Αποσπάσματα από βιβλία που μου άρεσαν…

Λόγου χάρη, η κοινωνία με είχε διδάξει ότι η αξία του αν-θρώπου μετριέται από τα πράγματα που κατέχει. Αν είχεένα «μεγάλο» αυτοκίνητο, ένα «πλούσιο» σπίτι κι έναν«εντυπωσιακό» λογαριασμό στην Τράπεζα, έπρεπε να

είναι κάποιος σημαντικός κι αξιόλογος άνθρωπος, κι άξι-6

ος για μίμηση. Δε μου είπαν π οτέ ό τι ο ά νθρωπος δεν«κατέχει» τίποτα, παρά μόνο τον εαυτό του. Κι άρχισα ν'αναρωτιέμαι: Αν ο άνθρωπος είναι τα «πράγματά» του, τιθα του συμβεί αν τύχει και τα χάσει, ή αν του τα πάρουν;

Η ι δέα ό τι η ω ριμότητα έ ρχεται μ ε τ ην η λικία, ό τι η ε-μπειρία σημαίνει σ οφία, ό τι ο ι νέοι δ εν μ πορεί ν α ε ίναιποτέ σοφότεροι από τους ηλικιωμένους, συγκρουόταν μετην προσωπική μου πείρα, που δεν έβλεπε καμιά σχέση

ανάμεσα σ ε ό λα α υτά. Ά ραγε ο ι σ οφότεροι η λικιωμένοιέκαναν πραγματικά καλύτερο τον κόσμο όπου θα ζήσου-

με εμείς;

Πρέπει να μάθουμε ν' αφήνουμε τα πράγματα να φεύγουν,το ίδιο εύκολα όπως τ' αδράχνουμε, γιατί αλλιώς θ' ανακα-

λύψουμε ότι τα χέρια μας είναι γεμάτα και το μυαλό μαςάδειο. Μέσα στο κάθε «γεια σου» υπάρχει η αρχή ενός «α-ντίο», μη στενοχωριόσαστε· γιατί το κάθε «αντίο» μπορεί

να είναι και η αρχή για ένα άλλο «γεια σου».

Μη σπαταλάς τον πολύτιμο χρόνο σου ρωτώντας: «Γιατίαυτός ο κόσμος δ εν είναι καλύτερος;» Θ α είναι μόνο χ αμέ-νος χρόνος. Αυτό που πρέπει να ρωτάς είναι: «Πώς μπορώ

να κάνω τον κόσμο καλύτερο;» Σ' αυτή την ερώτηση, υ-πάρχει μια απάντηση.

O ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΤΑΥΡΟΥ

ΛΕΟ ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ

Η φιλίαπροϋποθέτει αμοιβαία αφοσίωση δυο ανθρώπων, ανθεκτική στοχρόνο, τις συγκρούσεις, τις χαρές, τις δυστυχίες και τις αλλαγές.Οι περισσότεροι θεωρούμε τις φιλίες μας δεδομένες. Δεν κάνου-με τίποτα για να τις διατηρήσουμε και παραβλέπουμε το γεγονός,ότι η φιλία χρειάζεται αδιάκοπη προσπάθεια, φροντίδα και προ-

σοχή.

Α λλά τίποταδεν διαρκεί για πάντα. Στην πραγματικότητα, δεν χάνουμε ποτέ

τους ανθρώπους που αγαπούμε. Γίνονται αθάνατοι μέσα απόμας. Συνεχίζουν να ζουν στις καρδιές και τη σκέψη μας. Συμμετέ-χουν σ' όλες μας τις πράξεις, τις ιδέες και τις αποφάσεις. Κανέναςδεν θα τους αντικαταστήσει και, παρ' όλο τον πόνο, είμαστε πιοπλούσιοι με τα χρόνια που επενδύσαμε σ' αυτούς. Εξαιτίας τους

15έχουμε πολύ περισσότερα να προσφέρουμε στις τωρινές και τις

μελλοντικές μας σχέσεις.

Η μνησικακία που κρατάμε μέσα μας, για μια ζωή, είναι πολύ βα-ρύ φορτίο. Εκτός από τις ρυτίδες ανάμεσα στα φρύδια, δημιουρ-γεί πολλή πικρία και καχυποψία. Κανένας δεν είναι απαλλαγμέ-

νος από ε νοχές. Α ν θ έλουμε ν α μ ας σ υγχωρούν γ ια τ ις π ράξειςμας ή τα σφάλματά μας, πρέπει ν' αρχίσουμε, προσπαθώντας νασυγχωρούμε εμείς τους άλλους. Δεν υπάρχει πάντα δικαιοσύνη.

Καμιά φ ορά πρέπει ν α σ υγχωρούμε, ακόμη κι αν μας έβλαψαν,για το δικό μας καλό.

Σίγουρα, ωστόσο, οι άνθρω-ποι που μας αγαπούν θέλουν να είμαστε αυτό που είμαστε, όχι

αυτό που είναι εκείνοι. Τους χαροποιεί το γεγονός ότι ωριμάζου-με σ ύμφωνα μ ε τ ις ιδέες μ ας, τα ό νειρά μας, τ η μ οναδικότητάμας, το μέλλον μας. Θέλουν να είμαστε ανεξάρτητοι κι ελεύθεροι,όχι υποταγμένοι και φοβισμένοι. Οι άνθρωποι που μας αγαπούνθέλουν να διευκολύνουν τ η ζ ωή μ ας, ό χι π ροστατεύοντάς μαςαπό τον πόνο, αλλά με το να βρίσκονται στο πλάι μας, όταν τουςχρειαζόμαστε. Μας ενθαρρύνουν να διακινδυνεύουμε, γιατί κα-ταλαβαίνουν ότι διακινδυνεύοντας συνεχίζουμε να ωριμάζουμε.Μας β οηθούν ν α β ρούμε ε ναλλακτικές λ ύσεις σ υμπεριφοράς,χαίρονται με τις επιτυχίες μας και μας παρηγορούν στις αποτυχί-ες. Όχι μόνον μας αγαπούν, αλλά είναι φίλοι πιστοί και πρόθυμοινα κάνουν παραχωρήσεις στις ατέλειές μας. Μπορούμε να υπο-

21λογίζουμε σ' αυτούς, για υποστήριξη και συντροφικότητα.

Ο Βούδας έγραψε κάποτε: «Όταν πάψουμε να προσδοκούμε, θατα έχουμε όλα». Α ν δ εν π εριμένουμε τ ίποτα, μας ε υχαριστεί τοκαθετί. Όταν, όμως, έχουμε προσδοκίες, άσχετα με το πόσες απ'αυτές ικανοποιούνται, έχουμε την τάση να προσδοκούμε όλο καιπερισσότερα. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι όλοι θα μας αγαπούν,αλλά δεν πρέπει να περιμένουμε ότι θα το κάνουν κιόλας. Συνει-δητοποιώντας το, απελευθερώνουμε τον εαυτό μας και τους άλ-λους από την υποχρέωση να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες μας.Οι άνθρωποι που λένε, «Πρέπει να μ' αγαπάς, είμαι η γυναίκα

σου, ο άντρας σου, η μητέρα σου, ο αδερφός σου, ο εραστής σουκτλ», ξεχνούν ότι η αγάπη προσφέρεται μόνον ελεύθερα. Άσχεταμε το πόσο πολύ την απαιτούμε» θα 'ρθει μόνον όταν προσφερ-

θεί ελεύθερα.

