเลวทำ จนลกชก

แรงขนเรอยๆ พอกแสดงความโมโหและทำทาจะลงมอลงไม แตกไมกลา

ทำในทสาธารณะทมคนจองมองอยมากมาย

ทจรงพฤตกรรมทกแบบของเดกเปนการทดลองและเรยนรของเดก

ทงสน และเปนโอกาสทพอแม/คร จะสอนเดก ใหไดเรยนรวธเปนคนด

ดงนนเมอเดกทำผด คร/พอแม กตองบอกวาผด ไมควรทำอก รวมทง

หาวธใหเดกไดเขาใจเองวาทำไมสงนนจงผด และผมขอเพมเตมวา เมอ

ปครงมาแลว ผมไปเยยมชมโรงเรยนลำปลายมาศพฒนา ผมประทบใจ

มากททางโรงเรยนฝกคร ๑ ป ใหไมขนเสยงหรอดเดก แตฝกตง

คำถามแกเดก เพอใหเดกไดคด และรวาสงใดถก สงใดผด เมอเดกทำผด

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

96

ครกไมด แตจะชวนเดกคยโดยครตงคำถาม จนเดกรไปเองวาทตนทำ

นนผด ทหลงตองไมทำอก อานความประทบใจของผมได ท http://

www.gotoknow.org/posts/463231

วธตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายไดดทสดคอการสราง

วฒนธรรมแหงความเคารพใหเกยรตซงกนและกน โดยทเดกตองไดรบ

เกยรตเชนเดยวกน นนคอลทางทเดกจะเรยนรการใหเกยรตซงกนและกน

ผเขยนแนะนำใหทกคนในครอบครวมานงประชมตกลงกน

ยกรางกตกาของการเคารพใหเกยรตซงกนและกนในบาน โดยคยกน

ใหชดวา กตกาเดยวใชกบทกคนในบานหรอไม โดยตองไมลมวา บาน

ไมใชทบงคบใชประชาธปไตยแบบททกคนเทาเทยมกนหมด เพราะพอ

แมยงตองเปนผนำในบาน และลกกยงอยระหวางการฝกฝนความเปน

ผใหญทรบผดชอบตวเองไดทงหมด

คำถามของครของลก “ลกสาวอาย ๑๔ เปนทชนชมใน

โรงเรยนวาเปนเดกด แตทบานกลบเปนคนละคน เธอตอตานพอแม วา

สงทพอแมพดเปนเรองไรสาระ หรอโงเงา จนบางครงแมไมอยากพดดวย

พอแมตกเตอนกดขนชวงสนๆ แลวกกลบไปใชคำพดเสยดสอยางเดม

เหมอนกบวา เธอไมสามารถควบคมตนเองได เราอยากใหลกพดกบ

พอแมอยางเคารพ จะทำอยางไรด”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

97

คำตอบของผเขยน “คณพดวา ลกสาวดเหมอนไมสามารถ

ควบคมตนเองได นนเปนความจรงสำหรบเดกอาย ๑๔ ทควบคมตวเอง

ไดยากมาก เพราะเธอกำลงตอสกบตวเอง เพอสรางความเปนตวตน

ของตนขนมา และเพอเปาหมายนน เธอจงตองสรางระยะหางจากพอแม

โดยการไมเหนดวยกบทกเรองทพอแมวา เมอคณบอกใหทำอะไรกตาม

เธอจะรสกวาการตองทำตามทพอแมสงทำใหเธอเปนเหมอนเดกเลก

พอแมควรเขาใจวา ความหยาบคายของเดกวยทนเปนตวบอกความ

ออนเยาววฒภาวะของตวเธอ

สภาพเชนนจะคอยๆ หายไปเอง พอแมชวยไดโดยการสงบ

สตอารมณ (แมจะทำไดไมงาย) แตไมไดหมายความวา ตองยอมให

ลกสาวแสดงความไมเคารพพอแม

แนะนำใหคยกบลกดๆ ดวยนำเสยงราบเรยบ เรมดวยการ

ขอโทษลก วาทแมปลอยใหลกพดจาเสยดสพอแมนนเปนการทำผด

ในฐานะแม ซงมหนาทชวยเหลอใหลกเตบโตเปนคนด การทพอแมปลอยให

ลกแสดงพฤตกรรมไมดนน ถอเปนความผดของพอแม เปนการทำรายลก

ดงนนตอไปนเรามาตกลงกนวา ลกจะตองไมแสดงพฤตกรรมไมดอะไรบาง

ถาแสดงออกมาจะไดรบผลอยางไร เชน ถกรบโทรศพทมอถอ ๑ วน หรอ

อยางอนทแมรวามความหมายตอลก แลวแมกคอยเฝาด หากลกทำผด

สงใด กไดรบผลตามทตกลงกน เมอลกเผลอตวกลาวคำรนแรงอก ให

เตอนดวยนำเสยงราบเรยบ วาถาไมหยด จะไดรบผลตามขอตกลง หาก

ลกหยด ใหกลาวคำขอบคณ อยาดดาวากลาว อยาขนเสยงหรอแสดงอารมณ

การแสดงอารมณออกมาจะเปนสญญาณไปยงลก วาเขาชนะแลว เมอ

ลงโทษลกตามขอตกลง และลกกระฟดกระเฟยด อยาสนใจ ใหนงไว

ลกสาวคณเปนเดกฉลาด เขาจะเรยนรไดในทสด”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

98

จะเหนวา พอแม/คร มบทบาทสำคญในการชวยเหลอ

ฝกฝนกลอมเกลานสยเดก ใหเปนคนทเคารพใหเกยรตคนอน และ

ในขณะเดยวกนกมนใจในเกยรตและความรบผดชอบของตน

พอแมและครมโอกาสรบใชสงคม โดยการเอาใจใสฝกเดกให

เปนคนด มความสมพนธทดกบคนอน

วจารณ พานช

๘ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/553957

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๒. เขาใจความรสกของคนอน : ตอตานวฒนธรรมแหงความโหดรายรนแรง

99

๑๓.เขาใจความรสกของคนอน :

เบองลกของการสอสาร

99สอนเดกใหเปนคนด : ๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร

100

“การสอสารทดเปนสวนหนงของการเปนคนด มความ

เคารพเหนอกเหนใจคนอน การสอสารทดทสดนน เปนการสมผส

กนระหวางมนษยตอมนษย สมผสเขาไปถงเบองลกของจตใจ

พอแม/คร ตองฝกลก/ศษย ใหมทกษะน”

100 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร

101

ในตอนท ๓ ของบทท 6 กลาวถง เบองลกของการสอสาร

ผเขยนบอกวาในถอยคำทคนสอสารออกมา มสวนทอยเบองลกหรอ

เบองหลง (Meta-Message) ดวยเสมอ แมแตคนกบสนขเลยงกม

การสอสารเบองลก (Meta-Conversation) ตอกน โดยทตางกไมรภาษา

ของกนและกน

ผเขยนอางถงคำคมของปราชญทานหนงวา “คนจะลมสงท

คณพด คนจะลมสงทคณทำ แตคนจะไมลมสงทคณทำใหเขารสก”

ดงนน การสอสารทไดผลคอ ตองกระทบใจผทเราสอสารดวย นคอ

ขอเตอนใจเรองวธสอนลก/ศษย ใหเปนคนด

เดกทจะเตบโตเปนคนดตองไดรบการฝกฝนทกษะในการ

ดำรงความสมพนธระยะยาวกบคนอน

คำถามของเดกอาย ๑๑ ขวบ “ผมจะทำอยางไรด ผมถก

เพอนแกลง แตกไมอยากทำใหเพอนเสยใจ”

คำตอบของผเขยน “เธอโดนเพอนแกลง และรสกเดอดรอน

แตกไมอยากลกขนมาแสดงวาไมชอบถกกลนแกลง เปนการสงสญญาณ

ทผดไปยงเพอนวา ทเพอนทำนนเธอชอบ และใหเพอนทำตอไป คำแนะนำ

คอ เธอตองเปนเพอนทดทสดของตวเธอเอง

ดงนนเธอตองสงสญญาณไปยงเพอนวา

‘ฉนเปนคนทควรไดรบความเคารพหรอเกรงใจ’

