Монгол хэл хичээлийн даалгавар1. Эхийн гол санааг бичээрэй.2. рт таалагдсан г лбэрийг дэвтэртээ бичихӨө ө үү3. Тодруулсан г дийг гийн б тцээр задлаарай.ү үү ү ү

нчин цагаан ботго / лгэр/Ө ү

Эрт урьд цагт нэг баян х н тэнгэрийн эзэн хаанд гурван жилдү нэгэн удаа зуун цагаан тэмээгээр бэлэг барьдаг байжээ. Нэгэн удаа зуун цагаан тэмээгээр бэлэг барих гэтэл нэг цагаан тэмээ дутаж гэнэ. Тэгэхээр нь зарц х хнийхээүү яриг цагаан ингийг сариг цагаан ботгоноос нь салгаж г д явуулж гэнэ. Ингээд яриг цагаанө өө ингэ ерэн ес н цагаан тэмээний с лд орж, алс холын замдө үү явахдаа д ч явсан б н б н г йж, уруугаа ч явсан б н б н г йж,өө өө ө ө ү ө ө ү сариг цагаан ботгоо бодож, б н б н нулимс өө өө унагасаар буйлан хайлан явж гэнэ.

Гэвч алс холын аянд яваа аянчин, жинчин х м сийн аль нь ч гэсэн х рхий тэр ингэнийү үү өө зовлонг анхаарч эс зэж гэнэ. Энэ завсар эхээс нчр н салсан сариг цагаан ботго уяаныхааү ө ө гадсыг тойрон лб р н хайлан буйлсаар байхад нь н баян х н ч нчин муу ботгыг р вд нө ө ө ө өө ү ө ө ө ө хайрлах байтугай харин:-Энэ муу ботгыг тавьж хэрхэвч болохг й. Хэрэв нийг тавих юм бол хий дэмий г йгээдү үү ү хээрийн нохойн хоол болж, жалга судаг бузарлах заяаг й муу амьтан гэж р вд х, хайрлахү ө ө ө эзэнг й нчин муу ботгыг г лж ийн хэлэв гэнэ.ү ө ө үү

нийг баяны тэмээчин сонсоод, уяа ногтоо тасалж магадг й гээд сариг цагаан ботгыг т м рҮү ү ө ө гинжээр гинжлээд, т м р тушаагаар тушиж гэнэ. Т нээс хойш эзэн нь нэгэн гл босож ирээд,ө ө үү ө өө-Энэ муу ботго гл дэшг й орилоод ер унтуулахг й юм. нийг чоно идвэл ч идэг. Холынө өө ү ү ү Үү хол аваачиж хурдан т ргэн зайлуул! –гэж зарц х хэндээ зандран тушаан хэлж гэнэ.ү үүХ хэн уяа х лээтэй нялх амьтан вс ногоо идэг гээд сариг цагаан ботгыг суллавал яриг цагаанүү ү ө ингэний явсан з гт алсын замыг чиглэн б н б н г йж, б н б н нулимс ү ө ө ү өө өө асгаруулсаар буйлан хайлан явахад нь тэмээчин вг н дайралдаж,ө ө-Тэр муу ботгыг тэгж дураар нь хэн тавь гэсэн юм бэ?- гэж зарц ядуу х хнийг загнан з хэнүү ү харааж, т м р шилб р барин давхиж, сариг цагаан ботгоны хоёр муу хонгыг хорсож тасарталө ө үү ороолгон х ж, гаднаа ирээд т м р тушаагаар тушиж,өө ө ө-Энэ муу ботгыг хэрэв дахин тавих юм бол та хоёрт адилхан т м р ө ө шилб рийнүү амт з лнэ,-ү үүгэж зарз х хнийг загнажээ.үү

нээс хойш ч хэн муу ботго гадсаа тойрон ганганаж, б н б н нулимс б мб р лсээрҮү ө үү өө өө ө ө үү борви шилбэ нь халж, булбарай бие нь зовж гэнэ. Тэгэхээр нь н зарц х хэн гл эртлэнө өө үү ө өө босож, сариг цагаан ботгонд д рт нэг шанага с гд г байжээ. Тэр х хнийг харах б рдээ яригө ө үү ө ө үү ү цагаан ээжийгээ харсан мэт сариг цагаан ботго санадаг байжээ. Гэтэл тэмээчин вг нийгө ө нэгэн удаа эрэлд явахаар нь зарц х хэн сариг цагаан ботгыг суллан тавивал эхийнхээ явсан з гт дүү ү өө өө ч явсан б н б н г йж, уруугаа ч явсан б н б н г йж, б н б н нулимс унаган, хайлан буйланө ө ү ө ө ү өө өө явсаар аян замын уртад аргаг й л ул тавхай нь шалбарч, нэхээр явахад бэрх болжээ.ү үТэмээчин вг н ирээд,ө ө-Сариг цагаан ботго яасан бэ? –гэж зарц х хнээс асуухад,үү-Мэдэхг й,-гэжээ. Тэгэхээр нь эзэн ноёндоо ирээд энэ тухай хэлэхэд нь,ү- д р ш н г й орилсон дг й муу ботго араатан чононд рт гд ж ашг й нэг тонилсон болӨ ө ө ө ү өө ү ө ө ө ү айдаа тун сайн байна,- гэж пар пар инээд алдан, баруун вдг базлан суув гэнэ.ө өө

