ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ...

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ

Πτυχιακή Εργασία

Αραβαντινός Σπυρίδων

Καλαμάτα, Νοέμβριος 2013

««ΔΔΙΙΕΕΡΡΕΕΥΥΝΝΗΗΣΣΗΗ ΚΚΛΛΙΙΜΜΑΑΤΤΙΙΚΚΩΩΝΝ ΤΤΑΑΣΣΕΕΩΩΝΝ ΜΜΕΕΤΤΑΑΒΒΟΟΛΛΗΗΣΣ ΤΤΗΗΣΣ

ΕΕΞΞΑΑΤΤΜΜΙΙΣΣΗΗΣΣ ΣΣΕΕ ΠΠΕΕΡΡΙΙΟΟΧΧΕΕΣΣ ΤΤΗΗΣΣ ΣΣΤΤΕΕΡΡΕΕΑΑΣΣ ΕΕΛΛΛΛΑΑΔΔΑΑΣΣ»»

1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ

Πτυχιακή Εργασία

Αραβαντινός Σπυρίδων

Επιβλέποντες :

Μουρούτογλου Χρήστος (MSc) , Καθηγητής Εφαρμογών Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Δρ.Προύτσος Νικόλαος, Γεωπόνος Μηχανικός

Επιτροπή Εξέτασης: Δρ. Κώτσιρας Αναστάσιος , Επίκουρος Καθηγητής Λαχανοκομίας, Τ.Ε.Ι.

Πελοποννήσου Δρ. Κάρτσωνας Επαμεινώνδας , Καθηγητής Εφαρμογών Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου Μουρούτογλου Χρήστος (MSc) , Καθηγητής Εφαρμογών Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Καλαμάτα, Νοέμβριος 2013

««ΔΔΙΙΕΕΡΡΕΕΥΥΝΝΗΗΣΣΗΗ ΚΚΛΛΙΙΜΜΑΑΤΤΙΙΚΚΩΩΝΝ ΤΤΑΑΣΣΕΕΩΩΝΝ ΜΜΕΕΤΤΑΑΒΒΟΟΛΛΗΗΣΣ ΤΤΗΗΣΣ

ΕΕΞΞΑΑΤΤΜΜΙΙΣΣΗΗΣΣ ΣΣΕΕ ΠΠΕΕΡΡΙΙΟΟΧΧΕΕΣΣ ΤΤΗΗΣΣ ΣΣΤΤΕΕΡΡΕΕΑΑΣΣ ΕΕΛΛΛΛΑΑΔΔΑΑΣΣ»»

2

Πίνακας Περιεχομένων

Πρόλογος 4

Κεφάλαιο Ι: Εισαγωγικά στοιχεία 5

1.1 Υδατικό Περιβάλλον – Στοιχεία Υδρολογικής Ανάλυσης 5 1.2 Υδρολογικός κύκλος 6 1.3 Υδρολογικές μεταβλητές 7 1.4 Εξάτμιση και διαπνοή 9

Κεφάλαιο ΙΙ: Περιγραφή περιοχής – Όργανα και μέθοδοι 11

2.1 Μέτρηση μετεωρολογικών παραμέτρων 11

2.1.1 Ο μετεωρολογικός σταθμός 11 2.1.2 Μέτρηση εξάτμισης 13

2.1.2.1 Λεκάνη εξάτμισης 13 2.1.2.2 Εξατμισίμετρο τύπου Piche 14 2.1.2.3 Εξατμισίμετρο τύπου Wild 14

2.2 Στερεά Ελλάδα: Γενικά στοιχεία περιοχής 15

2.2.1 Γεωμορφολογία 16 2.2.2 Το κλίμα 17

2.3 Μεθοδολογία στατιστικής ανάλυσης 21 2.4 Έλεγχος Mann-Kendall για την εύρεση της τάσης 22 2.5 Μέθοδος του Sen για την εύρεση της κλίσης της τάσης 23 2.6 Συλλογή και επεξεργασία δεδομένων 25 2.7 Αξιολόγηση δεδομένων 26 2.8 Πληρότητα χρονοσειρών δεδομένων 27 2.9 Εφαρμογή του Ελέγχου Mann-Kendall και της μεθόδου του Sen-Χρήση του προγραμματιστικού εργαλείου MAKESENS. 32 2.10 Γενική περιγραφή της μεθόδου εργασίας 32

3

Κεφάλαιο ΙΙΙ: Αποτελέσματα ανάλυσης τάσεων εξάτμισης στη Στερεά Ελλάδα 35

3.1 Αλίαρτος 35

3.1.1 Γενικά στοιχεία 35 3.1.2 Διερεύνηση τάσεων 36

Μέση Εξάτμιση PAN 24ώρου 37 Μέγιστη εξάτμιση PAN 24ώρου 41 Ελάχιστη εξάτμιση PAN 24ώρου 42 Μέση εξάτμιση Piche 24ώρου 42 Μέγιστη εξάτμιση Piche 24ώρου 43 Ελάχιστη εξάτμιση Piche 24ώρου 45 Μέση εξάτμιση Piche 12ώρου (06-18UTC) 46

3.2 Λαμία 48


Μέση εξάτμιση Piche 24ώρου 50 Μέγιστη εξάτμιση Piche 24ώρου 53 Ελάχιστη εξάτμιση Piche 24ώρου 56

3.3 Τανάγρα 60


Μέση εξάτμιση Piche 24ώρου 62 Μέγιστη εξάτμιση Piche 24ώρου 64 Ελάχιστη εξάτμιση Piche 24ώρου 65 Μέση εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC) 66 Μέγιστη Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC) 70 Ελάχιστη Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC) 71

Κεφάλαιο ΙV: Σύνοψη Αποτελεσμάτων - Συμπεράσματα 73

4.1 Γενικά 73 4.2 Σύνοψη αποτελεσμάτων 73

Αλίαρτος 74 Λαμία 75 Τανάγρα 75

4.3 Συμπεράσματα 76 Βιβλιογραφία 78

4

Πρόλογος

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη των τάσεων μεταβολής των επιπέδων εξάτμισης σε

επιλεγμένους μετεωρολογικούς σταθμούς της Στερεάς Ελλάδος. Η μελέτη βασίζεται στην επεξεργασία

και στατιστική ανάλυση πρωτογενών δεδομένων εξάτμισης, όπως αυτά μετρήθηκαν από την Εθνική

Μετεωρολογική Υπηρεσία. Κύριος σκοπός είναι η διερεύνηση της ύπαρξης διαχρονικών τάσεων της

εξάτμισης, ανοδικών ή πτωτικών, ανά περιοχή ενδιαφέροντος και συνολικά για την περιοχή της

Στερεάς Ελλάδος.

Για την διερεύνηση των τάσεων και την ποσοτικοποίηση τους έγινε εφαρμογή των μεθόδων Mann-

Kendall και Sen ,οι οποίες αποτελούν ένα σαφές και ολοκληρωμένο πλαίσιο εφαρμογής της επιθυμητής

στατιστικής ανάλυσης σε μετεωρολογικά και περιβαλλοντικά δεδομένα.

Η διάρθρωση της εργασίας έχει ως εξής: Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το απαραίτητο θεωρητικό

υπόβαθρο της μελέτης, όπου αναφέρονται βασικά στοιχεία του υδρολογικού κύκλου με έμφαση στην

έννοια και στη μέτρηση της εξάτμισης καθώς και σε γενικά κλιματολογικά στοιχεία της περιοχής

ενδιαφέροντος. Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει αναλυτική παρουσίαση της μεθοδολογίας που

υιοθετήθηκε και παρατίθενται οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν. Τέλος, στο τρίτο και τέταρτο

κεφάλαιο παρουσιάζονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα της ανάλυσης και δίνονται τα

σημαντικότερα συμπεράσματα.

Ευελπιστώ πως με αυτή την έρευνα θα επιτευχθεί μια ικανοποιητική ποσοτικοποίηση των τάσεων

μεταβολής της εξάτμισης ώστε αφενός να οδηγηθούμε σε μια πληρέστερη εικόνα σε σχέση με τις

κλιματολογικές και υδρολογικές συνθήκες και απαιτήσεις της Στερεάς Ελλάδος και αφετέρου να

αποτελέσει τη βάση για περεταίρω διερεύνηση και για τη λήψη μέτρων ώστε να αμβλυνθούν τα

προβλήματα που μπορεί να προκύψουν στην περιοχή από μελλοντικές μεταβολές του κλίματος.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον επιβλέποντα καθηγητή μου, κ. Χρ.

Μουρούτογλου για την καθοδήγησή του καθ’ όλη την πορεία εκπόνησης της παρούσας πτυχιακής

εργασίας, τον Δρ. Γεωπόνο Μηχανικό Προύτσο Νικόλαο για τις χρήσιμες συμβουλές και παρεμβάσεις

του προς την σωστή διεκπεραίωση της καθώς και τα υπόλοιπα μέλη της εξεταστικής επιτροπής για το

χρόνο που διέθεσαν και την τιμή που μου έκαναν να παρευρεθούν στην παρουσίαση της εργασίας.

5

Κεφάλαιο Ι: Εισαγωγικά στοιχεία

1.1 Υδατικό Περιβάλλον – Στοιχεία Υδρολογικής Ανάλυσης

Το νερό μαζί με τον αέρα και το έδαφος αποτελούν τις κύριες πηγές απ' όπου ο άνθρωπος μπορεί να

αντλήσει πόρους και αγαθά για να βελτιώσει τη ζωή του. Οι υδατικοί πόροι λοιπόν είναι βασικό αγαθό

για τη ζωή και το περιβάλλον στον πλανήτη μας, αλλά και ρυθμιστικός παράγοντας της οικονομικής,

τεχνολογικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης των χωρών. Επίσης, είναι ένα διεθνές ζήτημα και

πρόβλημα το οποίο απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα και δημιουργεί διενέξεις - πολλοί πιστεύουν

ότι μπορεί ν' αποτελέσει την αιτία ενός μελλοντικού πολέμου - ανάμεσα σε χώρες που μοιράζονται

νερά από διασυνοριακά ποτάμια, λίμνες και υπόγειους υδροφορείς.

Αν και το νερό φαίνεται να υπάρχει σε αφθονία στη γη, αφού περίπου το 70% της επιφάνειας της

καλύπτεται απ' αυτό, η τελικά διαθέσιμη και κατάλληλη για χρήση ποσότητα είναι πολύ μικρή. Και

αυτό γιατί το 98% του νερού της γης βρίσκεται στις θάλασσες, στους ωκεανούς και στους πάγους ενώ

από το υπόλοιπο το μεγαλύτερο μέρος είναι τεχνικά μη εκμεταλλεύσιμο (π.χ. βρίσκεται σε βάθος

μεγαλύτερο των 800 m) ή είναι υφάλμυρο και άρα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο

(Κοτούλας 2001). Μόνο το 0.6% του νερού σε παγκόσμια κλίμακα θεωρείται κατάλληλο και διατίθεται

για χρήση. Αυτή η ήδη περιορισμένη ποσότητα των διαθέσιμων υδατικών πόρων είναι ανομοιόμορφα

κατανεμημένη στο χώρο. Υπάρχουν χώρες οι οποίες έχουν αφθονία νερού και άλλες που έχουν

μεγάλες ελλείψεις ή είναι έρημοι. Ακόμα και στο εσωτερικό των χωρών οι υδατικοί πόροι δε

διατίθενται ομοιόμορφα, γεγονός που προκαλεί σοβαρές τοπικές διενέξεις μεταξύ των χρηστών.

Η διαθεσιμότητα στο χρόνο είναι επίσης άνιση αφού το νερό του χειμώνα (που συχνά είναι

πλημμυρικό) χρειάζεται περισσότερο το καλοκαίρι για συγκεκριμένες χρήσεις (άρδευση, τουρισμός,

κλπ). Η εξαιρετικά περιορισμένη διαθεσιμότητα του νερού, η άνιση χωροχρονική κατανομή του, αλλά

και η συνεχώς επιδεινούμενη ποιότητα του, καθιστούν τους υδατικούς πόρους αγαθό σε ανεπάρκεια.

Για να αξιοποιηθούν σωστά οι υδατικοί πόροι και να αντιμετωπισθούν στο μέτρο του δυνατού αυτά τα

αρνητικά για τον καταναλωτή χαρακτηριστικά τους, χρειάζεται να γίνουν έργα. Τα υδραυλικά έργα

είναι αυτά πού διασφαλίζουν την επάρκεια του νερού σε κάποια περιοχή ανάλογα με τη ζήτηση, που

ρυθμίζουν κατάλληλα την ποσότητά του στο χρόνο (π.χ. ταμιευτήρες), που διανέμουν το νερό στο χώρο

(π.χ. δίκτυα ύδρευσης), που προστατεύουν από την πλημμυρική δράση του (αντιπλημμυρικά έργα) και

που διατηρούν την ποιότητά του. (π.χ. βιολογικοί καθαρισμοί). Μέσα απ' αυτά τα έργα εξυπηρετείται

κυρίως η ζήτηση για τις διάφορες χρήσεις του νερού (αγροτική, αστική, βιομηχανική, ενεργειακή).

6

Οι υδατικοί πόροι, τα υδραυλικά έργα και οι χρήσεις νερού είναι συνιστώσες αλληλένδετες και

επηρεαζόμενες που συγκροτούν τον συνολικό τομέα του νερού μιας χώρας και πρέπει να

αντιμετωπίζονται με κοινή οπτική γωνία τουλάχιστον όσον αφορά στον τομέα της πολιτικής, της

διαχείρισης και των αποφάσεων.

Η ορθή εκτίμηση και πρόβλεψη των υδατικών πόρων, ο κατάλληλος σχεδιασμός των υδραυλικών

έργων και η ορθολογική διαχείριση του συνολικού τομέα του νερού σε επίπεδο χώρας αλλά και σε

τοπικό επίπεδο υδρολογικής λεκάνης ή περιφέρειας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη

της κάθε χώρας. Στον τομέα της πολιτικής και της διαχείρισης σχετικά με το νερό ήδη συζητείται και

μορφοποιείται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η Οδηγία - Πλαίσιο για τα Νερά που αφορά στην ανάπτυξη των

συνθηκών και της γνώσης για την ορθολογική χρήση των υδατικών αποθεμάτων της κάθε χώρας.

Τελικός στόχος της Οδηγίας είναι η διατήρηση της "καλής οικολογικής κατάστασης" των υδροφόρων

μέσα από την μελέτη και εφαρμογή "σχεδίων διαχείρισης" για κάθε υδρολογική περιφέρεια. Η Οδηγία

αντιμετωπίζει με ενιαίο τρόπο τον συνολικό τομέα του νερού και έχει υψηλές απαιτήσεις και

προδιαγραφές για στοιχεία, αναλύσεις, μοντέλα κλπ που αφορούν ένα σύνολο πολλών επιμέρους

συνιστωσών (π.χ. επιφανειακά, υπόγεια και θαλάσσια ύδατα, οικοσυστήματα κλπ). Είναι ένα είδος

"καταστατικού χάρτη" για τα νερά με τον οποίο όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες και φυσικά η Ελλάδα είναι

υποχρεωμένες να συμμορφωθούν στα επόμενα χρόνια.

1.2 Υδρολογικός κύκλος

Ο υδρολογικός κύκλος περιγράφει την αέναη κίνηση του νερού ανάμεσα στους ωκεανούς την

ατμόσφαιρα και την ξηρά, που συνοδεύεται και από αλλαγές ανάμεσα στην υγρή, την αέρια και τη

στερεή φάση του νερού. Στο ακόλουθο σχήμα δίνεται μια σχηματική περιγραφή του υδρολογικού

κύκλου.

