ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

ΑΦΟΡΜΗΣΗ: Από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ, ΠΑΛΙΟΙ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Επιμέλεια παρουσίασης: Μπαγανά Θεοδώρα, φιλόλογος

ΣΤΟΧΟΙ: 1. Ιδιαιτερότητα γραφής – η πορεία της στο χρόνο 2. Θεματολογία 3. Προσωπική οργάνωση αφήγησης, χώρου και χρόνου

ΜΕΣ ΣΤΟΥΣ

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥΣΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΥΣ

(ΓΙΑ ΕΝΑ ΦΙΛΟΤΙΜΟ, 1964)

“Σπάνια έτυχε να διαβάσουμε

ένα βιβλίο τόσο τίμιο… μια συλλογή από μικρές πρόζες… σαν να μην υπάρχει καμιά πρόθεση λογοτεχνίας, καμιά επιδίωξη ύφους, τίποτα που να προδίδει ένα άνθρωπο που να ψευτίζει τον εαυτό του για να μας τον δείξει καλύτερο τάχα ή χειρότερο’’, παρατηρεί ο Μ.Αναγνωστάκης

• Ερ1. Ποιες εικόνες της καθημερινής ζωής αποτελούν την αφόρμηση του πεζογραφήματος; Ποιες παρατηρήσεις κάνει στην πρώτη παράγραφο του πεζογραφήματος ο συγγραφέας; Ποιες σκέψεις διατυπώνει;

• *χιούμορ – εύρημα αναφοράς χαμένων πατρίδων

• *διευκρίνηση όρων: ράτσα, πατρίδα, πρόσφυγας, συγγένεια αίματος, με σύγχρονη οπτική (ερ.β.1)

• Ερ2. Με ποιες φράσεις τοποθετείται συναισθηματικά ο αφηγητής;

• Ερ3.Ο αφηγητής νιώθει την ανάγκη να βρίσκεται ανάμεσα στους πρόσφυγες. Πώς ερμηνεύει ο ίδιος αυτή του τη λαχτάρα; Πώς την κατανοείτε εσείς;

• Ερ4. «Θαρρείς και γύρισα επιτέλους στην πατρίδα»: Σε ποια επιστροφή αναφέρεται μ’ αυτά τα λόγια ο αφηγητής;

• *αφηγητής• *αυτονομία ύφους• *σχόλιο • *θεματική (προσφυγιά, καταγωγή, αλλοτρίωση

μεγαλούπολης, προσωπικό αδιέξοδο)

•

• Αφηγητής: σταθερή εσωτερική εστίαση – όχι υποχρεωτικά σε πρώτο πρόσωπο- ενός προσώπου του οποίου ο βαθμός συμμετοχής ποικίλει (ομοδιηγητικός ή ετεροδιηγητικός): μπορεί να μετέχει ή και να πρωταγωνιστεί ή απλά να παρακολουθεί από κοντά τα δρώμενα ως θεατής, είναι πάντως η κυρίαρχη ατομική συνείδηση. Τα υπόλοιπα αφηγηματικά πρόσωπα, όταν υπάρχουν, μας δίνονται εξωτερικά και σε δεύτερο πλάνο. Το α’ ενικό πρόσωπο κυριαρχεί στις δύο πρώτες συλλογές του, στις άλλες υπάρχουν και άλλα πρόσωπα.