Σκεφτείτε τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους που γνωρίζετε.Είναι αυτοί, που ξέρουν ν' ανακαλύπτουν τη χαρά παντού. Αν με-λετήσουμε π ροσεχτικά κ ι α ναλύσουμε π ώς τ ο π ετυχαίνουν, θ α

βρούμε κάποιες απαντήσεις, πολύ πιο απλές απ' ό,τι πιστεύαμε.Τους έχουμε ακούσει να λένε:

«Υπάρχει κάτι καλό σ ε κάθε άνθρωπο. Είναι σ το χ έρι μ ου ν α τ οφέρω στην επιφάνεια».

«Υπάρχει μια φωτεινή πλευρά σε όλα τα πράγματα, φτάνει ναψάξεις γι' αυτή».

«Βλέπω κάθε καινούρια μέρα σαν πρόκληση. Το πώς θα την αξι-οποιήσω εξαρτάται από μένα».

Η αναζήτηση της ευτυχίας κι η ικανότητά μας να την προσφέρου-με σ τους ά λλους, ο δηγεί πίσω σ τον εαυτό μας, γ ιατί α ρχίζουμε

βρίσκοντας τη χαρά μέσα μας. Η εσωτερική χαρά που αναπτύσ-σουμε, γ ίνεται η πηγή, α πό την οποία α ντλούμε και μοιραζόμα-

στε με τους άλλους.

Πιθανόν ενοχλούμαστε με την ευτυχία των άλλων, επειδή μπορείνα α ποδείξει, ό τι ε ίναι δ υνατό ν α ζ ήσουμε ε υτυχισμένοι, στον

τρελό κι ακατάστατο κόσμο μας. Εμείς, όμως, προτιμούμε νασκεφτόμαστε ότι δεν γίνεται. Αυτό μας δίνει μια δικαιολογία να

μην αγωνιστούμε. Λέμε ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι ζουν σε μιαψευδαίσθηση, ότι είναι ανίδεοι και απληροφόρητοι, ότι έχουν

χάσει την επαφή τους με την πραγματικότητα. Κι όλ' αυτά, παράτο γεγονός ότι μπορούμε να γνωρίσουμε την ευτυχία, αν μάθου-

με να την προσεγγίζουμε.

Φαίνεται πάντα πιο απλό ν α κατατάξεις τ ους ανθρώπους σε κα-τηγορίες, απ' ό τι ν α τ ους γνωρίσεις ό πως π ραγματικά ε ίναι. Ό-μως, όταν ανακαλύπτουμε κι επαινούμε αυτά τα ιδιαίτερα χαρα-

κτηριστικά των άλλων, όχι μόνο νιώθουμε πιο κοντά τους, αλλά κιεμείς οι ίδιοι κερδίζουμε από την εμπειρία.

Αυτή η αντιμετώπιση δείχνει, ότι καθετί, έξω απ' το σπίτι μας, δενείναι δική μας ευθύνη. Αυτή είναι η συνηθισμένη σκέψη: «Αφούοι άλλοι δε νιώθουν υπεύθυνοι, γιατί να νιώσω εγώ;». Έτσι, αφή-νουμε τους δημόσιους χώρους μας να μεταβληθούν σε σκουπι-

δότοπους και ζούμε ανάμεσα στα σκουπίδια. Το πιο θλιβερό στηνπερίπτωση, ε ίναι ό τι τ α π αιδιά, π ου μ εγαλώνουν χ ωρίς μ ια αί-

σθηση περηφάνιας, προσανατολίζονται στο ν' αποδεχτούν κι ύ-στερα να διαιωνίσουν αυτή την κατάσταση. Κι η ίδια στάση συνε-

χίζεται: «Τι με νοιάζει; Εγώ θ' ασχοληθώ μ' αυτά;».

Όποιος έχει μελετήσει πετυχημένες επιχειρηματικές δραστηριό-τητες, ξ έρει ό τι έ νας από τ ους β ασικούς π αράγοντες ε πιτυχίαςείναι η σ υνεργασία, από τ η δ ιοίκηση ως τ ον τελευταίο εργάτη.Όταν αυτό πραγματοποιηθεί, το αποτέλεσμα είναι πάντοτε μιαπετυχημένη επιχείρηση, με αυξανόμενη απόδοση και ψηλά επί-πεδα παραγωγικότητας. Υπάρχει μια καθορισμένη αλληλουχία.

Ο κόσμος είναι γεμάτος δυνατότητες· κι όσο υπάρχουν δυνατότη-τες, υπάρχει ελπίδα. Ακόμη και οι πιο πετυχημένοι, οι πιο ευτυχι-

σμένοι άνθρωποι, θ α σ ας π ουν ό τι π έρασαν σ τιγμές κ αι π εριό-δους, κατά τις οποίες αμφισβήτησαν τον εαυτό τους, τις αξίες καιτις ικανότητές τους. Αλλά ποτέ δεν έχασαν την ικανότητα να ελπί-

ζουν.Υπάρχει ένας άνθρωπος που όλοι γ νωρίζουμε. Η ι στορία τ ου εί-ναι η ακόλουθη: Δ υο φορές ασχολήθηκε μ' επιχειρήσεις κι α πέ-

τυχε. Έ βαλε υ ποψηφιότητα δ υο φ ορές γ ια τ η β ουλή κ αι τ ο κ ο-γκρέσο και πάλι απέτυχε. Απέτυχε δυο φορές στην εκλογή τουσαν γερουσιαστής. Προσπάθησε σκληρά να γίνει αντιπρόεδροςτων Ηνωμένων Πολιτειών, χωρίς επιτυχία. Η γυναίκα που αγα-

πούσε πέθανε πολύ νέα. Τελικά έπαθε νευρική κατάπτωση. Αλλά,παρ' όλα αυτά, είχε την αυτογνωσία και τη δύναμη ν' αντιμετω-

πίσει τις αντιξοότητες, να συνεχίσει τον αγώνα με τ η ζωή και ναγίνει Πρόεδρος. Το όνομά του, φυσικά, είναι Αβραάμ Λίνκολν.

Ο Ό σκαρ Ο υάιλντ ε ίπε: «Μόνον οι ρηχοί γνωρίζουν τον εαυτότους». Κι είχε δίκιο. Δεν υπάρχει τέλος στη διαδικασία της αυτο-γνωσίας, εφόσον μαθαίνουμε, ωριμάζουμε κι αλλάζουμε συνέ-

180χεια. Η αυτογνωσία είναι διαδικασία, όχι σκοπός. Κανένα πρό-σωπο ή τόπος δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο ενθαρρυντικός,

για τη συνέχιση αυτής της διαδικασίας.Τα

Ο Τζωρτζ Μπέρναντ Σω έγραψε κάποτε: «Η φα-ντασία είναι η αρχή της δημιουργίας. Φανταζόμαστε αυτό πουεπιθυμούμε, θέλουμε αυτό που φανταζόμαστε και, τελικά, δημι-

ουργούμε αυτό που θέλουμε».