Η αρχή του υδρολογικού κύκλου μπορεί θεωρητικά να τοποθετηθεί στην ατμόσφαιρα στην οποία

συγκεντρώνονται οι υδρατμοί που προκύπτουν από την εξάτμιση του νερού από τη θάλασσα και την

ξηρά, καθώς και από τη διαπνοή από τα δένδρα και τη βλάστηση. Οι υδρατμοί αυτοί μεταφέρονται υπό

την επίδραση των ανέμων και κάτω από κατάλληλες συνθήκες συμπυκνώνονται σε νέφη και στη

συνέχεια υπό την μορφή των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι, χαλάζι) επανέρχονται

στην επιφάνεια της γης. Από το νερό που φθάνει στην επιφάνεια του εδάφους ένα μέρος συγκρατείται

από τη βλάστηση και εξατμίζεται ή διαπνέεται από τα φυτά, ένα άλλο μέρος διηθείται εντός του

7

εδάφους και τέλος ένα τρίτο μέρος απορρέει επιφανειακό προς τα ρεύματα και τους ποταμούς

καταλήγοντας στις λίμνες ή τις θάλασσες.

Υδρολογικός κύκλος και παγκόσμιο υδρολογικό ισοζύγιο (Maidment, 1993)

Από το νερό που διηθείται, ένα μέρος εξατμίζεται ή διαπνέεται μέσω των φυτών και το υπόλοιπο

διηθείται σε βαθύτερα στρώματα επαναφορτίζοντας τους υπόγειους υδροφορείς βρίσκοντας αργότερα

διέξοδο προς την επιφάνεια της γης σε χαμηλότερα υψόμετρα και καταλήγοντας τελικό στη θάλασσα.

Από τη θάλασσα, μέσω της εξάτμισης το νερό επανέρχεται στην ατμόσφαιρα συμπληρώνοντας τον

υδρολογικό κύκλο.

1.3 Υδρολογικές μεταβλητές

Οι βασικές υδρολογικές μεταβλητές είναι η απορροή (επιφανειακή και υπόγεια), η κατακρήμνιση, η

εξάτμιση, η παρεμπόδιση, η κατακράτηση και η διήθηση. Η επιφανειακή απορροή δίνει τους

σημαντικότερους υδατικούς πόρους αλλά και δημιουργεί τους υδρολογικούς κινδύνους. Επίσης η

υπόγεια απορροή συνδέεται με την αξιοποίηση των υδατικών πόρων και αποτελεί σημαντικό

αντικείμενο της Τεχνικής Υδρολογίας. Τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα συνδέονται με την

επιφανειακή και υπόγεια απορροή με τη μορφή αιτίου - αποτελέσματος. Η εξάτμιση και η διαπνοή,

που αποδίδονται με το συνθετικό όρο εξατμισοδιαπνοή, αποτελούν τις αναγκαστικές υδρολογικές

απώλειες, δηλαδή το τμήμα των κατακρημνισμάτων που δεν απορρέει και επομένως δεν είναι

8

διαθέσιμο για εκμετάλλευση. Αυτές οι «αναγκαστικές» υδρολογικές απώλειες επηρεάζουν σημαντικά

την υδρολογική δίαιτα, όμως αποτελούν βασικές διεργασίες μεταφοράς νερού στην ατμόσφαιρα αλλά

και αξιοποίησης των υδατικών αποθεμάτων από τα φυτά για την παραγωγή απαραίτητων για τη

διατήρηση της ζωής φωτοσυνθετικών προϊόντων. Συμπερασματικά, η απορροή (επιφανειακή και

υπόγεια), οι κατακρημνίσεις και η εξατμισοδιαπνοή αποτελούν τις πιο χαρακτηριστικές διεργασίες του

υδρολογικού κύκλου και τα μεγέθη τους ποσοτικοποιούν την εικόνα των υδατικών πόρων μιας

περιοχής.

Στον Πίνακα 1-1 παρουσιάζονται οι σημαντικότερες μονάδες μέτρησης (στο μετρικό σύστημα) που

χρησιμοποιούνται στην επιστήμη της Υδρολογίας, για κάθε μετρούμενο μέγεθος. Τα μεγέθη των

παραμέτρων καθορίζονται από την ακρίβεια των οργάνων μέτρησης αλλά και από τη φυσική σημασία

του κάθε μετρούμενου μεγέθους. Η πιο συνηθισμένη μονάδα μέτρησης της απορροής είναι τα κυβικά

μέτρα το δευτερόλεπτο (m3/sec), ενώ συχνά χρησιμοποιείται και το ισοδύναμο ύψος νερού (συνήθως

σε mm), ανηγμένο στην επιφάνεια της λεκάνης η οποία συνήθως μετριέται σε τετραγωνικά χιλιόμετρα

(km2). Το ύψος βροχόπτωσης εκφράζεται συχνότερα σε χιλιοστά (mm) ή εκατοστά (cm) του μέτρου.

Είναι δε περιττό να εκφράζεται το συγκεκριμένο μέγεθος με ακρίβεια δεκαδικών του χιλιοστού, μια και

τα κοινά βροχόμετρα και βροχογράφοι που χρησιμοποιούνται δεν έχουν τόσο μεγάλη ακρίβεια. Σε

κάθε περίπτωση, στη μέτρηση των μεγεθών και στην έκφραση των αποτελεσμάτων, υπεισέρχεται η

κρίση του υδρολόγου μηχανικού.

Πίνακας 1-1: Οι σημαντικότερες υδρολογικές μονάδες μέτρησης

Μεταβλητή Χαρακτηριστικά Μονάδες μέτρησης

Κατακρήμνιση

Ύψος, Ένταση, Διάρκεια

Χιλιοστά (mm), Χιλιοστά ανά ώρα (mm/h), Ώρες (h)

Εξάτμιση

Ρυθμός, Ύψος

Χιλιοστά ανά μέρα, μήνα ή χρόνο (mm/day, mm/mο, mm/yr), Χιλιοστά (mm)

Εξάτμισoδιαπνοή

Ρυθμός, Ύψος

Χιλιοστά ανά μέρα, μήνα ή χρόνο (mm/day, mm/mο, mm/yr), Χιλιοστά (mm)

Διήθηση Ρυθμός, Ύψος Χιλιοστά ανά ώρα (mm/h), Χιλιοστά (mm)

Παρεμπόδιση

ισοδύναμο ύψος

Χιλιοστά ανά διάρκεια καταιγίδας (mm/time)

Κατακράτηση

ισοδύναμο ύψος

Χιλιοστά ανά διάρκεια καταιγίδας (mm/time)

Απορροή

Παροχή, όγκος, ισοδύναμο ύψος

Κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο (m3/sec), Κυβικά μέτρα (m3), Ισοδύναμα χιλιοστά πάνω στη λεκάνη απορροής (mm)

9

1.4 Εξάτμιση και διαπνοή

Τα φυτά προσλαμβάνουν, μέσω των ριζών, ποσότητες νερού προκείμενου να ικανοποιήσουν τις

φυσιολογικές τους λειτουργίες και στη συνέχεια, μέσω των στοματίων των φύλλων τους, το αποδίδουν

στην ατμόσφαιρα. Το φαινόμενο αυτό της αποβολής νερού από το έδαφος στην ατμόσφαιρα διαμέσου

των φυτών καλείται διαπνοή και αποτελεί βασικό μηχανισμό ελέγχου της θερμοκρασίας των φυτικών

ιστών. Έτσι σε περιόδους με υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος, τα φυτά προκειμένου να

διατηρήσουν σε χαμηλά επίπεδα τη θερμοκρασία τους, ανοίγουν τα στομάτια στα φύλλα τους και

αποβάλλουν νερό. Αντίστροφα, σε περιόδους με χαμηλές θερμοκρασίες, τα στομάτια των φύλλων

παραμένουν κλειστά και έτσι εμποδίζεται η πτώση της θερμοκρασίας εντός των φυτικών ιστών.

Κλείσιμο των στοματίων επίσης παρατηρείται και σε περιόδους έντονης ξηρασίας ως μηχανισμός

ελέγχου των απωλειών ύδατος από τα φυτά (Προύτσος 2011).

Εκτός από τη διαπνοή, απώλεια νερού προς την ατμόσφαιρα πραγματοποιείται και μέσω της εξάτμισης

νερού, τόσο από την εξωτερική επιφάνεια των φυτών, όσο και από το έδαφος. Εξάτμιση καλείται η

διαδικασία κατά την οποία το νερό μεταπίπτει βραδέως από την υγρή στην αέρια φάση και η

μεταφορά του στην ατμόσφαιρα με την μορφή υδρατμών με ταυτόχρονη έκλυση ενέργειας (χωρίς

τεχνητή μεταβολή θερμοκρασίας). Η ενέργεια που απαιτείται για την μετατροπή του υγρού νερού σε

υδρατμούς καλείται λανθάνουσα θερμότητα εξάτμισης (LE ή λΕ). Η μεταφορά αυτή θερμικής ενέργειας

έχει σαν αποτέλεσμα την ψύξη της υδάτινης επιφάνειας από την οποία προέρχονται οι υδρατμοί. Οι

ζωντανοί οργανισμοί εκμεταλλευόμενοι αυτήν την ιδιότητα καταφέρνουν μέσω της εξάτμισης να

ελέγχουν τη θερμοκρασία τους και να επιβιώνουν σε δυσμενείς θερμοκρασιακές μεταβολές (Προύτσος

2011).

Η εξάτμιση εξαρτάται κυρίως από:

την ηλιακή ακτινοβολία

την θερμοκρασία

την πίεση των υδρατμών

την ταχύτητα του ανέμου

τη φύση της επιφάνειας εξάτμισης

Ο διαχωρισμός των ποσοτήτων νερού που διαφεύγουν προς την ατμόσφαιρα μέσω της εξάτμισης και

μέσω της διαπνοής είναι δύσκολος και γι’ αυτόν τον λόγο το φαινόμενο μελετάται συνολικά, είναι

γνωστό με τον όρο εξατμισοδιαπνοή και ορίζεται ως η διαδικασία απώλειας ποσοτήτων νερού από μια

φυτοκαλλιέργεια ή τη βλάστηση, προς την ατμόσφαιρα. (Προύτσος 2011)

10

Η εξατμισοδιαπνοή και οι βροχοπτώσεις είναι οι κινητήριες δυνάμεις που ευθύνονται για την

αναδιανομή του νερού στον γήινο φλοιό και για τη διαμόρφωση του υδατικού ισοζυγίου στον πλανήτη.

Ενδεικτικά οι ροές νερού στην ατμόσφαιρα και οι σχετικές αναλογίες του νερού των βροχοπτώσεων και

της εξατμισοδιαπνοής για τη γη παρουσιάζονται στο παρακάτω σχήμα.

Παγκόσμιο μέσο ετήσιο υδατικό ισοζύγιο σε σχετικές μονάδες που αντιστοιχούν σε 100 μονάδες υετού προς την ξηρά (Προύτσος 2011, προσαρμογή από Kiely 1998).

11

Κεφάλαιο ΙΙ: Περιγραφή περιοχής – Όργανα και μέθοδοι

2.1 Μέτρηση μετεωρολογικών παραμέτρων

2.1.1 Ο μετεωρολογικός σταθμός

Η μέτρηση και καταγραφή δεδομένων σε συγκεκριμένη θέση και χρονική στιγμή με τη χρήση

επιστημονικών οργάνων αποτελούν τη βασική έννοια ενός μετεωρολογικού σταθμού. Ο

μετεωρολογικός σταθμός είναι σημειακός, δηλαδή καταγράφει μετεωρολογική πληροφορία σε ένα

σημείο της γήινης επιφάνειας. Το σύνολο των αισθητήρων μέτρησης του ατμοσφαιρικού και εδαφικού

περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τον απαραίτητο εξοπλισμό υποστήριξης (μεταλλικός ιστός,

φωτοβολταϊκά panels, συστήματα καταγραφής και τηλεμετάδοσης) συνιστούν τον εξοπλισμό του

μετεωρολογικού σταθμού. Ένας τυπικός σταθμός παρέχει δεδομένα θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας,

διεύθυνσης και ταχύτητας ανέμου και βροχόπτωσης. Εντούτοις, το είδος και ο αριθμός των

παραμέτρων που πρέπει να μετρούνται σε έναν μετεωρολογικό σταθμό ποικίλει ανάλογα με το σκοπό

της εγκατάστασής του (πρόγνωση καιρού, μελέτη μικροπεριβάλλοντος, εκπαίδευση, γεωργικός ή

δασικός σταθμός κ.λπ.) (Προύτσος 2011).

Ανάλογα με τη χρήση του σταθμού, θα πρέπει να γίνει και η επιλογή της θέσης εγκατάστασής του αλλά

και η τοποθέτηση των αισθητήρων του, έτσι ώστε οι μετρήσεις που λαμβάνονται να είναι

αντιπροσωπευτικές της ευρύτερης περιοχής στην οποία βρίσκεται. Έτσι, για παράδειγμα, στις

περιπτώσεις της αγροτικής έρευνας που αφορά αγροτικές περιοχές ή ακόμα και αγροτεμάχια, η θέση

ενός μετεωρολογικού σταθμού θα εξαρτηθεί άμεσα από το είδος της καλλιέργειας ή της βλάστησης

που μελετάται κάθε φορά . Αντίστοιχα σε πολλούς μικρομετεωρολογικούς σταθμούς ο αριθμός

αισθητήρων είναι ιδιαίτερα αυξημένος καθώς απαιτούνται μετρήσεις πολλών παραμέτρων μέσα και

έξω, πάνω και κάτω από τη φυτοκόμη αλλά και στο έδαφος. Τέτοια συστήματα έχουν ιδιαίτερα

αυξημένο κόστος εγκατάστασης, συντήρησης και λειτουργίας, περιορίζοντας την εφαρμογή σε

οικοσυστήματα (φυσικά ή αγροτικά) με αυξημένο ερευνητικό, οικονομικό, κοινωνικό και οικολογικό

ενδιαφέρον (Προύτσος 2011).

Ανάλογα με το σκοπό κάθε σταθμού θα προσδιοριστεί και ο αριθμός και το είδος των απαιτούμενων

αισθητήρων που θα καθορίσουν και το είδος του σταθμού. Κατά την επιλογή της θέσης του σταθμού

και την τοποθέτηση των οργάνων του σταθμού ακολουθούνται αυστηρά πρωτόκολλα διεθνών

οργανισμών (WMO), ώστε τα δεδομένα να είναι συγκρίσιμα με άλλους σταθμούς (Προύτσος 2011).

12

Στην Ελλάδα, οι φορείς που ασχολούνται με την καταγραφή και αξιοποίηση μετεωρολογικών και

υδρολογικών δεδομένων είναι η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, Υπουργεία, Πανεπιστήμια και

Εκπαιδευτικά Τεχνολογικά Ιδρύματα, Ερευνητικά Κέντρα, σχολεία ή ακόμα και ιδιώτες. Χαρακτηριστικό

για τη χώρα μας, είναι ότι παρόλο που πολλοί φορείς εμπλέκονται με την καταγραφή δεδομένων,

εντούτοις δεν υπάρχει μια ενιαία βάση δεδομένων και αυτό συχνά αποτελεί εμπόδιο στην εκπόνηση

μελετών και ερευνών. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια ενοποίησης των δεδομένων σε ενιαία

βάση (ΥΔΡΟΣΚΟΠΙΟ), αν και αμφισβητείται κατά πόσο μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να είναι επιτυχής

(Προύτσος 2011).

Μετεωρολογικός σταθμός Εργαστηρίου Γεωργικής Υδραυλικής, ΓΠΑ (Προύτσος 2011).

13

2.1.2 Μέτρηση εξάτμισης

Η άμεση μέτρηση της εξάτμισης (δηλαδή του ρυθμού εξάτμισης, ήτοι του ποσού του νερού που

μετατρέπεται σε υδρατμό στη μονάδα του χρόνου) από εκτεταμένες επιφάνειες κατά τρόπο ανάλογο

για παράδειγμα προς τη μέτρηση της βροχής είναι πρακτικώς ανέφικτη ως συνέπεια του μεγάλου

αριθμού των υπεισερχόμενων παραγόντων και της αλληλεξάρτησης αυτών. Γι' αυτό το λόγο

αναπτύχθηκαν διάφορες μέθοδοι έμμεσης μέτρησης ή εκτίμησης της εξάτμισης από εκτεταμένες

υδάτινες επιφάνειες, όπως είναι η μέτρηση με τη λεκάνη εξάτμισης και το ατμόμετρο.

