افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

23
كمبريجميدمي است آكارانتشا ا كنندهيه ته: محسن بهرام پور[email protected] تبدیل:

Upload: javadrabbani

Post on 08-Jul-2015

433 views

Category:

Education


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

انتشارات آكادمي اسالمي كمبريج

پور بهرام محسن: تهيه كننده

[email protected] :تبدیل

Page 2: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

فهرست

فصل اول

تعليم و تربيت

مفاهيم

اسالمي

و

نوينجامعه

فصل دوم

ميبرنامه درس ي اسال

در قالب

تعليم

وتربيت

اسالمي

فصل سوم

:كتب درس ي

مشكالت

چاره

ها انديش ي

فصل چهارم

روش تدريس

چشم انداز اسالمی

فصل پنجم

نتيجه گيري و

افقهاي جديد

Page 3: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

توسط آقاي سيد حسين نصر پيشگفتار

صوص كتاب حاضر گامي است مهم به قصد بررس ي بيشتر بحثهاي كنوني در خ.مسلمانانبحران تعليم و تربيت در ميان

بيت اسالمي تعليم و تر نخست، مفهوم نوين تعليم و تربيت را با مفهوم نويسندهسالمي، يابي به يك تعليم و تربيت اداند كه دستزيرا نيك مي. كندمقايسه مي

. تشخيص اين دو مفهوم مقدور نيستبدون و به كندمياساس ي تدوين و طراحي برنامه درس ي اسالمي را مطرحمسائلآنگاه

. پردازدمي «مذهبي»وتعليم و تربيت « ليبرال»بررس ي رابطه بين تعليم و تربيت رس ي و تربيت دديگري از تعليم و تربيت اسالمي يعني تدوين كتبآنگاه جنبه مهماو

ميان اهميت واقعي نوشتن كتب درس ي و در اين .دهدمعلم را مورد بحث قرار مي. دهدشيوه اسالمي را مورد تاكيد قرار ميتربيت معلم به

Page 4: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

مقدمه

1977سالرداسالميتربيتوتعليمجهانيكنفرانسنخستيناينكهازپسفرانسكنآنسازماندهيدبيرمنكهبودچنينتقديروشد،برگزارمكهدر

باشم،شدبرگزاروريزي برنامهماتوسطديگركنفرانسسه.آباداسالمدردرس يبرنامهطراحيخصوصدريكي(1980) داكادردرس يكتبتدويندرباره،ديگري

(1980)تشكيلدرجاكارتا(1982)تدريسروشدربارهكنفرانسوآخرين.شد

واستهخمنازودادميتشكيلراكنفرانسهاايناصليمايهكههاييمقالهچهارمو سومدوم،فصلهايدركنم،ارائههاكنفرانسدرراآنهاكهبودشده.استشدهگنجاندهكتاباين

Page 5: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

فصل اول : تعليم و تربيت

مخلوقاتتماميواستزمينرويبرخداخليفهانساناسالمدر.اويندخدمتگزار

باوندباشزمينرويبرخداوندخليفهبتوانندآدمفرزندانآنكهبرايازيدباباشندداشتهاشرافمخلوقاتكلبرالهيقدرتازاستعانتازه،شددادهقراربشردسترسدراسالمتوسطكهقوانينيمجموعه

درشبهوآيندبارمتعادلافراديوكنندپيروياخالصوصدقسر

.يابنددستاسالمنظرمورد

Page 6: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

اهداف كلي تعليم و تربيت

«تربيتقطريراازانسانشخصيتجانبههمهرشدبايدتربيتوتعليم.«دهدقرارخودهدفحواسوعواطفمنطقي،نفسعقل،روح،

عقلي،حي،رو هايجنبهتماموانسانرشدبايدتربيتوتعليم،بنابراينجمعازعنصري عنوانبهوفرديكعنوانبهرااوعلميوبدني،تخيلي.زدبرانگيكمالوسعادتبرايراانسانهايجنبهتماموآوردفراهم

هللارابربدرتسليمگرو دراسالمدروتربيتتعليمغايياهدافتحقق

.بشريتمجموعدروجامعهفرد،تسليم.است

Page 7: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

مفهوم انسان در اسالم

داردوسيعوگستردهمفهومياسالمدرانسان.