Καμιά φορά, μετά από μια τελετή αποφοίτων, μένω μόνος, αφούέχουν φύγει και οι επιστάτες και συλλογίζομαι τους νεαρούς,

214μορφωμένους πτυχιούχους μας, που, καθώς μου λένε, θα γίνουνοι νέοι ηγέτες μας. Τους έχουμε φερθεί δίκαια, προετοιμάζοντάς

τους μ όνο για ν α γ ίνουν έ μπειροι ε πιστήμονες, γ ιατροί, δικηγό-ροι, καθηγητές και ηλεκτρονικοί; Η μόρφωση που τ ους προσφέ-ρουμε, θα τους βοηθήσει να επιβιώσουν σε μια ανασφαλή οικο-

νομία, έ ναν κ όσμο σ το χ είλος τ ης κ αταστροφής, μ ια κ οινωνίαφορτισμένη με τρόμο, καχυποψία και αβεβαιότητα; Α ν όχι, τ ότε

τους δώσαμε ένα πτυχίο, που θα τους χρησιμέψει ελάχιστα.Δεν είμαι ακόμη σίγουρος τι σημαίνει πραγματικά μορφωμένο

άτομο, είμαι όμως βέβαιος, ότι δεν εξαρτάται από τα χρόνια τηςσχολικής εκπαίδευσης. Θα είμαστε μόνο ημιμαθείς, αν δεν απο-κτήσουμε γνώσεις επιβίωσης, αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέ-

πειας κι αξίας, εκτίμηση της ζωής, ικανότητα να δεχόμαστε και ναπροσφέρουμε αγάπη, γνώση να χρησιμοποιούμε σοφά τον περι-ορισμένο χρόνο μας και δεν βάλουμε σαν κύριο σκοπό, ν' αφή-

σουμε αυτόν τον κόσμο καλύτερο απ' ό,τι τον βρήκαμε.Στα

Το διάβασμα είναι βασική προϋπόθεση για την ωρίμανση· Δίνειμια ολοκληρωμένη διάσταση στη ζωή μας. Έτσι γίνεται από τηνπρώτη στιγμή, που δόθηκε στο πλατύ κοινό υλικό για διάβασμα.

Το δ ιάβασμα μας β οηθά ν α γ νωρίσουμε κ αι ν α καταλάβουμε οένας τον άλλον και γενικά τον κόσμο μας καλύτερα, να δούμε

κάτω από την επιφάνεια, να γκρεμίσουμε σύνορα κι αποστάσεις.Ευτυχώς, υπάρχουν ανάμεσά μας αυτοί, που έχουν αποφασίσει

να μάθουν σ' όλους γράμματα.

Η χαρά της φιλίας κι η συντροφικότητα, είναι από τις βασικότερεςανθρώπινες ανάγκες. Δεν ξέρω να υπήρξε ποτέ εποχή, κατά τηνοποία αρετές, όπως η φιλία και το ενδιαφέρον για τους άλλους,δεν θεωρούνταν ανάμεσα στα μεγαλύτερα ανθρώπινα προτερή-

ματα. Ο Όβερστρητ το τονίζει στην ακόλουθη δήλωσή τ ου: «Έναάτομο δεν είναι ώριμο, αν δεν αποκτήσει την ικανότητα και την

247προθυμία να βλέπει τον εαυτό του ανάμεσα στους άλλους και να

φέρεται σ' αυτούς, όπως θα ήθελε να του φέρονται».Ωστόσο,

Την επόμενη φορά που θα 'χω την παρόρμηση να σου μιλήσωάσχημα ή σκληρά, θα καταπιώ τη γλώσσα μου και θα σωπά-

σω. Η αγάπη δεν μου δίνει το δικαίωμα της σκληρότητας.Αν δεν μπορώ να είμαι γενναιόδωρος και να σε βοηθήσω, θαπροσπαθήσω, τουλάχιστο, να μη σταθώ εμπόδιο στο δρόμο

σου. Αγάπη σημαίνει να σε περιμένω να ωριμάσεις.Δεν θα σου φορτώσω τα προβλήματά μου. Έχεις αρκετά δικάσου προβλήματα και δεν χρειάζεσαι τα δικά μου. Η αγάπη μου

263πρέπει να κάνει πιο εύκολη τη ζωή σου, όχι πιο πολύπλοκη.

Δεν χρειάζεται πάντα να έχω δίκιο. Μπορώ να δεχτώ ότι έχειςκι εσύ δίκιο, όσο συχνά έχω κι εγώ. Αγάπη σημαίνει να μοιρά-ζεσαι. Αν ήδη ξέρω ότι έχω δίκιο, δεν θα ωφεληθώ από τη δι-

ορατικότητά σου.Δεν χρειάζεται να διευθύνω πάντα εγώ τη σχέση μας. Η αγάπη

είναι άμπωτη και πλημμυρίδα. Κάποιες φορές χρειάζεται ν'αποσύρομαι κι άλλες πάλι να παίρνω στα χέρια μου τον έλεγ-

χο.Δεν είναι ανάγκη να είμαι τέλειος· ούτε κι εσύ. Αγάπη είναι ηεκτίμηση της ανθρώπινης υπόστασής μας, όχι της τελειότητάς

μας.Μπορώ να παραιτηθώ απ' την απαίτησή μου να σ' αλλάξω. Ανθέλουμε να ζήσουμε μαζί, το καλύτερο που έχουμε να κάνου-με είναι ν' αποδεχτούμε ο ένας τον άλλο, όπως είμαστε. Στο

κάτω-κάτω, η αγάπη προοδεύει με αμοιβαία ωρίμανση.Δεν χρειάζεται να σου καταλογίζω ευθύνες. Αφού είμαι ενήλι-κος, που παίρνει αποφάσεις βασισμένες στην προσωπική του

εμπειρία, δεν μπορώ να κατηγορήσω κανένα για μια λαθεμένηαπόφαση, ε κτός α πό τ ον ε αυτό μ ου. Η α γάπη τ οποθετεί τ ην

ευθύνη εκεί που ανήκει.Μπορώ να παραιτηθώ από τις προσδοκίες μου. Να επιθυμώ

είναι ένα πράγμα και να προσδοκώ άλλο. Το ένα φέρνει ελπί-δα, το άλλο μπορεί να φέρει πόνο. Η αγάπη είναι απελευθε-

ρωμένη από προσδοκίες.

Πραγματικά, το ν' ακούς με προσοχή τους άλλους, είναι τέχνη·μια τέχνη που πρέπει αδιάκοπα να την καλλιεργούμε. Είναι κάτιπολύ περισσότερο από το ν' ακούς απλά λέξεις και ν' αντιδράς σ'αυτές. Πιστεύω ότι ο καλύτερος εαυτός μας επιδεικνύεται κι έρ-χεται στην επιφάνεια, όταν ακούμε τους άλλους, επειδή για να τοκάνουμε χρειάζεται να επιστρατεύσουμε μερικά από τα ευγενι-

κότερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μας. «Σε ακούω, γιατί σε σέ-βομαι και θέλω να το ξέρεις. Θέλω να σε καταλάβω καλύτερα».«Σε ακούω, επειδή αισθάνομαι καλά μαζί σου, ξέροντας ότι θα

χρειαστώ κι εγώ τη συμπάθειά σου μια μέρα». «Σε ακούω, επειδήσ' αγαπώ».