2.1.2.1 Λεκάνη εξάτμισης

Το πλέον ευρέως χρησιμοποιούμενο όργανο μέτρησης της εξάτμισης από υδάτινες επιφάνειες είναι το

εξατμισίμετρο ανοιχτού δοχείου. Από τους διάφορους τύπους εξατμισιμέτρων το πιο κοινό είναι η

Λεκάνη Εξάτμισης κατηγορίας Α της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ. Αυτή αποτελείται από

κυλινδρικό δοχείο από γαλβανισμένη λαμαρίνα διαμέτρου 122 cm και ύψους 25.4 cm. Στηρίζεται σε

ξύλινη βάση σε ύψος 15 cm από το έδαφος με τρόπο ώστε ο αέρας να κυκλοφορεί ελεύθερα κάτω από

το δοχείο. Πληρώνεται με νερό μέχρι βάθους 20 cm και αναπληρώνεται όταν το βάθος του νερού

κατέλθει στα 18 cm. Μετρήσεις της στάθμης του νερού εκτελούνται ημερησίως σε φρεάτιο ηρεμίας με

μετρητική συσκευή. Το ύψος του εξατμιζόμενου νερού προσδιορίζεται από τη διαφορά των

αναγνώσεων, κατόπιν διορθώσεως λόγω προσθήκης ή αφαίρεσης νερού στη λεκάνη και λόγω

βροχόπτωσης (Μιμίκου και Φωτόπουλος 2004).

Λεκάνη Εξάτμισης (http://www.virtualweb.co.in/yahoo_site_admin/assets/docs/

LF_EVAPORIMETER.268151726.pdf).

http://www.virtualweb.co.in/yahoo_site_admin/assets/docs/%20LF_EVAPORIMETER.268151726.pdf

http://www.virtualweb.co.in/yahoo_site_admin/assets/docs/%20LF_EVAPORIMETER.268151726.pdf

14

2.1.2.2 Εξατμισίμετρο τύπου Piche

Ένα άλλο όργανο μέτρησης της εξάτμισης είναι το ατμόμετρο (ή εξατμισίμετρο τύπου Piche). Η

λειτουργία του είναι ανάλογη με αυτήν του εξατμισίμετρου, με τη διαφορά ότι στο όργανο αυτό δεν

υπάρχει ελεύθερη επιφάνεια νερού, αλλά μια πορώδης επιφάνεια που τροφοδοτείται με νερό

(διαβρέχεται) από δοχείο. Και πάλι η ελάττωση της στάθμης του νερού στο δοχείο, συνδέεται με την

εξάτμιση με τη χρήση κατάλληλων συντελεστών. Τα ατμόμετρα είναι απλά, οικονομικά και εύχρηστα

όργανα, αλλά ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δίνεται στην καθαριότητα της πορώδους επιφάνειας από

την οποία εξατμίζεται το νερό (Μιμίκου και Φωτόπουλος 2004).

Ατμόμετρο/Εξατμισίμετρο τύπου Piche (http://www.rfuess-

mueller.de/html/evaporimeter__Piche_type.html)

2.1.2.3 Εξατμισίμετρο τύπου Wild

Ένας ένα ακόμα όργανο μέτρησης της εξάτμισης είναι ο ζυγός εξάτμισης (ή εξατμισιγράφος Wild). Το

όργανο αυτό αποτελείται από μια λεκάνη ορειχάλκινη με επιφάνεια 250 cm2 και βάθος 35 mm

http://www.rfuess-mueller.de/html/evaporimeter__piche_type.html

http://www.rfuess-mueller.de/html/evaporimeter__piche_type.html

15

περίπου, μέσα στην οποία τοποθετείται νερό. Η ποσότητα του εξατμιζόμενου νερού μέσω ειδικού

μηχανισμού καταγράφεται σε χάρτινη ταινία. Επιτρέπει την συνεχή καταγραφή δεδομένων και η

κλίμακα της ημερήσιας ταινίας δείχνει απευθείας χιλιοστά και δέκατα του χιλιοστού ύψους στρώματος

νερού που εξατμίζεται από τη λεκάνη και μπορεί να καταγράψει ύψος νερού έως 20 mm (Λιανός 1993).

Εξάτμισίμετρο τύπου Wild (http://www.noa.gr/museum/english/organo_8a_en.html)

2.2 Στερεά Ελλάδα: Γενικά στοιχεία περιοχής

Το γεωγραφικό διαμέρισμα Στερεάς Ελλάδας εμφανίζεται ως μία εγκάρσια ορεινή ζώνη στον κύριο

κορμό της χώρας, ανοιχτή τόσο στο Ιόνιο στα δυτικά όσο και στο Αιγαίο πέλαγος στα ανατολικά. Στα

νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο και στα βόρεια συνορεύει με τη Θεσσαλία και την Ήπειρο.

Αποτελείται από τις περιφερειακές ενότητες Αιτωλοακαρνανίας, Αττικής, Βοιωτίας, Εύβοιας,

Ευρυτανίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας. Η έκτασή της αντιστοιχεί στο 18,1% της Ελλάδας (23.913 km2),

ενώ στο ΓΔ εκτιμάται ότι ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας (37,7% σύμφωνα με την απογραφή

του 2001). Ανάλογη είναι και η συγκέντρωση του παραγωγικού δυναμικού στο δευτερογενή και τον

τριτογενή τομέα, ιδιαίτερα στην εγγύτητα της Αττικής, δημιουργώντας μια έντονη αντίθεση με την

απομακρυσμένη δυτική Στερεά Ελλάδα (WWF Ελλάς 2012).

http://www.noa.gr/museum/english/organo_8a_en.html

16

2.2.1 Γεωμορφολογία

Η μορφολογία του εδάφους χαρακτηρίζεται από έντονους ορεινούς όγκους. Στην κεντρική Στερεά

Ελλάδα κυριαρχεί ένα ορεινό σύμπλεγμα όπου τα τρία ψηλότερα βουνά είναι η Γκιώνα (2.508 μ.), τα

Βαρδούσια (2.495 μ.) και ο Παρνασσός (2.456 μ.). Προς τα δυτικά ξεχωρίζουν τα Ακαρνανικά όρη και

νοτιότερα συναντάμε τον Αράκυνθο, προέκταση των βουνών της Ναυπακτίας. Στα ανατολικά, από τον

κύριο κεντρικό ορεινό όγκο σχηματίζονται δύο οροσειρές: η πρώτη περιβάλλει την ανατολική πλευρά

της Στερεάς, με ψηλότερα βουνά το Καλλίδρομο και το Χλωμό, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τα όρη

Ελικώνας, Κιθαιρώνας, Πατέρας, Πάρνηθα, Πεντέλη και Υμηττός. Η Εύβοια αποτελεί μια ξεχωριστή

ενότητα και θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία συνεχής οροσειρά με υψηλότερη κορυφή αυτή του

όρους Δίρφη (WWF Ελλάς 2012).

Οι πεδιάδες, με την εξαίρεση της Βοιωτίας και της Αιτωλοακαρνανίας, είναι λίγες. Αντίθετα, μεγάλος

είναι ο αριθμός των λιμνών, ξεκινώντας από το σύμπλεγμα Τριχωνίδας (πλέον η μεγαλύτερη φυσική

λίμνη της Ελλάδας), Λυσιμαχίας, Οζερού και Αμβρακίας στα δυτικά και τη λίμνη Βουλκαριά στη

βορειοδυτική Αιτωλοακαρνανία, τις τεχνητές λίμνες του Μόρνου και των Κρεμαστών, και φτάνοντας

στην Υλίκη και την Παραλίμνη στα ανατολικά. Η Στερεά Ελλάδα περιλαμβάνει επίσης σημαντικούς

υγρότοπους όπως οι εκβολές του Αχελώου στο Μεσολόγγι, οι εκβολές του Σπερχειού, ο Σχινιάς στο

Μαραθώνα Αττικής και η λίμνη Δύστος στην Εύβοια. Στην Εύβοια συνολικά έχουν καταγραφεί 75

νησιωτικοί υγρότοποι από τους οποίους οι 49 είναι φυσικοί . Οι μεγαλύτεροι ποταμοί του ΓΔ είναι στα

ανατολικά ο Σπερχειός που πηγάζει στον Τυμφρηστό και εκβάλλει στο Αιγαίο και στα δυτικά ο

Αχελώος, που εισέρχεται στη Στερεά Ελλάδα από την Ήπειρο. Σημαντικοί είναι επίσης οι ποταμοί

Εύηνος, Μόρνος, Ασωπός και ο Βοιωτικός Κηφισός (WWF Ελλάς 2012).

Στη Στερεά Ελλάδα εμφανίζονται όλες, σχεδόν, οι γεωλογικές ζώνες, και συγκεκριμένα η Ιόνια και η

Γαβρόβου - Τρίπολης στα δυτικά, στα κεντρικά οι ζώνες Πίνδου, Παρνασσού - Γκιώνας και Βοιωτική, και

στα ανατολικά η Υποπελαγωνική και η Πελαγωνική. Τα κυριότερα πετρώματα της περιοχής είναι

ασβεστόλιθοι, φλύσχης, σχιστόλιθοι κ.ά. Η Στερεά Ελλάδα είναι από τις πλέον ευνοημένες περιοχές της

χώρας όσον αφορά στις ορυκτές πρώτες ύλες (π.χ. βωξίτης, σιδηρονικελιούχα μεταλλεύματα,

μάρμαρα), με αποτέλεσμα να παίζει σημαντικό ρόλο στην ελληνική μεταλλευτική βιομηχανία (WWF

Ελλάς 2012).

Όσον αφορά στο κλίμα, τα ψηλά και απόκρημνα βουνά που καλύπτουν το ΓΔ συντελούν στη

διαμόρφωση έντονης κλιματικής ποικιλότητας. Τα παράλια έχουν γενικά μικρότερο ετήσιο

θερμοκρασιακό εύρος από τις αντίστοιχες εσωτερικές και ψηλότερες ορεινές περιοχές. Οι

17

βροχοπτώσεις επίσης διαφοροποιούνται και είναι πλουσιότερες στο δυτικό τμήμα, όπου αυξάνονται

από τα 800 έως 1.000 χιλιοστά περίπου στα παράκτια και πεδινά, έως τα 1.400 χιλιοστά στα ορεινά, και

περισσότερα από 1.800 χιλιοστά στα μεγάλα υψόμετρα. Αντίθετα, στο λεκανοπέδιο της Αττικής, το

μέσο ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται από 350 ως τα 1.000 χιλιοστά στα ορεινά τμήματα (Πάρνηθα).Στο

κεντρικό ορεινό συγκρότημα το κλίμα είναι παρατεταμένα και έντονα ψυχρό, με παγετούς και χιόνια

(WWF Ελλάς 2012).

2.2.2 Το κλίμα

Με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (Ε.Μ.Υ. 1999) της περιόδου 1955-1997 το

τοπικό κλίμα στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας μπορεί να περιγραφεί σε σημαντικό βαθμό με τα

κλιματικά στοιχεία των σταθμών του δικτύου της Ε.Μ.Υ.: Αιδηψού, Αλιάρτου, Αράχοβας, Δομοκού,

Καρπενησίου, Καρύστου, Κύμης, Λαμίας, Λιδορικίου και Χαλκίδας που παρουσιάζονται στους

παρακάτω πίνακες και διαγράμματα:

Πίνακες 2-1 και 2-2: Κλιματικά μεγέθη μετεωρολογικών σταθμών ΕΜΥ στην περιοχή της Στερεάς

Ελλάδας.

Μ/Σ Υψόμ. (m)

Μέσο ετήσιο ύψος

βροχής (mm)

Μέση μέγιστη θερμ.

θερμότερου μήνα

(ο

C)

Μέση ελάχιστη

θερμ. ψυχρότερου

μήνα

(ο

C)

Απολύτως μέγιστη

θερμοκρ.

(ο

C)

Απολύτως ελάχιστη θερμοκρ.

(ο

C)

Μέση ετήσια σχετική υγρασία

(%)

Μέγιστο υψος

βροχής 24ώρου

(mm)

Αιδηψός 1,5 613,1 31,1 6,9 39,2 - 7,6 58,8 161,6

Αλίαρτος 110,0 582,5 32,2 3,2 44,6 - 11,6 62,5 119,5

Αράχοβα 950,0 500,9 27,9 -0,1 39,4 - 11,0 69,7 120,0

Δομοκός 615,0 571,4 29,5 1,6 39,4 - 15,0 62,7 160,0

Καρπενήσι 1001,0 1087,0 26,4 -0,2 39,0 - 10,8 64,1 94,2

Κάρυστος 10,0 700,4 30,4 7,4 38,5 - 3,0 66,6 120,0

Κύμη 221,1 1031,9 28,0 5,2 40,1 - 5,6 61,7 134,0

Λαμία 14,3 573,8 32,3 3,5 46,5 - 7,0 65,3 153,8

Λιδόρικι 600,0 956,6 31,1 1,4 44,0 - 10,0 63,3 123,8

Χαλκίδα 5,0 390,2 27,6 1,3 45,0 - 8,4 64,8 98,0

18

Μ/Σ Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών βροχής

Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών χιονιού

Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών

χαλαζιού

Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών ομίχλης

Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών παγετού

Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών ολικού

παγετού


με ταχύτητα ανέμου ≥

από 6 Μποφόρ


με ταχύτητα ανέμου ≥

από 8 Μποφόρ

Αιδηψός 55,4 1,6 0,0 1,8 1,5 0,0 14,9 0,6

Αλίαρτος 86,1 5,2 0,5 12,7 24,1 0,2 9,2 0,8

Αράχοβα 60,8 11,6 0,7 3,9 53,4 2,4 18,9 0,1

Δομοκός 34,8 6,7 0,0 50,1 37,5 5,6 2,1 0,0

Καρπενήσι 95,8 24,5 1,2 7,7 52,1 2,5 18,5 4,5

Κάρυστος 65,0 2,0 0,4 0,3 0,6 0,0 45,8 5,1

Κύμη 81,8 5,2 1,3 0,8 4,2 0,1 25,8 2,4

Λαμία 100,1 4,7 0,5 4,9 16,4 0,1 16,4 0,1

Λιδόρικι 101,2 6,3 0,8 5,0 34,0 0,5 1,8 0,2

Χαλκίδα 69,1 2,2 0,1 0,3 6,6 0,0 4,8 1,4

21

Διαγράμματα στατιστικών στοιχείων του κλίματος του γεωγραφικού διαμερίσματος Στερεάς Ελλάδας

(http://www.cereco.gr/rise_act1/Clima_Sterea_Ellada.pdf ,προσαρμογή από: Κλιµατικά στοιχεία των

σταθµών της Ε.Μ.Υ. περιόδου 1955-1997 τευχ. Α & Β (Ε.Μ.Υ. 1999)

2.3 Μεθοδολογία στατιστικής ανάλυσης

Τα περιβαλλοντικά δεδομένα, παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες που δυσχεραίνουν τη στατιστική τους

ανάλυση και την εξαγωγή ουσιωδών και αξιόπιστων συμπερασμάτων με τις κλασσικές στατιστικές

μεθόδους (έλεγχοι υποθέσεων με προαπαιτούμενη γνώση της κατανομής, μοντέλα χρονολογικών

σειρών κλπ). Το γεγονός αυτό οφείλεται στα ελλιπή δεδομένα (missing values), τις ακραίες τιμές και

στις τιμές σε όρια που δεν ανιχνεύονται πάντα με ακρίβεια. Τα παραπάνω προβλήματα είναι ιδιαίτερα

συχνά στην περιβαλλοντική έρευνα (Chen et al. 2007, Tigkas 2008, Karpouzos et al. 2010, Proutsos et al.

