افقهاي جديد در تعليم و تربيت اسلامي
TRANSCRIPT
فهرست
فصل اول
تعليم و تربيت
مفاهيم
اسالمي
و
نوينجامعه
فصل دوم
ميبرنامه درس ي اسال
در قالب
تعليم
وتربيت
اسالمي
فصل سوم
:كتب درس ي
مشكالت
چاره
ها انديش ي
فصل چهارم
روش تدريس
چشم انداز اسالمی
فصل پنجم
نتيجه گيري و
افقهاي جديد
توسط آقاي سيد حسين نصر پيشگفتار
صوص كتاب حاضر گامي است مهم به قصد بررس ي بيشتر بحثهاي كنوني در خ.مسلمانانبحران تعليم و تربيت در ميان
بيت اسالمي تعليم و تر نخست، مفهوم نوين تعليم و تربيت را با مفهوم نويسندهسالمي، يابي به يك تعليم و تربيت اداند كه دستزيرا نيك مي. كندمقايسه مي
. تشخيص اين دو مفهوم مقدور نيستبدون و به كندمياساس ي تدوين و طراحي برنامه درس ي اسالمي را مطرحمسائلآنگاه
. پردازدمي «مذهبي»وتعليم و تربيت « ليبرال»بررس ي رابطه بين تعليم و تربيت رس ي و تربيت دديگري از تعليم و تربيت اسالمي يعني تدوين كتبآنگاه جنبه مهماو
ميان اهميت واقعي نوشتن كتب درس ي و در اين .دهدمعلم را مورد بحث قرار مي. دهدشيوه اسالمي را مورد تاكيد قرار ميتربيت معلم به
مقدمه
1977سالرداسالميتربيتوتعليمجهانيكنفرانسنخستيناينكهازپسفرانسكنآنسازماندهيدبيرمنكهبودچنينتقديروشد،برگزارمكهدر
باشم،شدبرگزاروريزي برنامهماتوسطديگركنفرانسسه.آباداسالمدردرس يبرنامهطراحيخصوصدريكي(1980) داكادردرس يكتبتدويندرباره،ديگري
(1980)تشكيلدرجاكارتا(1982)تدريسروشدربارهكنفرانسوآخرين.شد
واستهخمنازودادميتشكيلراكنفرانسهاايناصليمايهكههاييمقالهچهارمو سومدوم،فصلهايدركنم،ارائههاكنفرانسدرراآنهاكهبودشده.استشدهگنجاندهكتاباين
فصل اول : تعليم و تربيت
مخلوقاتتماميواستزمينرويبرخداخليفهانساناسالمدر.اويندخدمتگزار
باوندباشزمينرويبرخداوندخليفهبتوانندآدمفرزندانآنكهبرايازيدباباشندداشتهاشرافمخلوقاتكلبرالهيقدرتازاستعانتازه،شددادهقراربشردسترسدراسالمتوسطكهقوانينيمجموعه
درشبهوآيندبارمتعادلافراديوكنندپيروياخالصوصدقسر
.يابنددستاسالمنظرمورد
اهداف كلي تعليم و تربيت
«تربيتقطريراازانسانشخصيتجانبههمهرشدبايدتربيتوتعليم.«دهدقرارخودهدفحواسوعواطفمنطقي،نفسعقل،روح،
عقلي،حي،رو هايجنبهتماموانسانرشدبايدتربيتوتعليم،بنابراينجمعازعنصري عنوانبهوفرديكعنوانبهرااوعلميوبدني،تخيلي.زدبرانگيكمالوسعادتبرايراانسانهايجنبهتماموآوردفراهم
هللارابربدرتسليمگرو دراسالمدروتربيتتعليمغايياهدافتحقق
.بشريتمجموعدروجامعهفرد،تسليم.است
مفهوم انسان در اسالم
داردوسيعوگستردهمفهومياسالمدرانسان.