• Δομικά μοτίβα - Αυτονομία ύφους : εξομολογικότητα που φτάνει στη συνωμοτικότητα (λογοτεχνία αποτυπώσεων, τη χαρακτηρίζει ο Αν.Βιστωνίτης), ανάγκη ανθρώπινης επαφής, υπαρξιακή αγωνία, υφέρπων ερωτισμός, λεπτή παρατήρηση ως το σχόλιο, το χιούμορ, την ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό (με την ανταύγεια όμως μιας βαθύτερης ευγένειας, τονίζει ο Γ.Πατσώνης), λειτουργία μνήμης προσωπικής και ιστορικής. (Ο Ιωάννου συνεχίζει την παράδοση της εσωτερικότητας που καλλιεργείται με ασίγαστη εμμονή σ’ αυτή εδώ την πόλη, όπου διασταυρώνονται πολιτισμοί και ταμπεραμέντα λογιώ λογιώ, λέει ο Ν.Μπακόλας)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ• -Αφόρμηση η μνήμη και η παρατήρηση

• -Χρησιμοποιεί το καθημερινό για να πεί πράγματα εξαιρετικά (“Παίρνει μια αδιάφορη ίσως για τους πολλούς εικόνα ή ιδέα και την αναδεικνύει. Την καθιστά μεγάλη έγνοια και πάνω της κτίζει ένα πελώριο οικοδόμημα στοχασμών που κρύβουν μέσα τους το καίριο και το σημαντικό της ζωής”)

• -Ιδιαιτερότητα περιεχομένου

Εργασίες• Σχολιάστε τις φράσεις: “Κάπως αλλιώτικοι μοιάζουν μακρά, σε

άλλα περιβάλλοντα συναντημένοι”, “Ονόματα από σβησμένους τάχα λαούς και χώρες, δειλιάζουν μέσα στο νου / Το αίμα μου από κει μονάχα τραβάει, … Τους πληροφορεί το αίμα τους για μένα, όπως και το δικό μου με κάνει να τους κατέχω ολόκληρους.”

• Ο συγγραφέας αρέσκεται στην περιγραφή του συγκεκριμένου, ενδιαφέρεται για τη λεπτομέρεια. Δώστε παραδείγματα αυτής της τεχνικής.

• “Ο Ιωάννου κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη μεταπολεμική λογοτεχνία, ως θεμελιωτής της “βιωματικής πεζογραφίας” η οποία, συσσωματώνοντας την αυτοβιογραφική με τη συλλογική μνήμη, καταλήγει σε μια ιδιότυπη εξομολογητική γραφή που πείθει τον αναγνώστη, τον συμβουλεύει, τον παρηγορεί και τον καταπραΰνει” Επιβεβαιώστε με στοιχεία του κειμένου την εκτίμηση αυτή της Αντιγ.Βλαβιανού.

• Πιστεύετε ότι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση δίνει εξατομικευμένο χαρακτήρα στις παρατηρήσεις και στις απόψεις του αφηγητή; Να δικαιολογήσετε τη θέση σας.

• Ερ5. Να αποδώσετε σύντομα με δικά σας λόγια τη βασική εικόνα της παραγράφου: «Ολομόναχος, ξένος παντάξενος … παραπονιάρικο βόμβο». Πώς συνδέεται με το υπόλοιπο πεζογράφημα;

• *τεχνική του διασπασμένου θέματος • *βιωματικότητα• *ποιητικότητα, υποβλητικότητα

• Πλοκή : πειραματικό μοντέλο και συγκεκριμένα η τεχνοτροπία του διασπασμένου θέματος (κοινός τόπος στη λογοτεχνία του εικοστού αιώνα): θεματικές ψηφίδες που συνδέονται με εσωτερικές ή εξωτερικές συνάφειες και που τελικά συγκλίνουν και συνθέτουν ορισμένη ψυχική κατάσταση. Απουσία κεντρικού μύθου και πλοκής. Ο Β.Διοσκουρίδης καίρια παρατηρεί: “Ένα άλλο στοιχείο της πεζογραφίας του είναι το σπαραγματικό στοιχείο. Ορίζει… μέγα μέρος της μορφής, γιατί τα κείμενα μοιάζουν σπαράγματα, ξεσκλίδια ευρύτερων σχημάτων. Του περιεχομένου, γιατί δείχνουν τη δραματικότατη ενίοτε πάλη να ανασυσταθεί μια ζωή χαμένη ή κατακερματισμένη… Ένα άλλο στοιχείο το επαναληπτικό, ήγουν το στοιχείο της σταθερής επανάληψης και καλλιέργειας μιας μόνης ιδέας. Είναι η σειρά του αδιεξόδου, άρα η ιδέα της ματαιότητας, της μηδαμινότητας της ύπαρξης, το στοιχείο που μας δίνει το φιλοσοφικό φλοιό της πεζογραφίας του”.