2010) εξ’ αιτίας της δυσκολίας που παρουσιάζει η μέτρηση και συλλογή τους, και οφείλεται σε

διάφορους παράγοντες όπως, η ευαισθησία των οργάνων μέτρησης, η ασυνέχεια στις μετρήσεις λόγω

βλαβών ή η δημιουργία νέων ή/και η μεταφορά των υφιστάμενων σταθμών μέτρησης (Τσιγγοπούλου

2004)

Η απαίτηση για την εφαρμογή νέων τεχνικών οδήγησε σε προτάσεις νέων μεθόδων ή προσαρμογές

παλαιότερων που βασίζονται κυρίως σε μη παραμετρικές μεθόδους οι οποίες είναι οι κατάλληλες να

εφαρμόζονται και σε μικρά σετ δεδομένων οδηγώντας σε αξιόπιστα αποτελέσματα. Οι παραπάνω

τεχνικές είναι πρακτικές, εύκολα εφαρμόσιμες καθώς δεν απαιτούν τη γνώση της συγκεκριμένης

κατανομής των δεδομένων. Επίσης δεν επηρεάζονται από τα συνήθη κενά των μετρήσεων (missing

values), λάθος μετρήσεις και ακραίες τιμές που πολύ συχνά εμφανίζονται κατά τις μετρήσεις αλλά και

των παραμέτρων που τις επηρεάζουν όπως μετεωρολογικές, γεωγραφικές κλπ. Ο κυριότερος και πιο

http://www.cereco.gr/rise_act1/Clima_Sterea_Ellada.pdf

22

διαδεδομένος στατιστικός έλεγχος που εφαρμόζεται στα δεδομένα που αφορούν την ατμόσφαιρα

είναι ο έλεγχος Mann-Kendall (Mann 1945, Kendall 1975). Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται και

εφαρμόζεται και με την αρχική του μορφή αλλά και στις πιο σύγχρονες εκδοχές του. Επίσης

παρουσιάζεται και εφαρμόζεται η μέθοδος του Sen (Sen 1968) για την εκτίμηση της κλίσης της τάσης

καθώς και οι συσχετίσεις και συνδιακυμάνσεις των εξεταζόμενων μεταβλητών (Τσιγγοπούλου 2004)

2.4 Έλεγχος Mann-Kendall για την εύρεση της τάσης

Ο μη παραμετρικός έλεγχος εντοπισμού τάσεων Mann-Kendall εφαρμόζεται όταν υπάρχει η ;ένδειξη

ότι τα δεδομένα αποτελούν χρονολογική σειρά με τάση αύξουσα ή φθίνουσα. Έτσι γίνεται η υπόθεση

ότι οι παρατηρήσεις Xi προκύπτουν από μία συνεχή μονότονη -αύξουσα ή φθίνουσα- συνάρτηση του

χρόνου f(ti) ακολουθώντας το μοντέλο (1) (Τσιγγοπούλου 2004):

( )i i iX f t (1)

όπου τα εi είναι τα κατάλοιπα τα οποία προέρχονται από την ίδια κατανομή με μέσο 0.

Ο έλεγχος είναι μεταξύ της ισχύς της μηδενικής υπόθεσης H0 και της εναλλακτικής της H1 όπως

παρακάτω:

Η0 : οι παρατηρήσεις είναι τυχαία κατανεμημένες στο χρόνο

H1 : υπάρχει τάση στα δεδομένα (αύξουσα ή φθίνουσα)

Η στατιστική συνάρτηση που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο υποθέσεων εξαρτάται από το πλήθος των

δεδομένων και από την τυχόν έντονη αλληλεξάρτηση τους (δηλαδή πολύ κοντινές τιμές). Έτσι έχουμε

τις παρακάτω περιπτώσεις:

Πλήθος παρατηρήσεων n<10 :

Χρησιμοποιείται η παρακάτω στατιστική συνάρτηση:

1

11

sgn( )n

n

j kkj k

x xS

(2)

όπου οι xj, xk παρατηρήσεις αντιπροσωπεύουν ετήσιες τιμές και j,k > k.

1, ( ) 0

sgn( ) 0, ( ) 0

1, ( ) 0

j k

j k j k

j k

x x

x x x x

x x

(3)

23

Οι τιμές που προκύπτουν από την εξίσωση (2) συγκρίνονται με την τιμή της θεωρητικής κατανομής S

που αντιστοιχεί σε επίπεδο σημαντικότητας α. Θετικές τιμές της στατιστικής συνάρτησης S

υποδηλώνουν την ύπαρξη αύξουσας τάσης ενώ αρνητικές τιμές την ύπαρξη φθίνουσας τάσης.

(Τσιγγοπούλου 2004) Όσο πιο μεγάλο είναι το πλήθος των παρατηρήσεων n τόσο πιο ακριβής μπορεί

να είναι ο έλεγχος κατά τον παρακάτω πίνακα:

Επίπεδο σημαντικότητας α Πλήθος παρατηρήσεων n

0,1 ≥4

0,05 ≥5

0,01 ≥6

0,001 ≥7

Πλήθος παρατηρήσεων n≥10 :

Χρησιμοποιείται η παρακάτω στατιστική συνάρτηση:

( 1), 0

( )

0, 0

( 1), 0

( )

SS

VAR S

Z S

SS

VAR S

(4)

Η διακύμανση της S υπολογίζεται από τον τύπο:

11( 1)(2 5) ( 1)(2 5)

( )18

q

p p ppn n t t t

VAR S

(5)

Οι τιμές που προκύπτουν από την εξίσωση (4) συγκρίνονται με την τιμή της τυποποιημένης κανονικής

κατανομής Z που αντιστοιχεί σε επίπεδο σημαντικότητας α. Θετικές τιμές της στατιστικής συνάρτησης Z

υποδηλώνουν την ύπαρξη αύξουσας τάσης ενώ αρνητικές τιμές την ύπαρξη φθίνουσας τάσης.

2.5 Μέθοδος του Sen για την εύρεση της κλίσης της τάσης

Εφόσον έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη τάσης στα δεδομένα μπορεί στη συνέχεια να εφαρμοστεί η

μέθοδος του Sen για να γίνει η ποσοτικοποίηση αυτής της τάσης. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται στις

περιπτώσεις δεδομένων που μπορεί να γίνει η υπόθεση της ύπαρξης γραμμικής τάσης (Τσιγγοπούλου

24

2004). Έτσι γίνεται η θεώρηση ότι τα δεδομένα ακολουθούν την παρακάτω εξίσωση και προκύπτουν

από την συνάρτηση f η οποία έχει ως ανεξάρτητη μεταβλητή το χρόνο t:

( ) if t Qt B (6)

Η μεταβλητή Q εκφράζει την κλίση της τάσης και η B είναι η σταθερά της εξίσωσης.

Η εκτίμηση της κλίσης της τάσης προκύπτει από τη διάμεσο των N κλίσεων Qi των ζευγαριών των n

παρατηρήσεων των δεδομένων, δηλαδή:

( )

( )

i ki

x xQ

j k

, όπου j>k (7)

Άρα το πλήθος N των εκτιμούμενων κλίσεων Qi είναι ( 1)

2

n nN

.

H εκτιμήτρια της κλίσης της τάσης του Sen ορίζεται ως η διάμεσος των QI, που τίθενται σε διάταξη από

τη μικρότερη στη μεγαλύτερη:

( 1) / 2 , :

1/ 2 ( 1) / 2 , :

2

Q N N ό

QQ N Q N N ά

(8)

Το διάστημα εμπιστοσύνης της εκτίμησης Q της κλίσης της τάσης υπολογίζεται με τη βοήθεια μη

παραμετρικής τεχνικής βασισμένης στην κανονική κατανομή.

Τα όρια του διαστήματος είναι το Qmin (κάτω όριο) που ορίζεται ως η M1-στη μεγαλύτερη από τις

διατεταγμένες κλίσεις Qi και αντίστοιχα το Qmax (άνω όριο) είναι η (M2+1)-στη μεγαλύτερη από τις

διατεταγμένες κλίσεις Qi. Τα M1 και Μ2 είναι συναρτήσεις του πλήθους N των εκτιμούμενων κλίσεων Qi

και της συνάρτησης Ca που εξαρτάται από τη διακύμανση S.

Έτσι έχουμε:

1 /2 ( )a aC Z VAR S (9)

1

2

( ) / 2

( ) / 2

a

a

M N C

M N C

(10)

Τα M1 και Μ2, όταν δεν είναι ακέραιοι στην πράξη στρογγυλοποιούνται προς τα κάτω και προς τα πάνω

αντίστοιχα.

25

2.6 Συλλογή και επεξεργασία δεδομένων

Σε αυτό το σημείο θεωρήθηκε σκόπιμο να αναφερθούν κάποια βασικά στοιχεία για τα δεδομένα που

βρίσκονται στη διάθεσή μας και τα οποία προέρχονται εξολοκλήρου από την Εθνική Μετεωρολογική

Υπηρεσία.

Τα πρωτογενή μετεωρολογικά στοιχεία της περιοχής ενδιαφέροντος έχουν συγκεντρωθεί από τους εξής

μετεωρολογικούς σταθμούς:

Τον σταθμό Αλίαρτος 674 (γεωγραφικό πλάτος 38° 38' Β, γεωγραφικό μήκος 23°10' Α, ύψος

βαρομέτρου 110 m).

Τον Σταθμό Λαμία 675 ( γεωγραφικό πλάτος 38ο 53' 59'', γεωγραφικό μήκος 22°23' 59'' και ύψος

βαρομέτρου 144m).

Τον σταθμό Τανάγρα 699 (γεωγραφικό πλάτος 38ο 19' 56'', γεωγραφικό μήκος 23ο 32' 02'' και ύψος

βαρομέτρου 140 m).

Η χρονική περίοδος των δοθέντων πρωτογενών δεδομένων είναι από το 1977 έως το 1999 για τον

σταθμό Αλίαρτος, από το 1977 έως το 2002 για τον σταθμό της Λαμίας και από το 1983 έως το 2002 για

τον σταθμό της Τανάγρας.

Οι παρατηρήσεις αφορούν τη μέση, μέγιστη και ελάχιστη εξάτμιση επί 12ωρου και 24 βάσεως.

Το χρονικό βήμα των πρωτογενών χρονοσειρών είναι μηνιαίο, από Ιανουάριο έως Δεκέμβριο και

προστέθηκαν σαν δευτερογενή δεδομένα οι εποχές (Μάρτιος-Μάιος: Άνοιξη, Ιούνιος-Αύγουστος:

Καλοκαίρι, Σεπτέμβριος-Νοέμβριος: Φθινόπωρο και Δεκέμβριος.-Φεβρουάριος: Χειμώνας).

Ας σημειωθεί ότι τα δεδομένα παρέμειναν ως έχουν στην πρωτογενή μορφή τους. Αυτό σημαίνει ότι

υπάρχουν ελλιπή δεδομένα και συμπεριλήφθηκαν στο δείγμα. χωρίς να συμπληρωθούν με κάποιο

τρόπο (στατιστικές μεθόδους).

Ανάλογα με το όργανο μέτρησης της εξάτμισης υπάρχει και μια διαφορετική μέθοδος καταχώρησης

των πρωτογενών δεδομένων κάθε σταθμού μέτρησης.

Εξατμισίμετρο ανοικτής λεκάνης (PAN): Η παρατήρηση γίνεται μια φορά το 24ωρο κατά την οποία

καταγράφεται η στάθμη του νερού. Η διαφορά χθεσινής και σημερινής στάθμης σε συνδυασμό με την

υπάρχουσα ή μη βροχόπτωση και μετά από ορισμένη επεξεργασία δίνει την παρατηρηθείσα εξάτμιση

ενός χρονικού διαστήματος που είναι το 24ωρο. Η μέτρηση είναι περιοδική με χρονικό βήμα μέτρησης

26

και καταχώρησης την ημέρα. Η ακρίβεια μέτρησης είναι 0,1 mm. Τρόπος καταχώρησης είναι η

πληκτρολόγηση (Λιανός 1993) .

Εξατμισίμετρο (ατμόμετρο) Piche: Αποτελείται από γυάλινο σωλήνα με κλειστό το ένα άκρο,

εσωτερικής διαμέτρου 1-1,5 cm και μήκους 35 cm. Αφού γεμίσουμε τον σωλήνα με αποσταγμένο νερό

κλείνουμε το άλλο στόμιο με ένα κομμάτι απορροφητικού χαρτιού διαμέτρου 30 mm.Από την

βρεχόμενη χάρτινη επιφάνεια εξατμίζεται ποσότητα νερού με αποτέλεσμα να κατέρχεται η στάθμη

του νερού στο εσωτερικό του σωλήνα. Ο σωλήνας φέρει υποδιαιρέσεις που η κάθε μια αντιστοιχεί σε

0,1 mm ύψους στρώματος εξατμιζόμενου νερού από την επιφάνεια του εξατμιζόμενου νερού. Επειδή

το νερό εξατμίζεται και από τις δύο όψεις του χάρτινου δίσκου, η ολική επιφάνεια εξάτμισης ισούται

με το διπλάσιο εμβαδόν αυτού, μειούμενο κατά το εμβαδόν της τομής του σωλήνα που καλύπτει την

παραπάνω επιφάνεια του δίσκου. Η καταγραφή είναι περιοδική με χρονικό βήμα παρατήρησης μια

μέτρηση το 24ωρο,χρονικό βήμα καταχώρησης την ημέρα και με ακρίβεια καταχώρησης 0,1 mm

(Λιανός 1993).

Εξατμισίμετρο Wild: Αυτός ο τύπος δεν χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα εργασία.

Σύμφωνα με την μεθοδολογία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, για την εύρεση των τιμών της

μέσης μηνιαίας εξάτμισης σε κάθε σταθμό συλλέγονται 30 ημερήσιες τιμές και κατόπιν υπολογίζεται το

άθροισμά τους. Για τις μέγιστες και ελάχιστες μηνιαίες τιμές επιλέγεται για κάθε μήνα η μέγιστη και

ελάχιστη αντίστοιχα τιμή από τις ημερήσιες μετρηθείσες. Έτσι δημιουργούνται οι χρονοσειρές για

μέση, μέγιστη και ελάχιστη εξάτμιση.

2.7 Αξιολόγηση δεδομένων

Είναι σαφές ότι έπειτα από την συλλογή των μετρήσεων θα πρέπει να ακολουθήσει και η διαλογή τους,

προκειμένου να εντοπιστούν και να αποκλειστούν ενδεχόμενες λάθος παρατηρήσεις. Για τα όργανα

μέτρησης της εξάτμισης ακολουθούμε τις παρακάτω γενικές οδηγίες (Λιανός 1993):

Εξατμισίμετρο ανοικτής λεκάνης (PAN)

Όπως γνωρίζουμε ο μηχανισμός με τον οποίο μετράμε τη στάθμη του νερού της λεκάνης αποτελείται

από δυο στελέχη που το ένα είναι σταθερό και το άλλο κινητό. Το κινητό στέλεχος είναι

27

βαθμονομημένο και αποτελεί το λεγόμενο «μικρομετρικό άγκιστρο». Εάν το σταθερό στέλεχος είναι

βαθμονομημένο και το κινητό έχει μόνο ένα δείκτη, τότε έχουμε το εξατμισίμετρο τύπου Α. Εάν

συμβαίνει το αντίθετο έχουμε εξατμισίμετρο τύπου Β.

Τύπος Α

Κύριο χαρακτηριστικό στον τύπο Α είναι ότι εάν δεν υπάρξει βροχόπτωση (Β) κατά τη διάρκεια

του 24ωρου,η χθεσινή παρατήρηση εξάτμισης (Ε) είναι πάντοτε μεγαλύτερη της σημερινής.

Άρα:

Αν Β=0, Ε=Δ (Δ= χθεσινή παρατήρηση-σημερινή παρατήρηση)

Αν Β≠0 υπάρχουν τρεις περιπτώσεις:

1. Αν Δ>0, Ε= Β - (-Δ)

2. Αν Δ<0, Ε= Β - |Δ|

(εννοείται ότι πρέπει (Β - |Δ|) >0 καθότι Ε>0.Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει

να εξεταστεί η περίπτωση λανθασμένης μέτρησης )

3. Αν Δ=0,Ε= Β

Τύπος Β

Αν Β=0, Δ≤0 και Ε=|Δ| ( Η εξάτμιση δεν έχει νόημα για Δ>0)

Αν Β≠0 υπάρχουν τρεις περιπτώσεις:

1. Αν Δ>0, Ε= Β - (+Δ)

2. Αν Δ<0, Ε= Β - (-Δ)

3. Αν Δ=0, Ε= Β

Εξατμισίμετρο (ατμόμετρο) Piche

Όσον αφορά το εξατμισίμετρο τύπου Piche δεχόμαστε ότι οι παρατηρήσεις είναι σωστές εάν η χθεσινή

είναι πάντα μεγαλύτερη ή σπανίως ίση με τη σημερινή παρατήρηση.