Αλλά είναι εύκολα ν α καταλάβεις πως, ζ ώντας σ ε μια κ οινωνία,όπου νιώθουμε αδέξιοι όταν πρόκειται να συγχαρούμε κάποιον,δεν είμαστε προετοιμασμένοι ούτε να δεχτούμε συγχαρητήρια.Ωστόσο, οι περισσότεροι έχουμε ανάγκη να μας επαινούν πότε-πότε. Οι φιλοφρονήσεις είναι μια έκφραση αποδοχής, που την

έχουμε ανάγκη. Όλοι θέλουμε να βλέπουν οι άλλοι κάτι καλό πουέχουμε και να το εγκρίνουν. Απ' αυτές τις εμπειρίες βγαίνουμε

νιώθοντας πιο ολοκληρωμένοι, πιο χαρούμενοι, με περισσότερηεμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Στο κάτω-κάτω, δεν είναι κακό ναχαίρεσαι την αποδοχή. Είναι φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρώ-

πινων πλασμάτων. Α ν δ εν ε πιθυμούμε τ ην α ναγνώριση των άλ-λων, τότε γιατί σπαταλάμε ώρες ολόκληρες να στολιζόμαστε, να

βαφόμαστε, να βάζουμε αποσμητικά, να διαλέγουμε τα ρούχαμας κα να χτενιζόμαστε τόσο προσεχτικά;

Λεωφορείο 9 για τον παράδεισο

Λεό Μπουσκάλια

Πιστεύω ακόμα πως αυτός ο άνθρωπος απεχθάνεται τη σπατάλη και δεν ανέχεται τηνυποκρισία. Ο Ρόστεν λέει: «Οι αδύναμοι είναι σκληροί. Μόνο από τους δυνατούς

μπορείς να περιμένεις καλοσύνη». Αυτό είναι αλήθεια. Στην εκπαίδευσηχρειαζόμαστε δυνατούς ανθρώπους που να είναι πρόθυμοι να σηκωθούν και να πουν,«Αυτό είναι υποκρισία και δε δεχόμαστε να το ξανακάνουμε». Οι άνθρωποι που είναιπρόθυμοι να μπούνε στην πρώτη γραμμή και να πούνε, «Όχι, πρέπει ν' αλλάξουν τα

πράγματα αλλιώς θα καταστραφούμε». Είναι σαν να περπατάς προς τηνκαταστροφή. Διδάσκουμε για το σήμερα, αλλά βρισκόμαστε κιόλας στο αύριο.

Δεν είναι περίεργο που συμμετέχουμε σε μια αυτοκαταστροφή.Θέλω

Μ' ένα τρόπο όμως περιορισμένο και μυστικό, όλοι μας είμαστε λίγοτρελοί... Όλοι μας είμαστε μοναχικοί στο βάθος και ζητάμε να μας

καταλάβουν· ποτέ όμως δεν μπορούμε να καταλάβουμε απόλυτα τον άλλο

και ο καθένας μας μένει κατά ένα μέρος ξένος ακόμη κι απέναντι σ' αυτούςπου τον αγαπούν... Οι αδύναμοι είναι σκληροί· μόνο οι δυνατοί μπορούν να

είναι καλοί... Αυτοί που δε γνωρίζουν το φόβο δεν είναι πραγματικάθαρραλέοι, γιατί θάρρος είναι η ικανότητα να αντιμετωπίσεις αυτό που

μπορείς να φανταστείς... Θα καταλάβεις καλύτερα τους ανθρώπους αν τουςδεις σαν παιδιά, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλοι και επιβλητικοί μπορεί να

είναι. Γιατί οι περισσότεροι από μας δεν ωριμάζουμε ποτέ, απλώςψηλώνουμε... Η ευτυχία έρχεται μόνο όταν σπρώχνουμε το μυαλό και την

καρδιά μας όσο πιο μακριά μπορούν να φτάσουν... Ο σκοπός της ζωής είναινα μετράς — να λογαριάζεσαι, να αντιπροσωπεύεις κάτι, να έχει κάποια

σημασία το γεγονός ότι έζησες.

Ο Χέμπερτ Όττο λέει: «Η αλλαγή και η ωρίμανση συμβαίνουν όταν ένας άνθρωποςέχει διακινδυνεύσει τον εαυτό του, όταν τολμά να πειραματίζεται με την ίδια τη ζωή

του». Δεν είναι απίθανο αυτό; Ένας άνθρωπος διακινδύνευσε την ύπαρξή του καιτόλμησε να πειραματιστεί με την ίδια του τη ζωή, δείχνοντας εμπιστοσύνη στον

εαυτότου. Αυτός ο πειραματισμός πάνω στην ίδια σου τη ζωή είναι κάτι συναρπαστικό,

γεμάτο χαρά, γεμάτο ευτυχία και έξαρση, έχει όμως και μια πλευρά ανησυχαστική.Μας τρομάζει γιατί μας ξανοίγει στο άγνωστο, ενώ έχουμε συνηθίσει στο βόλεμα.

Μπορείς να ξαπλώσεις πίσω και να πεις: «Είμαι ευχαριστημένος όπως είμαι, έχω μιακαλή δουλειά, ένα αυτοκίνητο», αν όμως αποφασίσεις ν' αλλάξεις, δεν μπορεί πια να

είναι αυτές οι αξίες σου — γι' αυτό πρέπει ν' αποτινάξεις το βόλεμα.

Αν θέλεις ν' αρχίσεις να βοηθάς τους άλλους, πρέπει ν' αρχίσεις να κάνεις τα παρακάτω

πράγματα: Πρώτα‐πρώτα πρέπει να πάψεις να επιβάλλεις στους άλλους τηνπροσωπικότητά σου και τα συστήματα αξιών σου, πρέπει να είσαι αληθινός και

πρέπεινα μάθεις να ακούς. Υπάρχουν πολλά είδη συμβόλων. Η γλώσσα των λέξεων είναι

μιααπό τις πολλές. Συχνά κάνουμε τρομερά λάθη ανοίγοντας το στόμα μας. Είναι τόσο

πιοσυμπαθητικό να κοιτάς τον άλλο και να δονείσαι μαζί του. Είμαι αποφασισμένοςνα αποδεσμευτώ κάποτε από όλες τις ευθύνες και να μελετήσω τους ανθρώπινουςκραδασμούς, γιατί είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν, ακόμη κι αν πρόκειται μόνο για

τους κραδασμούς που στέλνει αυτός ο ήχος σε σας. Όταν βρούμε αυτό το μυστικό,ίσως να βρούμε ένα τρόπο επικοινωνίας λίγο πιο εύστοχο από τις λέξεις. Νομίζω ότιτο να ακούς είναι τρομερά σημαντικό κι ωστόσο όλοι τρέμουμε κι αντιπαθούμε τησιωπή. Τα πιο όμορφα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν αν μέναμε σιωπηλοί. Αν

θέλετε να συμβουλεύετε τους ανθρώπους, αν θέλετε να σας μιλάνε, μείνετε σιωπηλοί.Ύστερα από ένα λεπτό είναι έτοιμοι να πουν ο,τιδήποτε.