Βιωματικότητα = Το εμπειρικό στοιχείο μετουσιώνεται δραματικά σε βίωμα που συνθέτει την προσωπικότητα του συγγραφέα. Ο Ιωάννου πίστευε στη βιωματικότητα των καταστάσεων και το βιωματικό υπόστρωμα της γλώσσας του λογοτέχνη και όχι της εμπειρίας του. (Δεν ενδιαφέρομαι για το αυτοβιογραφικό. Δεν έχει σημασία. Η καλή λογοτεχνία δεν μπορεί να γραφεί, όταν ο λόγος δεν έχει βιωματικό βάρος και όταν ο λογοτέχνης δεν τον έχει ψηλαφίσει με την ψυχή και το πνεύμα του)

• Ερ.6 Ο συγγραφέας κινείται ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς κόσμους: εκείνον της πόλης και εκείνον των προσφύγων. Πώς περιγράφει τον καθένα από αυτούς; Ποιες αντιθέσεις μπορείτε να εντοπίσετε στα χαρακτηριστικά τους;

• Ερ.7 Ποια προβλήματα του «πολιτισμού» μας φέρνει στο προσκήνιο ο αφηγητής μέσα από τις παρατηρήσεις και τα παράπονα που εκφράζει στο πεζογράφημα;

• *αναζήτηση ταυτότητας (ερ.β.2) (ερ.β.3)

• Ερ.8 Ο εξομολογητικός προσωπικός τόνος χαρακτηρίζει συχνά το έργο του Ιωάννου. Σε ποια σημεία του κειμένου μπορείτε να τον επισημάνετε;

• *εξομολογητικός χαρακτήρας (Κοτζιάς: η τέχνη του φενακισμού, ο Ιωάννου πλησιάζει την αλήθεια χωρίς ποτέ να την αποκαλύπτει)

• *βιογραφικά στοιχεία και εργογραφία• Ερ.9 Ποια βιώματα του συγγραφέα μπορεί να

συνέβαλαν, κατά τη γνώμη σας, στην αίσθηση της χαμένης ζωής μέσα σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη με πλούσια ιστορία;

• *πεζογραφήματα• *Για τη συλλογή “Για ένα φιλότιμο”

ΕΙΔΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ

• Θεωρείται εισηγητής του σύντομου πεζογραφήματος, που βρίσκεται ανάμεσα στο δοκίμιο, το παραδοσιακό διήγημα και το συνειρμικό μονόλογο, την αφήγηση δηλαδή των ψυχικών περιπετειών του πρωτοπρόσωπου αφηγητή. Κατά την Ελ.Χουζούρη είναι ο πρωτοπόρος της νεοτερικότητας στη Σχολή της Θεσ/νίκης.

• Το χαρακτηρισμό «πεζογραφήματα» τον δίνει ο ίδιος ο Ιωάννου στα έργα του λέγοντας ότι αρέσκεται στο πολύπτυχο «πεζογράφημα». Αυτό που περιέχει όλα τα είδη, που είναι και δοκίμιο και χρονικό και σχόλιο πάνω στις ιστορίες που εννοούνται διότι αυτό τον «χωράει» και τον εκφράζει. Το ονόμασε, όπως λέει, «πεζογράφημα» είτε γιατί περιείχε όλα τα είδη, είτε γιατί κανένα από τα πεζογραφικά είδη δεν εκάλυπτε το καινούργιο είδος.

