282

ใบความรู

เรื่อง เครื่องดนตรีสากล

ผลการเรียนรูทีค่าดหวงั

มีความรูและมีความเขาใจเร่ืองเคร่ืองดนตรีสากล

สาระการเรียนรู

เครื่องดนตรีสากล

ประวตัคิวามเปนมาของเคร่ืองดนตรีสากล

เคร่ืองดนตรีมีประวัติความเปนมายาวนานกวาผลงานทางดานดนตรี ท้ังนี้เพราะความเปนมาของ

เคร่ืองดนตรีข้ึนอยูกับประโยชนในการใช เคร่ืองดนตรีนั้นๆ ในสมัยโบราณมนุษยนับถือเทพเจาและมี

ความเช่ือวาปรากฏการณเหนือธรรมชาติตางๆ เกิดจากการแสดงอิทธิฤทธ์ิของเทพเจา เพื่อความอยูรอด

ปลอดภัยจึงตองมีการบูชาเทพเจาดวยการกระทําบูชาบวงสรวง ในรูปแบบ สวดออนวอน กราบไหว

เตนรําประกอบจังหวะ หรือทําเสียงดวยการเคาะวัตถุตางๆ เพื่อใหเทพเจาไดยินหรือรับรูวามนุษยกําลัง

ทําพิธีให ดังนั้นเคร่ืองดนตรีในยุคแรกๆ จึงเร่ิมจากประเภทเคร่ืองตีกอน ซ่ึงนอกจากทําใหเกิดเสียงดัง

เพื่อใหเทพเจาไดยินแลวยังสามารถเลียนเสียงจากปรากฏการณ ธรรมชาติได เชน ทําเสียงฟารอง โดย

การใชกลองใบใหญตีใหเกิดเสียง กึกกอง นอกจากนี ้เสียงกลองยังสามารถใชในการส่ือสารหรือสง

สัญญาณแสดงความเปนพวกเดียวกัน รวมท้ังยังใชแสดงการละเลนเตนรํา อันเปนการสรางความบันเทิง

ใหกับมนุษยในยุคโบราณ อีกดวย

ตอมามนุษยพยายามเสาะแสวงหาอาหารเพื่อความอยูรอดไดมีการคิดประดิษฐเคร่ืองมือข้ึนมา

เพื่อใชลาสัตว เชน ใชไมซางสําหรับเปาลูกดอก การเปาลูกดอกทําใหเกิดเสียงในระดับตางๆ มนุษยจึง

ดัดแปลงเปนเปาเขาสัตวแทนและเม่ือเขาสัตวเร่ิมหายากจึงเปล่ียนเปนโลหะ ซ่ึงเปนตนกําเนิดของเคร่ือง

เปา นอกจากนี้ เม่ือมนุษยรูจักประดิษฐเคร่ืองมือสําหรับลาสัตวท่ีเรียกวา “หนาไมหรือธน”ู ซ่ึงแตละ

คันจะมีขนาดและเกิดเสียงตางระดับกนั มนุษยจึงคิดดัดแปลงทําเปนพิณชนิดตางๆ และซอขนาดตางๆ

(เคร่ืองสี) ซ่ึงเราเรียกเคร่ืองดนตรีท้ังสองประเภทนี้รวมกันวา “เคร่ืองสาย”

ประเภทของเครื่องดนตรีสากล

เคร่ืองดนตรีสากลมีมากมายหลายประเภท การ0แบง0ประเภทของเคร่ืองดนตรีสากลนั้น อาจแบง

ประเภทของเคร่ืองดนตรีแตกตางกัน โดยท่ัวไปแลวเคร่ืองดนตรีจะแบงตามหลักการเกิดเสียงหรือวิธีใน

การบรรเลง เรียกวาแบงประเภทตามสกุล(Family) ของเคร่ืองดนตรี ซ่ึงจําแนกไดดังนี้

หนวยการเรียนรูที่ 9 ดนตรีสากล

283

2.1 เคร่ืองสาย (String Instruments)