هللافةخليخداوندي،صفاتبهخودساختنمتصفباتواندميآنكهنخست.شود

اخالقي،پيشرفتلذااستعداددارند،منتهيبيابعاديصفاتاينكهآنجاازندارد،انتهايينيزانسانوفكري روحي

معرفتچون آنكهدوم(Knowledge)دراست،پيشرفتاينمنبع.نداردوجودپيشرفتكسبراهسربرمانعيهيچاسالم

اگرلذا.گيردصورتفكري تبحريكطريقبايدازمعرفتكسبآنكهسوم.استتهيافتربيتالزماكهنيستاينآنمعنايكرد،كسباطالعاتيكس ي

Page 8: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

نوگرايي و جامعه اسالمي

هاراظوپردازدميجهاندرنوگراييبررس يونقدبهكتابنويسنده

اينواقعيتجلي(Secularism)سكوالريزموگراييعلمكهداردمياستنوگرايي

تعارضردچانوگرايياينتاثيرتحتاسالميجوامعكهكندمياضافهواندشدهمشكلو

دربايديابند،رهاييتعارضوگميدرسراينازبخواهنداگرو

.ندباشاسالميتربيتوتعليمنظاميكاستقراروايجادانديشه

Page 9: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

سکوالرتربيت وتعليم نظام كابوسوسردرگميدچاررابشري انسانها،جامعهزندگيابعادتمامبرعلميگرايشحاكميت

.استكردهروش.دارداوتتفخيليمسلمانمتفكرانوباستانيونانيانعلميگرايشباعلميگرايشاين

.بود(Ontology)شناس يهستيعلوم،تماميجملهآنازمعارفدربارهمسلمانانويونانيانكنترل اهدهمشبهمعتقدبلكه.استشناس يهستيبرمبتنيعلوماعتبارمنكرجديد،علم

.استنتايجتعميموآزمايششده،برمتكيگيريهايشنتيجهدرومشهود،برواقعياتمتكيتحقيقاتشدردانشمندرو،ايناز

.استخويشعقلبهويننعلمكمكراآنو.نامندميراسكوالريزمگيريهاجهتنوعايننوگرا،شناسانجامعه

ازاونطقموزبانرهيدندين،سپسازانسانرهاييراسكوالريزمآنان.دانندميبشرتاريخي.دانندميمتافيزيككنترل

مذهبيمنبعازارزشهاكردنجدايعنيسكوالريزم.ورااولهياخليفةيعنيوي مطلوبكمالنيزوراانساناصالتوكرامتمفهومنگرش ي،چنين

دممنهشود،ميداوريانساندربارهآنهااساسبركهعينيواخالقيمعيارهايازقسمآن.استساخته

Page 10: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

یاننوگراو یانگراسنت نزاع

رابربدرمتفاوتگيري موضعدوبانوگراوگراسنتگروهدواسالمي،جوامعدر.داردوجودسكوالريزم

اينظرگاههبرابردرشدنتسليمازرااسالمدنيايكهآنبرايگرايانسنتقرارشخويهمتوجههراسنتيتربيتوتعليمازحمايتكنند،حفظسكوالريزم

.انددادهومدارند،تعليمسئوليتهايياسالميكشورهايدركهنوگرايانكهحاليدر

اند،نهادهنابپرورش يوآموزشنظامواندپذيرفتهتغييراندكيباراسكوالرتربيت.نيستتلفيققابلسنتينظامباكه

زاهمديگر،بانزاعشاناندكهآوردهوجودبهمعارضدونظام،دوگروهاينزيرا.استگرفتهدرپيشمدتها

دوينتعلمهايشاخهتماميخصوصدراسالميگاهينظركهزمانيتابنابراينوقتيتانگردد،تاليفنظرگاهاينازالهامبادرس يكتابهايكهزمانيتانشود،

نظام;ودنشطراحيعلومشعبتمامبراينظرگاهايناساسبرتدريسروشهايكه.آورددوامزمسكوالريبرابردرطوالنيمدتيبرايتواندنميتربيتوتعليمسنتي