Гэтэл хэд хоногийн дараа тэмээчин вг н,ө ө-Сариг цагаан ботгыг энэ муу зарц х хэн зориуд тавьж үү явуулсан байна,- гэж эзэн баяндаа дахин ховловол зарц х хнийг х н явуулжээ.үү өөСариг цагаан ботго цааш эхийн з г явахаар оролдсон боловч нэхээр туйлдсан тул арга буюуү ү нэгэн бутны ёроолд н м рт н хэвтээд унтаж гэнэ. Гэтэл гл босоход нь ч хэн ботгоны хоёрө ө ө ө өө ө үү талд л н хоёр чоно идэхээр хэвтэж байв гэнэ.ө өНэг чоно нь:-Чамайг иднэ,- гэхэд,-Би яриг цагаан ингэний сариг цагаан ботго гэгч байна. Манай баян эзэн тэнгэрийн хаанд зуун цагаан тэмээгээр бэлэг г х гэхэд нь нэгэн цагаан тэмээ дутсан тул миний ээжийг гс н юм.ө ө ө ө Тэгээд би ачит эхтэйгээ уулзаж, ангир шар уургы нь х х р зорьж яваа боловч аргаг й ядарчө өө ү з дрээд, бутны н м рт хэвтэж байгаа нь энэ, - гэж нэн учраа хэлж, рш л уучлалт гуйсанү ө ө ү ө өө н г талд байсан лг чин чоно:ө өө ө ө-Энэ муу дэл н чинээ ботгыг идлээ гээд ямар чи бид хоёр цадах юм биш. Ер нь чи бидний мууүү сайн рс ч гэсэн аль газар, ямар янзтай яваа билээ. гээр яахав,-гэжээ.ү ҮүИнгээд сариг цагаан ботго д ч явсан б н б н г йж, уруугаа ч явсан б н б н г йж, б н б нөө өө ө ө ү ө ө ү өө өө нулимс унагасаар цаашаа явж байтал урьд нь буцалсан улаан далай дайралдаж, замы нь хаажээ.