هللافةخليخداوندي،صفاتبهخودساختنمتصفباتواندميآنكهنخست.شود
اخالقي،پيشرفتلذااستعداددارند،منتهيبيابعاديصفاتاينكهآنجاازندارد،انتهايينيزانسانوفكري روحي
معرفتچون آنكهدوم(Knowledge)دراست،پيشرفتاينمنبع.نداردوجودپيشرفتكسبراهسربرمانعيهيچاسالم
اگرلذا.گيردصورتفكري تبحريكطريقبايدازمعرفتكسبآنكهسوم.استتهيافتربيتالزماكهنيستاينآنمعنايكرد،كسباطالعاتيكس ي
نوگرايي و جامعه اسالمي
هاراظوپردازدميجهاندرنوگراييبررس يونقدبهكتابنويسنده
اينواقعيتجلي(Secularism)سكوالريزموگراييعلمكهداردمياستنوگرايي
تعارضردچانوگرايياينتاثيرتحتاسالميجوامعكهكندمياضافهواندشدهمشكلو
دربايديابند،رهاييتعارضوگميدرسراينازبخواهنداگرو
.ندباشاسالميتربيتوتعليمنظاميكاستقراروايجادانديشه
سکوالرتربيت وتعليم نظام كابوسوسردرگميدچاررابشري انسانها،جامعهزندگيابعادتمامبرعلميگرايشحاكميت
.استكردهروش.دارداوتتفخيليمسلمانمتفكرانوباستانيونانيانعلميگرايشباعلميگرايشاين
.بود(Ontology)شناس يهستيعلوم،تماميجملهآنازمعارفدربارهمسلمانانويونانيانكنترل اهدهمشبهمعتقدبلكه.استشناس يهستيبرمبتنيعلوماعتبارمنكرجديد،علم
.استنتايجتعميموآزمايششده،برمتكيگيريهايشنتيجهدرومشهود،برواقعياتمتكيتحقيقاتشدردانشمندرو،ايناز
.استخويشعقلبهويننعلمكمكراآنو.نامندميراسكوالريزمگيريهاجهتنوعايننوگرا،شناسانجامعه
ازاونطقموزبانرهيدندين،سپسازانسانرهاييراسكوالريزمآنان.دانندميبشرتاريخي.دانندميمتافيزيككنترل
مذهبيمنبعازارزشهاكردنجدايعنيسكوالريزم.ورااولهياخليفةيعنيوي مطلوبكمالنيزوراانساناصالتوكرامتمفهومنگرش ي،چنين
دممنهشود،ميداوريانساندربارهآنهااساسبركهعينيواخالقيمعيارهايازقسمآن.استساخته
یاننوگراو یانگراسنت نزاع
رابربدرمتفاوتگيري موضعدوبانوگراوگراسنتگروهدواسالمي،جوامعدر.داردوجودسكوالريزم
اينظرگاههبرابردرشدنتسليمازرااسالمدنيايكهآنبرايگرايانسنتقرارشخويهمتوجههراسنتيتربيتوتعليمازحمايتكنند،حفظسكوالريزم
.انددادهومدارند،تعليمسئوليتهايياسالميكشورهايدركهنوگرايانكهحاليدر
اند،نهادهنابپرورش يوآموزشنظامواندپذيرفتهتغييراندكيباراسكوالرتربيت.نيستتلفيققابلسنتينظامباكه
زاهمديگر،بانزاعشاناندكهآوردهوجودبهمعارضدونظام،دوگروهاينزيرا.استگرفتهدرپيشمدتها
دوينتعلمهايشاخهتماميخصوصدراسالميگاهينظركهزمانيتابنابراينوقتيتانگردد،تاليفنظرگاهاينازالهامبادرس يكتابهايكهزمانيتانشود،
نظام;ودنشطراحيعلومشعبتمامبراينظرگاهايناساسبرتدريسروشهايكه.آورددوامزمسكوالريبرابردرطوالنيمدتيبرايتواندنميتربيتوتعليمسنتي
نیاز به گام های بیشتر
تنهاييبه،رسميتربيتوتعليمنظاماصالحودانشمندانهتتبعاتعالوهبه.ندكنحفظسكوالريزمبرابريورشهايدررااسالميجامعهتوانندنمي