Page 11: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

نیاز به گام های بیشتر

تنهاييبه،رسميتربيتوتعليمنظاماصالحودانشمندانهتتبعاتعالوهبه.ندكنحفظسكوالريزمبرابريورشهايدررااسالميجامعهتوانندنمي

كهمايشهانوفيلمهاگيرند،مينشاتغربازكهتلويزيون وراديوهايبرنامهنيزومتاثرند،غربمذهبيغيرازفرهنگروشومحتوي لحاظاز

نيازمندهمگيدارند،سكوالريستيذهنيتيكهحاكمبوروكراتهاي.هستندجديدگيري جهتيك

وينتدتوانودهندانجامهمراتحقيقاتيمسلمانانديشمنداناگرحتيسكوالريستينظرگاههايبامبارزهمنظور بهاسالمينظرگاههاي

كند،حلراتواندمشكلميتنهاييبهرسميپرورشوآموزشبازباشند،داشتهنولوژيتكوعلميگرايشهايبامقاومتجهتدرنيزديگري گامهايآنكهمگر

.شودبرداشته

Page 12: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

زندگينفوذ تكنولوژي برابعاد تغيير مسير تكنولوژي پيشنهادو

زيرا.يستنزندگيصحنهازطوركاملبهآنگذاشتنكنارمعنيبهتكنولوژيمسيرتغييراست،ننهفتهخودتكنولوژيدرمشكل

خوداجازههبياودارنداختياردرراتكنولوژيزمامكهاستانسانهاييبهمربوطمشكلبلكه.شوندادارهتكنولوژيبوسيلهكهاندداده

رايش يگبهراخودبايدجايداند،ميموجهراآدميعيارتمامبودنتكنولوژيكيكهگرايش يمصالحبرايابزاري عنوانبهآنهاازوسازدمهارميراتكنولوژيوعلمكهبدهد.كنداستفادهاخالقي

خودخالقيدباكهبپذيردرااصلاينآدميكهاستميسرزمانيتنهاتكنولوژيكردنانساني.باشدخويشكاميابيهايستايشگراينكهنهبپرستدراآنكهبراي،نشودتهيانسانيتازانسانوكندسيربشرمنافعجهتدرتكنولوژيآنكهبراي

ارزشهابمراتسلسلهبايدبرود،پيشالهيخليفةسوي بهاشتياقواعتقادهمهباانسان;شودتبيينازنو

هماهنگتطبيعبازندگيدروكنندمهارراخودنفسانيهوسهايكهبياموزندبايدانسانها.شوند

Page 13: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

:فصل دوم

برنامه درس ي اسالمي در قالب تعليم و تربيت اسالم

دركهكنديمتربيتايگونهبهراشاگردانكهاستنظامياسالميتربيتوتعليماببرخورددروتصميمهايشانواعمالدرزندگي،بهنسبتگرايشهايشان

.كنندرااحساساسالمياخالقيارزشهايحاكميتهموارهمعارفتمامخواهندينمكهكندميپيدانظمچنانآنهاذهنوشوندميتربيتايگونهبهآنها

.دكننكسبدنيوي منافعيافكري كنجكاويهايارضاءبرايصرفارادانشومعنوي مادي،رفاهموجباتآوردنفراهموآيندميبارمتقيومنطقيبلكه

.دهندميقرارخويشهمتوجههراآدمبنيوخودملتخانواده،اخالقيوست،دصلحفرديشودميبرخورداراسالميتربيتيوتعليمازكهآموزيدانش

خداونديرناپذخدشهعدالتومنتهابيبخشايشبهمعتمدومتقيمتين،متعادل،.كندميزيستآنبامعارضنهوطبيعتباموزون وآيدميبار

Page 14: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

يتغابهدنيارادرتربيتوتعليمهدفاست،متصور كهآنجاتااسالم.استكردهعرضهجامعوسنجيده

رااوارپروردگكهشودميتلقيزمينرويبرخداوندخليفهبالقوهانسان.استدادهقرارمخلوقاتاشرف

بايد،سازدرامحققخودبودناشرفواقعيزندگيدربتواندآدميآنكهبراياوحالعيندروسازدميمبدلنيكانسانيكبهرااوكه(5)«خردي»آن.كندكسبدهد،ميسوق برترمخلوق يكحدسرتارا