สญญาณนอาจไดผล หรออาจไมไดผล

แตมนกชวยบอกวา เมอเขาทำไมดตอเธอ

เธอไมพอใจ

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร

102

เธอบอกวาเธอรสกเดอดรอน แตกไมอยากทำใหเพอนเดอด

รอนโดยการบอกใหเขาหยดกลนแกลง ฉนเขาใจ เพราะเขาอาจหาวา

เธอเปนเหตใหความเปนเพอนสนคลอน หรอการบอกอาจไดผลกได

แตถาเฉยกแนนอนวาเขาจะแกลงอกตอไปเรอยๆ เพราะฉะนน หากเรา

กลาทจะลกขนมา บอก ทงเรองทตวเราเองไมพอใจ หรอชวยบอกแทน

เพอน เรากำลงหาทางใหเกดการเปลยนแปลง”

ผมคดวา เรองแบบน หากพอแม/คร เปนทปรกษาใหเดกได

และมโอกาสพดคยกนโดยตรง การสอสารสองทางจะชวยให คร/พอแม

ทำหนาทโคช ฝกการสอสารทมความหมายเบองลก (Meta-Message)

ถกตองไปยงเพอนได

ในตอนท ๔ สอสารอยางตงใจ ๑๐๐% แนะนำพอแมใหหา

เวลาพดคยกบลกอยางตงใจจรงๆ อยางสมำเสมอ มการสบตา ปดเครองมอ

สอสารทงหลาย เพราะจะเปนการฝกลกใหมทกษะ “ฟงอยางลก” (Deep

Listening) และทกษะการสอสารอยางแสดงความเคารพ หรอใหความสำคญ

อกฝายหนง เปนเครองมอสำคญของการสรางความสมพนธทแนนแฟน

กบคนอน

ผเขยนแนะนำใหในครอบครว

ชวนกนประเมนคณภาพของการสอสาร

พดคยกนภายในครอบครว และแนะนำวา

ไมวาพอแมจะมงานยงเพยงใดกตาม

ตองจดเวลาสำหรบการพดคยอยางม

คณภาพกบลก เพราะนคอการเรยนร

ปลกฝงความเปนคนดของลก

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร

103

คำถามของสาว๑๖ “เพอนชายของหนบอกเลกมาทางอนเทอรเนต

หนปวดใจมาก ทเขาไมแครความรสกของหนเลย เขาบอกวาเราไมมเวลาอย

ดวยกนอยางเพยงพอ และไมเคยเชอมใจกนอยางจรงจง เรามกจกรรมยงทง

สองคน เขาไมยอมตอรองเลย หนพยายามเจรจา แตเขาไมคยดวยและหนไป

เลนเกมกบเพอน สวนทยากทสดคอหนยงอยากเปนแฟนของเขา หนควรทำ

อยางไร การทหนพยายามงอเขาเปนสงทมคาควรทำหรอไม”

คำตอบของผเขยน “ฉนเขาใจความยากลำบากในการสอสาร

ของเธอ คนเราเมอมเรองสำคญ เราจะคยกนแบบพบหนา มจกษสมผส

สงเกตนำเสยง ภาษาทาทาง และอานสหนาซงกนและกน ในการสอสาร

ผานระบบไซเบอร เราไมมการสอสารแบบ Non-Verbal เลย การท

เพอนชายบอกเรองนผานอนเทอรเนต ไมหาทางคยกนสองคน แสดงความ

ไมเคารพใหเกยรตและเหนอกเหนใจเธอ การมความสมพนธทดตอกน

ตองเลอกคนทมคานยมตรงกน เนองจากการสอสารกนอยางเคารพ

เหนอกเหนใจและใหเกยรตกนเปนเรองสำคญสำหรบเธอ ตอไปเมอ

เธอมเพอนชายคนใหม (เชอขนมกนไดเลยวาเธอตองมแนๆ ) จงเลอก

คนทคดแบบเดยวกน

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร

104

เพอนคนนไมเหมาะกบเธอ จงลมเขาเสย ทำใจใหได เดนตอไป

ในอนาคตทดกวาน”

ผม AAR กบตนเองวาการสอสารทดเปนสวนหนงของการ

เปนคนด มความเคารพเหนอกเหนใจคนอน การสอสารทดทสดนน

เปนการสมผสกนระหวางมนษยตอมนษย สมผสเขาไปถงเบองลก

ของจตใจพอแม/ครตองฝกลก/ศษยใหมทกษะน

วจารณ พานช

๘ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/554600

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๓. เขาใจความรสกของคนอน : เบองลกของการสอสาร

105

๑๔.การยอมรบ :

จากตวกของก สโลกกวาง

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง 105

106

“การมนสยลงมอทำโดยไมบน ทำใหสงตางๆ

รอบตวดขน เปนคณสมบตสำคญของการเปนคนด คนม

ประโยชนตอสงคม”

106 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

107

ตอนท ๑๔ น ตความจากบทท ๗ How About Me?! Seeing

Beyond Likes and Dislikes to the Bigger Picture โดยทในบท

ท ๗ ม ๔ ตอน ในบนทกท ๑๔ จะตความตอนท ๑ และ ๒ และใน

บนทกท ๑๕ จะเปนการตความตอนท ๓ และ ๔

บทท ๗ ทงบท ของหนงสอ เปนเรองการสอนเดกใหเปนคนด

โดยขยายความสนใจจากตวเองและเรองใกลตว ไปสโลกกวาง ใหเขาใจวา

ในโลกนยงมคนอน สงอนอกมากมาย ทเดกจะตองทำความรจกและม

ความสมพนธทด ผคนเหลานตางกมชวตเลอดเนอและความตองการ

ของเขา การเรยนรทจะอยรวมกนอยางเออเฟอเกอกลกนเปนการปพนฐาน

ไปเปนผใหญทมชวตทด หรอเปนคนด

ตอนแรก อยาบนจงทำใหดขนเปนการฝกเดกใหเปนคนมอง

โลกแงบวกนนเอง การบนเปนการอยกบทาทเชงลบ แตเมอเราพบสงท

ยงไมพอใจ เราเขาไปลงมอทำใหดขน เทากบเปนการใชทาทเชงบวก

หากพอแม/คร ปฏบตเปนตวอยาง เดกกจะไดเรยนร และไดนสยด

ตดตวไป การมนสยลงมอทำโดยไมบน ทำใหสงตางๆ รอบตวดขน

เปนคณสมบตสำคญของการเปนคนดคนมประโยชนตอสงคม

นนคอ เมอไมพอใจพฤตกรรมใดๆ ของเดก จงอยาบนวา แตให

ชวนทำสงทจะแกไขพฤตกรรมไมดนน และเมอการลงมอทำนนกอผลด

จงชม ชมโดยอธบายวาสงนนดอยางไร จะเปนคณตอชวตในอนาคต

ของเดกอยางไร หากรเปาหมายในชวตหรอความใฝฝนของเดก จงเชอมโยง

วาการทำสงดนนจะนำไปสการบรรลเปาหมายทเดกใฝฝนอยางไร

ผมมองวา การดดาวากลาวเดกเปนการสงสญญาณความเหนแกตว

ของผใหญ แตแทนทจะดดาวากลาว เราใชวธชวนเดกลงมอทำ (เดกชอบทำ

อยแลวโดยธรรมชาต) และบรรลความสำเรจทเดกภมใจ แลวผใหญชวน

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

108

เดกไตรตรองทบทวนวาการฝกทำสงนนมคณคาตอเดกในปจจบนและใน

อนาคตอยางไร กจกรรมทงหมดนนเปนการสงสญญาณวาผใหญมความรก

และใหความสำคญตอตวเดก ในกระบวนการน ผใหญสามารถชชวนใหเดก

ลองเปรยบเทยบระหวางพฤตกรรมเดม (ทไมด แตผใหญไมบนวา หรอดดา

วากลาว) กบกจกรรมใหม วาแตกตางกนอยางไร อนไหนมคณตอตวเดก

มากกวา

ผใหญยกตวอยางวธฝกเดกดวยการลงมอทำ ไมบนวา วาเมอ

ลกวยรนมาขอเบกเงนคาโทรศพทมอถอราคา ๑,๐๐๐ เหรยญ (ซงเปน

ของแพงทเดกทยงไมมรายไดเปนของตนเองไมควรซอใช) พอแมบอก

วาการซอของราคาแพงเชนนพอแมรบไมได ลกตองจายเอง จบ ไมมการ

ดดาวากลาว มแตการกระทำ คอไมจาย เดกตองจายเอง

ขอความในบทนทำใหผมนกถง Transformative Learning

ซงหมายถง (๑) การเรยนรแบบเปลยนแปลงจากภายในตน (๒) การ

เรยนรฝกฝนเปนคนทมภาวะผนำ คอเปนผนำการเปลยนแปลง (Change

Agent) ซงกคอผลงมอทำเพอสรางการเปลยนแปลง ไมใชผเฝาแตพรำบน

ในคตยว เขาสอนวา คนทกคนตองออกไปทำสงทไมใชงานประจำ

“เพอซอมแซมโลกใหดขน”