Πρέπει να είσαστε αληθινοί. Όχι πλαστοί. Φερθείτε φυσικά. Το πιο δύσκολο πράγμαστον κόσμο είναι να είναι κανείς κάτι που δεν είναι. Όσο φτάνετε κοντά και πιο

κοντάκαι πιο κοντά σ'αυτό που είσαστε, δείξτε τον πραγματικό εαυτό σας και συνεχίστεπάντα έτσι. Θα δείτε πως αυτό διευκολύνει τη ζωή σας. Το πιο εύκολο πράγμα πουμπορείτε να είσαστε στον κόσμο είναι ο εαυτός σας. Και το πιο δύσκολο είναι να

είσαστε αυτό που θέλουν οι άλλοι. Μην τους αφήνετε να σας βάλουν σ' αυτή τη θέση.

Βρέστε τον «εαυτό» σας, αυτό που είσαστε, και φερθείτε φυσικά. Έτσι θα μπορέσετενα ζήσετε απλά. Θα μπορέσετε να χρησιμοποιήσετε όλη την ενέργεια που χρειάζεταιγια να «κρατήσετε μακριά τα φαντάσματα», όπως το τοποθετεί ο Ρίτσαρντ Άλπερτ.Δε θα 'χετε πια φαντάσματα να κρατήσετε μακριά. Δε θα χρειάζεται πια να παίζετε

παιχνίδια. Σβήστε τα όλα απλώς και πείτε: «Αυτός είμαι. Πάρτε με όπως είμαι με τιςαδυναμίες μου, με τις βλακείες μου κι όλα τα άλλα. Κι αν δεν μπορείτε, αφήστε με

ήσυχο».Μην ξεχνάτε πως οι γνώσεις σας μπορούν να γίνουν εμπόδιο, αν πιστεύετε ότι αυτό

που γνωρίζετε είναι πραγματικότητα και φιλτράρετε μέσα απ' αυτό όλα τα καινούργιαεισερχόμενα. Αν έχετε τέτοια παράσιτα στο μυαλό σας, ποτέ δε θα εξελιχθείτε, ποτέ

δεθα αλλάξετε. Ξέρω ανθρώπους που διδάσκουν τις ίδιες τάξεις, με τον ίδιο τρόπο εδώ

και είκοσι χρόνια. Κάθε φορά που είναι να διδάξουν, για παράδειγμα την κίνησητης γης —πολύ σημαντικό μάθημα— πηγαίνουν στο αρχείο, ανοίγουν το συρτάρι καιβγάζουν τον παλιό, μισοδιαλυμένο φάκελλο με την κίνηση της γης και καταλαβαίνεις

ότι έχουν διδάξει αυτό το μάθημα επί εννιά χρόνια, γιατί οι εικόνες έχουν εννιάτρυπήματα από καρφίτσες.

Η γνώση δεν είναι σοφία! Η μάθηση δεν είναι από μόνη της σοφία. Σοφία είναι ηεφαρμογή της γνώσης και των πληροφοριών. Σοφία είναι να συνειδητοποιείς ότι δεν

ξέρεις τίποτε. Σοφία είναι να λες: «Το μυαλό μου είναι ανοιχτό. Όπου και να βρίσκομαι,

είμαι στην αρχή. Υπάρχουν εκατοντάδες πράγματα που δεν ξέρω». Αυτή είναι η αρχήτης σοφίας.

Μπορείς να συγχωρήσεις; Μπορείς να ξεχάσεις; Μπορείς να πεις, «Δεν πειράζει»;Μπορείς να πεις, «Άνθρωποι είναι κι αυτοί» και να τους αγκαλιάσεις; Μετά

αγκάλιασετον ίδιο τον εαυτό σου. Ανακάλυψε ξανά ότι είσαι ιδιαίτερος, ότι είσαι μοναδικός, ότιείσαι καταπληκτικός, πως μέσα σ' ολόκληρο τον κόσμο δεν υπάρχει παρά μόνον έναςσαν εσένα. Αγκάλιασε τον παλιό καλό σου φίλο! Βέβαια έχεις ένα σωρό ελαττώματα

καιμερικές φορές κάνεις βλακείες και ξεχνάς ότι είσαι άνθρωπος, όμως το πιο

καταπληκτικό με σένα είναι πως, όπου κι αν βρίσκεσαι, έχεις τη δυνατότητα νααναπτυχθείς. Βρίσκεσαι μόλις στην αρχή. Υπάρχει αυτό που είσαι τώρα κι άλλο έναάπειρο κομμάτι να αναζητήσεις και να ανακαλύψεις. Μην ξοδεύεις τον καιρό σου

κλαίγοντας! Συγχώρα τους άλλους! Συγχώρα τον εαυτό σου! Συγχώρα τον εαυτό σου53 Digitized by 10uk1s

που δεν είναι τέλειος. Και δέξου την ευθύνη για την ίδια τη ζωή σου.

Φανταστικό συμπέρασμα. Δεν έχει σημασία ποιον έχεις πληγώσει, αν έμαθες ναμην ξαναπληγώσεις. Δεν έχει σημασία τι λάθη έχεις κάνει, αν δεν τα ξανακάνεις. Όσο

μαθαίνεις, όσο είσαι πρόθυμος να πάρεις τη ζωή σου στα χέρια σου και να τηφιλήσεις και να συνεχίσεις από κει, τότε υπάρχει ανάπτυξη. Τότε υπάρχει ζωή!

Ένα άλλο ουσιαστικό πράγμα είναι να δεχτούμε το θάνατό μας. Δε θέλω να σας γίνωδυσάρεστος, αλλά πιστεύω πως ο μόνος τρόπος να δεχτεί κανείς τη ζωή είναι να

δεχτείτο θάνατο. Ο θάνατος μάς διδάσκει πως υπάρχει ένα όριο. Δίνω στους μαθητές

μου το ακόλουθο παράδειγμα: αν σας έμεναν μόνο πέντε μέρες ζωής, πώς θα τιςπερνούσατε και με ποιον; Συχνά οι απαντήσεις είναι τόσο εύκολες. Πάντα γράφωσχόλια —μεγάλα, ατέλειωτα γράμματα σ' όλες τις εργασίες των μαθητών μου—:

«Γιατί δεν τα κάνεις αυτά τα πράγματα τώρα;»

Έχουμε ξεχάσει την υποχρέωσή μας να δίνουμε. Δίνω χρήματα σε διάφορεςφιλανθρωπικές ενώσεις, αλλά επειδή τα στέλνω σε «ξένες χώρες» δε μου

εκπίπτονται από το φόρο εισοδήματος. Ο κόσμος μού λέει: «Είσαι τρελός! » Τιθλιβερό! Έχουμε πραγματικά ξεχάσει να δίνουμε. Σας δίνω αγάπη επειδή σας

αγαπάω,όχι επειδή περιμένω να με αγαπήσετε. Αν δίνω περιμένοντας κάποια ανταπόδοση,σίγουρα θα γίνω δυστυχισμένος. Όταν λες καλημέρα σε κάποιον, το κάνεις επειδή

θέλεις να το πεις κι όχι επειδή περιμένεις κάτι. Αν περιμένεις κάποια ανταπόδοση καιδεν την πάρεις, τότε στενοχωριέσαι: «Το 'ξερα ότι δεν έπρεπε να του πω καλημέρα».

Αν δεν προσδοκούμε τίποτε, έχουμε τα πάντα, λέει ο Βούδας. Αγάπα επειδή θέλεις νααγαπάς. Δίνε επειδή θέλεις να δίνεις. Τα λουλούδια ανθίζουν επειδή έτσι είναι η φύση

τους, όχι επειδή τα θαυμάζουν οι άνθρωποι! Ζήσε και αγάπα επειδή θέλεις. Επειδή αυτή

είναι η φύση σου.