Γενικά οι ημερήσιες τιμές εξάτμισης θεωρούνται ύποπτες εάν διαφέρουν κατά 2,5 φορές από την μέση

ημερήσια τιμή.

2.8 Πληρότητα χρονοσειρών δεδομένων

Στους παρακάτω πίνακες σημειώνεται η πληρότητα των πρωτογενών χρονοσειρών όσον αφορά την

συνεχή ύπαρξη παρατηρήσεων σε μηνιαίο επίπεδο για κάθε διαθέσιμη μέτρηση της εξάτμισης. Είναι

εμφανές ότι παντού υπάρχουν ελλιπή δεδομένα και ως εκ τούτου η αξιοπιστία των δειγμάτων φέρεται

να είναι μειωμένη. Ιδίως στην περίπτωση της Τανάγρας έχουμε ένα συνδυασμό λίγων σημείων

δεδομένων με αρκετά ελλιπή δεδομένα,γεγονός που ενδέχεται να μας δημιουργήσει πρόβλημα.

Πίνακας 2-3: Πληρότητα χρονοσειράς δεδομένων εξάτμισης του μετεωρολογικού σταθμού Αλιάρτου (περίοδος λειτουργίας 1977-1999)

28

Μέση Εξάτμιση PAN (24ώρου)

Μέγιστη Εξάτμιση PAN (24ώρου)

Μέση Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC)

Μέγιστη Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC)

Ελάχιστη Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC)




ΙΑΝ 21/23 21/23 21/22 20/22 20/22 20/22 20/22 20/22

ΦΕΒ 22/23 22/23 20/22 20/22 20/22 20/22 20/22 20/22

ΜΑΡ 22/23 22/23 20/22 19/22 19/22 19/22 19/22 19/22

ΑΠΡ 22/23 22/23 20/22 20/22 20/22 20/22 20/22 20/22

ΜΑΙ 21/23 21/23 20/22 19/22 19/22 19/22 19/22 19/22

ΙΟΥΝ 20/23 20/23 19/22 19/22 19/22 19/22 19/22 19/22

ΙΟΥΛ 22/23 22/23 19/22 17/22 17/22 17/22 17/22 17/22

ΑΥΓ 21/23 21/23 18/22 17/22 17/22 17/22 17/22 17/22

ΣΕΠ 21/23 21/23 18/22 17/22 17/22 17/22 17/22 17/22

ΟΚΤ 20/23 20/23 18/22 17/22 17/22 17/22 17/22 17/22

ΝΟΕ 21/23 21/23 18/22 18/22 18/22 18/22 18/22 18/22

ΔΕΚ 20/23 20/23 19/22 19/22 19/22 19/22 19/22 19/22

Χειμώνας 19/23 - 18/22 - - 18/22 - -

Άνοιξη 21/23 - 20/22 - - 19/22 - -

Καλοκαίρι 19/23 - 18/22 - - 18/22 - -

Φθινόπωρο 19/23 - 18/22 - - 18/22 - -

ΕΤΗΣΙΑ 14/23 - 18/22 - - 13/22 - -

29

Πίνακας 2-4: Πληρότητα χρονοσειράς δεδομένων εξάτμισης του μετεωρολογικού σταθμού Λαμίας (περίοδος λειτουργίας 1977-2002)

ΛΑΜΙΑ Μέση Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC)






ΙΑΝ 23/27 22/26 22/26 22/26 22/26 22/26

ΦΕΒ 22/27 19/26 19/26 19/26 19/26 19/26

ΜΑΡ 23/27 22/26 22/26 21/26 21/26 21/26

ΑΠΡ 23/27 22/26 22/26 22/26 22/26 22/26

ΜΑΙ 24/27 24/26 24/26 24/26 24/26 24/26

ΙΟΥΝ 23/27 23/26 23/26 23/26 23/26 23/26

ΙΟΥΛ 23/27 23/26 23/26 23/26 23/26 23/26

ΑΥΓ 23/27 22/26 22/26 23/26 23/26 23/26

ΣΕΠ 23/27 23/26 23/26 23/26 23/26 23/26

ΟΚΤ 22/27 22/26 22/26 22/26 22/26 22/26

ΝΟΕ 23/27 23/26 23/26 23/26 23/26 23/26

ΔΕΚ 23/27 21/26 21/26 21/26 21/26 21/26

Χειμώνας 20/27 - - 17/26 - -

Άνοιξη 22/27 - - 21/26 - -

Καλοκαίρι 23/27 - - 23/26 - -

Φθινόπωρο 22/27 - - 22/26 - -

ΕΤΗΣΙΑ 18/27 - - 14/26 - -

30

Πίνακας 2-5: Πληρότητα χρονοσειράς δεδομένων εξάτμισης του μετεωρολογικού σταθμού Τανάγρας

(περίοδος λειτουργίας 1982-1995)







ΙΑΝ 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14

ΦΕΒ 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14

ΜΑΡ 11/14 10/14 10/14 11/14 10/14 10/14

ΑΠΡ 11/14 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14

ΜΑΙ 12/14 12/14 12/14 12/14 12/14 12/14

ΙΟΥΝ 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14

ΙΟΥΛ 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14 10/14

ΑΥΓ 10/14 9/14 9/14 9/14 9/14 9/14

ΣΕΠ 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14

ΟΚΤ 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14

ΝΟΕ 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14

ΔΕΚ 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14 11/14

Χειμώνας 9/14 - - 9/14 - -

Άνοιξη 11/14 - - 10/14 - -

Καλοκαίρι 10/14 - - 9/14 - -

Φθινόπωρο 11/14 - - 11/14 - -

ΕΤΗΣΙΑ 7/14 - - 6/14 - -

31

Πίνακας 2-6: Πληρότητα χρονοσειράς δεδομένων εξάτμισης του μετεωρολογικού σταθμού Τανάγρας

(περίοδος λειτουργίας 1996-2002)

Μέση Εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC)* *1996-2003






ΙΑΝ 7/8 6/7 6/7 6/7 6/7 6/7

ΦΕΒ 7/8 6/7 6/7 6/7 6/7 6/7

ΜΑΡ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΑΠΡ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΜΑΙ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΙΟΥΝ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΙΟΥΛ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΑΥΓ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΣΕΠ 7/8 7/7 7/7 7/7 7/7 7/7

ΟΚΤ 7/8 6/7 6/7 6/7 6/7 6/7

ΝΟΕ 6/8 6/7 6/7 6/7 6/7 6/7

ΔΕΚ 6/8 6/7 6/7 6/7 6/7 6/7

Χειμώνας 5/8 - - 5/7 - -

Άνοιξη 7/8 - - 7/7 - -

Καλοκαίρι 7/8 - - 7/7 - -

Φθινόπωρο 6/8 - - 6/7 - -

ΕΤΗΣΙΑ 5/8 - - 5/7 - -

32

2.9 Εφαρμογή του Ελέγχου Mann-Kendall και της μεθόδου του Sen-Χρήση

του προγραμματιστικού εργαλείου MAKESENS.

Η εφαρμογή του ελέγχου Mann-Kendall για την εύρεση της τάσης και της μεθόδου Sen για την εύρεση

της κλίσης της τάσης έγινε με τη χρήση μίας εφαρμογής του EXCEL με τη χρήση μακροεντολών της

Visual Basic (Salmi et al. 2002). Το εργαλείο ονομάζεται MAKESENS και έχει εκπονηθεί από το

Φιλανδικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο. Αποτελεί μέρος project, που επιδοτήθηκε από το Συμβούλιο

Υπουργών των Σκανδιναβικών χωρών, για την έρευνα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ως συνέπειας του

πληθυσμού και της μεταφοράς ρύπων μεταξύ των Σκανδιναβικών και Βαλτικών χωρών.

Η εφαρμογή του αφορά ετήσια δεδομένα για την εύρεση της τάσης και εάν υπάρχει την εύρεση της

κλίσης της. Δεν είναι κατάλληλο για την ανίχνευση της εποχικότητας. Είναι όμως κατάλληλο και για

μικρό αριθμό δεδομένων. Επίσης επιτρέπει την ύπαρξη ελλιπών τιμών, συχνού προβλήματος στα

δεδομένα. Η εφαρμογή του γίνεται σε κάθε σταθμό μέτρησης και τις αντίστοιχης μέτρησης (PAN ή

Piche, 12ώρου ή 24ώρου) μεμονωμένα. Έτσι επιτυγχάνεται να δοθεί η μηνιαία, εποχική και ετήσια

εικόνα της εξάτμισης για κάθε σταθμό χωριστά.

Όπως φαίνεται στη συνέχεια, στην πράξη η ακριβής εφαρμογή της θεωρίας και η τήρηση όλων των

προϋποθέσεων δεν είναι εφικτή. Όμως σε πολλές περιπτώσεις που έστω και προσεγγιστικά τηρούνται

οι προϋποθέσεις είναι δυνατή η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.

2.10 Γενική περιγραφή της μεθόδου εργασίας

Καταρχήν έγινε διαλογή των χρονοσειρών έτσι ώστε να εξαιρεθούν αυτές με αρκετές ελλείψεις στις

τιμές και χαμηλή στατιστική σημαντικότητα. Έπειτα, προκειμένου να φτάσουμε σε ένα σύνολο

ασφαλών συμπερασμάτων για τη μεταβλητή ενδιαφέροντος χρησιμοποιήσαμε τις δυνατότητες που

μας δίνει η εφαρμογή. Πιο συγκεκριμένα, εξάγαμε τα υπολογισμένα στατιστικά μέτρα (την μεταβλητή

του ελέγχου Mann-Kendall Z ή S ,την κλίση της ευθείας Q και το επίπεδο σημαντικότητας α). Σε γενικές

γραμμές αυτές οι μεταβλητές ελέγχου μας δείχνουν τα εξής:

Z ή S: Δείκτης ύπαρξης τάσης στα δεδομένα. Αυτό είναι το σημαντικότερο στοιχείο, διότι

αποδεικνύει συσχετισμό ανάμεσα στα δεδομένα (εφόσον υπάρχει στατιστική σημαντικότητα)

και μπορεί να μας καταδείξει την ανάγκη λήψης δράσης όσον αφορά την διαχείριση των

κλιματικών δεδομένων στην περιοχή ενδιαφέροντος. Το πρόσημο του δείχνει εάν η τάση είναι

θετική ή αρνητική.

33

α: Το επίπεδο σημαντικότητας εκφράζει την πιθανότητα απόρριψης μιας αληθινής μηδενικής

υπόθεσης. Επειδή το να απορριφθεί μια αληθινή μηδενική υπόθεση αποτελεί σφάλμα, είναι

λογικό να ζητήσουμε μικρή πιθανότητα απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης όταν αυτή

αληθεύει. Τα τυπικότερα μεγέθη της α είναι 0,1 . 0,05 ,0,01 , 0,001 (Ή σε ποσοστά: 10%, 5%

,1%, 0,1% ). Μεγαλύτερη πιθανότητα απόρριψης προφανώς δεν έχει νόημα οπότε και δεν

μπορούμε να βγάλουμε συμπέρασμα για το εξεταζόμενο δείγμα. Στην περίπτωση μας η

απόρριψη της μηδενικής υπόθεσης σημαίνει ότι υποθέτουμε λανθασμένα την ύπαρξη τάσης

στα δεδομένα και έτσι οδηγούμαστε σε εσφαλμένα αποτελέσματα. Το MAKESENS χρησιμοποιεί

τους ακόλουθους συμβολισμούς για να καταδείξει το επίπεδο σημαντικότητας:

o *** : α=0,001

o ** : α= 0,01

o * : α= 0,05

o + : α= 0,1

Q: Ο εκτιμητής του Sen για την πραγματική κλίση της γραμμικής τάσης. Εφόσον αποδείχτηκε η

τάση μέσω του ελέγχου Mann-Kendall, το Q του Sen μας δείχνει το μέγεθος της τάσης. Δηλαδή,

εάν για ένα δείγμα έχουμε πχ. Q= -1.8, τότε η εξάτμιση ανά χρονική περίοδο μειώνεται κατά

1,8 mm. Επιπροσθέτως και γνωρίζοντας τη σταθερά B μπορούμε να βρούμε τη γραμμική σχέση

που συνδέει την εξάτμιση με το χρόνο. (Εξάτμιση(έτος) = Q*(έτος-1ο έτος μέτρησης) + Β ) .

Η χρήση του λογισμικού MAKESENS μπορεί να γίνει με προϋποθέσεις. Εντούτοις, το πρόγραμμα είναι

γενικά ευέλικτο και επιτρέπει την εξαγωγή στατιστικών αποτελεσμάτων ακόμα και σε μικρές

χρονοσειρές. Οι ελάχιστες απαιτήσεις για τον προσδιορισμό των τάσεων και την ποσοτικοποίησή τους

είναι 10 μετρήσεις. Μετά την εφαρμογή της στατιστικής ανάλυσης παράγονται τα δεδομένα εξόδου,

υπό μορφή πίνακα, που περιγράφονται παρακάτω:

Time series : Η χρονοσειρά ενδιαφέροντος

First year: Πρώτο έτος μέτρησης

Last Year: Τελευταίο έτος μέτρησης

n: Αριθμός ετήσιων μετρήσεων(χωρίς τα ελλιπή δεδομένα)

34

Έλεγχος Τάσης Mann-Kendall

o Test S: Στατιστική μεταβλητή. Ενεργοποιείται όταν n≤9

o Test Z: Στατιστική μεταβλητή. Ενεργοποιείται όταν n≥10

o Signific. : Το ελάχιστο επίπεδο σημαντικότητας (α) με το οποίο ο έλεγχος μπορεί να

απορρίψει τη μηδενική υπόθεση

Εκτιμήτρια του Sen

o Q: Ο εκτιμητής του Sen για την πραγματική κλίση της γραμμικής τάσης

o Qmin99 : Το κατώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 99% του Q (α = 0,1)

o Qmax99: Το ανώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 99% του Q (α = 0,1)

o Qmin95 : Το κατώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 95% του Q (α = 0,05)

o Qmax95 : Το ανώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 95% του Q (α = 0,05)

o B : Εκτίμηση της σταθεράς Β της γραμμικής τάσης

o Bmin99 : Το κατώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 99% του Β (α = 0,1)

o Bmax99 : Το ανώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 99% του Β (α = 0,1)

o Bmin95 : Το κατώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 95% του Β(α = 0,05)

o Bmax95 : Το ανώτερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 95% του Β(α = 0,05)

Στα επόμενα κεφάλαια παρατίθενται κατά σειρά για κάθε περιοχή ξεχωριστά οι συγκεντρωτικοί

πίνακες για κάθε μέθοδο μέτρησης της εξάτμισης και κάθε χρονική περίοδο για την οποία μπορεί να

διαπιστωθεί στατιστικά σημαντική ύπαρξη τάσης. Ακολουθεί ο σχολιασμός των αποτελεσμάτων και τα

διαγράμματα των τάσεων συνολικά για κάθε διάστημα εμπιστοσύνης μαζί με το διάγραμμα των

καταλοίπων της παλινδρόμησης (δηλαδή της διαφοράς μεταξύ της εκτιμηθείσας από την

παλινδρόμηση τιμής και της πρωτογενούς τιμής).