คนดคอคนทลงมอทำเพอชวยใหโลกดขน

ผเขยนแนะนำใหพอแมคยกบลก และรวมกน

ประเมนบรรยากาศภายในบาน (อยาระบวาใครทำ) มการบนวา

กบการลงมอทำใหดขนมากนอยแคไหน สถานการณดขน

หรอเลวลงอยางไร บอกลกให “เปดเทป” เสยงบนของพอแม

และชวยกนหาวธทำใหเสยงบนลดลง และตดตามผลเปนรายสปดาห

แทนทดวยการชวยกนลงมอทำเพอแกไขสงทไมพงประสงค ซงผม

คดวาวธนนาจะใชในโรงเรยนไดดวย

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

109

คำถามจากครของลกผเขยน “ลกชายอาย ๑๒ ไปอยกบยาย

และตาสองสามวนพรอมกบลกพลกนองหลายคน ลกชายครำครวญวา

ยายรกหลานคนอนมากกวา ยายบอกวาลกพลกนองขออานหนงสอของ

ลกชาย และยายบอกใหลกชายใหพๆ นองๆ อาน วาไมใชเรองใหญโต

อะไร ลกชายขอใหไปรบกลบกอนกำหนด แตตนคดวาควรใหโอกาสลก

ไดแกปญหา และเปนโอกาสของการเรยนรเพอการพฒนาความเปนผใหญ

ตนเปนหวงวา ลกชายมกคดวาตวเองตกเปนเหยอ”

คำตอบของผเขยน “ทจรงเรองแบบน

เปนของธรรมดาสำหรบเดก แตทสะกดใจคอ คณบอกวา

ลกชายชอบคดวาตนตกเปนเหยอ คำถามคอ ทบานและ

ทโรงเรยน ลกชายทำตวเปนเหยอหรอเปลา”

คำถามรอบสองจากแม “เหนพฤตกรรมเปนเหยอทงทบาน

และทโรงเรยน ทบานเขาโทษแม วาทำใหตนไมมกางเกงขาสนทซกแลวใช

ทงๆ ทเขารบผดชอบการซกผาของตนเองทงหมด ทโรงเรยนเขาโทษคร

วาทำใหการบานของเขาหาย ฉนไดพยายามอธบายใหเขารบผดชอบ

กจกรรม/พฤตกรรมของตวเอง”

คำตอบของผเขยน “เดกมกเลยนแบบผใหญทมอทธพลทบาน

หากเหนวาพฤตกรรมของผใหญชวยขจดอปสรรคในชวตไปได ถาพอแม

โทษกนไปโทษกนมา นนคอทมาของพฤตกรรมของลก”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

110

รอบสามจากแม“สามทหยากนไปแลวชอบโทษ วาปญหาทเกดขน

ในชวต วาเกดจากปจจยภายนอก แทนทจะสำรวจและปรบปรงตนเอง ตอน

ลกชายยงเลก ครงหนงลกหวไปโขกประต พอของเขาปลอบลก และกลาววา

ประตเลวมาก เรวๆ นลกทะเลาะกบเพอนผหญง และพอของเขาเขาไปวา

เดกผหญงวาพอแมไมสงสอน แตเมอตนเองคยกบลกชาย เขากยอมรบวาเขาม

สวนผดในการววาทนน ไมทราบวาลกยงเชอพอแคไหน ลกเขาเทดทนพอมาก”

คำตอบของผเขยน “สวนหนงของการบรรลวฒภาวะ คอการ

รจกรบผดชอบตอการกระทำของตนเอง และรบผดชอบตอผลของการ

กระทำนน ลกชายยงอายเพยง ๑๒ ยงตองเรยนรอกมาก และเขาโชคด

ทไดคำแนะนำปอนกลบดวยความรกความเอาใจใสจากแมและจากคนอน

ทรกและหวงใยเขา การทคนทมความสำคญทสดตอเขาสองคนเหนไมตรงกน

ในเรองน ยอมเปนความทาทาย แตเมอลกชายเตบโตขนไปเรยนชนมธยมตน

และมธยมปลาย เขากจะมผใหคำแนะนำเพมขน และนสยโทษผอนกจะ

ไดรบคำแนะนำปอนกลบ หวงวาเขาจะไดเรยนรและปรบตว จนสามารถ

สรางความสมพนธทดกบผอนได”

ตอนท ๒ การใหเปนเรองพฒนาการของชวตคนเราทกคน ทตอง

เปลยนจาก “ชวตผรบ” ในตอนเปนทารกและเดกเลก แลวคอยๆ เปลยน

โลกทศนและทกษะ สการเปน “ผให” มากขนเรอยๆ เมอโตขน พอแม/

คร ตองชวยเหลอหรอฝกเดกใหมพฒนาการนอยางเหมาะสม เดกทยงยดตด

ใน “ชวตผรบ” อยางเหนยวแนน แมอายเขา ๕ ขวบแลว เปนเดกโชคราย ท

พอแม/คร เลยงผด กลายเปนเดกทมพฒนาการบกพรองทางจตใจ ทงหมด

ในยอหนานผมตความและตอเตมเอง ไมไดเขยนจากสาระในหนงสอตรง

ตามตวอกษร

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

111

ความอยรอดในชวตของทารกและเดกเลกอยทการเรยกรองเอา

จากพอแม/คนเลยง แตสภาพนจะคอยๆ เปลยน จนกลบตรงกนขาม

เมอโตเปนผใหญ คอความอยรอด/อยด อยทการเออเฟอหรอการให

ทจะนำไปสการเปนทยอมรบนบถอในสงคม และสามารถทำงานใหญได

พฒนาการในชวตคนเราเรมจากเหนแกตว ไปสเหนแกผอน

เหนแกสวนรวมใครทกระบวนการพฒนาการนบกพรองชวตกบกพรอง

ชวตคอการเดนทาง จากโลกแคบ (ตวตนคนเดยว) สโลกกวาง

และสงคม คนเราตองเรยนรเพอการเดนทางน

คำถามของสาว ๑๓ “แมชอบดหน และเอาใจแตนองสาว หน

พยายามจะไมโวยวาย แตแมกทำใหหนพลงขนมาทกท หนหนเขาไปรองไห

ในหอง แมกวาหนแกลงทำ หนรวาแมรกหน แตแมรกนองมากกวา และแมม

วธแสดงความรกหนแบบแปลกๆ หนรสกดกบพอ เพราะพอรกลกเทากน แต

กบแมหนรสกคลายเปนการแยงความรกจากแม และนองชนะทกท แมหนจะ

เขาวยทนแลว กไมไดหมายความวาหนไมตองการใหแมกอดยามรสกไมด

ไมใชแคบอกวาดแลว”