Μόνο με την καρδιά μπορεί κανείς να δει σωστά. Το ουσιαστικό είναι αόρατο στομάτι».

Όλοι έχουμε τη μανία της τελειότητας. Τι σημασία έχει αν καταλάβουν οιάλλοι ότι δεν είσαι τέλειος; Θα μπορούν να ταυτιστούν μαζί σου τότε. Κανείς δεν

μπορεί να ταυτιστεί με την τελειότητα.

Τι χρειάζεται να ξέρει ένα παιδί; Θα 'θελα να μοιραστώ μαζί σας μερικά από ταπράγματα που κατά τη γνώμη μου είναι σημαντικό να διδάξουμε στα παιδιά. Το

πρώτοαπ' αυτά είναι πως πρέπει από νωρίς να ξεκινήσουμε και να δείξουμε στα παιδιά τοαπίστευτο χρυσωρυχείο φαντασίας που διαθέτουν. Πρέπει να τα πείσουμε ότι είναι

μοναδικά στον κόσμο. Νομίζω ότι πολλοί από μας το 'χουμε ξεχάσει.

Πρέπει να πείσουμε τα παιδιά ότι όχι μόνο διαθέτουν αυτή την απίστευτημοναδικότητα, αλλά ότι έχουν και κάτι άλλο που μερικές φορές το ξεχνάμε. Έχουν τη

δυνητικότητα. Το ανεξερεύνητο μέρος τους είναι πολύ μεγαλύτερο από τοεξερευνημένο. Κι εδώ είναι το θαύμα. Δεν έχει σημασία το πού βρίσκονται, απλώς

τώρα ξεκινούν και το μαγικό ταξίδι της ζωής σκάβει βαθιά και αποκαλύπτει τονυπέροχο εαυτό τους.

Χρειάζονται δύο για να δουν τον ένα. Θέλεις να ξέρεις ποιος είσαι; Κοίταξε γύρω σουτα μάτια των ανθρώπων που σε αγαπούν. Είναι οι μόνοι άνθρωποι που θα τολμήσουννα σου πουν ότι είναι βρώμικη η μύτη σου. Όλοι οι άλλοι θα σ' αφήσουν να γυρίζεις

όλη τη μέρα με τη βρωμιά στη μύτη. Αυτός που σ' αγαπάει θα σου πει: «Κοίτα, αγάπημου, έχεις μια βρωμιά στη μύτη».

. Ο θάνατος είναι καλόςφίλος, ένας πολύ καλός φίλος, γιατί μας λέει πως δεν είμαστε αιώνιοι και πρέπει να

ζήσουμε το τώρα. Έτσι καταλαβαίνουμε πόσο πολύτιμο είναι το κάθε λεπτό.

Έτσι μαθαίνει ένα παιδί, ρουφώντας επιδεξιότητες με τα δάχτυλα τωνποδιών και των χεριών του, ώσπου να φτάσουν βαθιά μέσα του.Απορροφώντας τις συνήθειες και τις στάσεις του περίγυρού του,

σπρώχνοντας και τραβώντας τον κόσμο του. Ένα παιδί μαθαίνει πιο πολύαπό τη δοκιμή παρά από το λάθος, πιο πολύ από την ευχαρίστηση παρά απότον πόνο, πιο πολύ από την πείρα παρά από την υποβολή και τη συμβουλή,και πιο πολύ από την υποβολή παρά από την καθοδήγηση. Έτσι ένα παιδί

μαθαίνει με τη στοργή, την αγάπη, την υπομονή, την κατανόηση, τησυμμετοχή, με το να είναι και να κάνει. Μέρα με τη μέρα το παιδί μαθαίνει

λίγα απ' αυτά που ξέρετε, λίγα περισσότερα απ' όσα νομίζετε καικαταλαβαίνετε. Αυτά που ονειρευόσαστε και πιστεύετε, αυτά γίνεται το

παιδί. Από την αντίληψή σας που είναι θολή ή διαυγής, από τη σκέψη σαςπου είναι συγκεχυμένη ή οργανωμένη, από τα πιστεύω σας που είναι

ανόητα ή σοφά, από τα όνειρά σας, που είναι άχρωμα ή —αυτό μ' αρέσειπολύ— χρυσά, από τις ανακρίβειες που λέτε ή από την αλήθεια, από όλα

αυτά μαθαίνει ένα παιδί».

Έναςθαυμάσιος τρόπος να κοιτάξεις τον εαυτό σου είναι μέσα από την αντανάκλαση των

αντιδράσεων του άλλου απέναντί σου.

Είναι λοιπόν η ομοιότητα που μας φέρνει κοντά, αλλά μας κρατάει μαζί τοκαινούργιο. Μάθετε να είσαστε έξυπνοι, ενδιαφέροντες, συναρπαστικοί, μοιραστείτε

με τους άλλους νέες ιδέες, εξελιχθείτε, αλλάξτε. Μην είσαστε προβλεπόμενοι!

Κάθε μέρα λοιπόν παίζουμε το ρόλο του προτύπου για τα παιδιά μας. Το ερώτημα που

κάνω πάντα είναι: τι είδους πρότυπο είμαστε; Πώς μπορούμε να ζητάμε από τα παιδιάτην αγάπη, όταν δεν την βλέπουν πουθενά; Πώς μπορούμε να τους ζητάμε να γίνουν

υπεύθυνα και στοργικά και να ενδιαφέρονται για τους άλλους, όταν δε βλέπουνπουθενά τέτοια πρότυπα; Τα παιδιά θα εφαρμόσουν αυτό που βλέπουν και

μαθαίνουν.Αυτό θα εισπράξουμε στο τέλος. Γι' αυτό θα 'θελα να σας μιλήσω για μερικά από ταπράγματα που ίσως θέλουμε να δείξουμε. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να πούμε:

«Θέλω να γίνω το καλύτερο πρότυπο. Ένα πρότυπο ζωής».

Πρέπει να μάθουμε να εμπιστευόμαστε ξανά, να πιστεύουμε ξανά. Έτσι φυσικάρισκάρουμε λίγο, μα και τι δεν είναι ρίσκο; Πρέπει να πάμε πιο μακριά από το να«είμαστε» απλώς. Πρέπει να ξαναρχίσουμε να «είμαστε άνθρωποι», κι αυτό είναι

λίγο διαφορετικό. Οι βουδιστές λένε μια πολύ όμορφη ιστορία για ένα μυρμήγκι μέσαστο βαρέλι του νερού και τις διαφορετικές στάσεις απέναντι στο μυρμήγκι. Λένε πως

οπρώτος που μπαίνει, κοιτάζει μέσα στο βαρέλι του νερού και βλέπει το μυρμήγκι. «Τι

γυρεύεις μέσα στο βαρέλι μου;», του λέει και το πατάει ανάμεσα στα δάχτυλά του.Εγωισμός. Ο επόμενος που έρχεται βλέπει το μυρμήγκι και λέει: «Κοίτα να δεις,

σήμερα κάνει πολλή ζέστη, ακόμη και για τα μυρμήγκια. Αφού δεν πειράζειςκανένα, συνέχισε να κάθεσαι στο βαρέλι μου». Ανεκτικότητα. Έρχεται και ο

τρίτος, που δεν σκέφτεται καν να θυμώσει ή να δείξει ανοχή. Βλέπει το μυρμήγκι μέσα

στο βαρέλι κι αυθόρμητα το ταΐζει με ζάχαρη. Αυτό είναι αγάπη. Όταν φτάσεις στοσημείο να μη χρειάζεται να το αναλύεις, είσαι μέσα. Η αυθόρμητη αντίδραση.