35

Κεφάλαιο ΙΙΙ:

Αποτελέσματα ανάλυσης τάσεων εξάτμισης στη Στερεά Ελλάδα

3.1 Αλίαρτος

3.1.1 Γενικά στοιχεία

Στον μετεωρολογικό σταθμό της Αλιάρτου λειτουργούν δύο όργανα για την μέτρηση της εξάτμισης (Α

ΡΑΝ και Piche) με χρονικό εύρος 23 ετών, δηλαδή από το 1977 έως το 1999. Ο σταθμός καταγράφει

δεδομένα σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο (110m). Η περιοχή γενικά χαρακτηρίζεται από χαμηλές

βροχοπτώσεις (583 mm) και έχει την υψηλότερη μέση (32,2oC) και την μεγαλύτερη μέση μέγιστη

(44,6 oC) θερμοκρασία σε σχέση με τους υπόλοιπους λειτουργούντες σταθμούς της Στερεάς Ελλάδας

(Πίν. 2-1 και 2-2).

Με βάση τα κλιματικά στοιχεία είναι αναμενόμενο η περιοχή να εμφανίζει σχετικά υψηλούς ρυθμούς

εξάτμισης που σε ετήσια βάση φτάνουν τα 1427 mm (±117 mm). Η συνολική εξάτμιση διαφοροποιείται

τόσο εποχιακά όσο και σε μηνιαία βάση και κυμαίνεται από 107 mm (±25 mm) τον χειμώνα έως 682

mm (±85 mm) το καλοκαίρι και από 33 mm (±11 mm) τον Ιανουάριο έως 244 mm (±39 mm) τον Ιούλιο.

Η χρήση διαφορετικών τύπων εξατμισιμέτρων δεν φαίνεται να επηρεάζει, αλλά αντίθετα επιβεβαιώνει

τους υψηλούς ρυθμούς εξάτμισης όπως φαίνεται στο Σχ. 1.

Αλίαρτος (1977-1999)

Μέθοδος

Α PAN

Μέθοδος

Piche

0

50

100

150

200

250

300

350

1 3 5 7 9 11

Μήνας του έτους

Μέσ

η ε

ξά

τμ

ιση

24

ώρ

ου

(m

m)

Σχήμα 1. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης με τις μεθόδους Α ΡΑΝ (μπλε γραμμή) και Piche (κόκκινη

γραμμή) στην περιοχή της Αλιάρτου.

36

Οι ρυθμοί εξάτμισης σε μηνιαία βάση φαίνεται να ακολουθούν την κωδωνοειδή κατανομή του Gauss

με γενικά υψηλότερες τιμές τους καλοκαιρινούς μήνες, χαμηλότερες τους χειμερινούς και ενδιάμεσες

της μεταβατικές εποχές (δηλαδή τους ανοιξιάτικους και φθινοπωρινούς μήνες).

Οι μέσοι, μέσοι μέγιστοι και μέσοι ελάχιστοι ρυθμοί εξάτμισης κατά τη διάρκεια της μέρας (6-18 UTC)

παρουσιάζονται στο Σχ. 2. Οι ακραίες τιμές ακολουθούν την κατανομή των μέσων ρυθμών ημέρας

όμως με σαφώς λιγότερο ομαλές κυμάνσεις. Οι τιμές της μέσης μέγιστης εξάτμισης 12ώρου κατά Piche

κυμαίνονται σε ημερήσια βάση από 4,1 mm (±1,9 mm) τον Δεκέμβριο έως 10,2 mm (±3,0 mm) τον

Αύγουστο. Οι ελάχιστες τιμές ακολουθούν την ίδια κατανομή όμως με μικρότερα μεγέθη που

κυμαίνονται από 0 mm τον Ιανουάριο έως 3 mm τον Ιούλιο.

Αλίαρτος (1977-1999)

Μέση

εξάτμιση

Μέγιστη

εξάτμιση

Ελάχιστη

εξάτμιση

0

2

4

6

8

10

12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


Εξά

τμισ

η P

ICH

E 1

2ώ

ρου 0

6-1

8U

TC

(mm

)

Σχήμα 2. Μέσες (μπλε γραμμή), μέσες μέγιστες (κόκκινη γραμμή) και μέσες ελάχιστες (πράσινη γραμμή)

μηνιαίες τιμές εξάτμισης 12ώρου (06-18UTC) στην περιοχή της Αλιάρτου.

3.1.2 Διερεύνηση τάσεων

Η στατιστική διερεύνηση των τάσεων μεταβολής των ρυθμών εξάτμισης στην περιοχή της Αλιάρτου

επιχειρείται μέσω της στατιστικής ανάλυσης δεδομένων από τα εξατμισίμετρα Α ΡΑΝ και Piche για την

περίοδο 1977-1998. Συγκεκριμένα, αναλύονται οι τάσεις:

της μέσης εξάτμισης ΡΑΝ (24ώρου)

της μέγιστης εξάτμισης ΡΑΝ (24ώρου)

της ελάχιστης εξάτμισης ΡΑΝ (24ώρου)

37

της μέσης εξάτμισης Piche (24ώρου, 06-06UTC)

της μέγιστης εξάτμισης Piche (24ώρου, 06-06UTC)

της ελάχιστης εξάτμισης Piche (24ώρου, 06-06UTC)


Μέση Εξάτμιση PAN 24ώρου

Η στατιστική διερεύνηση των τάσεων μεταβολής της μέσης εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου με την μη

παραμετρική μέθοδο Mann-Kendall καθώς και οι ποσοτικοποιημένοι ρυθμοί μεταβολής

παρουσιάζονται σε μηνιαία, εποχιακή και ετήσια βάση στον Πίνακα 3-1.

Πίνακας 3-1. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της εξάτμισης PAN 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Αλιάρτου

(Q=ρυθμός μεταβολής σε mm/έτος και Β=offset σε mm).

ΑΛΙΑΡΤΟΣ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ ΡΑΝ 24ώρου

Μήνας

Χρονική περίοδος Ν

Mann-Kendall Test

κλίση SEN

από έως Test Z α Q B

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1999 21 0,09 0,023 32,73

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1999 22 0,25 0,063 33,03 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 1999 22 0,28 0,264 67,01 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 1999 22 0,25 0,229 105,96 ΜΑΙΟΣ 1977 1999 21 -2,02 0,05 -2,747 183,09 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 1999 20 -1,85 0,10 -1,931 243,12 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 1999 22 -2,17 0,05 -2,864 280,97 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 1999 21 -1,96 0,05 -2,183 251,55 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1999 21 -0,69 -0,520 155,52 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 1999 20 0,10 0,133 85,62 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1999 21 1,06 0,457 38,443 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1999 20 0,88 0,600 26,85 ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1977 1999 19 0,35 0,300 97,6 ΑΝΟΙΞΗ 1977 1999 21 -0,51 -0,960 328,5 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1977 1999 19 -1,61 -6,225 758,03 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 1977 1999 19 1,61 1,700 271,6 ΕΤΟΣ 1977 1999 14 0,55 7,257 1382,5

Από την ανάλυση των δεδομένων του Πίν. 3-1 προκύπτει ότι γενικά δεν υπάρχουν στατιστικά

σημαντικές διαφοροποιήσεις των ρυθμών εξάτμισης κατά την μελετώμενη περίοδο. Οι ρυθμοί

εξάτμισης σε ετήσια και εποχιακή βάση μπορούν να θεωρηθούν ως μη διαφοροποιούμενοι τα

τελευταία χρόνια. Παρόλα αυτά σε μηνιαία βάση διαπιστώνονται στατιστικά σημαντικές τάσεις κατά

38

τους μήνες Μάιο, Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο, όμως με διαφορετικά επίπεδα σημαντικότητας. Οι

τάσεις αυτές καθώς και η ποσοτικοποίηση των ρυθμών μεταβολής της εξάτμισης για τους παραπάνω

μήνες παρουσιάζονται αναλυτικά στα Σχ. 3, 4, 5 και 6.

-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΜΑΙΟΣ

Data Sen's estimate 99 % conf. min99 % conf. max 95 % conf. min 95 % conf. maxResidual

Σχήμα 3. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου για τον μήνα Μάιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Αλιάρτου.

Τον Μάιο ο έλεγχος Mann Kendall υποδεικνύει στατιστικά σημαντική φθίνουσα τάση με τιμή της

στατιστικής συνάρτησης ελέγχου Ζ=-2,02 σε επίπεδο σημαντικότητας α=0,05. Η γραμμή τάσης και τα

διαστήματα εμπιστοσύνης παρουσιάζονται στο Σχ. 3. Η κλίση της γραμμής εκφράζει τον ρυθμό μείωσης

που είναι Q=-1,931 mm/έτος και γενικά η εξίσωση της γραμμής είναι f(ΜΑΙΟΥ)=-2,747*ΕΤΟΣ+183,09.

Το διάστημα εμπιστοσύνης 95% επιβεβαιώνει την αρνητική τάση, κάτι όμως που δεν επιβεβαιώνεται

και στο διάστημα εμπιστοσύνης 99% που δείχνει οριακά μέχρι και μη αρνητική τάση. Το τελευταίο

επιβεβαιώνεται, εν μέρει, και από το διάγραμμα των καταλοίπων (residuals), επιβάλλοντας την

αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων με επιφύλαξη.

Τον Ιούνιο ο έλεγχος Mann Kendall υποδεικνύει στατιστικά σημαντική φθίνουσα τάση με τιμή της



που είναι Q=-1,931 mm/έτος και γενικά η εξίσωση της γραμμής είναι f(MAIOY)=-1,931*ΕΤΟΣ+243,12.

Το διάστημα εμπιστοσύνης 95% επιβεβαιώνει οριακά την αρνητική τάση, κάτι όμως επίσης

39

επιβεβαιώνεται οριακά και στο διάστημα εμπιστοσύνης 99%. Η αρνητική τάση επιβεβαιώνεται, εν

μέρει, και από το διάγραμμα των καταλοίπων (residuals), επιβάλλοντας όμως την αντιμετώπιση των

αποτελεσμάτων με επιφύλαξη λόγω και του χαμηλού α.

-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΝΙΟΣ


Σχήμα 4. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου για τον μήνα Ιούνιο και η γραμμή τάσης στην

περιοχή της Αλιάρτου.

Τον Ιούλιο ο έλεγχος Mann Kendall υποδεικνύει στατιστικά σημαντική φθίνουσα τάση με τιμή της



που είναι Q=-2,864 mm/έτος και γενικά η εξίσωση της γραμμής είναι f(ΙΟΥΛΙΟΥ)=-2,864*ΕΤΟΣ+280,97.

Η αρνητική τάση επιβεβαιώνεται στο διάστημα εμπιστοσύνης 95% και οριακά στο διάστημα

εμπιστοσύνης 99%. Επίσης η γραμμικότητα της τάσης επιβεβαιώνεται, εν μέρει, και από το διάγραμμα

των καταλοίπων (residuals), επιβάλλοντας την αντιμετώπισης των αποτελεσμάτων με επιφύλαξη.

Τον Αύγουστο ο έλεγχος Mann Kendall δείχνει επίσης στατιστικά σημαντική φθίνουσα τάση με τιμή της



που είναι Q=-2,183 mm/έτος και γενικά η εξίσωση της γραμμής είναι f(ΙΟΥΛΙΟΥ)=-2,183*ΕΤΟΣ+251,55.

Η αρνητική τάση επιβεβαιώνεται οριακά τόσο στο διάστημα εμπιστοσύνης 95% όσο και στο διάστημα

40

εμπιστοσύνης 99%. Επίσης η τάση επιβεβαιώνεται, εν μέρει, από το διάγραμμα των καταλοίπων

(residuals), επιβάλλοντας όμως την αντιμετώπισης των αποτελεσμάτων με επιφύλαξη.

-150,00

-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

400,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΛΙΟΣ


Σχήμα 5. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου για τον μήνα Ιούλιο και η γραμμή τάσης στην


-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ


Σχήμα 6. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου για τον μήνα Αύγουστο και η γραμμή τάσης στην


41

Μέγιστη εξάτμιση PAN 24ώρου

Παρατηρούμε όπως και στην περίπτωση των μέσων τιμών ΡΑΝ 24ώρου για την Αλίαρτο ότι κατά τους

μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο καταγράφεται πτωτική τάση της μέγιστης εξάτμισης ΡΑΝ 24ωρου με

ρυθμούς που κυμαίνονται από -0,17 mm/έτος τον Αύγουστο έως -0,217 mm/έτος τον Ιούλιο σε

επίπεδα στατιστικής σημαντικότητας α=0,01 (Πίν. 4α). Αντίθετα τον Νοέμβριο παρατηρείται τάση

αύξησης των ρυθμών εξάτμισης, αν και με χαμηλή στατιστική σημαντικότητα (α=0,10), πράγμα που σε

συνδυασμό με την απουσία τάσης για τους υπόλοιπους μήνες του φθινοπώρου, αλλά και του

γεγονότος ότι η τάση δεν διατηρείται σε συνεχώς αρνητικής σε επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99%

(Πιν. 4β), επιβάλει την διατύπωση επιφυλάξεων για την παρουσία θετικής τάσης γι αυτόν τον μήνα.

Πίνακας 3-2α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης PAN 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Αλιάρτου

(Q=ρυθμός μεταβολής σε mm/έτος και Β=offset σε mm). Στον δεύτερο πίνακα παρουσιάζονται τα Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99%.

ΑΛΙΑΡΤΟΣ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ ΡΑΝ 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1999 21 0,82 0,078 3,30

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1999 22 0,31 0,029 3,72 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 1999 22 1,30 0,113 5,16 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 1999 22 0,28 0,011 7,62 ΜΑΙΟΣ 1977 1999 21 -1,06 -0,080 9,19 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 1999 20 -2,86 0,01 -0,200 12,90 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 1999 22 -2,91 0,01 -0,217 13,75 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 1999 21 -2,66 0,01 -0,170 12,64 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1999 21 -0,46 0,000 8,20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 1999 20 0,88 0,069 5,62 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1999 21 1,85 0,10 0,203 1,98 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1999 20 0,65 0,100 3,35

42

Πίνακας 3-2β. Εκτίμηση των Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99% (συνέχεια Πίν.3-2α).

Μήνας Qmin99 Qmax99 Qmin95 Qmax95 Bmin99 Bmax99 Bmin95 Bmax95

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,188 0,333 -0,141 0,267 5,69 1,00 5,27 1,60

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,158 0,263 -0,100 0,201 5,39 1,62 4,80 1,99

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,112 0,268 -0,048 0,231 7,13 3,09 6,71 3,50

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,173 0,236 -0,113 0,156 9,09 5,03 9,06 6,14

ΜΑΙΟΣ -0,336 0,122 -0,279 0,055 12,11 7,27 11,31 7,74

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,394 -0,013 -0,333 -0,067 14,77 10,06 14,33 10,70

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,418 -0,020 -0,379 -0,084 15,61 11,35 15,16 12,29

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,333 0,000 -0,300 -0,055 14,60 10,00 14,20 10,76

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,165 0,077 -0,120 0,053 9,71 7,54 9,36 7,77

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,167 0,388 -0,100 0,282 7,80 3,06 7,10 3,79

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,044 0,544 -0,006 0,476 4,23 -1,35 4,01 -0,48

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,142 0,453 -0,100 0,400 4,41 0,92 4,25 1,5

Ελάχιστη εξάτμιση PAN 24ώρου

Η ανάλυση των τάσεων της ελάχιστης εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου, δεν είναι εφικτή καθώς η χρονοσειρά

αποτελείτε από πολλές μηδενικές τιμές.

Μέση εξάτμιση Piche 24ώρου

Η διερεύνηση των τάσεων μεταβολής της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου με τη μη παραμετρική μέθοδο

Mann Kendall όπως επίσης και οι ποσοτικοποιημένοι ρυθμοί μεταβολής κατά Sen παρουσιάζονται σε

μηνιαία, εποχιακή και ετήσια βάση στον Πίν. 3-3.