Αφηγηματικός χρόνος:

μια σύνθεση διαφορετικών χρονικών σημείων, παρελθόντος – παρόντος, όπου η μια στιγμή ανακαλεί τη συγγενική της / θρυμματισμός χρονικής αλληλουχίας (αναλήψεις και προλήψεις), που αντιμετωπίζεται με το συνειρμό και τη μνημονική ανάκληση.

Εργασίες• Ο αφηγητής μοιάζει ενσωματωμένος περισσότερο στην κοινωνία

των προσφύγων και λιγότερο στην κοινωνία της πόλης του. Σε ποια σημεία του κειμένου προβάλλεται περισσότερο, κατά τη γνώμη σας, αυτό; Πού πιστεύετε ότι οφείλεται;

• Παρά τη διαπιστωμένη τεχνική του διασπασμένου θέματος, η δομή της αφήγησης είναι κυκλική και το κεντρικό θέμα της αφήγησης παρουσιάζεται αδιάσπαστο. Πώς διαπιστώνεται αυτό;

• "Τα πεζογραφήματα του Ιωάννου «άλλοτε πλησιάζουν τον άμορφο μονόλογο […], άλλοτε υποδύονται το δοκίμιο, άλλοτε πάλι εμφανίζονται ως παραδοσιακά διηγήματα”.(Κοτζιάς Α.). Να δώσετε μερικά παραδείγματα μέσα από τις Σελίδες από τα οποία να φαίνονται οι διαφορετικές μορφές γραφής του.

Παράλληλα κείμενα: Γιώργος Ιωάννου, Η μόνη κληρονομιά Τώρα που έχουν πεθάνει όλες οι γριές, γιαγιάδες και παραγιαγιάδες, τώρα βρήκαν να

ξεφυτρώσουν μέσα μου ένα σωρό απορίες βαθιές για πρόσωπα και πράγματα παλιά και για πάντα σβησμένα. Όσο ζούσαν εκείνες, δεν ξέρω γιατί, σχεδόν τίποτα δεν ήθελα να ρωτήσω. Η αλήθεια είναι πως κι οι ίδιες δεν έδειχναν προθυμία να μου τα πουν. Τυχαία μόνο τις άκουγα να λένε μεταξύ τους για τους προγόνους και τα παλιά, σαν τις κυρίευε η νοσταλγία και το παράπονο για τη βασανισμένη ζωή, που τους ήταν γραμμένο να κάνουνε στα στερνά τους στην προσφυγιά. Αυτό σχεδόν με εξόργιζε. Θαρρούσα πως κατηγορούσαν πλάγια τις συνθήκες ζωής που είχαμε εξασφαλίσει. Άνοιγα τότε το στόμα μου κι εγώ κι αράδιαζα αστόχαστα διάφορα πράγματα πικρά και περιγελαστικά για τα πρωτόγονα, όπως νόμιζα, μέρη απ’ όπου είχαμε ξεριζωθεί άγρια. Εκείνες όμως διαμαρτύρονταν σφοδρά, φέρνοντας στο φως, απάνω στην αγανάκτησή τους, περιγραφές που έδειχναν μια ζωή πολύ ανώτερη, και προπαντός ευγενικότερη, απ’ αυτήν της ρωμέικιας κοινωνίας, όπου βουρλιζόμαστε ανελέητα, χωρίς ανάπαυλα, όλοι.

Μιλούσαν και για τους άντρες τους καμιά φορά, τους παππούδες μου, μ’ όλον εκείνον τον εξαγνισμό που φέρνουν τα πολλά τα χρόνια κι ο θάνατος. Αν δεν ήταν τα παιδιά τους, θα ’λεγε κανείς πως σχέση ερωτική δεν είχαν αυτές με τους αντράδες τους. Κι όμως κάποιες κιτρινισμένες και σπασμένες στις άκρες φωτογραφίες, μέσα στις φτωχικές μαύρες τσάντες τους, μαζί με τρίμματα από αντίδωρο, σταυρολούλουδα και πενηνταράκια για το δίσκο της εκκλησίας, έδειχναν κάτι παλίκαρους, που θα πρέπει να ’χαν ξεσηκώσει στον καιρό τους ακατανίκητα πάθη και να ’χαν αποδώσει πολύ ερωτικά.