Ένα άλλο πράγμα πολύ σημαντικό είναι να μάθουν τα παιδιά πως έχουν

περιθώρια επιλογής. Θα το πιστέψουν αυτό μόνο αν τους προσφέρετε εναλλακτικέςλύσεις μέσα στη ζωή τους. Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν είναι εκείνοι με την πιο

στενή ματιά πάνω στη ζωή, εκείνοι που δεν έχουν άλλες επιλογές. Κάθε χρόνο,στις τελικές εξετάσεις του Πανεπιστημίου, κάποιοι κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας.

127 Digitized by 10uk1sΣυχνά κάτω από το όνομα της αγάπης κρύβεται η πιο μεγάλη παραβίαση της

προσωπικότητας, γιατί δίνουμε την αγάπη μας υπό όρους: «Θα σ' αγαπώ, αν μου φέρεις

καλούς βαθμούς». «Θα σ' αγαπώ, αν είσαι όπως σε θέλω». Θα ήθελα να υπάρχει έστωκαι ένας άνθρωπος στον κόσμο που να λέει απλά, «Θα σ' αγαπώ». Κανονικά αυτό θα

'πρεπε να είναι οι οικογένειες. Ο Ρόμπερτ Φροστ έχει πει: «Το σπιτικό είναι ένα μέρος

όπου, όταν πας, σε δέχονται πάντα». Και ποτέ δε σου λένε: «Εγώ σου το 'χα πει. Δενέπρεπε να φερθείς έτσι». Απλώς η μητέρα κι ο πατέρας ετοιμάζουν επιδέσμους και

λένε: «Κάτσε κάτω. Θα σου δέσω τα τραύματα και μετά πήγαινε να ξαναδοκιμάσεις».

Ένας άνθρωπος μόνο! Δε ζητάω πολλά. Φερθείτε έτσι σε κάποιον. Κι αν σας τοπροσφέρουν ποτέ, δεχτείτε το, γιατί είναι δύσκολο να πάρεις, όσο και να δώσεις.

Μερικοί μάλιστα δυσκολεύονται πιο πολύ να πάρουν παρά να δώσουν.Έτσι

Είμαι από τους λίγους τυχερούς που μπόρεσαν να δουν τον Δαλάι Λάμα του Θιβέτ,όταν εμφανίστηκε, και εύχομαι να είχατε όλοι αυτή την εμπειρία. Είδα τι σημαίνει

πίστη! Ανέβηκε στη σκηνή και κοίταξε ένα γύρο την Αίθουσα του Βωμού, που ήτανγεμάτη κόσμο, και νιώσαμε όλοι να λειώνουμε μέσα στη ζεστασιά του. Κι όμως,

αν υπάρχει ένας άνθρωπος που έχει δικαίωμα να κρατάει κακία, αν υπάρχει τέτοιοπράγμα σαν το δικαίωμα στην κακία, ήταν αυτός. Ξέρετε τι είπε; Είπε: «Το

μεγαλύτεροκαθήκον μας, το πρωταρχικό καθήκον μας, είναι να βοηθάμε τους άλλους». Μετά

χαμογέλασε λίγο και πρόσθεσε: «Και θέλω να σας παρακαλέσω, αν δεν μπορείτε νατους βοηθήσετε, μπορείτε τουλάχιστον να μην τους πληγώνετε;»

Φυσικά οι σχέσεις αγάπης μπορεί να φέρουν πόνο.Όταν δένεσαι με τον άλλο και θέλεις να του χαρίσεις ένα μέρος από τον εαυτό σου,

μπορεί να νιώσεις πόνο. Όμως ο πόνος αυτός θα σε διδάξει. Μ' ενοχλεί πολύ το γεγονός

ότι στην κοινωνία μας κανείς δε θέλει να υποφέρει. Μόλις αρχίσουμε να υποφέρουμε,το ρίχνουμε στα χάπια ή στο αλκοόλ, αγνοώντας πως μέσα στον πόνο και στην

απελπισία μπορεί να πάρει κανείς τα πιο μεγάλα μαθήματα. Η ουσία είναι να βιώνειςτον πόνο, όχι να προσκολλάσαι σ' αυτόν. Η προσκόλληση στην απελπισία είναι

αρρωστημένη. Τη βιώνεις και φεύγεις. Πολλές μεγάλες στιγμές της ζωής μας ήτανμέσα στην απελπισία. Αν τις χρησιμοποίησες σωστά θα δεις, ξαναφέρνοντάς τις στο

μυαλό σου, ότι σε βοήθησαν να αναπτυχθείς και να γίνεις ένας πολύ καλύτεροςάνθρωπος.

Ο πολιτισμός μας, μας διδάσκει συνεχώς να είμαστε καχύποπτοι. Να μηνεμπιστευόμαστε κανένα. Να μην πιστεύουμε. Να φοβόμαστε τα πάντα. Αυτό που

κάνουμε τελικά είναι να χτίζουμε όλο και πιο ψηλά τείχη για να προστατευτούμε οένας από τον άλλο! Εγώ δε θέλω να προστατευτώ από σένα. Θέλω να μπω μέσα στηνψυχή σου. Θέλω να σε γνωρίσω. Δε θέλω προστασία. Έχω εμπιστοσύνη. Κι αν βρεθεί

ένας ή δυο που θα μου τη φέρουν, δεν πειράζει. Δε θέλω να περάσω από δίπλα σου

χωρίς να σε γνωρίσω. Ποτέ. Αυτό με τρομάζει πιο πολύ. Ο πολιτισμός μας όμωςεπιμένει να μας λέει πράγματα, όπως «μην εμπιστεύεσαι το διπλανό σου». Ούτε τουςγείτονές μας δε γνωρίζουμε. Κι αυτό είναι πολύ κρίμα. Γιατί τελικά τι κάνουμε; Και

στα παιδιά μας το ίδιο λέμε, να μην έχουν εμπιστοσύνη. Έτσι η απόσταση μεταξύ μαςολοένα μεγαλώνει. Είναι καιρός ν' αρχίσουμε να χτίζουμε μικρές γέφυρες.

«Όταν αγαπάς, κινδυνεύεις να μην έχει ανταπόκριση η αγάπη σου». Δεν είναι κακόαυτό. Αγαπάς για ν' αγαπάς, κι όχι για να πάρεις ανταπόδοση — αυτό δεν είναι

αγάπη.«Όταν ελπίζεις, κινδυνεύεις να πονέσεις». Και «Όταν δοκιμάζεις, κινδυνεύεις να

αποτύχεις». Κι όμως πρέπει να ρισκάρεις, γιατί η μεγαλύτερη ατυχία στη ζωή είναι ναμη ρισκάρεις τίποτε. Όποιος δε ρισκάρει τίποτε δεν κάνει τίποτε, δεν έχει τίποτε και

δενείναι τίποτε. Μπορεί ν' αποφεύγει τον πόνο και τη λύπη, αλλά δε μαθαίνει, δε νιώθει,δεν αλλάζει, δεν αναπτύσσεται, δεν ζει και δεν αγαπά. Είναι δούλος αλυσοδεμένος με

τις βεβαιότητες και τους εθισμούς του. Έχει ξεπουλήσει το μεγαλύτερο αγαθό του, την

ατομική του ελευθερία. Μόνο ο άνθρωπος που ρισκάρει είναι ελεύθερος.