гс ж гурав хоног, уруудаж гурав хоног яваад гарч чадсанг й хэвтэж байхад нь нэг мэлхийӨ ө ү дайралдсан тул т нд нэн учраа хэлбэл, тэр далайн усыг хага з сэн зам гаргаж гчээ. Тэгээдүү ү ү ө цаашаа м н л явж байтал нэг их элгэн улаан хад замы нь хаагаад гарч болсонг й гэнэ. Тэгэхээрө ү нь бас л дээшээ гурав хоног, доошоо гурав хоног яваад эс гарч чадсан тул нэг могой дайралдахад нь нэн учраа хэлбэл, элгэн улаан хадыг гаргаж гч гэнэ. Тэгээд цаашаа сариг цагаан ботгоү ө нилээд явсан боловч д рв н тавхай нь хагарч, явах аргаг й болсон тул нэгэн хонхорт хэвтэв гэнэ.ө ө үТэнгэрийн ноёны тэмээчинг тэмээгээ хариулж явахад нь нэгэн муу цагаан ингэ ргэлж буцажү зугтаагаад байхаар нь барьж аваад т м р тушаагаар тушиж гэнэ. Гэтэл тушаатайгаа г йгээдө ө ү байхаар нь бас т м р аргамжаар аргамжжээ. Яриг цагаан ингэ аргаг йн эрхэнд аргамжаандааө ө ү гию рэн шаналж байтал нэгэн д р сариг цагаан ботгоны дуу нь сонсогдох шиг болж гэнэ.ү ө ө Тэгээд уяагаа тойрч б н б н нулимс унаган буйлан хайлж байтал тэнгэрийн ноёны зарц эмгэн,өө өө “Энэ муу ингэний дэлэнг жаахан дундруулъя” гэж очоод т ний уяаг тавьжээ. Гэтэл яриг цагаанүү ингэ сариг цагаан ботгоныхоо дуу гарсан з гт хоёр хоног буйлан хайлан явахад яриг цагаанү ботго эхийнхээ дууг сонсоод босох гэсэн боловч чадсанг й гэнэ. Яриг цагаан ингэ гурван д рү ө ө явж сариг цагаан ботгоныхоо байсан хонхорт ирж, ангир шар уургаа х х лж байтал тэнгэрийнө үү ноёны тэмээчин вг н т м р шилб рээ барьж ирээд тас няс гуядахад нь яриг цагаан ингэө ө ө ө үү боссонг й гэнэ. Тэхээр нь т нийг дор нь алж, толгой дэлэн хоёроос бусдыг нь аваад явж гэнэ.ү үү Сариг цагаан ботго эхийнхээ дэлэнг х х ж, толгойгий нь дэрэлсээр хэвтэж байжээ.ө өГэтэл хоёр тас нисэж ирээд нэг нь:-Юун сайхан з л н хоол вэ? Чи яагаад энэ эзэнг й газар байдаг билээ? – гэж асуухад нь,өө ө үМанай эзэн тэнгэрийн ноёнд зуун цагаан тэмээгээр бэлэг барих гээд нэг цагаан тэмээ дутсан тул миний ээжий яриг цагаан ингийг гс н юм. Тэгээд ээжтэйгээ д нг ж уулзаад ангир шар уургийө ө ө ө нь х х ж байтал тэнгэрийн ноёны тэмээчин ирж ээжийгий минь алж аваад явчихлаа,-гэжээ.ө өТэгэхэд нь эм тас нь:-Энэ муу малгайн чинээ ботгыг идээд чи бид хоёр ямар цадах юм биш. Бидний муу сайн рс чү хаана ямар янзтай яваа билээ. Харин энэ ботгыг уг нутагт нь х ргэж гье,- гэжээ. Ингээд нэг ньү ө ботгыг, н г нь яриг цагаан ингэний толгой дэлэн хоёрыг аваад лэн дээг р нисэж, уг нутагтө өө үү үү нь авчирч гчээ.өХааны зарц ядуу х хэн тарвага зурманд явах гээд гл эрт гартал хойт толгой дээр байгааүү ө өө торгор бараан юман дээг р хоёр тас нисээд явахыг харжээ. Тэгээд очиход нь сариг цагаан ботгоүү нь байв гэнэ. Т нийг р вд хийн ихээр р вд ж, муу овоохойдоо аваачиж хар цай цутгаж,үү ө ө ө ө ө ө всний сайныг гв л дороо тэнхэрч, т д лг й торниж гэнэ. Нэг жил нг рсний дараа н г зарцө ө ө ө ө ү ө ө ө өө

х хэн чинь сариг цагаан ботготойгоо байна гэж баян эзэн нь сонссон боловч, энэ жилдээ яахав,үү харин ирэх жил л очиж авъя гэжээ. Дараа жил нь сариг цагаан ботго нэхээр том цагаан буурү болж, урдуураа улаан х лтэй юм гаргахг й аюултай амьтан болж гэнэ.ө үБаян эзэн нь “Тэр буурыг бариад ир!гэж зарцаа явуулахад нь:-Барьж идчих гээд арайхийж амь зугадан ирэв,- гэжээ. Гэтэл “Тэмээ тууж очоод, т нийг хамтүү туугаад ир!” гэж дахин хэлэхэд эзний нь барьж идчих гээд, тууж очсон тэмээгий нь хураагаад авчээ. Тэгэхээр нь н г баян тэмээнийхээ хойноос ирж,ө өө-Тэр тэмээ нааш нь гаргаад аль!-гэж зарц байсан х хэнд хэлж гэнэ. Тэр х хэн тосон очиж,үү үү-Та миний зарагдсан б х жилийн минь х лсийг хайрла,-гэхэд:ү ө-Чи яасан задарсан амьтан бэ? Олон юм ярилг й тэр тэмээ нааш нь туу! –гэж гэнэ.ү-Эзэн минь! Таны тэмээг тууж ирээг й ш дээ. Харин та ажлынхаа х лс нд гс н ганц яригү үү ө ө ө ө цагаан ингийг сариг цагаан ботгоноос нь салгаж тэнгэрийн ноёнд гс н биш ?- гээдө ө үү овоохойдоо ирж гэнэ.Гэтэл цагаан буур н г баяныг барихаар дайран очиход сандран зугадаж гэнэ. Ингээд зарцө өө х хний нчин цагаан ботго ч хэн лгэр болсон нь энэ ажээ.үү ө ө үү ү