Από την ανάλυση των δεδομένων του πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις των

ρυθμών εξάτμισης κατά την περίοδο από 1977 –1998. Οι ρυθμοί εξάτμισης διαφέρουν από επίπεδα

σημαντικότητας α = 0,001 τους μήνες Ιούνιο και Δεκέμβριο, σε α = 0,01 τους μήνες Φεβρουάριο, Μάιο,

Ιούλιο και Νοέμβριο και σε α = 0,05 τους μήνες Ιανουάριο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Επίσης οι ρυθμοί

εξάτμισης διαφοροποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια σε εποχιακή βάση το Χειμώνα και το Καλοκαίρι σε

επίπεδο σημαντικότητας α= 0,001 ενώ την Άνοιξη και το Φθινόπωρο σε επίπεδο σημαντικότητας α =

0,05. Ωστόσο σε ετήσια βάση η διαφοροποίηση του ρυθμού εξάτμισης στην περίοδο 1977 – 1999 ήταν

στατιστικά σημαντική σε επίπεδο μόνο 0,10. Όλα τα παραπάνω υποδεικνύουν εντοπισμένες πτωτικούς

ρυθμούς της εξάτμισης σχεδόν όλους τους μήνες του έτους. Οι διαφοροποιήσεις αυτές επηρεάζουν

σημαντικά και τις εποχιακές αλλά και την ετήσια τιμή, με αποτέλεσμα όλες τις εποχές να καταγράφεται

43

μείωση της εξάτμισης σε σχέση με παλαιότερα. Οι ρυθμοί μείωσης σε εποχιακή βάση κυμαίνονται από

-6 mm/έτος το φθινόπωρο έως -56mm/έτος το καλοκαίρι. Μάλιστα, αυτή η μεγάλη διαφοροποίηση της

εξάτμισης του καλοκαιριού επηρεάζει και την αντίστοιχη ετήσια τιμή που φτάνει τα -20mm/έτος.

Εδώ είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν εντοπίστηκαν αντίστοιχες διαφοροποιήσεις κατά την ανάλυση

των δεδομένων της μέσης εξάτμισης 24ώρου με την μέθοδο ΡΑΝ. Αυτό πιθανώς οφείλεται στην κακή

συντήρηση του οργάνου καθώς για την λήψη μετρήσεων με μεγάλη ακρίβεια, τα οποία απαιτούνται σε

κλιματικές μελέτες ανάλυσης τάσεων, προϋπόθεση αποτελεί η πολύ καλή συντήρηση του εξοπλισμού.

Από την άλλη πλευρά η μέθοδος μέτρησης εξάτμισης με εξατμισίμετρο τύπου ΡΑΝ είναι ιδιαίτερα

δύσκολη και υστερεί σε ακρίβεια καθώς το συγκεκριμένο όργανο έχει μεγάλες απαιτήσεις συντήρησης.

Πίνακας 3-3. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Αλιάρτου

(Q=ρυθμός μεταβολής σε mm/έτος και Β=offset σε mm).

ΑΛΙΑΡΤΟΣ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας Χρονική

περίοδος Ν Mann-Kendall

Test κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 -2,56 0,05 -2,280 63,46

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 -2,69 0,01 -2,891 83,16 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 1998 19 -1,89 0,10 -3,089 107,12 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 1998 20 -1,59 -4,533 168,03 ΜΑΙΟΣ 1977 1998 19 -2,77 0,01 -5,347 223,90 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 1998 19 -3,71 0,001 -8,960 316,78 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 1998 17 -3,17 0,01 -8,513 331,13 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 1998 17 -2,35 0,05 -5,667 289,13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 17 -2,02 0,05 -3,639 219,50 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 1998 17 -1,19 -1,756 137,18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 18 -3,11 0,01 -2,564 87,325 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 19 -3,36 0,001 -2,940 79,08 ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1977 1998 18 -3,26 0,01 -7,745 236,49 ΑΝΟΙΞΗ 1977 1998 19 -2,31 0,05 -9,313 487,9 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1977 1998 18 -3,22 0,01 -26,443 961,24 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 1977 1998 18 -2,12 0,05 -5,850 424,83 ΕΤΟΣ 1977 1998 13 -1,65 0,10 -19,923 2005,4

Μέγιστη εξάτμιση Piche 24ώρου

Όπως φαίνεται στους Πιν. 3-4α, 3-4β, η μέγιστη εξάτμιση Ρiche 24ώρου στην Αλίαρτο είχε στατιστικά

σημαντική πτώση τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο, και Δεκέμβριο (α = 0,001) αλλά και τους μήνες Ιανουάριο,

44

Φεβρουάριο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο και Νοέμβριο (α = 0,01). Τους υπόλοιπους μήνες δεν υπήρξαν

στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις, υποδεικνύοντας αμετάβλητους ρυθμούς εξάτμισης. Οι

ρυθμοί πτώσης της μέγιστης εξάτμισης τους μήνες Ιούνιο , Ιούλιο και Αύγουστο ήταν σχετικά υψηλοί

(-0.584, -0.520, -0.360 mm ανά έτος, αντίστοιχα) και θα μπορούσαν να θεωρηθούν αναμενόμενοι

εξαιτίας των αντίστοιχων διαφοροποιήσεων της μέσης εξάτμισης που αναλύθηκε στην προηγούμενη

παράγραφο.

Πίνακας 3-4α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Αλιάρτου


ΑΛΙΑΡΤΟΣ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 -2,76 0,01 -0,363 9,44

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 -2,63 0,01 -0,310 10,81 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 1998 19 -1,72 0,10 -0,272 10,29 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 1998 20 -1,56 -0,263 12,88 ΜΑΙΟΣ 1977 1998 19 -1,54 -0,227 11,95 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 1998 19 -3,68 0,001 -0,584 17,74 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 1998 17 -3,58 0,001 -0,520 17,44 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 1998 17 -2,93 0,01 -0,360 16,44 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 17 -2,80 0,01 -0,283 13,86 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 1998 17 -1,15 -0,145 9,10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 18 -2,88 0,01 -0,260 8,56 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 19 -3,57 0,001 -0,450 10,65

Πίνακας 3-4β. Εκτίμηση των Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99% (συνέχεια Πίν. 6α).


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,649 -0,043 -0,577 -0,163 13,32 6,87 12,75 7,70

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,650 -0,002 -0,538 -0,094 14,03 7,87 13,01 8,65

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,586 0,213 -0,511 0,058 14,31 7,10 12,82 8,33

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,708 0,200 -0,589 0,081 17,73 8,55 16,25 9,82

ΜΑΙΟΣ -0,633 0,231 -0,559 0,058 17,03 8,18 16,31 9,13

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,926 -0,300 -0,796 -0,408 22,09 15,30 20,14 16,92

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,790 -0,200 -0,650 -0,274 20,81 15,40 18,80 15,74

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,735 -0,045 -0,654 -0,117 19,21 13,59 18,62 13,92

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,475 -0,055 -0,400 -0,100 14,85 11,10 14,20 11,70

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,581 0,240 -0,439 0,141 14,57 6,80174 13,311 7,3036

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,505 -0,040 -0,437 -0,081 11,2504 6,32797 10,417 6,82515

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,632 -0,120 -0,574 -0,205 12,2161 7,25497 11,813 8,04396

45

Ελάχιστη εξάτμιση Piche 24ώρου

Oι ρυθμοί ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου (06-06UTC) εμφανίζουν στατιστικά σημαντική πτώση της

ελάχιστης εξάτμισης συγκεκριμένους μήνες του έτους. Συγκεκριμένα, οι στατιστικά σημαντικές τάσεις

και οι ποσοτικοποιημένοι ρυθμοί μεταβολής της ελάχιστης εξάτμισης στην Αλίαρτο παρουσιάζονται

στους Πίν. 3-5α και 3-5β. Εντούτοις, εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι οι αρκετές μηδενικές τιμές ελάχιστης

εξάτμισης δεν ευνοούν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων για τις τάσεις μεταβολής της ελάχιστης

εξάτμισης. Ως εκ τούτου τα αποτελέσματα της ανάλυσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως ενδεικτικά.

Πίνακας 3-5α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Αλιάρτου


ΑΛΙΑΡΤΟΣ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου



Test κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 1,70 0,000 0,00

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 -1,42 0,000 0,00 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 1998 19 -0,61 0,000 0,40 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 1998 20 -2,19 0,05 -0,039 1,14 ΜΑΙΟΣ 1977 1998 19 -2,36 0,05 -0,050 1,40 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 1998 19 -2,25 0,05 -0,106 3,78 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 1998 17 -2,56 0,05 -0,278 7,26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 1998 17 -1,36 -0,115 4,35 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 17 -0,87 -0,040 4,00 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 1998 17 -2,21 0,05 -0,041 1,01 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 18 -1,50 -0,017 0,4167 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 19 -1,70 0,000 0



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 0,000 0,000 0,000 0,000 0,00 0,00 0,00 0,00

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 0,000 0,000 0,000 0,000 0,00 0,00 0,00 0,00

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,060 0,043 -0,049 0,014 1,04 0,05 0,94 0,29

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,100 0,000 -0,080 0,000 1,95 0,80 1,72 0,80

ΜΑΙΟΣ -0,133 0,000 -0,107 -0,005 2,57 0,90 2,31 0,93

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,284 0,020 -0,246 -0,018 6,10 2,36 5,52 2,84

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,484 0,000 -0,400 -0,067 8,62 4,00 8,00 4,40

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,447 0,139 -0,345 0,090 8,61 2,45 7,10 3,13

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,234 0,085 -0,181 0,044 5,28 2,86 5,00 3,45

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,112 0,000 -0,100 0,000 1,96 0,5 1,8 0,5

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,050 0,008 -0,043 0,000 0,825 0,25 0,7276 0,3

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,025 0,000 -0,016 0,000 0,35 0 0,2211 0

46

Συγκεκριμένα για την περίπτωση της ελάχιστης εξάτμισης, διαπιστώνονται πτωτικές τάσεις τους μήνες

Απρίλιο, Μάιο, Ιούνιο, Ιούλιο και Οκτώβριο σε επίπεδο σημαντικότητας α=0,05. Οι αντίστοιχοι ρυθμοί

μεταβολής, όπως αναμενόταν είναι μικροί και κυμαίνονται από -0,04 έως -0,28 mm/έτος, με την

μεγαλύτερη μεταβολή να καταγράφεται τον Ιούλιο και την μικρότερη τον Απρίλιο.

Οι ρυθμοί αυτοί εμφανίζουν αρκετή αστάθεια και γίνονται μηδενικοί έως και ελαφρά θετική στα

διαφορετικά διαστήματα εμπιστοσύνης που εξετάζονται (Πίν. 3-5β).

Μέση εξάτμιση Piche 12ώρου (06-18UTC)

Οι τιμές της μέσης εξάτμισης 12ώρου (06-18UTC) μετρήθηκαν με τη μέθοδο Piche και δίνονται

ενδεικτικά στην Αλίαρτο, καθώς εκφράζουν τους ρυθμούς εξάτμισης κατά τη διάρκεια της ημέρας, τότε

δηλαδή που μεγιστοποιείται η δραστηριότητα του φαινομένου. Από την ανάλυση των τάσεων που

παρουσιάζεται στον Πίν. 3-6, επιβεβαιώνονται οι στατιστικά σημαντικές αρνητικές τάσεις που

βρέθηκαν και στην μέση εξάτμιση 24ώρου για την περιοχή με την μέθοδο Piche.

Πίνακας 3-6. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης Piche 12ώρου (06-18UTC) και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της

Αλιάρτου (Q=ρυθμός μεταβολής σε mm/έτος και Β=offset σε mm).

ΑΛΙΑΡΤΟΣ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ ΡICHE 12ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 21 -2,63 0,01 -0,053 1,54

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 1998 20 -2,24 0,05 -0,056 1,91 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 1998 20 -2,11 0,05 -0,079 2,68 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 1998 20 -1,88 0,10 -0,126 4,42 ΜΑΙΟΣ 1977 1998 20 -3,38 0,001 -0,165 5,82 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 1998 19 -3,40 0,001 -0,238 8,33 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 1998 19 -3,89 0,001 -0,250 8,72 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 1998 18 -3,03 0,01 -0,211 7,73 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 18 -2,42 0,05 -0,102 5,85 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 1998 18 -1,86 0,10 -0,078 3,48 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 18 -2,65 0,01 -0,053 2,0283 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 1998 19 -3,19 0,01 -0,060 1,69 ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1977 1998 18 -2,95 0,01 -0,154 5,1321 ΑΝΟΙΞΗ 1977 1998 20 -2,76 0,01 -0,284 12,887 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1977 1998 18 -3,48 0,001 -0,594 24,25 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 1977 1998 18 -2,39 0,05 -0,182 11,09 ΕΤΟΣ 1977 1998 18 -3,12 0,01 -0,093 4,35

47

Οι τάσεις αυτές καταγράφονται όλους τους μήνες και εποχές του έτους και συνεπώς δεν εμφανίζουν

εποχικότητα. Επιβεβαιώνεται επίσης μείωση των ακραίων τιμών εξάτμισης που καταγράφονται κατά

την ημέρα και προφανώς ευθύνονται για τις αντίστοιχες μειώσεις σε επίπεδο 24ώρου.

Σε μηνιαία βάση ο Μάιος, ο Ιούνιος και ο Ιούλιος εμφανίζουν τις στατιστικά σημαντικότερες τάσεις σε

επίπεδο σημαντικότητας μεγαλύτερο από 99,9% (α=0,001). Αξιοσημείωτη εδώ επίσης είναι και η

εποχιακή μεταβλητότητα των τάσεων. Το καλοκαίρι εμφανίζει σημαντική τάση μεταβολής σε α=0,001

με μέσο ρυθμό Q=-0,59mm/έτος, ο οποίος και είναι ο μεγαλύτερος σε σχέση με τις υπόλοιπες εποχές.

Σε ετήσια βάση διαπιστώνεται επίσης σημαντική μεταβολή του ρυθμού της εξάτμισης ημέρας και

μάλιστα σε υψηλό επίπεδο σημαντικότητας (α=0,01), ενώ ο μέσος ρυθμός της μεταβολής είναι

-0,09mm/έτος. Η ετήσια τάση παρουσιάζεται στο Σχ. 7 όπου επιβεβαιώνεται η γραμμικότητα της τάσης

καθώς και η πτωτική πορεία των ρυθμών εξάτμισης με τον χρόνο που παραμένει αρνητικά και στα δύο

εξεταζόμενα διαστήματα εμπιστοσύνης (95% και 99%).

-2,00

-1,00

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000

Έτος

ΕΤΟΣ


Σχήμα 7. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης ΡΑΝ 24ώρου για τον μήνα Αύγουστο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Αλιάρτου.

48

3.2 Λαμία


Στο μετεωρολογικό σταθμό της Λαμίας λειτουργεί εξατμισίμετρο Piche με χρονικό εύρος από το έτος

1977 έως το 2003. Ο σταθμός βρίσκεται σε υψόμετρο 140m. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από σχετικά

χαμηλές βροχοπτώσεις (574 mm) και έχει την υψηλότερη μέση μέγιστη (32,3οC) και απολύτως μεγίστη

(46,5οC) θερμοκρασία σε σχέση με τους υπόλοιπους σταθμούς της Στερεάς Ελλάδας, προσομοιάζοντας

περισσότερο προς το κλίμα της Αλιάρτου (Πίν. 2-1). Επίσης, παρουσιάζει σχετικά μεγάλο ετήσιο αριθμό

ημερών βροχής (100,1) και σχετικά μεγάλο μέγιστο ύψος βροχής 24ώρου (153,8 mm) (Πίν. 2-1 και 2-2),

υποδεικνύοντας συχνές μικρές αλλά και κατά περίπτωση ραγδαίες βροχοπτώσεις, η οποίες όμως δεν

φαίνεται να αντιστοιχούν σε αντίστοιχα αυξημένες ποσότητες υετού.

Η περιοχή εμφανίζει ρυθμούς μέσης εξάτμισης που κυμαίνονται από 60-70 mm τους χειμερινούς μήνες

και φθάνει από 240-260mm τους θερινούς μήνες (Σχ. 8).

Λαμία (1977-2003)

0

50

100

150

200

250

300

350

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


Μέσ

η ε

ξάτμ

ιση P

ICH

E 2

4ώ

ρου (

mm

)

Σχήμα 8. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης στην περιοχή της Λαμίας.