คำตอบของผเขยน (Annie Fox) “ฉนเขาใจวา

เธอตองการใหแมเขาใจเธอ สนใจเอาใจใสเธอในฐานะ

คนพเศษ เธอรสกวานองสาวไดรบความเอาใจใสแบบนน

แตเธอไมไดรบจากแม ไมวาจะทำดอยางไรกไมไดรบคำชม

จากแม กรณนเปนสถานการณทยาก ไมทราบวาแมของเธอตระหนกใน

ความรสกนของเธอหรอไม หากหาทางใหแมตระหนกไดกจะเปนการด

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

112

นาดใจทเธอเขากบพอไดด เปนไปไดไหมทจะอาศยพอชวยพด

กบแม ใหแมไดรบรความรสกของเธอ ซงจะชวยใหแมไดปรบตวใน

การแสดงออกกบเธอ”

สาว ๑๓ รอบสอง “ขอบคณมาก คำแนะนำชวยไดมาก

แตไมสะดวกใจทจะพดเรองนกบพอ จะพยายามดวยตวเอง”

คำตอบของผเขยนรอบสอง “วธไหนกได ฉนเดาวาแมไมรวา

เธอรสกอยางไร ฉนสงเกตวาเธอเขยนหนงสอเกง ทำไมไมลองเขยน

จดหมายถงแมและนำไปยนใหดวยตนเอง เขยนแบบเดยวกบทเขยนถง

ฉนนแหละ”

วจารณ พานช

๙ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/555218

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๔. การยอมรบ : จากตวกของก สโลกกวาง

113

๑๕.การยอมรบ :

เรยนรการเปลยนแปลงและภาพใหญของชวต

113สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

114

“ผ ใหญตองพรอมทจะเปลยนแปลงความสมพนธ

จากเปนผกำกบพฤตกรรม มาทำหนาทโคชของการพฒนา

ชวตอสระของลก/ศษย”

“พอแม/คร ตองชวยกนโคชเดก ใหเรยนรการพฒนา

ตนเองไปใหถกทาง ในชวงของการพฒนาชวตอสระน ทกษะน

ของพอแม/คร มความสำคญอยางยง...”

114 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

115

ตอนท ๓ ของบทท ๗ ในหนงสอกลาว... ถงเวลาเปลยน เปนการ

ทำความเขาใจวาชวตคอการเปลยนแปลง พอแม/คร ตองเขาใจการ

เปลยนแปลงทเกดขนกบลก/ศษย เปนชวงๆ จากชวตทมศนยกลางอยท

ตวเอง ไปสชวตทมหลายศนยกลาง และมปฏสมพนธทซบซอน เพอให

เดกคอยๆ เรยนร “ภาพใหญ” ของชวต

ปญหาทเดกเผชญในชวงตางๆ ของชวต เปน “เรองเดกๆ” หรอ

เรองเลกสำหรบผใหญ แตเปนเรองใหญและจรงจงสำหรบเดก ขอเตอนใจ

สำหรบพอแม/คร กคอ ผใหญตองเขาใจการเปลยนแปลง โดยเฉพาะ

ชวงวยรน ผใหญตองพรอมทจะเปลยนแปลงความสมพนธ จากเปนผกำกบ

พฤตกรรมมาทำหนาทโคชของการพฒนาชวตอสระของลก/ศษย

ในชวงทเปนทารกและเดกเลก ชวตเกอบทงหมดอยกบพอแม เมอ

โตขน แวดวงของเดกกกวางขน และกลายเปนโลกของปฏสมพนธกบเพอนใน

ชวงวยรน พอแม/ครตองชวยกนโคชเดกใหเรยนรการพฒนาตนเองไปให

ถกทาง ในชวงของการพฒนาชวตอสระน ทกษะนของพอแม/คร ม

ความสำคญอยางยง และเปนประเดนสำคญของบทน

ผใหญพงตระหนกวา ในชวงวยรน คนเราตองการอสระ แตอสระ

แบบไรขอบเขตเปนอนตรายตอเดกมากกวาเปนผลด การดแลเดกวยรนอยาง

พอเหมาะพอดระหวางการใหความเปนอสระ

และการมกรอบกตกา จงเปนความทาทายยง

และเปนการเรยนรทไมมวนจบ รวมทงเปน

โจทยวจยททาทาย เพราะบรบทสงคมเปลยน

อยตลอดเวลา

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

116

คำถามของครของลก“ลกสาว (สมมตวาชอ แอนน) เรยน ป. ๖

เรมแตงหนาทาปาก และแตงตวเปนสาวเรด ในขณะทเดกผหญงในชนเกอบ

ทงหมดไมแตงหนา พอแมของเพอนลกบอกวา เขามองแอนนเปนตวอยางไม

ดของลกเขา ฉนอยากใหเขาแตงตวเรยบรอย และไมแตงหนาทาปาก พอแม

คนอนๆ บอกวาเปนสงครามทไมมทางชนะ สามและลกชายวย ๑๘ บอกวา

แมกงวลเกนไป ฉนวตกเกนไปหรอเปลา”

คำตอบของผเขยน “ฟงดแลวคลายกบวาคณคดวาคณไมมทาง

กำกบพฤตกรรมของลกอาย ๑๒ จรงๆ แลวคณมอยางเหลอเฟอ ฟงดคลายๆ

มอะไรขาดไป เดกเอาเงนทไหนไปซอเสอผา

และเครองสำอาง คณไปกบลกหรอเปลาตอนเธอซอ

เสอผาและเครองสำอาง หากคณยอมตามทลกซอ

กเทากบคณสงสญญาณวาคณเหนดวยกบทลกจะ

แตงหนาและแตงตวอยางนน ถาคณไมเหนดวย

กบการแตงตวอยางนน คณกไมควรจายเงนซอให”

คำถามรอบสอง “สามเปนคนซอเปนสวนใหญ ตอนทแมไปดวย

ลกกไปลองเสอเอง โดยแมไมคดวาจะเปนเสอทเปดเผยรางกายอยางนน ทง

พอและพบอกวาแมคดมากไป แตกมพอแมของเพอนลกสาวคนหนงบอกวา

อยาเอาอยางลกสาวของตน ตนไดหาทางพดกบลกสาว วาผคนเขาจะตดสน

วาเธอเปนคนอยางไรจากการแตงกาย สามเรมเขาใจวา การแตงกายแบบ

ยวยวนและแตงหนาจะมผลอยางไรตอลกสาว”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

117

คำตอบของผเขยน “ลกสาวตองการคณเปนทพง เพราะเธอยง

ไมเขาใจผลของการแตงกายแบบยวยวน ซงเทากบเปนการสงสญญาณไปยง

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

เดกหนมในโรงเรยน คณตองคยกบสาม และเปน

นำหนงใจเดยวกนในการสอนลกสาววาการแตงกาย

เชนนน ไมเหมาะสม เปนอนตรายตอตวลกเอง และ

นคอกตกาของบาน รวมทงบอกลกชายอาย ๑๘ วา

อยาเขามายง”