تواندميجامعفراينديعنوانبهتربيتوتعليماساس،اينبر.سازدشكوفاهمزمانراآدمياحساس يوعاطفيعقلي،توانمنديهاي

Page 15: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

و اسالمیآزادو تربيت تعليم تقابل

شماربهآنمبشرانومبلغانبزرگترينارسطووافالطون .گرفتنشاتيونانازآزادتربيتوتعليم.روندمي

يكمورددرليكننظرداشتند،اختالفهمبابنياديمفاهيمازبسياري درخصوصآنهاچهاگركهبوداينآنوبودندرايهميكديگربااساس يمفهوم

دهد،ميروزبازخودشيئيكهذاتيمفهومدربلكه.استننهفتهآنخارجيتجليدرشيئييكحقيقت.استنهفته

حسابهباستعدادآدميارزشمندترينعقليعنصركهبودندباور اينبرمتفقاارسطووافالطونوگرددميائلناشياءاصليشناختبهببرد،بكاردرستايبگونهراعنصراينآدميكههنگامي.آيدمي.استغاييواقعيتچيزچهفهمدمي

كسبمددهبآدميذهناگر.نظردارددانشكسببهكهاستفراينديتربيتوتعليماينانديدگاهاز.بردميپيبشرسعادتدركبهكند،رشددانش

هفتگانهعلوماي،انديشهچنينمبنايبرلذا(Seven Liberal Arts)بهيونانيانتوسطتشكيلرانزميمغربمدارسدرس يبرنامهاساسمدتهاوشدپذيرفتهدرس يبرنامهتريناساس يعنوان

.دادمي

Page 16: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

تعليم وتربيت اسالمي

رشدوهبلكنيست،معرفتكسبتنهاهدفاسالميوتربيتتعليمدر.باشدنظرميمطيعانسانوجوديابعادهمهموزون شكوفايي

Page 17: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

تعليم وتربيت اسالمي

مسلمانعلمايديدگاهآنگاه.پردازدميزمينمغربعلمايديدگاهازعلومبنديطبقهبهبحثايندنبالبهاوطبقهاينازهريكجايگاهونقشسپس.شودميمتذكرعلومبنديطبقهخصوصدررا...وغزاليوفارابيماننديادآور المياستربيتوتعليموليبرالتربيتوتعليمنظامدودرمدارسدرس يبرنامهدادنشكلدررابنديها

رالليبتربيتوباتعليمواستمتداول زمينمغربدراكنون كهرا(7)عموميتربيتوتعليمهمچنيناو.شودميدستههسبهمعارفعمومي،تربيتوتعليمدركهداردمياظهاروكندميمعرفياختصاربهباشد،ميهمانندتربيتوتعليمنوعايندر.(8)(اجتماعيمطالعات)اجتماعيعلوموانسانيعلومطبيعي،علومشوند،ميتقسيم(9)مياسال درس يبرنامه.شوندميگرفتهناديدهوندارندجايگاهيدرس يبرنامهدردينيومذهبيمسائل

اشارهاندانشجويوآموزاندانشهمهبراياسالميدروسگنجاندنضرورتبهفصل،پايانيبخشدرنويسندهبابايددانشجويانوآموزاندانشهمهاسالمي،تربيتوتعليمقالبدركهشودمييادآور وكندمي

دردانشگاهسطحتااجباري درسيكعنوانبهبايدعربيزبانحتي.كنندحاصلآشنايينيزاسالميدروسدراسالميانديشمندان:كندميبيانچنينخصوصايندرراخودنظراو.شودگنجاندهدرس يهايبرنامه

سانيانهركهنيستايناسالمدرتربيتوتعليمهدفكهدارندنظراتفاققول اينبهراجعدنياسراسرراعلمشوانشدبتواندكهمعنااينبهفرهنگبا;متخصصهموباشدفرهنگباهمكهبشودتربيتايبگونهازآنجا.يدآشماربهاشجامعهبرايمفيديعضوكهمعنااينبهمتخصصگيرد،بكارفكري ومعنوي رشدبرايعنوانتحتايبرنامهبايدرو اينازنيست،مسلمانانانتظاراتجوابگوي اسالميدروسبدون تربيتوتعليمكه

.شودگنجاندهتحصيليسطوحتمامدر(10)«عمومياسالميتربيتوتعليم»

Page 18: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

فصل سوم

: تدوين كتب درس يپردازدميربيتتوتعليماهدافتحققدردرس يكتبنقشتبيينبهنخستفصلايندرنويسندههاانديش يچارهودشواريها.