كهمايشهانوفيلمهاگيرند،مينشاتغربازكهتلويزيون وراديوهايبرنامهنيزومتاثرند،غربمذهبيغيرازفرهنگروشومحتوي لحاظاز
نيازمندهمگيدارند،سكوالريستيذهنيتيكهحاكمبوروكراتهاي.هستندجديدگيري جهتيك
وينتدتوانودهندانجامهمراتحقيقاتيمسلمانانديشمنداناگرحتيسكوالريستينظرگاههايبامبارزهمنظور بهاسالمينظرگاههاي
كند،حلراتواندمشكلميتنهاييبهرسميپرورشوآموزشبازباشند،داشتهنولوژيتكوعلميگرايشهايبامقاومتجهتدرنيزديگري گامهايآنكهمگر
.شودبرداشته
زندگينفوذ تكنولوژي برابعاد تغيير مسير تكنولوژي پيشنهادو
زيرا.يستنزندگيصحنهازطوركاملبهآنگذاشتنكنارمعنيبهتكنولوژيمسيرتغييراست،ننهفتهخودتكنولوژيدرمشكل
خوداجازههبياودارنداختياردرراتكنولوژيزمامكهاستانسانهاييبهمربوطمشكلبلكه.شوندادارهتكنولوژيبوسيلهكهاندداده
رايش يگبهراخودبايدجايداند،ميموجهراآدميعيارتمامبودنتكنولوژيكيكهگرايش يمصالحبرايابزاري عنوانبهآنهاازوسازدمهارميراتكنولوژيوعلمكهبدهد.كنداستفادهاخالقي
خودخالقيدباكهبپذيردرااصلاينآدميكهاستميسرزمانيتنهاتكنولوژيكردنانساني.باشدخويشكاميابيهايستايشگراينكهنهبپرستدراآنكهبراي،نشودتهيانسانيتازانسانوكندسيربشرمنافعجهتدرتكنولوژيآنكهبراي
ارزشهابمراتسلسلهبايدبرود،پيشالهيخليفةسوي بهاشتياقواعتقادهمهباانسان;شودتبيينازنو
هماهنگتطبيعبازندگيدروكنندمهارراخودنفسانيهوسهايكهبياموزندبايدانسانها.شوند
:فصل دوم
برنامه درس ي اسالمي در قالب تعليم و تربيت اسالم
دركهكنديمتربيتايگونهبهراشاگردانكهاستنظامياسالميتربيتوتعليماببرخورددروتصميمهايشانواعمالدرزندگي،بهنسبتگرايشهايشان
.كنندرااحساساسالمياخالقيارزشهايحاكميتهموارهمعارفتمامخواهندينمكهكندميپيدانظمچنانآنهاذهنوشوندميتربيتايگونهبهآنها
.دكننكسبدنيوي منافعيافكري كنجكاويهايارضاءبرايصرفارادانشومعنوي مادي،رفاهموجباتآوردنفراهموآيندميبارمتقيومنطقيبلكه
.دهندميقرارخويشهمتوجههراآدمبنيوخودملتخانواده،اخالقيوست،دصلحفرديشودميبرخورداراسالميتربيتيوتعليمازكهآموزيدانش
خداونديرناپذخدشهعدالتومنتهابيبخشايشبهمعتمدومتقيمتين،متعادل،.كندميزيستآنبامعارضنهوطبيعتباموزون وآيدميبار
يتغابهدنيارادرتربيتوتعليمهدفاست،متصور كهآنجاتااسالم.استكردهعرضهجامعوسنجيده
رااوارپروردگكهشودميتلقيزمينرويبرخداوندخليفهبالقوهانسان.استدادهقرارمخلوقاتاشرف
بايد،سازدرامحققخودبودناشرفواقعيزندگيدربتواندآدميآنكهبراياوحالعيندروسازدميمبدلنيكانسانيكبهرااوكه(5)«خردي»آن.كندكسبدهد،ميسوق برترمخلوق يكحدسرتارا
تواندميجامعفراينديعنوانبهتربيتوتعليماساس،اينبر.سازدشكوفاهمزمانراآدمياحساس يوعاطفيعقلي،توانمنديهاي
و اسالمیآزادو تربيت تعليم تقابل