เคร่ืองดนตรีประเภทนี้ทําใหเกิดเสียงไดโดยการส่ันสะเทือนของสายลวดหรือเอ็น นอกจากนั้น

แลวยังมีกลองเสียงซ่ึงขยายเสียง ทําใหเสียงดังและมีลักษณะเสียงดังตางกันไปเคร่ืองดนตรีประเภท

เคร่ืองสายนี้ แบงตามกรรมวิธีท่ีทําใหเกิดเสียงได 2 ประเภท คือ

1) ประเภทเคร่ืองดีด การดีดอาจใชนิ้วมือหรือปค(Pick) สวนใหญทําจากช้ินสวนของ

กระดองเตาหรือพลาสติก เคร่ืองดนตรีท่ีอยูในกลุมนี้ ไดแก กีตาร(Guitar) แบนโจ(Banjo) แมนโดลิน

(Mandolin) ฮารป(Harp)

2) ประเภทเคร่ืองสี เคร่ืองดนตรีนี้ใชคันชักจะทําดวยไม และขนหางมา กอนเลนจะตอง

ฝนหางมาดวยยางสน เพื่อเกิดความฝด นอกจากใ ชคันชักยังดีดไดอีกดวย เคร่ืองดนตรี ท่ีอยูในกลุมนี้

ไดแก ไวโอลิน(Violin) วโิอลา(Viola) วโิอลอนเชลโล(Violoncello) และดับเบิลเบส(Double Bass)

ภาพเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสาย

กีตารโปรง กีตารไฟฟา

284

กีตารโปรง

แมนโดลิน แบนโจ

ฮารป ไวโอลิน

วโิอลา

เชลโล

ดับเบิลเบส

ตัวอยาง ภาพวาดแสดงเครือ่งสาย

285

2.2 เคร่ืองเปาลมไม (Woodwind Instruments)

เคร่ืองดนตรีประเภทนี้แบงตามกรรมวิธีท่ีทําใหเกิดเสียงเปน 2 ประเภท คือ

1) เปาลมผานชองลม เกิดเสียงจากการหักเหของลม ลําตัวของเคร่ืองดนตรีประเภทนีมี้

ลักษณะเปนทอ เคร่ืองดนตรีท่ีอยูในกลุมนี้ ไดแก รีคอรเดอร (Recorder) ปคโคโล (Piccolo)

ฟลุต(Flute)

2) เปาลมผานล้ิน ทําใหเกิดเสียงจากการส่ันสะเทือนของล้ิน เคร่ืองดนตรีประเภทนี้ จะมี

ล้ินอยูท่ีปากสําหรับเปา ล้ินสามารถเปล่ียนได ล้ินมีท้ังเดี่ยวและคู เคร่ืองดนตรีท่ีอยูในกลุมนี้ ไดแก

แซกโซโฟน(Saxophone) คลาริเน็ต(Clarinet) โอโบ(Oboe) อิงลิชฮอรน(English Horn)

บาสซูน(Bassoon) คอนตราบาสซูน(Contrabassoon)

286

ภาพเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองเปาลมไม

อัลโตแซกโซโฟน(Alto Saxophone) เทเนอรแซกโซโฟน(Tenor

ปคโคโล(Piccolo) ฟลุต(Flute)

โซปราโนแซกโซโฟน(Soparno Saxophone) คลาริเน็ต(Clarinet) ชนิดตางๆ

บาสซูน(Bassoon)

287

รีคอรเดอร ปตโคโล

ฟลุต

คลาริเน็ต

แซกโซโฟน

โอโบ

อิงลิชฮอรน

บาสซูน

คอนตาบาสซูน

ตัวอยาง ภาพวาดแสดงเครือ่งเปาลมไม

288

2.3 เคร่ืองเปาทองเหลือง(Brass Instruments)

เคร่ืองเปาประเภทนี้ทําใหเกิดเสียง โดยการเปาลมผานริมฝปากไป ปะทะกับชองท่ีเปา (Mouth

Piece) ทําใหเกิดการส่ันสะเทือนของมวลอากาศ เคร่ืองดนตรีท่ีอยูในกลุมนี้ไดแก คอรเนต็(Cornet)

ทรัมเปต(Trumpet) เฟรนชฮอรน(French Horn) ทรอมโบน(Trombone) แบริโทน(Baritone) ยูโฟเนียม

(Euphonium) ทูบา(Tuba) ซูซาโฟน(Sousaphone)

ทูบา(Tuba) เฟรนชฮอรน(French Horn)

ทรัมเปต(Trumpet)

ภาพตัวอย่างภาพเคร่ืองเป่าทองเหลอืง

ทรอมโบน(Trombone)

ปคโคโลทรัมเปต(Piccolo Trumpet)

289

เฟรนฮอรน

คอรเนท็

ทรอมโบน

ซูซาโฟน ยูโฟเนียม

แบริโทน

ทรัมเปต ทูบา

ตัวอยาง ภาพวาดแสดงเครือ่งเปาทองเหลอืง

หมายเหต ุ ขนาดของเคร่ืองดนตรีเหลานี้ไมไดใชมาตราสวน เดียวกัน

จึงไมสามารถเปรียบเทียบขนาดได

290

2.4 เคร่ืองดนตรีประเภทมีล่ิมนิ้ว(Keyboard Instruments)

เคร่ืองดนตรีประเภทมีล่ิมนิ้วเรียงกันเปนแผง เวลาเลนใชนิ้วกดลงบนล่ิมนิ้วของเคร่ืองดนตรี การ

เกิดเสียงข้ึนอยูกับกลไกภายใน ซ่ึงมีลักษณะเปนคอนเล็กๆ ตีท่ีเสนลวดหรือแทงโลหะ หรือ มีลักษณะ

เปนทอลมท่ีมีปดเปดเคร่ืองดนตรีท่ีอยูในกลุมนี้ไดแก เปยโน(Piano) ออรแกน(Organ) เชเลสตา(Celesta)

ฮารปซิคอรด(Harpsicord) แอ็คคอรเดยีน(Accordion) เมโลเดียน(Melodion) ในปจจุบันนี้เคร่ืองดนตรี

ประเภทล่ิมนิ้ว ไดถูกปรับปรุงใหทันสมัยข้ึน โดยนําระบบไฟฟามาทําใหเกิดเสียง เคร่ืองดนตรีกลุมนี้

ไดแก อิเลคโทนหรือออรแกนไฟฟา(Electronic Organ or Electone) เปยโนไฟฟา(Electronic Piano)

ออรแกนไฟฟา

เปยโน

แกรนดเปยโน การเลนเคร่ืองดนตรีท่ีมีล่ิมนิ้ว

ภาพแสดงเคร่ืองดนตรีประเภทมีลิม่นิว้

291

แอคคอเดยีน

คียบอรดไฟฟา

เชเลสตา

อิเล็กโทน

เปยโน

ออรแกน

เมโลเดียน

ตัวอยาง ภาพวาดแสดงเครือ่งดนตรีประเภทมีลิ่มนิ้วหรือคียบอรด

292

2.5 เคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองกระทบ (Percussion Instruments )

เคร่ืองดนตรีประเภทนี้ใชสําหรับประกอบจังหวะ บางชนิดใชบรรเลงทํานองได แบงเปน

ประเภทใหญๆตามลักษณะของระดับเสียงได 2 ประเภท ดังนี ้

1) ประเภทท่ีมีระดับเสียงไมแนนอน (Indefinite Pitch) เคร่ืองดนตรีประเภทนี้เปนเคร่ือง