دردرس يكتبيهتهبرحاكمفلسفهسرانجام.كندمياشارهشود،رعايتبايددرس يكتبتدويندركهمهمنكتهچندبهآنگاهخانه،دررانآآموزاندانشكهاستمطالبيشاملدرس ي،كتابيك:گويدميچنينوكندميمعرفيرااسالميتربيتوتعليم

واخالقيي،روانرشدبامتناسبوخاصروشهايياساسبرمعموالدرس يكتب.كنندميمطالعهدانشگاهيادانشكدهمدرسه،دركدررالممعتاشودميتهيهمعلمراهنماييكدرس ي،كتابهربرايعالوهبه.گردندميتنظيموتهيهآموزاندانشفكري

كتاباهدافچهاگر.سازدمحققراكتاباهدافمطلوب،صورتبهمطالبتدريسبابتوانداووكندكمكدرس يمطالببر.گرددمينتدويوتهيهوتربيتتعليماهدافاساسبركتابهركلياهدافاما.شودميتعيينآنمؤلفونويسندهتوسط

اهدافاساس،اينتوليدومناسبس يدر برنامهتدوينوتنظيمگرو دراسالمي،وتربيتتعليماهدافتحققزيرا;شودتعيينتربيتوتعليمكليوهاتهرشچون :نويسدميدرس يهايوبرنامهكتبتهيهضوابطخصوصدرهمچنينمؤلف،.باشدميمطلوبدرس يكتب

را(فمعار )دانشهامراتبسلسلهبايدلذانيستند،يكسانيموقعيتوجايگاهداراي(11)(معرفت)دانشمختلفهايشاخهمعارفميان،ينادر.نموداقدامدرس يكتبوهابرنامهتنظيموتهيهبهمراتب،سلسلهاينرعايتبابايدآنگاهكرد،مشخصانسانهاعيجمورفتارفرديبراخالقياتچون وهستندمبتنيمعنوي معارفبراخالقيات.دارندرااولويتباالترينمعنوي،كهفيمعارياعقليعلومدو،اينازپس.گيرندميقراراهميتدوممرتبهدراخالقيارزشهايعلمبنابراين،.دارندحاكميت

آنهابهوكنندميكنترل راآدميتخيالتكهرسدميمعارفيبهنوبتآنگاه.دارندقراردهند،ميسوق نظمسوي بهراعقل.دارندجايآخرمرتبهدركنندميكنترل راحواسكهعلوميباالخره،وبخشندمينظم

Page 19: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

فصل سوم

: تدوين كتب درس يايمان:سدنويميچنينوكندميتبيينرادرس يهايبرنامهبرحاكمفلسفهبحث،اينادامهدرمؤلف

گيرديمصورتزمانيهدفاينواقعيتحقق.شودالقاءكودكبهزندگياوليهدوراندربايداخالقوهمانازواندبتكهكردكمككودكبهبايدهمچنين.يابدپرورشمناسبايگونهبهنيزكودكفكركه

مورددبايكهديگري موضوع.شودغالبخودتخيالتوجسميبرخواهشهايزندگي،نخستيندوراني فكر نظمبهتواندميكودكفكر،پرورشاثردر.استكودكفكري پرورشگيرد،قرارتوجهامور بينروابطازو(ايده)تصور بهازاحساسانتزاعي،امور بهعينيامور ازيابد،دست