ตอนท ๔ ภาพใหญของชวต เปนธรรมดาทเดกวยรนจะเผชญ

วกฤตของชวตหรอความผดหวงเปนครงคราว เปนวกฤตสนๆ และสวนใหญ

เปน “เรองเดกๆ” เปนหนาทของผใหญทจะชวยประคบประคอง ชวยเหลอ

เตอนสต ใหฟนฝาวกฤตนนไปได พรอมกบเรยนรเปนประสบการณชวตทม

คณคา คอยเตอนสตเดกวา วกฤตนนเปนเพยงสวนหนงของภาพใหญในชวต

ซงยงอกยาวไกล

ยามเดกมทกข ใหโคช เตอนความจำถงทกขในอดตทเดกเคยผาน

มาแลว และชใหเหนวา เดกเคยเอาชนะหรอทนความทกขเชนนนได

ความทกขคราวน เดกกจะเอาชนะหรอฟนฝาไปไดเชนเดยวกน

ชวตคอการเดนทางและเรยนรจากเรองจรงทประสบกบตนเอง

หรอตนเองเปนผแสดง ในหนงสอเลมน กลาวถงการเดนทางของอารมณ

ความรสกมากเปนพเศษ เปนการเปลยนแปลงทรนแรงและรวดเรว เมอเดก

โตขน และผใหญมกไมมความรความเขาใจหรอทกษะในการชวยเหลอเดก

โดยหลกการคอใหใชความรกความเมตตาเหนอกเหนใจเปนยาขนานหลก

เจอดวยความเขาใจการเปลยนแปลง/พฒนาการของเดก ตามทระบในหนงสอ

118

เมอพอแม/คร ชวยโคชเดกดวยความรกความเมตตา

สงทไดรบคอ การปลกฝงความรกความเมตตาในตวเดก

ใหเขาเตบโตเปนคนด ซงเทากบพอแม/คร ไดชวยกนทำให

โลกนนาอยขน

สงหนงทเดกควรไดเรยนร คอการแสดงอารมณความรสก (อยาง

สภาพ สรางสรรค) เปนเรองปกตของมนษย แตการอาละวาดตโพยตพาย

ไมใชสงควรทำ ตอนเปนทารกคนเราตองรอง ตองโวยวาย เพราะทำไดแคนน

เพอเรยกรองความสนใจ แตเมอเตบโตขน คนเราสามารถพดได แสดงออกได

หลายทาง เราตองเรยนรทจะแสดงออกอยางสรางสรรค

การแสดงออกดวยการโวยวาย ครำครวญ บน โทษคนอน เปนการ

แสดงออกซงทศนคตและพฤตกรรมดานลบของตน ซงไมเปนผลดตอตนเอง

คนเราตองฝกทศนคตและพฤตกรรมดานบวก คอการลงมอทำอยางสรางสรรค

อยางรบผดชอบ และอยางเคารพและเหนอกเหนใจหรอมเมตตากรณาตอผอน

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

119

คำถามของสาว๑๓“หนมผลการเรยนเปนเยยม ตลอดชวง ม. ตน

หนเหนเพอนๆ มเพอนชาย แตหนไมม คนหนาตาดระดบ ๙.๕ จากคะแนน

เตม ๑๐ เปนนกบาสเกตบอล และวอลเลยบอล และไดรบรางวลศลปนเยยม

ของโรงเรยน ทำไมจงไมมแฟน หนสงเกนไปหรอเปลา หรอวาหนเปนคน

มนใจตวเองเกนไป หนไมใชคนปอบปลาร แตกไมมคนตงขอรงเกยจหน

หนไมคดวาควรจะประเมนคนดวยความสมพนธกบเพอนตางเพศ แตหนกสงสย

วามอะไรผดปกตในตวหน หนรสกวาตวเองอาจตองอยคนเดยวตลอดไป

หนอยากรวาตนเองทำอะไรผด เพอวาเมอขน ม. ปลาย จะไดแกไขตนเอง”

คำตอบของผเขยน “เหนใจทเพอนๆ มเพอนชาย แตเธอไมม การ

ทคนเราจะตองตาตองใจกนนนเปนเรองบงเอญหรอโชคชะตา

ในขณะทเธอทำอะไรไมไดกบโชคชะตา แตเธอกปรบปรง

ตวเองได โดยการฝกตนเองใหคดดานบวก ไมคดวา

ตนเองจะตองอยคนเดยวไปตลอดชวต ซงเปน

ความคดดานลบ เธอคดถกแลวทบอกวา เราไม

ประเมนคนจากการมเพอนตางเพศ คำแนะนำ

คอใหเชอความคดวา การไมมแฟนไมใชปญหา

และลองคดใหมวา การยงไมมเพอนชายเปนสงด

แลวดวาเกดอะไรขนกบชวต”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

120

ผมไมคอยถกใจนก ตอคำตอบของผเขยนขางบน ถาเปนผม ผมจะ

ตอบวา ชวตขางหนายงอกยาวนก โอกาสพบเพอนชายทถกใจยงมอกมาก

และวธทำใหตวเองมเสนหดงดดใจเพมจากความสามารถทเธอมอยลนเหลอ

คอความราเรงเบกบาน ทจะเกดจากการมองโลกแงบวก ตามทผเขยนแนะนำ

ผมใครขอยำไว ณ ทนวา คำแนะนำของผเขยนตอคำถามทยกมานน

เปนการตอบตามบรบทของสงคมอเมรกน หากจะนำมาใชในบรบทสงคมไทย

ตองปรบใหเหมาะสม

วจารณ พานช

๙ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/556017

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๕. การยอมรบ : เรยนรการเปลยนแปลง และภาพใหญของชวต

121

๑๖.ความกลาหาญทางสงคม :

ทกษะดำรงมตรภาพ

121สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

122

“นอกจากชวยใหตวเดกเองไมตกเปนเหยอแลว

ผ ใหญควรสงเสรมใหเดกมความกลาหาญพอทจะชวยเพอน

ทตกเปนเหยอ ใหหลดพนจากแรงกดดนน ซงเปนการฝกฝน

ความมนำใจเหนอกเหนใจคนอน โดยเฉพาะอยางยงคนท

ออนแอกวา”

