Ք .Ծ.Ա.189թ.Առտաշես 1 -ինը իռեն թագավոռհռչակեց ՄԵԾ ՀԱՅՔՈՒՄ եվ հիմնադրեցԱռտաշեսյան դինաստիան,ոռը իշխեց 190տառի: Նա միավոռեց ողջ Հայկական լեռնաշխառհը,բացիԾոփքից և հիմք դրեց հայկական միասնականթագավորությանը: Նա բարեփոխումներ կատարեցքաղաքական և տնտեսական կյանքում:Արտաշես 1-նի բարեփոխումներից է Արտաշատում կառուցվածտաճարը,որի մեջ դրվում է Անահիտ աստվածուհուարձանը: Իր ամբողջ գործունեությանարթւվ,ժողովուրդը իրեն կոչում էր ՛՛բարեպաշտ՛՛: Նա հզոր անհատականության տեր մարդ էր:

Արտաշես 1-ինը մահացել է Ք.Ծ.Ա.160թ: Ամբողջ հայժողովուրդը ողբում էր նրա կորուստը:

Արտաշես 1-ինից հետո Ք.Ծ.Ա.160թ. գահբարձրացավ նրա ավագ որդին՛ Արտավազդ 1-ինը, որը թագավորեց 45տարի մինչեվ Ք.Ծ.Ա.115թ: Նրա թագավորած տարիների ընթացքումկարճատեվ պատերազմ բռնկվեց Պարթեվներիհետ: Այդ պատերազմում հայերը պարտությունկրեցին: Քանի որ նա անժառանգ էր, Տիգրանինպատանդ հանձնեց: Արտավազդ 1-նի մահիցհետո գահ բարցրացավ նրա կրտսեր եղբայը՛Տիգրանը Ք.Ծ.Ա.115-95թ.թ. Նա թագավորում է20տարի: Իր մահից հետո Ք.Ծ.Ա.95թ. վերադառնում է ՏԻԳՐԱՆ2-րդը և իրազատության դիմաց Պարթևներին զիճում էՄԵԾ ՀԱՅՔԻ հարավ-արևելքում գտնվող՛՛Յոթանասուն հովիտներ՛՛ կոչված տարացքը:

Տիգրան 2-րդը 95թ.գահ բարձրացավ 45տարեկանհասակում և իր առջև դրեց հետ վերադարցնել այդզիճած տարածքները: Իր թագավորության տարիներիընթացքում երկիրը հասավ հզորությանգագաթնակետին: Իր պապի կիսատ թողաց գործըշարունակելով,հետ վերադարցրեց Ծոփքը, 94թ.երկիրըմիավորելով մեկ պետության ներքո: Ծոփքի թագավորըսպանվեց և Մեծ Հայքի թագավորությունը դուրս եկավԵփրատի ափերը: Եփրատի մյուս կողմում գտնվում էրԿապադովկիայի թագավորությունը, որը հայտնվեցՏիգևան Մեծի ուշադրության կենտրոնում: Տիգրան մեծըՄեծը նպատակ էր դրել նվաճել Փոքր Հայքը,որը,գտնվում էր Պոնտոսի թագավորության ներքո: Նրաթագավորն էր Միհրդատ Եվպատորը: Նա իրթագավորության ընթացքում պայքարում էր Հռոմի դեմև ուզում էր ստեղծել Փոքր Ասիայում մի մեծհելլենիստական պետություն: Այդ պատճառով նաորոշում է դաշնակցել հայերի հետ:

Ք.Ծ.Ա.94թ. կնքվում է հայ-պոնտականպայմանագիր,որի համաձայն Հայաստանըազատություն է ստանում գործել հյուսիսում ևարևելքում,իսկ Պոնտոսը՛արեևմուտքում: Նրանքմիացյալ ուժերով պետք է հարձակվեինԿապադովկիայի վրա.որի տարածքը պետք է ստանարՊոնտոսը,իսկ ողջ բնակչությունը և շարժականգույքը՛Հայաստանը: Որպեսզի դաշինքը ամրապնդվի, Տիգրան Մեծը կնության է առնում Պոնտոսիդուստր՛Կլեոպարաին:

93թ.հայկական զորքերը ներխուժեցին Կապադովկիա: Հայոց թագավորությունը ձեռք բերեց մեծ թվով գերիներև հսկայական ավար: Հայերի ռազմատենչգործողությունները Կապադովկիայում ստիպեցինՀռոմին մեռձենալու Պարթևստանին: Մւհրդատ 2-րդըկամենում էր գերիշխանություն հաստատել Հայկականթագավորության նկատմամբ:

Սակայն իր կյանքի վերջին տարիների ընթացքումթագավորի իշխանությունը թուլացավ: Երբ մահացավՄիհրդատ 2-րդը,Տիգրան Մեծը անմիջապեսհարձակվեց և առաջին հերթին ետ վերադարցրեց՛՛Յոթանասուն Հովիտները՛՛:Հայկական զորքը մտավԱտրպատական և առանց դժվարության գրավեց այն: Դեպի հարավ-արևելք շարժվելով գլխովինջախջախեցին պարթևների զորքը և պաշարեցինԷկբատանը:Պարթևած արքան հրաժարվում է՛՛արքայից արքա տիտղոսից,որն այսուհետև կրելու էրՏիգրան Մեծը և նրա հաջորդները:

Ք.Ծ.Ա.84թ.հայկական բանակները առանց խոչընդոտիմտան Ասորիք: Տիգրան Մեծը Ասորիքում բազմեցՍելևկյանների գահին և իշխեց 17 տարի:Ասորիքիմիացմամբ,հնարավորոիթյոին ստեղծվեց գրավելուԿոմագենեն և կիլիկիան և նաև Փյունիկիան:ՇնորհիվՄեծն Տիգրանի արտաքին նվաճումների հայկականթագավորությունը դարցավ ծովից ծով-Կասպիս ծովիցմինչեվ Միջերկրական:

Տիգրան Մեծի կերպարը հայ ժողովրդի սրտում ևհոգում մնացել է որպես

ԱՄԵՆԱ ՀԶՈՐ , ԱՄԵՆԱԽՈՀԵՄ և ՔԱՋ ԹԱԳԱՎՈՐ: