بنام خدا

بر پيش فرضها و قضاوتهای انسانیتاثیر رفتارهاي سازماني مدیران و کارکنان

سيد بابك علوي

استاديار دانشكده مديريت و اقتصاد

دانشگاه صنعتي شريف

Social cognitive theory

Triadic reciprocal causation

P

B E

P: personal factors

B: behavioral factors

E: environmental factors

(Bandura, 1997, p. 6)

اهميت پيش فرضها در رفتار سازماني

بر اساس ادراکشان از واقعيت شكل مي گيرد؛ نه الزاما

بر اساس رفتار افراد عمدتا

خود واقعيت؛

؛.ادراك انسان از واقعيت ها داراي محدوديت هاي فراواني مي باشد

دراكاتي ممکن است برخی از پيش فرضها و قضاوت هاي مدیران و کارکنان بر اساس ا صحيح نباشند

.باشند كه الزاما

د، اما الزم نکته مهم اینست که برخی از قضاوتهای سریع ما ممکن است صحیح باشنبه است همیشه احتمال دهیم که برخی از این قضاوتها بر اساس خطاهای ادراکی

.صورت اشتباه شکل گرفته و در تعامالت ما نتایج منفی داشته باشند

اشدباورهاي ذهني و رفتارهاي انسانها داراي وابستگي زيادي به يكديگر مي ب.

انواع پيش فرض ها

درباره خود؛

درباره ديگران؛

درباره وقايع و پديده هاي محيطي.

ی بر نمونه هايي از تاثير گذاری پیش فرضهای ذهنرفتار سازمانی

پیش گویی کامبخش(self-fulfilling prophecy)

قالبي انديشيدن(Stereotyping)

اثر هاله اي(Halo effect)

اثر تقابل(Contrast effect)

باور درباره ثبات و يا امكان تغيير توانايي هاي ديگران

(Entity and incremental theorists)

خطاي بنيادين اسناد

(Fundamental attribution error)

مثال. تحقق پیش فرضهای ذهنی درباره افراد در واقعیت:

پیش گویی کامبخش

اقدام و . 2

ر تصمیم گيری ب

اساس پیش فرض

ایجاد واکنش . 3

در فرد مقابل

ی بروز رفتارهای. 4

همراستا با پیش

فرض اولیه

پیش فرض . 1

مدیر درباره

کارشناس

مثال هایی از پیش گویی کامبخش

ر اقدام و تصمیم گیری ب. 2

ض تفوی: اساس پیش فرض

اختیار به وی اقدامی

ار پس اختی. معقول نیست

زیادی نباید در تصمیم گیری داشته باشد

ایجاد واکنش در فرد . 3

ی و ایجاد بی انگیزگ: مقابل

بی تفاوتی در زمان اجرای

تصمیمات سازمانی

تا بروز رفتارهایی همراس. 4

: با پیش فرض اولیه

رفتارهای غیرکارکردی وافت عملکرد

ه پیش فرض مدیر دربار . 1

ان وی فردی ناتو : کارشناس

است

: راه اول اصالح حلقهبررس ی پیش فرض

توسط مدیر

: راه دوم اصالح حلقهواکنش سازنده فرد به

رفتار مدیر

ی اقدام و تصمیم گیر . 2

: بر اساس پیش فرض

در زمان انتخاب مدیر

یک واحد، آن فرد در

.نظر گرفته نمی شود

ایجاد واکنش در فرد. 3

زگی ایجاد بی انگی: مقابل

ل و بی تفاوتی به دلی

احساس ناعدالتی

بروز رفتارهایی . 4

همراستا با پیش فرض

عدم حضور مؤثر: اولیه

و مشارکت فعال در

جلسات

پیش فرض مدیر . 1

وی : درباره کارشناس

.فردی درون گرا است

قالبی انديشيدن

ی که هنگامی که ما کس ی را بر اساس ادراک مان در باره ويژگي هاي گروهطه با او آن فرد به آن تعلق دارد، قضاوت کنيم قالبی انديشيدن را در راب

.به کار می بريم

اشته باشدقالبی اندیشیدن می تواند هم نتایج مثبت و هم نتایج منفی د.

ه بندی طبق/قالبی اندیشیدن نتیجه تمایل ذاتی ذهن به دسته بندیدت و اطالعات پيرامونی برای تسهیل پردازش آنها در حافظه کوتاه م

.نهایتا ذخيره سازی در حافظه بلندمدت می باشد

مثال

ه درستی ک)به عنوان مثال قالبی اندیشیدن از پیش فرضهای عمومی زیر(:خود اینها هم می تواند زیر سؤال باشد

مقایسه با کارشناسان تولید نرم افزار عالقه بیشتری به کارهای فردی در“”.کارهای تیمی دارند

شتریان کارشناسان تولید نرم افزار عالقه ای برای ارتباط مستقیم با م“”. ندارند

ا کسب و کارشناسان پشتیبانی در مقایسه با سایر کارشناسان گروه ب“”.کار شرکت آشنایی بیشتری دارند

”.خانمها توان مدیریتی کمتری از آقایان دارند“

اثر هاله ای

باال،هوشمانندوي،مشخصويژگیيکتنهااساسبرفرديکدربارهکلیاستنباط.گويندایاثرهالهراپسنديدهظاهرياوبودن،اجتماعی

ددار پدیدهیکازگوناگون ادراکاتبينسازگاری ایجادبهتمایلانسانذهن.

نآازماارزیابیباشد،کلیدیاهمیتدارایمابرایفردیجنبهیکهنگامیکه.گذاردمیفردهایجنبهسایردربارهماارزیابیبرزیادیتاثيرموضوع

فرضهاپیشیبررس برایواقعیاطالعاتبراتکاوفرضهاپیشتاثيردربارهآگاهیخود.هستنداساس یحلهایراهاز

مثال از خطای هاله ای

برهکلباس ینظرازوباشد،شرکتازخاص یقسمتدرشغلیداوطلبکهکس یدروی زانادرستیتصويرکنندهمصاحبهاستممكن.باشدمرتببسيارداردتن

نيزي و پذيري مسئوليتوتوانائيهابارهدراساسهمانبروکردهایجادخودذهنوذيری پمسئوليتنظرازفردیچنينداردامکانحاليکهدرکند،مثبتقضاوتي

.نباشدباالییحددرفردیهایشايستگی

تبرداشکند،میابرازخوبینظراتوداشتهفعالحضوریجلساتدرفردچوندرواندتمیوبودهقوی نيزاجتماعیمهارتهاینظرازوپذیرمسئولیتوی کهشود.باشدخودواحدمدیریتبرایخوبیکاندیدایآینده

رااوتقضاینکند،نمیبرخوردگرمیباماباخوداجتماعیارتباطاتدرکهفردیجنبهزاتواندنمیونیستقوی خودانسانیروابطدرکهباشیمداشتهوی درباره.باشدموفقدیگرانمدیریتدرمختلفهای

اثر تقابل

افرادبامقايسهطريقازفرد،يکهایويژگیازماارزيابیشدنمتاثر کهديگری

ازترايينپياباالتربسيارآنهاوشدهارزيابيماتوسطاخيرا

.اندشدهارزيابيويژگيهاهميننظر

رایکیادراکات،بينتقابلوجودزماندرکهاستایگونهبهانسانذهن.کندمیارزیابیآنهاواقعیحدازکمتررایکیوباالتر

مثال

هنگاميکهمصاحبهموقعيتيکدراثرتقابلعملکردازچگونگیتصويریفرد.داختياردار دررااستخدامیفرمهایاززيادیتعدادکنندهمصاحبهنبيشتريعنوانبهتواندمیمتوسطسطحیدرشوندهمصاحبهضعیفاربسیکهفردیبااگرشودگرفتهنظردرارزيابیدرمطلوبيت

دروبيتمطلکمترينعنوانبهتواندمیفردهمينوشود،مقايسهاست.شودهمقايساستقوی بسیارکهفردیبااگرشودپذيرفتهارزيابی

نسبتاحضور اساسبرجلسهیکدررافردیپذیری مسئولیتکهزمانیلسهجدردرستکهدیگری مشابهفردپذیری مسئولیتبارافعالش

.کنیممقایسهاستبودهمشارکتفاقدکامالقبل

ای ديگرانباور درباره ثبات و يا امکان تغيیر تواناييه

هايتواناييدربارهرامهمفرضپيشنوعدوعموميصورتبهاستممكنمديران:باشندداشتهخودذهندرديگران

پیش)کندنمیتغييربيشترتجربهكسبباچندانواست،ثابتانسانويژگيهای.(طبیعیماهیتنظریهباافرادفرض

عه يافته و ويژگيهای انسان ممكن است با تجربه تغيير کنند و توانايي هاي وي توس(.پیش فرض افراد با نظریه افزایش ی)کاملتر شوند

ازکدامهرواقع،عالمدرمختلفافرادمورددراستممکنکهاینستمهمنکته...باشندصحیححدیتاخاص یهایحوزهدرفرضهاپیشاین

اهیتمدربارهمایافتهشکلویافتهتعمیمذهنیفرضهایپیشاستممکناما.باشندمتفاوتافرادازبسیاری واقعیاتباانسان

نتایج تحقیقات

زایش ی اقدام مدیران با نظریه ماهیت طبیعی بیشتر از مدیران با نظریه اف.به قالبی اندیشیدن می کنند

تر مدیران با نظریه ماهیت طبیعی در قضاوت های قطعی خود سریع.ارندعمل می کنند و به اطالعات متفاوت با قضاوتشان کمتر توجه د

ر به فرد مدیران با نظریه ماهیت طبیعی، بر اساس استراتژی های منحصو متکی به افراد مجری عمل می کنند در حالیکه مدیران با نظریه

راتژی و افزایش ی با انعطاف بیشتر سعی در حل مسئله با تغیير است.امتحان استراتژی های گوناگون دارند

خطای بنيادين اسناد

تاثيرديدنقوي وبيرونيعواملتاثيرديدنضعيفبهتمايلیمقضاوتديگرانرفتاریدربارههنگاميکهدرونيعوامل.کنيم

يببهراجلسهدرحضور درنفريكتاخير:مثالعنوانبهويايستمسبودنبرنامهبيبهراخودتاخيروليوي بودنبرنامه

.دهيمنسبتمحيطيمشكالت

چگونه پیش فرضها و قضاوت های خود را مورد ارزيابي قرار دهيم؟

شناسايي نردبان استنتاج در ذهن خود

تقويت مهارت هاي گفتگو

شناسايي نردبان استنتاج در ذهن خود

نش یيگز صورتبهافراد(1996)شانوسجرير آمطالعاتاساسبرتسرعبهاستممکنسپس.کنندمیاخذطشانيمحازراالزماطالعات

طالعاتانيبيروابطوسپسداده،شکلذهندررااستنباطهاازایرهيزنجند،کندجاياموجوداطالعاتازخودتفاسيرباراباورهاوفرضهاوديجد يونها

.دهندزبــــرو شانياستنباطهااساسبررايشانرفتارهاتا

ين استنباطهايچن می ح يحر صيگاهی غآزمون نشده و متاسفانهی معموال

. باشند

شناسايي نردبان استنتاج در ذهن خود

(ادامه)شناسايي نردبان استنتاج در ذهن خود

تقويت مهارتهاي گفتگو

تامالت ذهنی(reflection) و پرسشگري(inquiry):

ی به ند تفکر استنباطيذهنی به کنترل سرعت فرآتامالتهايو الگتاثير گذاری شتر از چگونگی يجاد آگاهی بيمنظور ا

.(1994سنگه )داشاره دار بر قضاوت و عمل ما ذهنی

و طرح سؤاالت ط گفتگو يپرسشگری به کنترل شرادرباره گران اشاره دارد تا بتوان شناخت الزم رايدهوشمندانه از

. (1994سنگه )د گر بــــــدست آور يكديش فرضهای يپ

1مثال

دیشدمدیری در پایان روز کاری درباره یکی از مکاملات خود با یکی از کارشناسان می ان:

فرداوکهگفتمخودبهمندهد،انجاممراپیشنهادیکارتواندنمیاوکهگفتمنبهوی کهوقتی”وی بهرکاسپردنباکهبودمنگرانچون نکردماصراروی بهدیگراینروازونیستپذیری مسئولیتهمی دیگر دالیلاستممکنآیانپذیرفت؟راکارآنوی چرا...راستی.آورمفراهمراآنشکستموجبات

اشد؟بگذارتاثيراستممکندهمارجاعاوبهراکاراینکهدیگری فردهربرایکهباشدداشتهوجود”گرفتم؟پذیری مسئولیتروحیهفقدانمعنایبهراکارتقبلعدمبالفاصلهچرا

ه؟چنبوداگراماباشد،درستماقضاوتاستممکنکهاینستاینجادرمهمنکته

داشتنهنگامعلقبرایاختیاردرزمانواجراییمقدوراتوامکانحدتاتالشبهتوصیه.استهاواقیتاساسبراطالعاتکسببرایتالشوفرضهاپیش

2مثال

اش دقت به گفتگوی بين یک مدیر و کارشناس تحت سرپرستی:نمایید

؟راستی من متوجه شده ام که شما با فروش محصوالت الف به مشتریان ب مخالف هستید؟ اینطور است. م

.به نظر من شرکت با وارد شدن به این حوزه خود را وارد خطر بزرگی می کند. بله. ک

ستند و شرکتهای رقیب وارد این حوزه شده اند و در حال افزایش درآمد خود ه. اما به نظر من اصال اینطور نیست. م.ما اینجا دست روی دست گذاشته ایم

.اما شرکتهای رقیب هم دارای مشکالت زیادی در ورود و تثبیت حضورشان در این بازار هستند. ک

بیشتری به گمانم بهتر است شما اطالعات. بر اساس اطالعاتی که من دارم آنها در حال افزایش درآمد خود هستند. م.من به اقتضای شغلم اطالعات بیشتری دستم می رسد. درباره بازار داشته باشید

این بازار اما من هم دوستانی دارم که اطالعات خوبی درباره بازار این محصوالت دارند و شرایط را برای ورود ما به. ک.خیلی ریسکی می دانند

.به هر حال این تصمیمی است که بیشتر مدیران شرکت با آن موافقند. م

.من که برای اجرای این تصمیم خیلی نگرانم. ک

“.باید فکر یک جانشين برای وی باشم....این فرد برای کار در این واحد مناسب نیست: با خود می گوید. )م

(ادامه)2مثال

که در گفتگوی فوق هیچ کدام از دو طرف به مدل های ذهنی یکدیگر.موجب نتیجه گيری هایشان شده است اشاره نکردند

به هم و( مسابقه پینگ پنگ)بیش از فهم یکدیگر، با هم بحث کرده(بحث به جای دیالوگ)فشار وارد می کنند

يری تیمی به دلیل عدم فهم و بهبود احتمالی پیش فرضهای طرفين، یادگ.بوجود نمی آید

اگر در شرایطی عمومی شما جای مدیر بودید چه کار می کردید؟

جمع بندی

در خیلی ادراکات و پیش فرضهای انسان شکل دهنده قضاوتهای ما هستند و از اینرو.مواقع ممکن است ما را به قضاوت های نادرست هدایت کنند

زمانی برای بهبود یادگيری در تعامالت خود باید تا حدی که محدودیت های مکانی وبر اجازه می دهد سعی در معلق کردن پیش فرضها و تالش برای یافتن اطالعات

.اساس حقایق عینی نماییم

ما فراهم می مهارتهای گفتگو و تامالت ذهنی، بستری برای ارتقای توانمندی یادگيری.آورد

دستیابی به عینی گرایی باال نیازمند تمرین و توجه در طی زمان است.

مطالعه

کتاب رابینز180تا 170صفحات

پايان

با تشكر

E-mail: sbalavi@sharif.edu