122 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

123

ทงบทท ๘ ของหนงสอ เปนเรองมตรภาพและความกลาหาญใน

การเปนตวของตวเอง และสอสารทำความเขาใจเพอธำรงมตรภาพ

ตอนท ๑ ของหนงสอกลาวถงมตรภาพเปนถนนสองทาง วาดวยการ

โคชเดกใหมความกลาหาญ แสดงความเปนตวของตวเอง และรจกสอสาร

กบเพอน เพอสรางมตรภาพจากความเขาใจซงกนและกน โดยตองตระหนกวา

โลกในวยรนในปจจบนมความซบซอนและยงเหยงกวาสมยเราเปนวยรน

มากมายหลายเทา จงเปนความทาทายตอวยรนในปจจบน

การฝกทกษะมตรภาพเบองตนเรมทครอบครว หากพอแมใกลชด

ลกและเหนอกเหนใจ เอาใจใสฝกลก และเหนชดวามตรภาพระหวางลกกบ

พอแมด มความรกใครและไววางใจซงกนและกน กเปนสญญาณวาลกจะม

ทกษะมตรภาพตอเพอนดดวย

ทกษะมตรภาพเรมตนทครอบครว

หากพบวา ลก/ศษย ประพฤตตนเปนผระราน หรอ

เปนเหยอของการระราน และเกดขนซำๆ นนคอสญญาณ

บอกวา ลก/ศษย ตองการความชวยเหลอ โปรดสงเกตวา

การตกเปนเหยอของการระรานไมไดแปลวาเดกคนระราน

เปนตวปญหาเทานน แตเดกทถกระรานกเปนตวปญหาดวย

ทจะตองหาทางแกไขทนท

โดยการนงคยกบเดกอยางสงบ ไมดดาวากลาวหรอโวยวาย

ทำความเขาใจเรองการเปนเพอนกน วาทงสองฝายจะตองมไมตรจตตอกน

คอการเปนเพอนกนเปนถนนสองทาง คอตองเขาใจซงกนและกน บอกวา

เราชอบอะไร ไมชอบอะไร และรวาเพอนชอบอะไร ไมชอบอะไร หากเพอน

ปฏบตตอเราในแบบทเราไมชอบ เราตองรจกบอกเพอนดๆ วา ทำอยางนน

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

124

เราไมชอบ ไมตองการใหเพอนทำอยางนนตอเราอก อยากลววาบอกแลว

เพอนจะโกรธหรอเสยเพอน แตเราตองบอกเขาดๆ อยาใชอารมณ

เพอรกษาความเปนเพอนทดตอกน หรอเพอมตรภาพยาวนาน

เราตองสอสารใหชดเจนวาเราตองการความสมพนธแบบไหนกบเพอน

ตองการใหปฏบตตอกนอยางไร อยาละไวในฐานเขาใจ อยาอำองทจะบอก

และในทางกลบกน เมอเพอนบอกความตองการของเขาตอเรา เรากตองฟง

อยางสงบและตงใจ เพอใหเราเขาใจเพอนอยางแทจรง

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

นนคอหลกการ หรอทฤษฎ ในชวตจรงมนยงยากกวานน เพราะ

เดกๆ มกมเรองกระทบกระทงเลกๆ นอยๆ กนเสมอ โดยผใหญมองเปน

เรองเลก แตเปนเรองใหญสำหรบเดก วธหรอหลกการทผใหญจะชวยไดคอ

(๑) ชวยเตอนสตเดก วาทกสงทกอยางมองไดหลายมมเสมอ เดกอาจมอง

มมหนง แตเพอนอาจมองตางมม การทำความเขาใจมมมองของเพอนเปน

สวนหนงของการเรยนร และการเขาสวฒภาวะ (๒) ทกปญหามทางออกเสมอ

เดกตองเรยนรและหาทางทำใหสถานการณดขน โดยแนะนำเดกวา ความ

กลาหาญทจะลงมอทำเพอแกปญหา หรอเพอสรางมตรภาพ เปนสงทด เมอม

การลงมอทำ กจะเกดการเปลยนแปลง และเกดการเรยนรดวย

125

คำถามของหนม ๑๒ “เพอนของผม ๒ คน บนวาไมคอยมเพอน

โดยทเขาเปนคนชอบตดสนคนอน ผมมเพอนผหญงทใกลชดกนมากขน

เรอยๆ แตเพอน ๒ คนนเรยกชอเธอแบบลอเลยน เพอน ๒ คนนไมพอใจเมอ

ผมไปเทยวกบเธอหรอไปกบเพอนคนอนๆ ผมจนใจไมรจะทำอยางไร ได

พยายามแนะนำใหเขาเปนเพอนกบคนนนคนน เขากบอกวาไมชอบและอาง

เหตผลตางๆ นานา เขาทงสองไมทราบวาคนอนๆ กเรมไมชอบเขา เพราะเขา

ดวนตดสนเกนไป”

คำตอบของผเขยน “เธอทำถกแลว

ทไมอยากหมกมนอยกบความคดเชงลบ

และการคบเพอนนกตดสนคนอนทำใหเธอ

ไมสบายใจและอยากแกไข และแนนอนวา

เธอมสทธทจะเลอกเพอน แตเธอกไมอยาก

ใหเพอนเสยใจ ชวตจรงกยงยากเชนนเอง

คนทชอบตดสนคนอนนน แสดงวาเขาเองไมคอยมนใจตนเอง จง

ไมอยากมเพอนจำนวนมาก ตงหนาอยในพนทปลอดภยกนสองคน และ

อางวาคนอนๆ ไมด และคนอนๆ กไมอยากเปนเพอนกบเขา เพราะไมมใคร

อยากถกวพากษวจารณ

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

126

เธอบอกวาจนใจไมรจะทำอยางไร แตจรงๆ แลวมทางเลอกตงหลาย

ทาง ไดแก

๑. บอกเพอนทงสองคนตรงๆ วาเธอเบอทจะคบเพอนขบน เพราะ

เธอรสกสบายใจมากกวาเมอเพอนไมบน

๒. ถาเพอนไมเปลยนพฤตกรรมขบน ใหลองแยกตวออกมาคบ

เพอนคนอนๆ

๓. การเปนเพอนทดนน เราตองเปนเพอนทดกบตวเองกอน ถาเพอน

ทำใหเธอไมสบายใจ และเธอยงทน เทากบเธอไมเปนเพอนทดตอตวเธอเอง”

ตอนท ๒ ของบทนวาดวยเรอง อาสาสมครพฒนาเดก ผเขยนเลา

เรองของตนเองทชอบเขาไปชวยเหลอเดกทประสบปญหา โดยถอวาเปนการ

ทำหนาทของผใหญ เพราะเดกเปนผเยาว ตองการคำแนะนำชวยเหลอจาก

Parenting/Mentoring ถอยคำเหลานทำใหผมนกถงสมยเดกๆ อยบานนอก

คนทนนเรยกเดกเปนลกทกคน และถาเดกเกเรขมเหงกนกถกผใหญดหรอ

หามปรามไดทกคน

ผเขยนบอกวา ตนไมใชแคเขาไปชวยเหลอหรอแกปญหาใหเดกเทานน

แตจะชมเดกดวย ไปทไหนหากเหนเดกทำดกจะหาโอกาสชม “หนชวยแม

ถอของ นารกจง” “หนชวยปลอบเพอนทรองไห เกงจง” ฯลฯ โดยถอวาการ

ชวยกระตนใหเดกเตบโตเปนคนดนน เปนหนาทของทกคน ไมใชแคเปนหนาท

ของพอแม/คร เทานน

ปญหาทพบประจำในเดกวยรน คอการเสพตดการยอมรบจากกลม

เพอน (Peer Approval Addiction) หรออาจเรยกวาตกอยใตแรงกดดนจาก

กลมเพอน (Peer Pressure) และในขนรนแรงถงกบเปนความบบคนจนเกด

ความเครยดอยางรนแรง

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

127

คนทตกเปนเหยอ คอคนทไมมนใจตนเอง ไมกลาแสดงออกวาตนม

จดยนอยางไร ตนตองการอะไร สวนคนทมความมนใจตนเองกจะไมถกบบคน

มาก และผานพนมรสมชวตวยรนนไปได ผใหญตองหาวธชวยใหเดกเขาใจ

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

เรองการเสพตดการยอมรบจากเพอน ซงคนเราเปน

กนทกคน แตสวนใหญเปนแบบนดๆ หนอยๆ ไม

รนแรง การชวยใหเขาใจเรองน และฝกใหกลาทจะ

แสดงทาท/จดยนของตน ชวตวยรนกจะราบรนขน

นอกจากชวยใหตวเดกเองไมตกเปนเหยอแลวผใหญควรสงเสรม

ใหเดกมความกลาหาญพอทจะชวยเพอนทตกเปนเหยอ ใหหลดพนจาก

แรงกดดนนซงเปนการฝกฝนความมนำใจเหนอกเหนใจคนอนโดยเฉพาะ

อยางยงคนทออนแอกวา

คำถามของหนม ๑๒ “เพอนคนหนงถกรงแกทโรงเรยนทกวน

เขาเลาใหผมฟง ผมแนะนำใหบอกครเพอขอความชวยเหลอ แตเขาไมเอาดวย

เพราะเกรงวาจะโดนคนทรงแกทบตอก เขาไมตองการใหผมชวยดวยเหตผล

เดยวกน ผมไมรวาจะชวยเขาอยางไร ขอคำแนะนำดวย”

คำตอบของผเขยน “ฉนรสกสงสารเพอนของเธอมาก เปนเรองไมยตธรรมทผรงแกไมถกลงโทษ ฉนไมทราบวาเพอน

ของเธอไปโรงเรยนแบบไหน แตหวงวาจะเปนโรงเรยน

ทคร ผชวยครใหญ และครทปรกษา จะเอาใจใสเรองน

เพอนของเธอควรบอกผใหญ

128

ไมทราบวาพอแมของเพอนเธอทราบเรองไหม เขาควรเลาให

พอแมฟง

แมเขาบอกวาไมตองการใหเธอชวย แตเขากยอมตองการใหตนเอง

ไมถกรงแกอกตอไป การทเขาบอกเธอคอหลกฐานสนบสนน ขอใหเธอบอก

เขาใหพดออกมา เพอเรองนจะไดยต หากเขาไมกลา เธอควรเสนอวาเธอจะ

ไปเปนเพอนเพอแจงครทปรกษาหรอครใหญ ถาเขาปฏเสธ ใหบอกเขาวาเธอ

เปนเพอน และจะชวยปกปองเขา ถาเขาไมไป เธอจะไปเอง”

วจารณ พานช

๙ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/556657

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๖. ความกลาหาญทางสงคม : ทกษะดำรงมตรภาพ

129

๑๗.ความกลาหาญทางสงคม :

สโลกกวาง

129สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

130

“...กลาวอกนยหนง ผมคดวา การศกษาแบบ

เนนการถายทอดความร เนนวชา ไม ไดเรยนจากการปฏบต

บนฐานชวตจรง ทำใหเดกขาดทกษะชวต ขาดความแขงแกรง

ทจะเอาชนะแรงกดดนจากกลมเพอนได”