ตี ประกอบจังหวะหรือคุมจังหวะเพื่อใหการบรรเลงนั้นพ รอมเพรียงกันหรือตีประกอบเพื่อใหบรรเลง

นั้นๆ มีความไพเราะนาฟงข้ึน เคร่ืองดนตรีท่ีทําจังหวะกลุมนี้ไดแก กลองใหญ (Bass Drum)

กลองเทเนอร (Tenor Drum) ทิมปานี(Timpani) กลองเล็ก(Snare Drum) ทอมบา(Tomba) มาราคัส

(Maracas) แทมบุริน (Tambourine) ไทรแองเกิล (Triangle) ฉาบ(Cymbals) กรับ(Castanets)

กลองชุด(Team Drums) คาวเบลล(Cow Bell) วูดบล็อก(Wood Block) บองโกส(Bongos)

2) ประเภทท่ีมีระดับเสียงแนนอน (Definite Pitch) เคร่ืองดนตรีประเภทนี้สามารถ ไล

เสียงและสามารถใชบรรเลงทํานองได มีบางชนิดในกลุมนี้ท่ีไมสามารถเทียบเสียงและต ี ใหจังหวะได

เคร่ืองดนตรีกลุมนี้ไดแก ไซโลโฟน(Xylophone) คลอกเค็นสปล(Glockenspiel) เบลไลรา(Bellyra)

ระฆังราว(Tubular Bells)

กลองชุด(Team Drum)

กลองใหญ(Bass Drum) กลองเล็ก(Snare Drum)

ไทรแองเกิล(Triangle)

ภาพแสดงเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองกาํกบัจังหวะ

293

ไทรแองเกิล(กิ่ง) ฉาบ กรับ

บองโกส กลองฉ่ิง กลองเล็ก

วูดบล็อก ลูกซัด

กลองเทนเนอร

กลองทอมบา กลองทิมปานี

กลองใหญ

ตัวอยาง ภาพวาดแสดงเครือ่งดนตรีประเภทเครื่องกระทบ

294

การดแูลรักษาเคร่ืองดนตรีสากล

เคร่ืองดนตรีเปรียบเสมือนเคร่ืองมือท่ีนักดนตรีจะตองมีติดตัวและใหความสนใจอยูเสมอ หาก

นักดนตรีขาดความเอาใจใสดูแลหรือดูแลไมถูกวิธี เคร่ืองดนตรีดังกลาวอาจไมสามารถนํามาใชงานได

อีกหรืออาจมีอายุการใชงานส้ันไมคุมคากับราคาของเคร่ืองดนตรีท่ีหาซ้ือมาดวยราคาท่ีแพงดังนัน้เราควร

ท่ีจะหันมาสนใจดูแลรักษาเคร่ืองดนตรีท่ีเรารักใหอยูสรางความสุขคูกับเราไปนานๆ ดวยวิธีงาย ๆ ดังนี ้

1) เคร่ืองสาย กอนหรือหลังการเลนเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ใหใชผาท่ีมี เนื้อนุมๆ ลูบ

เบาๆ ไปบนสายและตัวเคร่ืองดนตรี เพื่อขจัดฝุนท่ีอาจเกาะอยู หากมีคราบไคลใหใชผาดังกลาวขัดถู

เบาๆ จนเกิดความเงางาม ถาเปนเคร่ืองสายท่ีใชคันชักสีเม่ือเลนเสร็จจะตองปรับคันชักไมใหตึงจนเกิน

ไปกอนเก็บใสกลอง หากไมเลนเปนเวลานานควรปรับสายใหหยอน เพื่อชวยใหเคร่ืองดนตรีไมตองรับ

แรงตึงเปนเวลานานๆ ซ่ึงอาจทําใหคอของเคร่ืองดนตรีหลุดหรือแตกชํารุดได

2) เคร่ืองเปาลมไม ถาเปนประเภทเปาลมผานชองลม เชน รีคอรเดอร ฟลุต ปคโคโล ใหใช

ผาแหงท่ีมีเนื้อนุมเช็ดใหท่ัวท้ังตัวเคร่ือง เพื่อทําความสะอาดกอนและหลังการเปา สําหรับ ปคโคโล