شماربهآنمبشرانومبلغانبزرگترينارسطووافالطون .گرفتنشاتيونانازآزادتربيتوتعليم.روندمي
يكمورددرليكننظرداشتند،اختالفهمبابنياديمفاهيمازبسياري درخصوصآنهاچهاگركهبوداينآنوبودندرايهميكديگربااساس يمفهوم
دهد،ميروزبازخودشيئيكهذاتيمفهومدربلكه.استننهفتهآنخارجيتجليدرشيئييكحقيقت.استنهفته
حسابهباستعدادآدميارزشمندترينعقليعنصركهبودندباور اينبرمتفقاارسطووافالطونوگرددميائلناشياءاصليشناختبهببرد،بكاردرستايبگونهراعنصراينآدميكههنگامي.آيدمي.استغاييواقعيتچيزچهفهمدمي
كسبمددهبآدميذهناگر.نظردارددانشكسببهكهاستفراينديتربيتوتعليماينانديدگاهاز.بردميپيبشرسعادتدركبهكند،رشددانش
هفتگانهعلوماي،انديشهچنينمبنايبرلذا(Seven Liberal Arts)بهيونانيانتوسطتشكيلرانزميمغربمدارسدرس يبرنامهاساسمدتهاوشدپذيرفتهدرس يبرنامهتريناساس يعنوان
.دادمي
تعليم وتربيت اسالمي
رشدوهبلكنيست،معرفتكسبتنهاهدفاسالميوتربيتتعليمدر.باشدنظرميمطيعانسانوجوديابعادهمهموزون شكوفايي
تعليم وتربيت اسالمي
مسلمانعلمايديدگاهآنگاه.پردازدميزمينمغربعلمايديدگاهازعلومبنديطبقهبهبحثايندنبالبهاوطبقهاينازهريكجايگاهونقشسپس.شودميمتذكرعلومبنديطبقهخصوصدررا...وغزاليوفارابيماننديادآور المياستربيتوتعليموليبرالتربيتوتعليمنظامدودرمدارسدرس يبرنامهدادنشكلدررابنديها
رالليبتربيتوباتعليمواستمتداول زمينمغربدراكنون كهرا(7)عموميتربيتوتعليمهمچنيناو.شودميدستههسبهمعارفعمومي،تربيتوتعليمدركهداردمياظهاروكندميمعرفياختصاربهباشد،ميهمانندتربيتوتعليمنوعايندر.(8)(اجتماعيمطالعات)اجتماعيعلوموانسانيعلومطبيعي،علومشوند،ميتقسيم(9)مياسال درس يبرنامه.شوندميگرفتهناديدهوندارندجايگاهيدرس يبرنامهدردينيومذهبيمسائل
اشارهاندانشجويوآموزاندانشهمهبراياسالميدروسگنجاندنضرورتبهفصل،پايانيبخشدرنويسندهبابايددانشجويانوآموزاندانشهمهاسالمي،تربيتوتعليمقالبدركهشودمييادآور وكندمي
دردانشگاهسطحتااجباري درسيكعنوانبهبايدعربيزبانحتي.كنندحاصلآشنايينيزاسالميدروسدراسالميانديشمندان:كندميبيانچنينخصوصايندرراخودنظراو.شودگنجاندهدرس يهايبرنامه
سانيانهركهنيستايناسالمدرتربيتوتعليمهدفكهدارندنظراتفاققول اينبهراجعدنياسراسرراعلمشوانشدبتواندكهمعنااينبهفرهنگبا;متخصصهموباشدفرهنگباهمكهبشودتربيتايبگونهازآنجا.يدآشماربهاشجامعهبرايمفيديعضوكهمعنااينبهمتخصصگيرد،بكارفكري ومعنوي رشدبرايعنوانتحتايبرنامهبايدرو اينازنيست،مسلمانانانتظاراتجوابگوي اسالميدروسبدون تربيتوتعليمكه
.شودگنجاندهتحصيليسطوحتمامدر(10)«عمومياسالميتربيتوتعليم»
فصل سوم
: تدوين كتب درس يپردازدميربيتتوتعليماهدافتحققدردرس يكتبنقشتبيينبهنخستفصلايندرنويسندههاانديش يچارهودشواريها.