تواندميواآنگاهدوانيد،ريشهكودكوجوددرتوانائيهااينكههنگامي.برسدنمادسازي بهحقيقي،وتطبيعدرخداوندحضورارادهبهودهدقرارارزيابيموردرامعارفهايرشتهمياندرونيروابطوتعاليباري قدرتتجليوخداوندارادهحضور ازآياتيخلقت،عالمكهشودمتوجهوببردپيانساننظامرادريدرس كتبوهابرنامهبرحاكمشد،فلسفهذكرباالدرآنچه.هستندواقعيتازهايينشانهتدوينراهرسبركهمشكالتيبهفصلاينپاياندرمؤلف.دهدميتشكيلاسالميتربيتوتعليموكندمياشارهدارد،وجودمسلماندركشورهاياسالميتربيتوتعليممبنايبردرس يكتبالمياسجوامعدردرس يكتبتاليفموانعمهمترينازرامفهوميمشكلوفلسفيسياس ي،موانع

.داندمي

Page 20: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

چهارمفصل

تدريسروش:

Page 21: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

ايفلسفه،تدريسروشدواينازيكهرورايدر.كنندمياستفادهمتفاوتتدريسروشدوازكهاستمتداول تربيتوتعليمدونوعاسالميكشورهايدركهداردمياظهاركتابنويسندهاسالمياندازچشممشكلشمردنبروضمنپردازدميمتفاوتتربيتوتعليمنظامدواينتلفيقامكانبررس يبهتدريس،روشدواينمعرفيازپسمؤلف.بخشدميخاصگيريهايجهتتدريس،دوروشاينبهكهداردقرارخاصاسالميتربيتوتعليممبنايبرتدريس،روشبرايجديدطرحيتلفيق،وقرآنبايدميزانآمو دانشسنتي،روشطبق.نوينوسنتي:كنندميپيرويمتفاوتتدريسروشدوازكهداردوجوداسالمدنيايدرپرورشوآموزشنظامنوعدوكليبطور :نويسدميبارهاينودركندميمعرفيمددبهكهكندميكمكآموزاندانشبهدهد،ميارائهاسالمكهايمتافيزيكيچهارچوب.كنندجستجورامعرفتمنابعسايرسپسوبپذيرندوچراچون بدون حقايقيعنوانبهراسنت

علميجديداروشهاييودانشمندانروشازگرفتهبركهنوينتدريسدرروشاما.دهدنميقرارسئوالموردرامذهبيمتافيزيكيچهارچوبكس يهيچعالوهبه.نمايندتفسيروتبيينرانظرگاهينوعهرمنطق،ديدگاهاز.داردوجيهتبهنيازمعرفت،موثقمنبععنوانبهسنتوقرآنقبول حتي.شودميآغازايقضيهنوعهرپذيرشعدمباروشاين.استآميزشكسراسرونقادانهپرسشگري برمبتنيروش،است،تحقيق

بهآنهابابلكه.كردتلقيتاريخيحقايقيتواننميرااجمعينعليهمهللاصلواتموس يويوسفواوليهآدمداستانكلجملهازپيامبرانمربوطبهداستانهايازبرخيروشايناز،تدريسشيوهدواينبيناختالفكهداردمياظهارمذكور،بحثادامهدرمؤلفتدريسروشدوورايمعارضهايفلسفه.شودميبرخوردآموزند،ميمابهارزشمنديدرسهايكههايياسطورهصورتانسانكهاستاينمنظور .انسانيشخصيتپرورش:عبارتستتربيتوتعليم;داردقراراول تدريسروشپشتدركهايفلسفهاساسبر.شودميناش يدارد،قرارتدريسروشدواينورايدركههاييفلسفهمعرفتيتوسطاوخرد.نمايدخوردبرحوادث،ووقايعوبازندگيمعيار،ايناساسبرويابددستاخالقيمعياريكبهبدينوسيلهونمايدتقويتوحفظرااعتقاداتاينوكندكسبراوحيوخداوندبهعقيدهتدريس،روشطريقازراخودآگاهيووجداناينكهرودانتظارميمعلمانازبنابراين،.شودميمحسوباوازوجدانجزئيكهاستارزش يمعياريكدارايهمچنيناو.شودميهدايتاست،كردهكسبكهمعنوي بطور كهاستآندنيازمندليل،خردهمينبه.يابدميدستحقيقتبهاوكهاستخردهمينطريقاز.اوستخردباشد،ميداراانسانكهقدرتيمهمترينكهشودميناش يفلسفهاينازبعديروش.كنندتقويتبهكهاستآنمعلمفهوظي.يابددستپذيرتعميمنتايجيبهوكنداستنباطهاازدادهراكلينتايجنمايد،آوريجمعراهادادهكند،شكتواندميباشد،آزادخرداگر.باشدآزاداوليهفرضهايپيشگونههرازكامل