130 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

131

ตอนท ๓ ของบทกลาวถงเรอง เสพตดการยอมรบจาก

กลมเพอน (Peer Approval Addiction) เปนอาการรนแรงในวยรน

ทยอมทำทกอยางพอ ใหไดรบการยอมรบจากกลมเพอน แมการกระทำ

นนจะขดความรสกของตน บางทใชคำวา Peer Pressure คอตกอย

ใตแรงกดดนของกลมเพอน ใหตองมพฤตกรรมสอดคลองกบกลม

ไมกลาแหกคอกออกมา มวยรนจำนวนหนงมความทกขจากแรงกดดน

ทางสงคมแบบน หรอมฉะนนกตกกระไดพลอยกระโจน ทำตามเพอน

จนเสยคน

ดงตวอยางเคยมหมอเลาใหผมฟงวา ไดคยกบเดกสาวทเปนแม

วยทน วาทมเพศสมพนธในวยรนกเพอใหเขากลมกบเพอนได เขาใจ

วาแรงกดดนจากกลมเพอนกรนแรงมากในกลมวยรนไทย

เพอเอาชนะแรงกดดนน วยรนตองไดรบการฝกใหมความกลาหาญ

ทางสงคม (Social Courage) ใหกลาลกขนมาทำสงทถกตองตามสำนก

ผดชอบดชวของตน

ผมคดเองวา คนทตกเปนเหยอของการเสพตดการยอมรบของสงคม

คอคนทมบคลกภาพออนแอ ไมเปนตวของตวเอง สวนหนงเปนเพราะ

ขาดการโคชของผใหญ ทฝกใหรจกผดชอบดชว ม EF ท http://

www.gotoknow.org/posts/463212 คอมทกษะชวต ไวใชฝาอปสรรค

ของชวต ผมเชอวา การศกษาแบบ Active Learning ทเดกไดฝก

ปฏบตเพอการเรยนรของตนเอง เนนเรยนร 21st Century Skills และตาม

ดวยการไตรตรองทบทวน อยางถกตอง จะชวยสรางความเปนตวของ

ตวเองและสตรดชวใหแกเดก ทำใหเดกเอาชนะแรงกดดนจากกลมเพอนได

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

132 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

กลาวอกนยหนงผมคดวาการศกษาแบบเนนการถายทอด

ความร เนนวชา ไมไดเรยนจากการปฏบตบนฐานชวตจรง ทำใหเดก

ขาดทกษะชวต ขาดความแขงแกรงทจะเอาชนะแรงกดดนจาก

กลมเพอนได

คำถามของครของลก “เพอนมาบอกวาลกสาวของฉนขมเหง

ลกสาวของเขา โดยการกดกนลกสาวของเขาออกจากกลมเพอน และ

นนทาวารายลกสาวของเขา ฉนเองตองการสอนลกใหดตอคนอน แมคน

นนจะไมใชเพอน ลกสาวมความลำบากในชวตเพราะการหยาของฉน และ

ลกสาวโกรธพอทโกหกหลอกลวง ฉนไมคดวาการหยารางจะเปนสาเหต

ของพฤตกรรมไมดของลกสาว แตมนอาจเปนสาเหตกได”

133

คำตอบของผเขยน“ครอบครวของคณกำลงอยในระยะเปลยนผาน

ครงสำคญ และเปนความยากลำบากสำหรบทกคน และความยากลำบากน

จะดำเนนไประยะหนง เวลานคณเปนผนำของครอบครว และเปนพเลยง

(Mentor) แกลกสาวอาย ๑๓ ของคณ ใหเรยนรการเอาชนะความยากลำบาก

ในชวต โดยเฉพาะเมอคนทคณเชอถอทำใหคณเจบปวด คณไมแนใจวา

พฤตกรรมของลกสาวเกดจากการหยารางหรอไม สงเกตไดจากวาพฤตกรรมน

มหรอไมกอนการหยา ถาไมมกสนนษฐานไดวา เกยวของกบการหยาราง

ซงมผลกอความตงเครยดแกทกคนในครอบครว คณตองเปนตวอยางแก

ลกในการครองสตอารมณในทามกลางความตงเครยดน

ขอแนะนำใหหาโอกาสทคณบงคบใจได และลกกพรอม ปด

สงรบกวน (เชน โทรศพท โทรทศน) คยกนเรองการรวมกนฟนฝามรสมชวต

รวมกน โดยคณบอกเหตการณทคณไดรบแกลก

ดวยนำเสยงราบเรยบ และดวยถอยคำท

แสดงเหตการณเทานน ไมมการตความ

ไมมการกลาวหา เชน ‘แมของแมรโทรศพท

มาบอกแมวา ....’ แมอยากรวาเหตการณเปนอยางไร แลวปดปาก

แนน ฟงอยางเดยว และบอกลกวา แมเชอวาลกเปนคนด แตเวลานเราตก

อยภายใตสถานการณบบคน เราอาจพลาดไปบาง กเปนเรองธรรมดา แต

เราตองชวยกนตงสต และไมทำพลาดซำซาก คนเราอาจโกรธได

อาจพลาดทำเพราะความโกรธได แตตองหดระงบความโกรธ (ดวย

การหายใจเขาออกยาวๆ ชาๆ) และไมทำอะไรแบบหนหนพลนแลน

ทตองไมทำเลยคอแสดงความโหดรายตอเพอน”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

134

ตอนท ๔ สโลกกวาง อยางมนใจ หนงสอเลมนจบลงดวย

ภาพของลก/ศษย ทเตบโต/พฒนา เปนผใหญททำหนาทไดด มความ

รบผดชอบ มเมตตากรณาเหนอกเหนใจคนอน มความมนใจตนเอง และ

ไมกลวอปสรรคความยากลำบากในชวต คอเปนคนดของสงคม

หรอโดยสรป ม ๘ คณสมบตสำคญ ไดแก ความฉลาดทาง

อารมณ (Emotional Intelligence), จรยธรรม (Ethics), ชวยเหลอ

ผอน (Help), ใหอภย (Forgiveness), ความเหนใจ (Compassion),

เขาใจความรสกของผอน (Empathy), การยอมรบ (Acceptance),

และความกลาหาญทางสงคม (Social Courage) สการเปนพลเมองด

ของโลก

แตแมและพอมกจะมองลกเปนเดกอยเสมอ (แมอาย ๙๔ ของ

ผมยงเปนหวงลกชายอาย ๗๑ อย) และอดเขามาเจากเจาการชวต

ของลก (ทโตแลว) ไมได

หนาทของพอแม คอกลอมเกลา ฟมฟก ใหลกเตบโตเปน

ผใหญทมวฒภาวะ มความมนใจในตนเอง และเปนคนด แลวปลอย

ใหลกเปนอสระในชวตแตผกพนกนดวยความรกความหวงใย

การเลยงดลก/ศษย เปนการชวยใหเดกเตบโต/พฒนา ผานขนตอน

ตางๆ ในชวต หรอใหเผชญความเปลยนแปลงในชวตไดอยางราบรน

หรอเมอมชวงคบขนบาง กชวยแนะนำ หรอโคช ใหเรยนรอปสรรคใน

ชวตเหลานน และหาทางผานพนไปไดโดยไมเกดผลรายตอชวต ครงแลว

ครงเลา โดยคอยๆ ผอนใหเดกเปนตวของตวเองขนเรอยๆ ในทสดก

บรรลวฒภาวะ สามารถดำรงชวตไดโดยอสระ และเปนทพงใหแกคนอนได

เปนคนด มประโยชนตอสงคม และมความสามารถฟนฝาอปสรรคหรอ

วกฤตในชวตในอนาคตได

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

135

คำถามของหนม ๑๒ “ผมเพงยายโรงเรยน จากโรงเรยนทผม

เรยนมาตงแตชนอนบาล ยายมาเรยนชน ม. ๑ ทโรงเรยนใหม ท

โรงเรยนเดมผมมเพอนสนทมากมาย แตตอนนเดกผหญงจากโรงเรยน

เดมของผมกลายเปนคนปอบปลารแทนผมไปแลว ผมคดวาเพอนๆ

ไมสงเกตสงทเกดขน”