และฟลุต หมั่นเอาใจใสดูแลกระเดื่อง กลไกใหอยูในสภาพใ0ช0

เคร่ืองดนตรีประเภทเปาลมผานล้ิน มีวิธีการดูแลคลายกับปคโคโล และฟลุตแตใหเพิ่ม การดูแล

ในสวนของปากเปาและล้ินดวยการถอดปากเปา ออกมาลางดวยน้ําสะอาด แลวผ่ึงลมใหแหงกอนใชฝา

ครอบสวมสวนบนนําเก็บใสกลองทุกคร้ังเม่ือเลนเสร็จ

งานไดดีดวยการใชเศษผานุมๆ แตะ

น้ํามันท่ีใชสําหรับทําความสะอาดเคร่ืองดนตรีท่ีเปนโลหะลูบไปตามกระเดื่องกลไก และตัวเคร่ืองใหท่ัว

น้ํามันดังกลาวจะชวยใหกระเดื่องกลไกเกิดความคลองตัวในการใชงาน และชวยไมใหเกิดสนิม

3) เคร่ืองเปาลมทองเหลือง หม่ันดแูลทําความสะอาดดวยการใชผาแหงท่ีมีเนื้อนุมเช็ดท่ีตัว

เคร่ืองใหสะอาดท้ังกอนและหลังการใช เม่ือใชเสร็จแลวกดท่ีกระเดื่องสําหรับไลน้ําลายแลว เปาลมท่ี

ปากเปา(กําพวด) แรงๆ เพื่อไลหยดน้ําลายท่ีอยูในทอออกใหหมด ถอดกําพวดออกมาทําความสะอาด

โดยใชผาเช็ดแลวใชเศษผาแตะครีมขัดโลหะลูบไปบนตัวเคร่ืองใหท่ัว ท้ิงไว 5-10 นาที ใชผาแหงนุม

เช็ดถูใหเกิดความเงางาม แลวนําเก็บใสกลองใหเรียบรอย

4) เคร่ืองดนตรีประเภทมีลิม่นิว้ โดยปกติใชผาสักหลาดหรือผาแหงเช็ดถูท่ีตัวเคร่ือง และ

บริเวณท่ีเปนล่ิมนิ้วใหสะอาดปราศจากคราบไคลปดดวยฝาครอบแลวใชผาคลุม คลุมใหเรียบรอย

5) เคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองกระทบ ใชผาแหงท่ีมีเนื้อนุมเช็ดถูทําความสะอาดท้ังตัวเคร่ืองและ

สวนท่ีใชสําหรับตีใหสะอาดกอน และหลังการใชทุกคร้ัง เก็บเคร่ืองดนตรีใสกลองหรือใชผาคลุมให

เรียบรอยเม่ือเลิกใช

295

สรุป

เคร่ืองดนตรีสากล มีความสําคัญในการเรียนดนตรีสากล เพราะการเรียนรูเคร่ือ งดนตรีสากล

ทําใหเรามีความเขาใจพื้นฐานทางดนตรีสากลเคร่ืองดนตรีสากลแบงเปนประเภท ตามลักษณะการใชงาน

ดังนี้ คือ เคร่ืองสาย (String Instruments) เคร่ืองเปาลมไม (Woodwind Instruments) เคร่ืองเปา

ทองเหลือง(Brass Instruments) เคร่ืองดนตรีประเภทมีล่ิมนิ้ว (Keyboard Instruments) เคร่ืองดนตรี

ประเภทเคร่ืองกระทบ (Percussion Instruments)

การเรียนรูเคร่ืองดนตรีสากล ทําใหผูเรียนนําไปใช

ประโยชนในชีวิตประจําวันได และบงบอกความเปนสากล