دردرس يكتبيهتهبرحاكمفلسفهسرانجام.كندمياشارهشود،رعايتبايددرس يكتبتدويندركهمهمنكتهچندبهآنگاهخانه،دررانآآموزاندانشكهاستمطالبيشاملدرس ي،كتابيك:گويدميچنينوكندميمعرفيرااسالميتربيتوتعليم
واخالقيي،روانرشدبامتناسبوخاصروشهايياساسبرمعموالدرس يكتب.كنندميمطالعهدانشگاهيادانشكدهمدرسه،دركدررالممعتاشودميتهيهمعلمراهنماييكدرس ي،كتابهربرايعالوهبه.گردندميتنظيموتهيهآموزاندانشفكري
كتاباهدافچهاگر.سازدمحققراكتاباهدافمطلوب،صورتبهمطالبتدريسبابتوانداووكندكمكدرس يمطالببر.گرددمينتدويوتهيهوتربيتتعليماهدافاساسبركتابهركلياهدافاما.شودميتعيينآنمؤلفونويسندهتوسط
اهدافاساس،اينتوليدومناسبس يدر برنامهتدوينوتنظيمگرو دراسالمي،وتربيتتعليماهدافتحققزيرا;شودتعيينتربيتوتعليمكليوهاتهرشچون :نويسدميدرس يهايوبرنامهكتبتهيهضوابطخصوصدرهمچنينمؤلف،.باشدميمطلوبدرس يكتب
را(فمعار )دانشهامراتبسلسلهبايدلذانيستند،يكسانيموقعيتوجايگاهداراي(11)(معرفت)دانشمختلفهايشاخهمعارفميان،ينادر.نموداقدامدرس يكتبوهابرنامهتنظيموتهيهبهمراتب،سلسلهاينرعايتبابايدآنگاهكرد،مشخصانسانهاعيجمورفتارفرديبراخالقياتچون وهستندمبتنيمعنوي معارفبراخالقيات.دارندرااولويتباالترينمعنوي،كهفيمعارياعقليعلومدو،اينازپس.گيرندميقراراهميتدوممرتبهدراخالقيارزشهايعلمبنابراين،.دارندحاكميت
آنهابهوكنندميكنترل راآدميتخيالتكهرسدميمعارفيبهنوبتآنگاه.دارندقراردهند،ميسوق نظمسوي بهراعقل.دارندجايآخرمرتبهدركنندميكنترل راحواسكهعلوميباالخره،وبخشندمينظم
فصل سوم
: تدوين كتب درس يايمان:سدنويميچنينوكندميتبيينرادرس يهايبرنامهبرحاكمفلسفهبحث،اينادامهدرمؤلف
گيرديمصورتزمانيهدفاينواقعيتحقق.شودالقاءكودكبهزندگياوليهدوراندربايداخالقوهمانازواندبتكهكردكمككودكبهبايدهمچنين.يابدپرورشمناسبايگونهبهنيزكودكفكركه
مورددبايكهديگري موضوع.شودغالبخودتخيالتوجسميبرخواهشهايزندگي،نخستيندوراني فكر نظمبهتواندميكودكفكر،پرورشاثردر.استكودكفكري پرورشگيرد،قرارتوجهامور بينروابطازو(ايده)تصور بهازاحساسانتزاعي،امور بهعينيامور ازيابد،دست
تواندميواآنگاهدوانيد،ريشهكودكوجوددرتوانائيهااينكههنگامي.برسدنمادسازي بهحقيقي،وتطبيعدرخداوندحضورارادهبهودهدقرارارزيابيموردرامعارفهايرشتهمياندرونيروابطوتعاليباري قدرتتجليوخداوندارادهحضور ازآياتيخلقت،عالمكهشودمتوجهوببردپيانساننظامرادريدرس كتبوهابرنامهبرحاكمشد،فلسفهذكرباالدرآنچه.هستندواقعيتازهايينشانهتدوينراهرسبركهمشكالتيبهفصلاينپاياندرمؤلف.دهدميتشكيلاسالميتربيتوتعليموكندمياشارهدارد،وجودمسلماندركشورهاياسالميتربيتوتعليممبنايبردرس يكتبالمياسجوامعدردرس يكتبتاليفموانعمهمترينازرامفهوميمشكلوفلسفيسياس ي،موانع