ΣΤΟΥ ΚΕΜΑΛ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

(Η ΜΟΝΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, 1974)

Συγγραφική ωριμότητα που δηλώνεται με μεγαλύτερη

αφηγηματική απλότητα για την κατάκτηση της ουσίας,

που είναι η αγάπη και η κατανόηση για τον

άνθρωπο, τα βάσανα και τους καημούς του.

Α’ενότητα : παρουσίαση επισκέψεων• Ερ.1 Η αφήγηση οργανώνεται με βάση το

χρόνο. Μπορείτε να εντοπίσετε τα διαφορετικά επίπεδά του;

• Ερ.2 Σε ποιο σημείο του αφηγήματος χρησιμοποιεί ο συγγραφέας την τεχνική της προοικονομίας και τι πετυχαίνει μ’ αυτήν; Σε ποια σημεία της αφήγησης χρησιμοποιείται η τεχνική της επιβράδυνσης και σε ποια η τεχνική της επιτάχυνσης;

• *Αφηγηματικός χρόνος: από το συγγραφικό παρόν με ακρίβεια αναδρομές επισκέψεων προπολεμικά και μεταπολεμικά / το παρόν της αστικοποίησης (όχι θεματική διάσπαση αλλά ευθύγραμμη αφήγηση)

Ερ.3 Πώς συμπεριφέρεται η γυναίκα σε κάθε μία από τις επισκέψεις της; Πώς συνδέεται η αλλαγή της διάθεσής της με τις αλλαγές του τοπίου και της πόλης; Ερ4. Ποιος είναι ο χώρος (στενότερος – ευρύτερος) στον οποίο εξελίσσεται η δράση; Γιατί επεκτείνεται, κατά την άποψή σας, στην αναλυτική περιγραφή του δέντρου τους και του καρπού του; Ερ5. Πώς σχετίζεται ο τίτλος του αφηγήματος με το περιεχόμενό του; *Αφηγηματικός χώρος: περιοχή Θεσσαλονίκης / κυριαρχεί το αστικό τοπίο και η αρχιτεκτονική του / η μουριά ως στοιχείο πλοκής. *ο αγιογράφος της Θεσσαλονίκης

Ο ‘ΜΕΓΑΣ ΔΟΥΞ’ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

• Η παθολογική αγάπη του για τη Θεσσαλονίκη κάνει διάχυτη την παρουσία της παντού, ως πηγή έμπνευσης, ως αντικείμενο εξύμνησης, ως αντικείμενο σχολαστικής περιγραφής, ως σύμβολο αντιπαράθεσης νέου – παλιού, νιότης - γερατειών, προσφύγων – ντόπιων.

• Έγραψε για τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη – θεωρούσε ολόκληρη την πόλη ένα σπουδαίο μνημείο του Βυζαντινού πολιτισμού - , το Μακεδονικό αγώνα, τον πόλεμο του ’40 και τις μέρες κατοχής στη Θεσσαλονίκη, τις αναζητήσεις της νεολαίας του ’50, τις μέρες του πραξικοπήματος του’67, για την καθημερινή ζωή ενός παιδιού, ενός εφήβου σε δύσκολους καιρούς. Αποτύπωσε στα έργα τη συλλογική μας μνήμη.

• Η περιπλάνηση στον αξεδιάλυτο χωροχρόνο γίνεται μέσω της μνημονικής ανάκλησης. Τα σημεία της πόλης λειτουργούν ως οδοδείκτες της μνήμης.