بركهستادشوارالعادهفوق هستند،معاندوبعضامتفاوتهمبامذكور رويكرددووروشدوكهآنجاازكرد؟پرراروشدواينبينشكافتوانميآيا.گيردبكارموشكافانهراخردشكهكندكمكشاگردشواهديكهدليلاينهبپندارد،ميمسلمحقايقيراآنهاحديثوقرآنكهگذشتهتاريخيوقايعتدريسازتوانمياسالميجامعهيكدرآيامثال،عنوانبه.يافتدستمشتركيرويكردبهروش،دواينتلفيقمبنايچشمندارد،وجودآنهااثباتبرايواقعي

درامابكند،راكارداينتوانميمسلمانمعلميكبدهد؟آموزشپذير،تحقيقواقعيتهايهمانندراآنهاكهبخواهيممعلمازوبگنجانيمدبيرستانتاريخبرنامهدررا(ص)اكرمپيامبرزندگيتوانيمميآياپوشيد؟هندو،كودكيكيبرااماكندنميايجادتشويشمسلمانكودكانذهندرروشاين.پندارمميحقيقياست،شدهنقلآنهابراساسكهوقايعيودانمميموثقمنبعدوراحديثوقرآنمنبگويدپيشازكهصورتيروشازقدمبهقدم،حياتدربارهحقايقيتدريسبرايمعلماگرقياس،همينبه.شودميايجادتعارضآنهاذهنباشند،درنداشتهقبول رافرضهاييپيشچنينآنهااگرزيرا.نيستچنينمذهبيغيريامسيحيكهكردعملينگونهاتوانميبنابراين،.كندتشويشدچاررامسلمانآموزاندانشذهناستممكناست،معقول ومعتبرروشتنهاعلميتحقيقروشكهكندگيري نتيجهپايانودرنمايداستفادهعلميتحقيقامانموداستفادهعلميازروشحياتدربارهحقايقيتدريسهنگامموردعلميتحقيقباروشراآنهابتوانكهعينيهايدادهچون شودميبحثاوليهآدمخلقتدربارهكههنگامييا.كردايجادپروردگارقدرتبرابردرخشوعوشگفتياحساسشاگردانذهندرگيري،نتيجههنگامهدفتواندبدون مينانسانحياتدهدمينشانكهاستنهفتهوعقلينيروانسانخلقتورايدركهكندگيري نتيجهوآوردميانبهصحبتانسانوجودپيچيدگيازبايدملعماختيارنيست،درداد،قراربررس ي.باشد

Page 22: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

فصل پنجم

: نتيجه گيري در.كندگيري يجهنتاست،گفتهپيشينفصول دركهآنچهازوبرسدبنديجمعيكبهتاكوشدميدهد،مؤلفميتشكيلراكتابپايانيقسمتكهفصلايندرجديدافقهاي

وتعليمنظاميكبارايسنتتربيتوتعليمنظامتوانميكهدارداظهارميوكندمياشارهاسالميكشورهايدرنوين،متداول وسنتيتربيتوتعليمنظامنوعدوبهمجددافصلاينديدگاهرمبنايبومناسبدرس يكتبتاليفومعلمتربيتساختارنظردرتجديدباوكردادغامگرديد،ترسيمكتابايندرآنچهارچوبكهجديدمفهومبهاسالميتربيت

در1977سالهبكهتربيتوتعليمجهانيكنفرانساولينازپيشتا:استچنينفصلاينبحثهايچكيده.نموداسالميمسلمان،كشورهايدرراتربيتوتعليماسالمي،برگزارمكه

اسالميتربيتويمتعلاصطالحاسالميدولتهايومسلمانمتفكرانازهنوزبرخيكههرچند.فقهوحديثقرآن،آموزشالهيات،تعليم:ازبودعبارتاسالميتربيتوتعليمشد،آنجديدمفهومدرياسالمتربيتوتعليم.اندكردهپيدابيشتري آگاهياسالميوتربيتتعليمجديدمفهومبهنسبتمردمامروزهامابرند،بكارميآنقديميمفهومهماندررا