.داندمي
چهارمفصل
تدريسروش:
ايفلسفه،تدريسروشدواينازيكهرورايدر.كنندمياستفادهمتفاوتتدريسروشدوازكهاستمتداول تربيتوتعليمدونوعاسالميكشورهايدركهداردمياظهاركتابنويسندهاسالمياندازچشممشكلشمردنبروضمنپردازدميمتفاوتتربيتوتعليمنظامدواينتلفيقامكانبررس يبهتدريس،روشدواينمعرفيازپسمؤلف.بخشدميخاصگيريهايجهتتدريس،دوروشاينبهكهداردقرارخاصاسالميتربيتوتعليممبنايبرتدريس،روشبرايجديدطرحيتلفيق،وقرآنبايدميزانآمو دانشسنتي،روشطبق.نوينوسنتي:كنندميپيرويمتفاوتتدريسروشدوازكهداردوجوداسالمدنيايدرپرورشوآموزشنظامنوعدوكليبطور :نويسدميبارهاينودركندميمعرفيمددبهكهكندميكمكآموزاندانشبهدهد،ميارائهاسالمكهايمتافيزيكيچهارچوب.كنندجستجورامعرفتمنابعسايرسپسوبپذيرندوچراچون بدون حقايقيعنوانبهراسنت
علميجديداروشهاييودانشمندانروشازگرفتهبركهنوينتدريسدرروشاما.دهدنميقرارسئوالموردرامذهبيمتافيزيكيچهارچوبكس يهيچعالوهبه.نمايندتفسيروتبيينرانظرگاهينوعهرمنطق،ديدگاهاز.داردوجيهتبهنيازمعرفت،موثقمنبععنوانبهسنتوقرآنقبول حتي.شودميآغازايقضيهنوعهرپذيرشعدمباروشاين.استآميزشكسراسرونقادانهپرسشگري برمبتنيروش،است،تحقيق
بهآنهابابلكه.كردتلقيتاريخيحقايقيتواننميرااجمعينعليهمهللاصلواتموس يويوسفواوليهآدمداستانكلجملهازپيامبرانمربوطبهداستانهايازبرخيروشايناز،تدريسشيوهدواينبيناختالفكهداردمياظهارمذكور،بحثادامهدرمؤلفتدريسروشدوورايمعارضهايفلسفه.شودميبرخوردآموزند،ميمابهارزشمنديدرسهايكههايياسطورهصورتانسانكهاستاينمنظور .انسانيشخصيتپرورش:عبارتستتربيتوتعليم;داردقراراول تدريسروشپشتدركهايفلسفهاساسبر.شودميناش يدارد،قرارتدريسروشدواينورايدركههاييفلسفهمعرفتيتوسطاوخرد.نمايدخوردبرحوادث،ووقايعوبازندگيمعيار،ايناساسبرويابددستاخالقيمعياريكبهبدينوسيلهونمايدتقويتوحفظرااعتقاداتاينوكندكسبراوحيوخداوندبهعقيدهتدريس،روشطريقازراخودآگاهيووجداناينكهرودانتظارميمعلمانازبنابراين،.شودميمحسوباوازوجدانجزئيكهاستارزش يمعياريكدارايهمچنيناو.شودميهدايتاست،كردهكسبكهمعنوي بطور كهاستآندنيازمندليل،خردهمينبه.يابدميدستحقيقتبهاوكهاستخردهمينطريقاز.اوستخردباشد،ميداراانسانكهقدرتيمهمترينكهشودميناش يفلسفهاينازبعديروش.كنندتقويتبهكهاستآنمعلمفهوظي.يابددستپذيرتعميمنتايجيبهوكنداستنباطهاازدادهراكلينتايجنمايد،آوريجمعراهادادهكند،شكتواندميباشد،آزادخرداگر.باشدآزاداوليهفرضهايپيشگونههرازكامل