• Βέβαια πρόκειται για μια εξιστόρηση παραμορφωμένη από το φακό του χρόνου και τα τεχνάσματα της αφήγησης.

Ανάμεσα στις δύο συλλογές (Για ένα φιλότιμο και Η μόνη κληρονομιά) υπάρχει μια διαφοροποίηση: α) η πόλη δεν είναι πια πρόφαση για εξομολόγηση αλλά

σκηνικό για γεγονότα, καταστάσεις, εποχές. β)η πόλη εμφανίζεται στη δραστηριότητα όχι κυρίως της

νύχτας αλλά όλου του εικοσιτετραώρου και κατά συνέπεια τα θέματα από τις ερωτικές μνήμες μεταφέρονται στην απώλεια και το θάνατο,

γ) κυριαρχούν πια τα συλλογικά βιώματα και έτσι γύρω από τον αφηγητή εμφανίζονται πλήθος άλλα πρόσωπα που οικοδομούν το μύθο της πόλης.

• *μνήμη, παρατήρηση• *συγκίνηση • *υπαινικτικότητα / εσωστρέφεια

/ λιτότητα στην έκφραση συναισθημάτων και μεταστροφών (Στη συλλογή αυτή η συγγραφική ωριμότητα φαίνεται από την ακόμα μεγαλύτερη απλότητα των αφηγηματικών μέσων )

Εργασίες• ερ.β.3

• Τα πεζογραφήματα του Ιωάννου θεωρήθηκαν ως μια φυλετική και ιστορική συνείδηση της πόλης του, της Θεσσαλονίκης.

(Κουμανταρέας Μ., Πλανόδιος Σαλπιγκτής, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1989) Τεκμηριώστε την άποψη.

• «Η αφηγηματική ύλη των πεζογραφημάτων του Ιωάννου «θησαυρίστηκε» με δύο κυρίως «όργανα»: τη μνήμη και την παρατήρηση». Με τη βοήθεια των πεζογραφημάτων που ανθολογούνται στις Σελίδες να προσπαθήσετε να διακρίνετε τι «θυμάται» και τι «παρατηρεί» συνήθως ο συγγραφέας. (Δρουκόπουλος Α., Γιώργος Ιωάννου, Ένας οδηγός για την ανάγνωση του έργου του, Αθήνα 1992

Β’ενότητα • Ερ6. Πώς παρουσιάζονται στο πεζογράφημα η

παλιά και πώς η μοντέρνα πόλη; Ποια είναι η βασική διαφορά τους, κατά τον αφηγητή;

• Ερ.7 Πώς αποκαλύφθηκε η τουρκική καταγωγή της γυναίκας; Επέδρασε αυτή η αποκάλυψη στα συναισθήματα που έτρεφαν γι αυτήν ο αφηγητής και οι δικοί του;

• Ερ8. Με ποιο τρόπο επηρέασαν οι ιστορικές συνθήκες την εξέλιξη της προσωπικής ζωής της γυναίκας;

• *Πρόσωπα: Τουρκάλα (σταδιακή αποκάλυψη), οικογένεια, αφηγητής, γριά

• *αφηγητής: αλλοδιηγητικός αφηγητής σε α’πληθ. με εσωτερική εστίαση

• *Αγάπη για τον άνθρωπο • *θέματα: παιδικά βιώματα / εθνικές συμφορές /

αισθητική αστικών κέντρων (Ερ.β.2)• *Ο λόγος του

ΛΟΓΟΣ• -Σαφής, εύληπτος, λιτός, “αφτιασίδωτος”• -Φωνή καθημερινής ομιλίας φαινομενικά , αλλά στο βάθος πρόκειται για τη

φωνή της ολοκληρωμένης πνευματικής προσωπικότητας του συγγραφέα. (Δε φοβάται την κοινότοπη έκφραση, την τριμμένη λέξη, την απλή κουβέντα, παρατηρεί ο Π.Μουλλάς)