كهآنطور طبيعتباوديگر،انسانهايباخدا،بااشرابطه،(12)انسانطبيعتمفهومتعليم:يعني;اسالمديدگاهاساسبرمعارفوعلميهايرشتهتمامتعليم:ازاستعبارتوحضور وكندمياشارهاسالميكشورهايدرمتداول ونوينتربيتوتعليمبهاسالمي،تربيتوتعليممعرفيازپسمؤلف.استآموختهمابهراآنهااسالمجهانيكنفرانستيننخس:داردمياظهارورودميشماربهتهديدياسالميجوامعبرايسكوالريزمكهشودمييادآور ومتذكرنوينوتربيتتعليمنظاماينبرراسكوالريزمتاثير

موجبت،تربيوتعليمنظامدوگانگياينكهرسيدنتيجهاينبهودادقراربحثموردرااسالميكشورهايدررايجتربيتوتعليمنظامنوعدووجود(1977)تربيتوتعليمذهنيتدوباافرادگروهدوكهشودمي

وقرآنازراسانانوجامعهطبيعت،مذهبيمفهومبايدخطر،اينازپرهيزلذا،براي.باشنديكديگرباتقابلوتعارضدروگيرندقراربرابرهمدرسكوالر،ومذهبيمتفاوت،دركتابنويسندهتتربيوتعليمدوگانهنظامهايتلفيق.دادآموزشاسالميرويكردبراساسراهارشتههمهونمودمذهبيغيربرداشتهايومفاهيمگزينجايراآنهاواخذسنتموضوعاتتمامووندشادغامآننوينمفهومدراسالميتربيتوتعليمنظامباآنقديميوسنتيمفهومدراسالميتربيتوتعليمبايدنظام:نويسدميمذكور،بحثهايدنبالهدينيمدارس.بيانجامدسنتيدينيمدارساضمحاللبهنبايدنظام،دواينتلفيقكهشديادآور بايد.شونددادهآموزشوتنظيماسالميوبرداشتهايمفاهيماساسبربايددرس يآخريندرمؤلفممعلتربيتساختارتجديد.ندهنددستازراخودبودنتخصص يجديد،نظامبامشتركدرس يبرنامهداشتنضمنيعني.كنندحفظراخودهويتبايدسنتي

تقليدوردمكهروندميشماربهمؤثري الگوي متوسطهوابتداييسطحدرمعلمانكهآنجااز:داردمياظهاروشودميمتذكررامعلمتربيتاهميتونقشفصل،اينقسمتوتعليمتئوريبرتري هبوكنندپيداآشنايياسالميتربيتوتعليمتئوريبابايدآنها.باشندكودكانبرايايشايستهراهنمايمعنوي واخالقيلحاظازبايدلذاگيرند،ميقرار

سلطهنفوذوبهنسبتبايدهمچنينآنها.ببرندپيغربيتئوريبراسالميتربيتآنهابهبايدلذا.دپيداكننآگاهيشود،دادهآموزششاگردانبهسكوالريستينگرش يبادرس يموضوعاتناآگاهانهاستممكنچگونهاينكهودرس يموضوعاتبرسكوالريسم

.كردتهيهماراهنكتابدرس ي،هرموضوعبرايبايدهدفيچنينتحققبراي.دادآموزششاگردانبهرامختلفدرس يموضوعاتاسالميرويكرديكاساسبرچگونهكهآموخت

Page 23: افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي

فصل پنجم

: نتيجه گيري

رارقنظرتجديدموردمعلمتربيتمراكزآموزش يبرنامهبايدضمناوتربيت،يمتعلتاريختربيت،وتعليمفلسفهخصوصدرودروس يگيرد

ومينسدركهمرتبط،آنگونهدروسسايروتطبيقيپرورشوآموزشبرنامهدراست،شدهتوصيه(1981)تربيتوتعليمجهانيكنفرانس

.شودگنجاندهمعلمتربيتمراكزآموزش