بركهستادشوارالعادهفوق هستند،معاندوبعضامتفاوتهمبامذكور رويكرددووروشدوكهآنجاازكرد؟پرراروشدواينبينشكافتوانميآيا.گيردبكارموشكافانهراخردشكهكندكمكشاگردشواهديكهدليلاينهبپندارد،ميمسلمحقايقيراآنهاحديثوقرآنكهگذشتهتاريخيوقايعتدريسازتوانمياسالميجامعهيكدرآيامثال،عنوانبه.يافتدستمشتركيرويكردبهروش،دواينتلفيقمبنايچشمندارد،وجودآنهااثباتبرايواقعي
درامابكند،راكارداينتوانميمسلمانمعلميكبدهد؟آموزشپذير،تحقيقواقعيتهايهمانندراآنهاكهبخواهيممعلمازوبگنجانيمدبيرستانتاريخبرنامهدررا(ص)اكرمپيامبرزندگيتوانيمميآياپوشيد؟هندو،كودكيكيبرااماكندنميايجادتشويشمسلمانكودكانذهندرروشاين.پندارمميحقيقياست،شدهنقلآنهابراساسكهوقايعيودانمميموثقمنبعدوراحديثوقرآنمنبگويدپيشازكهصورتيروشازقدمبهقدم،حياتدربارهحقايقيتدريسبرايمعلماگرقياس،همينبه.شودميايجادتعارضآنهاذهنباشند،درنداشتهقبول رافرضهاييپيشچنينآنهااگرزيرا.نيستچنينمذهبيغيريامسيحيكهكردعملينگونهاتوانميبنابراين،.كندتشويشدچاررامسلمانآموزاندانشذهناستممكناست،معقول ومعتبرروشتنهاعلميتحقيقروشكهكندگيري نتيجهپايانودرنمايداستفادهعلميتحقيقامانموداستفادهعلميازروشحياتدربارهحقايقيتدريسهنگامموردعلميتحقيقباروشراآنهابتوانكهعينيهايدادهچون شودميبحثاوليهآدمخلقتدربارهكههنگامييا.كردايجادپروردگارقدرتبرابردرخشوعوشگفتياحساسشاگردانذهندرگيري،نتيجههنگامهدفتواندبدون مينانسانحياتدهدمينشانكهاستنهفتهوعقلينيروانسانخلقتورايدركهكندگيري نتيجهوآوردميانبهصحبتانسانوجودپيچيدگيازبايدملعماختيارنيست،درداد،قراربررس ي.باشد
فصل پنجم
: نتيجه گيري در.كندگيري يجهنتاست،گفتهپيشينفصول دركهآنچهازوبرسدبنديجمعيكبهتاكوشدميدهد،مؤلفميتشكيلراكتابپايانيقسمتكهفصلايندرجديدافقهاي
وتعليمنظاميكبارايسنتتربيتوتعليمنظامتوانميكهدارداظهارميوكندمياشارهاسالميكشورهايدرنوين،متداول وسنتيتربيتوتعليمنظامنوعدوبهمجددافصلاينديدگاهرمبنايبومناسبدرس يكتبتاليفومعلمتربيتساختارنظردرتجديدباوكردادغامگرديد،ترسيمكتابايندرآنچهارچوبكهجديدمفهومبهاسالميتربيت
در1977سالهبكهتربيتوتعليمجهانيكنفرانساولينازپيشتا:استچنينفصلاينبحثهايچكيده.نموداسالميمسلمان،كشورهايدرراتربيتوتعليماسالمي،برگزارمكه
اسالميتربيتويمتعلاصطالحاسالميدولتهايومسلمانمتفكرانازهنوزبرخيكههرچند.فقهوحديثقرآن،آموزشالهيات،تعليم:ازبودعبارتاسالميتربيتوتعليمشد،آنجديدمفهومدرياسالمتربيتوتعليم.اندكردهپيدابيشتري آگاهياسالميوتربيتتعليمجديدمفهومبهنسبتمردمامروزهامابرند،بكارميآنقديميمفهومهماندررا