• -Λυρικός, με θέρμη προσωπική• -Απουσία μελοδραματισμού, νηφαλιότητα• -Ποιητικότητα του μικροπερίοδου λόγου και του εσώστροφου στοιχείου.• -Ευθύβολος, εκφραστική ακρίβεια• -Λεπτομερειακή επεξεργασία (Δε μιλά μόνο με τις λέξεις αλλά και με τα

κόμματα και με τις τελείες. Είναι λάτρης της λεπτομέρειας, σύμφωνα με την Κ.Ζαχαρίου και τον Θ.Σαρηγιαννίδη)

• -πολυσήμαντος λόγος• -υπαινικτικότητα (ώστε και την αλήθεια του να λέει κι από τους δράκους να

ξεφεύγει) στην αρχή, μα από το 1982 και μετά απερίφραστα τολμηρός (Θα σκαλίζω πια με την κουτάλα μου στον πάτο του καζανιού μου και ό,τι βγάλω)

• -Δημοτικιστής φυσικά• -“…γιατί η βατή του γλώσσα, τόσο απλή και βαθιά ταυτόχρονα, θα

μπορούσε να κερδίσει όσα παιδιά ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την κοινωνία των γονιών και των παππούδων τους”, λέει ο πεζογράφος Κώστας Ακρίβος,

Εργασίες • Χαρακτηριστικό αρκετών πεζογραφημάτων του Ιωάννου είναι ο

μικροπερίοδος λόγος και η απλή καθημερινή γλώσσα. Να δώσετε χαρακτηριστικά παραδείγματα.

• Να βρείτε μερικά από τα εκφραστικά μέσα / τρόπους του κειμένου που επιτρέπουν να χαρακτηρίσουμε τη γραφή του συγγραφέα ευαίσθητη, αλλά όχι μελοδραματική.

• Με βάση το κείμενο προσπαθήστε να δώσετε ένα παράδειγμα απ’ το οποίο να διαφαίνεται ο ρεαλιστικός τρόπος γραφής του Γιώργου Ιωάννου.

• Ο αφηγητής φαίνεται να μην εκτιμά καθόλου ούτε τον τρόπο με τον οποίο

εκσυγχρονίζεται η πόλη ούτε τους φορείς που έχουν αναλάβει τον εκσυγχρονισμό της. Σε ποια σημεία του κειμένου προβάλλεται αυτή η θέση του;

• Να χαρακτηρίσετε την ξένη από την περιγραφή της μορφής και της συμπεριφοράς της

• Μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά της γραφής του Ιωάννου είναι: Η περιγραφή ανθρώπων καθημερινών, γεγονότων που δε διεκδικούν καμιά πρωτοτυπία και παθών που δεν τονίζεται ποτέ υπερβολικά η δραματικότητά τους . Να σχολιάσετε με βάση το κείμενο αυτά τα γνωρίσματα του έργου του

Γιώργος Ιωάννου, Σ' ένα παλιό τούρκικο σπίτι

Σ' ένα παλιό τούρκικο σπίτι κλείστηκα μέρες και παλεύωμε τους λεκέδες του ασβέστη.Μετρώ τα ξύλα στο ταβάνι, βρίσκω τα νερά∙δίνω ονόματα, τους δίνω την καρδιά μου.

Ύστερα παίρνει και φυσά.Σαρώνονται χαρές και γνωριμίες.Ξανά μονάχος με τα ξύλα και τις πέτρες.

Ίσως στεριώσω τώρα∙ πάλι απ' την αρχή.Ίσως προφτάσω να σκαλώσω τους χαμένους.

Από τη συλλογή Τα Χίλια Δέντρα (1963)

Παράλληλα κείμενα: Ντίνος Χριστιανόπουλος, Κατατρέχουν τη γραφικότητα Ήρθαν κύριοι με τσάντες και

μεζούρες,μέτρησαν το οικόπεδο, άνοιξαν

χαρτιά,οι εργάτες έδιωξαν τα περιστέρια,ξήλωσαν το χαγιάτι, έριξαν το σπίτι,σβήσαν ασβέστη μες στον κήπο,φέραν τσιμέντο, στήσαν σκαλωσιές -θα χτίσουν κι άλλη πολυκατοικία.