คำตอบของผเขยน“การยายโรงเรยน

เปนความทาทายอยางหนง ชวตคนเรากมการ

เปลยนแปลงเชนนเอง เมอมาโรงเรยนใหม เพอนๆ

จากโรงเรยนเดมอาจยงตนเตนกบสงใหมๆ จงยงไมไดทกทายเธอ แต

เธอสามารถแกไขสถานการณไดไมยาก

เรมตนดวยการนงตวตรง เอามอออกจากแปนพมพวางบนขา

หลบตา แลวหายใจเขายาวๆ ชาๆ ผานรจมก จนสดแลวอาปาก หายใจ

ออกชาๆ แลวทำซำหลายๆ ครง สงเกตลมหายใจเขาและออก วธการน

เรยกวา Re-Centering breath (อานาปานสต) ซงจะชวยใหจตใจ

ผอนคลาย และรสกดขน

ตอไปนเปนคำแนะนำ พรงน เมอไปถงโรงเรยน ใหแสดง

ความยมแยมแจมใสอารมณด ทกทายเพอน เขาไปคย เลน กบเพอน

อาจคยเรองความสนกสนานกบการไปเทยวชวงปดเทอม

อาจเรมจากเพอนทรจกกนแลวทโรงเรยนเกา และตอมา

ทำความรจกและพดคยกบเพอนใหมดวยความยมแยมแจมใส

เชอวาวธนจะไดผล”

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

136

ผมมองวา คำแนะนำนคอ ใหหนม ๑๒ มความมนใจตนเองท

จะเปนฝายรก มความกลาหาญทางสงคม ทจะเขาไปผกมตรกบเพอนรวมชน

รวมโรงเรยนกอน ดวยทาทเปนมตร ยมแยมแจมใส

วจารณ พานช

๙ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/557218

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๗. ความกลาหาญทางสงคม : สโลกกวาง

137

๑๘.บทสงทาย

137สอนเดกใหเปนคนด : ๑๘. บทสงทาย

138

ตอนท ๑๘ น ตความจากบทสงทายซงสนนดเดยว

ความวา ในขนตอนการเลยงลก หรอทำหนาทพอแมน เรา

คอยๆ ถอยออกมาทละนดๆ ในแตละป เปดโอกาสใหลก

คอยๆ จดการชวตของตนเองมากขนเรอยๆ

หนาทของพอแมคอ ทำใหตนเองเปนทตองการลดลง

เรอยๆ จนในทสดหมดหนาท แตรากฐานคณสมบต ๘ ข อ

ทพอแมชวยใหลกสรางขนในตน จะใหคณตอชวตของลก

ไปตลอดชวต

วจารณ พานช

๙ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/557971

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๘. บทสงทาย138

139

๑๙.AAR

139สอนเดกใหเปนคนด : ๑๙. AAR

140

“ผมขอยำวา คณสมบตพนฐาน ๘ หมวด สำหรบการ

เปนคนด มอทธพล หรอสงผลตอชวตทดของลกหลานของเรา

มากกวาความรเชงวชาเสยอก และยงสงผลดตอสงคมมากกวา

ความรเชงวชาดวย”

140 สอนเดกใหเปนคนด : ๑๙. AAR

141

ตอนท ๑๙ น เปนการ AAR ของผม หลงจากอานหนงสอเลมน

หลายเทยว และตความนำมาเขยนบนทกรวม ๑๘ ตอนไปแลว ผมคดวา

หนงสอเลมนพอแมทกคนควรไดอาน และการอานบนทก ๑๙ ตอนของผม

จะไมทดแทนการอานหนงสอตวจรง เพราะหนงสอตวจรงเขยนแบบเนนผมร

จากการปฏบตจรง (Tacit Knowledge) ในขณะทผมเขยนบนทกแบบเนน

เขยนแบบสรปหลกการ (Explicit knowledge)

Annie Fox เขยนหนงสอเลมนอยางคนมประสบการณสงมาก

เขาใจจตวทยาเดก จตวทยาพฒนาการในระดบประยกตกบของจรง เขาใจลก

ไปถงเบองหลงของพฤตกรรมของเดก

ผมตความวา ความมนคงทางอารมณเปนเรองสำคญยงในชวตมนษย

การชวยใหเดกคอยๆ พฒนาความมนคงทางอารมณทละขนตอน เปนการ

วางรากฐานชวตทสำคญยง ความเปนคนดมรากฐานมาจากคณสมบตขอน

เปนสำคญ หนงสอเลมนทงเลมวาดวยเรองน

ระหวางอานหนงสอเลมน และจบความเอามาเขยนบนทก ผม

ถามตวเองวา หากผมมความรเรองนเมอ ๔๐ กวาปมาแลว ผมจะเลยงลก

ตางจากเดมอยางไร และลกๆ ของผมจะมพนฐานทางอารมณและสงคมแตก

ตางไปอยางไร ผมเชอวาลก ๔ คนของผมจะไดประโยชนจากพอแมมากกวา

อยางมากมาย

แตชวตมนเปนถนนทเราถอยหลงกลบไปทเดมเวลาเดมไมได ผมจง

เขยนบนทกชดสอนเดกใหเปนคนดน เพอใหคนไทยไดเรยนร และ

พจารณานำไปใชกบการเลยงลกของตนโดยขอยำวาตองเอาไปปรบบาง

เพอใหสอดคลองกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมไทย

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๙. AAR

142

ตลอดเวลาทผมชวยภรรยาเลยงลก ทงตอนลกยงเลก ตอนโต และ

รวมทงปฏสมพนธปจจบนกบลกๆ ทเปนผใหญหมดแลว ผมรสกตลอดเวลา

วา “ลกคอคร” คอลกชวยใหผมไดเรยนรสงใหมๆ มากมาย โดยหลายอยาง

มากบปญหาหรอความทาทายทเกดขน

ผมบอกตวเองวา หากเมอ ๔๕ ปกอน ผมไดอานหนงสอเลมน ผม

จะไดสงเกตพฤตกรรมและพฒนาการของลกไดละเอยดขน และไดเรยนรจาก

ลกมากกวาเดมอยางมากมาย

ทงหมดนเปน If …. Were … สำหรบผม แตเปน If …. Is สำหรบ

ทานผอานทลกยงเลก ทานผอานทมลกเลกและลกวย T(w)een จะสามารถ

นำไปใชประโยชนไดมากมาย

หนงสอเลมนบอกวา การเลยงเดกใหเปนคนดเปนกระบวนการท

ซบซอนยง แตสามารถสรปคณสมบตของคนดออกไดเปน ๘ หมวด คอ

๑ ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Intelligence)

๒. จรยธรรม (Ethics)

๓. ชวยเหลอผอน (Help)

๔. ใหอภย (Forgiveness)

๕. ความเหนใจ (Compassion)

๖. เขาใจความรสกของผอน (Empathy)

๗. การยอมรบ (Acceptance)

๘. ความกลาหาญทางสงคม (Social Courage)

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๙. AAR

143

โดยทในชวตจรง การพฒนาคณสมบต ๘ หมวดน มนไมแยกกน

แตเปนกระบวนการทบรณาการเชอมโยงกนเปน Holistic

ผมขอยำวาคณสมบตพนฐาน๘หมวดสำหรบการเปนคนดม

อทธพลหรอสงผลตอชวตทดของลกหลานของเรามากกวาความรเชงวชา

เสยอกและยงสงผลดตอสงคมมากกวาความรเชงวชาดวย

ตนฉบบของหนงสอคอนขางเขยนบอกพอแม แตผมคดวาครกตอง

ใชความรและทกษะชดทเขยนไวในหนงสอเลมน ผมคดวาการศกษาของไทย

เราเดนมาผดพลาด ทหนไปใหความสำคญตอผลการเรยนวชาเทานน เอาใจ

ใสการฝกเดกใหเปนคนดนอยมาก หรอแทบไมไดเอาใจใสเลย

วจารณ พานช

๙ เม.ย. ๕๖

http://www.gotoknow.org/posts/558683

สอนเดกใหเปนคนด : ๑๙. AAR

144