كهآنطور طبيعتباوديگر،انسانهايباخدا،بااشرابطه،(12)انسانطبيعتمفهومتعليم:يعني;اسالمديدگاهاساسبرمعارفوعلميهايرشتهتمامتعليم:ازاستعبارتوحضور وكندمياشارهاسالميكشورهايدرمتداول ونوينتربيتوتعليمبهاسالمي،تربيتوتعليممعرفيازپسمؤلف.استآموختهمابهراآنهااسالمجهانيكنفرانستيننخس:داردمياظهارورودميشماربهتهديدياسالميجوامعبرايسكوالريزمكهشودمييادآور ومتذكرنوينوتربيتتعليمنظاماينبرراسكوالريزمتاثير
موجبت،تربيوتعليمنظامدوگانگياينكهرسيدنتيجهاينبهودادقراربحثموردرااسالميكشورهايدررايجتربيتوتعليمنظامنوعدووجود(1977)تربيتوتعليمذهنيتدوباافرادگروهدوكهشودمي
وقرآنازراسانانوجامعهطبيعت،مذهبيمفهومبايدخطر،اينازپرهيزلذا،براي.باشنديكديگرباتقابلوتعارضدروگيرندقراربرابرهمدرسكوالر،ومذهبيمتفاوت،دركتابنويسندهتتربيوتعليمدوگانهنظامهايتلفيق.دادآموزشاسالميرويكردبراساسراهارشتههمهونمودمذهبيغيربرداشتهايومفاهيمگزينجايراآنهاواخذسنتموضوعاتتمامووندشادغامآننوينمفهومدراسالميتربيتوتعليمنظامباآنقديميوسنتيمفهومدراسالميتربيتوتعليمبايدنظام:نويسدميمذكور،بحثهايدنبالهدينيمدارس.بيانجامدسنتيدينيمدارساضمحاللبهنبايدنظام،دواينتلفيقكهشديادآور بايد.شونددادهآموزشوتنظيماسالميوبرداشتهايمفاهيماساسبربايددرس يآخريندرمؤلفممعلتربيتساختارتجديد.ندهنددستازراخودبودنتخصص يجديد،نظامبامشتركدرس يبرنامهداشتنضمنيعني.كنندحفظراخودهويتبايدسنتي
تقليدوردمكهروندميشماربهمؤثري الگوي متوسطهوابتداييسطحدرمعلمانكهآنجااز:داردمياظهاروشودميمتذكررامعلمتربيتاهميتونقشفصل،اينقسمتوتعليمتئوريبرتري هبوكنندپيداآشنايياسالميتربيتوتعليمتئوريبابايدآنها.باشندكودكانبرايايشايستهراهنمايمعنوي واخالقيلحاظازبايدلذاگيرند،ميقرار
سلطهنفوذوبهنسبتبايدهمچنينآنها.ببرندپيغربيتئوريبراسالميتربيتآنهابهبايدلذا.دپيداكننآگاهيشود،دادهآموزششاگردانبهسكوالريستينگرش يبادرس يموضوعاتناآگاهانهاستممكنچگونهاينكهودرس يموضوعاتبرسكوالريسم
.كردتهيهماراهنكتابدرس ي،هرموضوعبرايبايدهدفيچنينتحققبراي.دادآموزششاگردانبهرامختلفدرس يموضوعاتاسالميرويكرديكاساسبرچگونهكهآموخت
فصل پنجم
: نتيجه گيري
رارقنظرتجديدموردمعلمتربيتمراكزآموزش يبرنامهبايدضمناوتربيت،يمتعلتاريختربيت،وتعليمفلسفهخصوصدرودروس يگيرد
ومينسدركهمرتبط،آنگونهدروسسايروتطبيقيپرورشوآموزشبرنامهدراست،شدهتوصيه(1981)تربيتوتعليمجهانيكنفرانس
.شودگنجاندهمعلمتربيتمراكزآموزش