Ρίχνουν τα ωραία σπίτια ένα ένα,τα σπίτια που μας ανάστησαν από

μικρά,με τα φαρδιά παράθυρα, τις ξύλινες

σκάλες,με τα ψηλά νταβάνια, τις λάμπες

στους τοίχους,τρόπαια λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Κατατρέχουν τη γραφικότητα,τη διώχνουν διαρκώς στην πάνω πόλη,εκπνέει σαν προδομένη επανάσταση,σε λίγο δε θα υπάρχει ούτε στις καρτ-

ποστάλ,ούτε στη μνήμη και την ψυχή των

παιδιών μας.

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Ποιήματα (Ιανός, 2004)

Παράλληλα κείμενα: Γιώργος Ιωάννου, Η μόνη κληρονομιά

Η χήρα ανάπτυξε τότε όλη της τη δραστηριότητα. Αποδείχτηκε πως κάτω από κείνο το φακιόλι κρυβόταν πολλή τόλμη και εξυπνάδα. Πήρε πρώτα τα κορίτσια της και τα πήγε στη Σαλονίκη. Αφού τα ταχτοποίησε κοντά σε πατριώτες, κίνησε με τα πόδια για την απελευθερωμένη πατρίδα. Φτάνοντας, βρήκε ευτυχώς, το σπίτι απείραχτο. Μια γειτόνισσα Τουρκάλα το προστάτευε. Δούλεψε εκεί για μήνες παλικαρίσια. Συμμάζεψε το σπιτικό, έκανε σοδειά, έβγαλε πουλιά και παπιά, ετοίμασε τραχανάδες, γιουφκάδες, ρετσέλια – χαμπάρι δεν είχε για τον κόσμο ούτε και την ένοιαζε. Πάει μια μέρα ένας ξάδερφός της και της λέει: «Γρήγορα, ξαδέρφη, έρχονται οι τσέτες». Δεν τον ρώτησε τίποτα. Φόρεσε τα ρούχα της τα καλά, έβαλε στις κότες νερό, έριξε μια ματιά στο στάρι και στο καλαμπόκι, που ανέβαινε ως το ταβάνι στα κάτω δωμάτια, και τράβηξε οριστικά την πόρτα. Ούτε ένα σπυρί δεν μπόρεσε να πάρει από κείνα τα αλησμόνητα πλούτη. Ήταν σπουδαία η σοδειά τη χρονιά της Καταστροφής. Έφερε το κλειδί του σπιτιού και το ’χουμε ακόμα κρεμασμένο στον τοίχο. Έζησε χρόνια και χρόνια, χωρίς να παραδεχτεί ποτέ της την εξαθλίωση. Σαν πέθανε, δεν ξέραμε τι ηλικία να βάλουμε στο μνήμα της, δεν είχε ποτέ της κανένα χαρτί, ούτε ήξερε πότε ακριβώς γεννήθηκε. Στην Τουρκιά δεν τους γράφαν σε κανένα τεφτέρι. Θυμηθήκαμε πως μας έλεγε ότι την είχε βαφτίσει ένας Ρώσος αξιωματικός, γι’ αυτό άλλωστε την έλεγαν και Μόσχα. Εμείς, βέβαια, τα εγγόνια της, πάντοτε Μόσχω τη δηλώναμε. …….

ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

*Η παρουσίαση, τα στοιχεία θεωρίας, η εργογραφία και μια

ενδεικτική βιβλιογραφία θα βρίσκονται στο ιστολόγιο του Συνδέσμου Φιλολόγων και στη διεύθυνση:

filologoiserron.blogspot.com