Nα ζεις, ναγαπάς, να μαθαίνεις

Λεο Μπουσκάλια

I

Μοναχικότητα σημαίνει απλώς ολοκλήρωση. Είσαι ολόκληρος και δεν έχεις την ανάγκη κανενός άλλου , πουθα σε ολοκληρώσει.

Αυτό δε σημαίνει πως ο άνθρωπος που είναι κεντραρισμένος στη μοναχικότητά του, ολοκληρωμένος σαν άτομο, δεν μπορεί να κάνει φίλους. Στην πραγματικότητα, μόνον αυτός μπορεί να κάνει φίλους, γιατί δεν έχει ανάγκη να ξεφύγει απ΄την μοναξιά, αλλά

διάθεση να μοιραστεί.. Και έχει τόσα πολλά να μοιραστεί.

Η μοναξιά είναι η απουσία του άλλου. Η μοναχικότητα είναι η παρουσία του Εαυτού. Η μοναξιά είναι η αρνητική όψη της μοναχικότητας.

Να θυμάσαι, όταν η ευτυχία σου εξαρτάται από τους άλλους, τότε και η δυστυχία σου θα εξαρτάται επίσης από τους άλλους.

ΟΣΣΟ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΜΟΝΑΧΙΚΟΤΗΤΑ

Όταν θέλουμε πάρα πολύ κάτι, το σύμπαν συνομωτεί για να μας βοηθήσει, όταν προσπαθούμε να ζήσουμε το προσωπικό μας όνειρο.

Πάολο Κοέλο

Αλχημιστής

Νʼ αγαπάς την ευθύνηνα λες εγώ, εγώ μονάχος μουθα σώσω τον κόσμο.Αν χαθεί, εγώ θα φταίω(Νίκος Καζαντζάκης)

α

O oυρανός μου είναι βαθύς κι ανάλλαχτοςΌ,τι αγαπώ γεννιέται αδιάκοπαΌ,τι αγαπώ βρίσκεται στην αρχή του πάντα.Δίνω το χέρι στην δικαιοσύνη (Οδ. Ελύτης)

****************************************

Aγαπώ τους ανθρώπους που προσεύχονται.Χρειάζομαι την παρουσία τους. Τη χρειάζομαι ενάντια στο δηλητήριο της επιπολαιότητας και της ανεμελιάς......

Να ζούμε με την ελπίδα σημαίνει να ζούμε με την προσμονή αυτού που μπορεί να συμβεί. Να ζούμε με πίστη σημαίνει να μην αγχωνόμαστε με αυτά που δεν μπορούν να αλλάξουν με τη θέλησή μας, και να ξέρουμε ότι η ζωή στο σύνολό της είναι καλή...**********************************************Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι οι αποφασιστικές στιγμές μιας ζωής, οι στιγμές που κρίνουν τα πάντα κι αλλάζουν την πορεία της, είναι στιγμές

ηχηρές και δραματικές, συνοδευόμενες από έντονες εσωτερικές συναισθηματικές συγκρούσεις. Στην πραγματικότητα, οι εμπειρίες που

καθορίζουν την ζωή μας είναι απίστευτα χαμηλών τόνων. Κι όταν αρχίζουν να ξεδιπλώνουν την επαναστατική τους δράση, να φωτίζουν τη

ζωή μας, μ΄ένα εντελώς καινούργιο φως και να τη συνοδεύουν με μια απολύτως νέα μελωδία, το κάνουν αθόρυβα...εκεί ακριβώς βρίσκεται και

η ξεχωριστή τους ευγένεια. Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι οι αποφασιστικές στιγμές μιας ζωής, οι στιγμές που κρίνουν τα πάντα κι

αλλάζουν την πορεία της, είναι στιγμές ηχηρές και δραματικές, συνοδευόμενες από έντονες εσωτερικές συναισθηματικές συγκρούσεις. Στην πραγματικότητα, οι εμπειρίες που καθορίζουν την ζωή μας είναι

απίστευτα χαμηλών τόνων. Κι όταν αρχίζουν να ξεδιπλώνουν την επαναστατική τους δράση, να φωτίζουν τη ζωή μας, μ΄ένα εντελώς

καινούργιο φως και να τη συνοδεύουν με μια απολύτως νέα μελωδία, το κάνουν αθόρυβα...εκεί ακριβώς βρίσκεται και η ξεχωριστή τους ευγένεια.

Να ζούμε με την ελπίδα σημαίνει να ζούμε με την προσμονή αυτού που μπορεί να συμβεί. Να ζούμε με πίστη σημαίνει να μην αγχωνόμαστε με

αυτά που δεν μπορούν να αλλάξουν με τη θέλησή μας, και να ξέρουμε ότι η ζωή στο σύνολό της είναι καλή...

**********************************************Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι οι αποφασιστικές στιγμές μιας ζωής, οι στιγμές που κρίνουν τα πάντα κι αλλάζουν την πορεία της, είναι στιγμές ηχηρές και δραματικές, συνοδευόμενες από έντονες εσωτερικές συναισθηματικές συγκρούσεις. Στην πραγματικότητα, οι εμπειρίες που καθορίζουν την ζωή μας είναι

απίστευτα χαμηλών τόνων. Κι όταν αρχίζουν να ξεδιπλώνουν την επαναστατική τους δράση, να φωτίζουν τη ζωή μας, μ΄ένα εντελώς

καινούργιο φως και να τη συνοδεύουν με μια απολύτως νέα μελωδία, το

κάνουν αθόρυβα...εκεί ακριβώς βρίσκεται και η ξεχωριστή τους ευγένεια. Να ζούμε με την ελπίδα σημαίνει να ζούμε με την προσμονή αυτού που μπορεί να συμβεί. Να ζούμε με πίστη σημαίνει να μην αγχωνόμαστε με

αυτά που δεν μπορούν να αλλάξουν με τη θέλησή μας, και να ξέρουμε ότι η ζωή στο σύνολό της είναι καλή...

**********************************************Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι οι αποφασιστικές στιγμές μιας ζωής, οι στιγμές που κρίνουν τα πάντα κι αλλάζουν την πορεία της, είναι στιγμές ηχηρές και δραματικές, συνοδευόμενες από έντονες εσωτερικές συναισθηματικές συγκρούσεις. Στην πραγματικότητα, οι εμπειρίες που καθορίζουν την ζωή μας είναι

απίστευτα χαμηλών τόνων. Κι όταν αρχίζουν να ξεδιπλώνουν την επαναστατική τους δράση, να φωτίζουν τη ζωή μας, μ΄ένα εντελώς

καινούργιο φως και να τη συνοδεύουν με μια απολύτως νέα μελωδία, το κάνουν αθόρυβα...εκεί ακριβώς βρίσκεται και η ξεχωριστή τους ευγένεια.