Εποχιακά τα μεγέθη διαφοροποιούνται από 192mm τον χειμώνα (από Δεκέμβριο μέχρι Φεβρουάριο)

μέχρι και 768mm το καλοκαίρι (από Ιούνιο έως Αύγουστο), με ενδιάμεσες τιμές κατά τους

49

μεταβατικούς μήνες. Σε ετήσια βάση οι ρυθμοί εξάτμισης είναι ιδιαίτερα αυξημένοι συγκρινόμενοι με

άλλους μετεωρολογικούς σταθμούς σε διαφορετικές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και φτάνουν κατά

μέσο όρο τα 1771mm. Ως εκ τούτου συνάγεται ότι το κλίμα στην περιοχή της Λαμίας είναι έντονα

ξηροθερμικό και σε γενικές γραμμές προσομοιάζει με εκείνο της Αλιάρτου.

Οι μέσες, ελάχιστες και μέγιστες τιμές εξάτμισης ημέρας (12ώρου από 06:00 έως 18:00)

παρουσιάζονται στο Σχ. 9. Εδώ, όπως και στην περίπτωση της Αλιάρτου διαπιστώνονται υψηλοί ρυθμοί

τους καλοκαιρινούς μήνες και χαμηλότεροι τους, ενώ η γενική κατανομή προσομοιάζει με την

κωδωνοειδή κατανομή του Gauss και για τις 3 περιπτώσεις. Επίσης και στη Λαμία διαπιστώνεται πιο

ομαλή κατανομή των μέσων τιμών σε σχέση με τις ακραίες που δεν έχουν το ίδιο ομαλές διακυμάνσεις.

Λαμία (1977-2003)

Μέση

εξάτμιση

Μέγιστη

εξάτμιση

Ελάχιστη

εξάτμιση0

2

4

6

8

10

12

14

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


Εξά

τμισ

η P

ICH

E 1

2ώ

ρου 0

6-1

8U

TC

(mm

)

Σχήμα 9. Μέσες (μπλε γραμμή), μέσες μέγιστες (κόκκινη γραμμή) και μέσες ελάχιστες (πράσινη γραμμή)

μηνιαίες τιμές εξάτμισης 12ώρου (06-18UTC) στην περιοχή της Λαμίας.


Η στατιστική διερεύνηση των τάσεων μεταβολής των ρυθμών εξάτμισης στην περιοχή της Λαμίας

επιχειρείται μέσω της στατιστικής ανάλυσης δεδομένων από εξατμισίμετρο Piche για την περίοδο

1977-2003 (ή 2002 κατά περίπτωση). Συγκεκριμένα, αναλύονται οι τάσεις:

50






Τα στατιστικά σημαντικά δεδομένα για τη μέση εξάτμιση 24ώρου στην περιοχή της Λαμίας αφορούν

τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο (Πίν. 9α) όμως με σχετικά χαμηλή στατιστική σημαντικότητα (α =

0,1). Η τάσεις αυτές εμφανίζονται αυξητικές υποδεικνύοντας αύξηση της μέσης εξάτμισης στην περιοχή

σε σχέση με παλαιότερα. Εντούτοις η γραμμικότητα των τάσεων δεν διατηρείται στα διαστήματα

εμπιστοσύνης, καθώς από θετική γίνεται μέχρι και οριακά αρνητική. Ως εκ τούτου οι τάσεις αυτές είναι

ενδεικτικές για την περιοχή.

Πίνακας 3-7α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Λαμίας


ΛΑΜΙΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 2002 22 -0,42 -0,238 74,09

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 2002 19 1,89 0,10 1,133 53,33 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 2002 21 1,66 0,10 1,547 87,41 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 2002 22 1,52 2,279 113,43 ΜΑΙΟΣ 1977 2002 24 1,22 1,448 166,81 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 2002 23 1,58 2,050 235,40 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 2002 23 0,90 1,167 255,80 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 2002 23 0,11 0,273 218,78 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 23 0,42 0,560 172,80 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 2002 22 1,10 1,105 108,90 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 23 1,11 0,575 70,225 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 21 0,06 0,021 63,954

ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1977 2002 17 1,48 2,014 156,91

ΑΝΟΙΞΗ 1977 2002 21 2,51 0,05 6,374 366,31

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1977 2002 23 0,53 2,371 747,97

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 1977 2002 22 0,85 2,067 361,25

ΕΤΟΣ 1977 2002 14 0,77 21,506 1454,6

51



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -2,015 1,505 -1,530 0,923 95,61 51,91 87,20 56,52

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,584 2,481 -0,057 2,086 75,13 33,56 67,00 36,44

ΜΑΡΤΙΟΣ -1,596 4,646 -0,319 3,514 112,40 50,42 111,02 61,69

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -2,718 4,981 -0,758 4,308 198,32 77,63 162,61 88,15

ΜΑΙΟΣ -2,189 5,040 -0,831 4,218 215,84 120,91 197,83 126,55

ΙΟΥΝΙΟΣ -1,850 5,204 -0,818 4,771 301,15 199,79 283,58 201,96

ΙΟΥΛΙΟΣ -2,822 5,165 -1,683 4,165 311,10 194,96 300,84 210,40

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -4,154 3,571 -3,213 2,529 286,20 172,86 275,79 187,34

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -5,184 4,940 -2,720 3,815 265,91 133,04 236,34 156,28

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -1,531 3,577 -0,663 3,096 145,52 86,7376 137,63 90,3788

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,883 1,830 -0,433 1,528 83,416 59,14 78,425 60,317

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,975 1,246 -0,633 0,973 77,5529 45,2732 71,933 50,8

ΧΕΙΜΩΝΑΣ -2,335 6,204 -0,575 4,847 217,789 124,488 200,08 131,913

ΑΝΟΙΞΗ -0,340 13,754 1,740 11,148 468,485 264,086 443,53 292,604

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ -7,824 12,042 -5,678 9,882 914,859 557,129 890,61 605,984

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ -5,948 8,807 -3,447 7,026 475,97 274,293 435,69 299,301

ΕΤΟΣ -22,356 42,742 -17,256 38,064 2217,83 1237,38 2151,5 1270,71

Στατιστικά σημαντική επίσης είναι και η τάση της εξάτμισης την άνοιξη και μάλιστα σε επίπεδο

σημαντικότητας α=0,05. Η τάση είναι αυξητική και παραμένει θετική σε διάστημα εμπιστοσύνης 95%,

όμως στο διάστημα εμπιστοσύνης 99% μεταβάλλεται από θετική έως οριακά αρνητική (Πίν. 3-7β).

Αναλυτικότερα οι κατανομές τάσεων του Φεβρουαρίου, του Μαρτίου και της άνοιξης παρουσιάζονται

στα Σχ. 10, 11 και 12 όπου εκτός από τα προαναφερόμενα διαπιστώνεται η κατανομή των καταλοίπων.

-40,00

-20,00

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

120,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ


Σχήμα 10. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Φεβρουάριο και η

γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

52

-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΜΑΡΤΙΟΣ


Σχήμα 11. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Μάρτιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

-300,00

-200,00

-100,00

0,00

100,00

200,00

300,00

400,00

500,00

600,00

700,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΑΝΟΙΞΗ


Σχήμα 12. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου για την Άνοιξη και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

53


Όπως φαίνεται στον Πίν. 3-8α, η μέγιστη εξάτμιση Piche 24ώρου στη Λαμία εμφανίζει αυξητική τάση τα

τελευταία χρόνια με ρυθμούς που κυμαίνονται από 0,224mm/έτος-0,300mm/έτος τους μήνες από

Μάρτιο έως και Ιούλιο. Οι τάσεις του Μαρτίου, Απριλίου και Ιουνίου είναι στατιστικά σημαντικές σε

επίπεδο σημαντικότητας α =0,05, ενώ λιγότερο σημαντικοί είναι οι μήνες Μάιος και Ιούλιος (α=0,10).

Πίνακας 3-8α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Λαμίας


ΛΑΜΙΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 2002 22 0,54 0,021 6,83

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 2002 19 1,58 0,094 5,82 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 2002 21 2,24 0,05 0,224 7,63 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 2002 22 2,37 0,05 0,247 8,38 ΜΑΙΟΣ 1977 2002 24 1,79 0,10 0,238 9,93 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 2002 23 2,01 0,05 0,300 14,80 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 2002 23 1,85 0,10 0,292 13,65 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 2002 23 0,13 0,012 16,43 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 23 0,42 0,100 14,70 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 2002 22 0,62 0,055 9,19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 23 1,14 0,094 6,54 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 21 1,30 0,076 5,16

Πίνακας 3-8β. Εκτίμηση των Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99% (συνέχεια Πίν.10α).


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,151 0,187 -0,090 0,145 9,08 4,37 7,90 5,04

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,117 0,257 -0,029 0,229 9,18 3,17 7,76 3,64

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,026 0,457 0,033 0,397 9,97 5,69 8,97 6,34

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,071 0,508 0,047 0,445 13,21 5,57 11,38 6,60

ΜΑΙΟΣ -0,100 0,508 -0,019 0,434 14,45 7,28 13,43 8,01

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,089 0,518 0,000 0,483 19,20 11,21 19,20 11,64

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,077 0,569 -0,013 0,518 16,01 9,86 15,48 10,73

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,423 0,500 -0,191 0,346 22,61 9,40 19,58 11,36

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,309 0,530 -0,187 0,407 20,26 7,96 17,72 10,17

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,228 0,363 -0,144 0,287 12,02 6,2325 10,9 6,78955

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,096 0,353 -0,066 0,296 8,39434 3,98839 8,0952 4,71108

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,076 0,254 -0,039 0,229 7,06317 3,33848 6,3974 3,4144

54

Επίσης ο μόνο ο Μάρτιος και ο Απρίλιος διατηρούν την θετική τους τάση στο διάστημα εμπισοσύνης

95%. Αντίθετα όλοι οι υπόλοιποι μήνες με στατιστικά σημαντική τάση μεταβολής και όλοι οι μήνες στο

διάστημα εμπιστοσύνης 99%, μεταβάλλουν την γραμμικότητα της τάσης από θετική σε μηδενική ή

ελαφρά αρνητική (Πιν. 3-8β).

Αναλυτικότερη παρουσίαση των τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης για τους μήνες Μάρτιο έως

Ιούλιο καθώς και η κατανομή των καταλοίπων σε κάθε μήνα παρουσιάζονται στα Σχ. 13-17.

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΜΑΡΤΙΟΣ


Σχήμα 13. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Μάρτιο και η


-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΑΠΡΙΛΙΟΣ


Σχήμα 14. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Απρίλιο και η


55

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΜΑΙΟΣ


Σχήμα 15. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Μάιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

-15,00

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΝΙΟΣ


Σχήμα 16. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Ιούνιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

56

-15,00

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΛΙΟΣ


Σχήμα 17. Μέσες μηνιαίες τιμές της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Ιούλιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.


Η στατιστικά σημαντικότερη τάση για την ελάχιστη εξάτμιση 24ώρου εντοπίζεται κατά τον μήνα

Απρίλιο και μάλιστα σε α=0,01, η οποία είναι θετική (Πίν. 3-9α). Θετικές όμως λιγότερο σημαντικές

(α=0,10) είναι και οι τάσεις του Ιουνίου και του Οκτωβρίου, ενώ τους υπόλοιπους μήνες δεν

εντοπίζεται ουσιαστική διαχρονική μεταβολή των ρυθμών της ελάχιστης εξάτμισης.

Η τάση μεταβολής κατά τον μήνα Απρίλιο διατηρεί την γραμμικότητά της και στα δύο εξεταζόμενα

διαστήματα εμπιστοσύνης και παραμένει αυξητική ή έως και μηδενική (Πίν. 3-9β). Το ίδιο συμβαίνει

και για τον Οκτώβριο αλλά μόνο για το διάστημα εμπιστοσύνης 95%. Αντίθετα, οι τάσεις των

υπολοίπων μηνών εμφανίζουν μεγαλύτερη αστάθεια στα εξεταζόμενα διαστήματα εμπιστοσύνης (τόσο

στο 95% όσο και στο 99%) και από θετικές μεταβάλλονται και γίνονται έως και αρνητικές.

Τα αντίστοιχα γραφήματα όπου γίνεται αναλυτική παρουσίαση των τάσεων και των κλίσεων (ρυθμών

μεταβολής) κάθε γραμμής τάσης σε διαφορετικά επίπεδα εμπιστοσύνης, με ταυτόχρονη παρουσίαση

57

και των καταλοίπων για κάθε τάση, εμφανίζονται στα Σχ. 18, 19 και 20, που αφορούν μόνο τους μήνες

με διαπιστωμένες στατιστικά σημαντικές τάσεις μεταβολής της ελάχιστης εξάτμισης στη Λαμία.

Πίνακας 3-9α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Λαμίας


ΛΑΜΙΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1977 2002 22 1,01 0,008 0,19

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1977 2002 19 0,82 0,006 0,17 ΜΑΡΤΙΟΣ 1977 2002 21 0,73 0,007 0,75 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1977 2002 22 2,81 0,01 0,031 0,45 ΜΑΙΟΣ 1977 2002 24 0,90 0,017 1,23 ΙΟΥΝΙΟΣ 1977 2002 23 1,90 0,10 0,084 2,58 ΙΟΥΛΙΟΣ 1977 2002 23 -0,95 -0,046 3,93 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1977 2002 23 1,27 0,044 2,04 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 23 -0,05 0,000 2,10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1977 2002 22 1,70 0,10 0,027 0,41 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 23 -0,38 0,000 0,3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977 2002 21 1,11 0,005 0,17



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,017 0,032 -0,005 0,025 0,52 -0,06 0,32 0,00

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,021 0,031 -0,010 0,025 0,54 -0,09 0,41 -0,02

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,042 0,046 -0,024 0,033 1,19 0,16 0,90 0,33

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 0,000 0,067 0,014 0,060 0,80 0,13 0,67 0,18

ΜΑΙΟΣ -0,053 0,089 -0,030 0,070 2,11 0,39 1,94 0,49

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,031 0,220 -0,003 0,186 3,89 0,71 3,76 1,20

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,202 0,101 -0,141 0,059 6,04 2,60 5,63 3,25

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,055 0,163 -0,028 0,130 3,57 1,07 3,03 1,19

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,071 0,083 -0,056 0,057 2,67 1,32 2,60 1,52

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,016 0,085 0,000 0,067 0,85 -0,17 0,66 0,03

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,019 0,013 -0,015 0,006 0,60 0,15 0,53 0,19

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,009 0,020 0,000 0,017 0,37 0,02 0,2 0,05

58

-1,00

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΑΠΡΙΛΙΟΣ


Σχήμα 18. Μέσες μηνιαίες τιμές της ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Απρίλιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

-4,00

-2,00

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΝΙΟΣ


Σχήμα 19. Μέσες μηνιαίες τιμές της ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Ιούνιο και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Λαμίας.

59

-1,00

-0,50

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ


Σχήμα 20. Μέσες μηνιαίες τιμές της ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου για τον μήνα Οκτωβριο και η


60

3.3 Τανάγρα


Η περιοχή της Τανάγρας εμφανίζει αρκετά υψηλές τιμές ετήσιας εξάτμισης. Κατά μέσο όρο 1841mm

±333mm εξατμίζονται στην περιοχή κάθε χρόνο. Σε εποχιακή βάση οι αντίστοιχες τιμές εμφανίζουν

έντονη διαφοροποίηση. Ελαχιστοποιούνται το χειμώνα (199mm ±42mm) και μεγιστοποιούνται το

καλοκαίρι (864mm ±124mm), ενώ εμφανίζουν ενδιάμεσες τιμές κατά τις μεταβατικές εποχές (383mm

±87mm την άνοιξη και 414mm ±82mm το φθινόπωρο). Σε μηνιαία βάση ο μήνας με την μεγαλύτερη

μέση εξάτμιση είναι ο Ιούλιος (311mm ±44mm) ενώ οι ρυθμοί εξάτμισης ελαχιστοποιούνται κατά τον

Δεκέμβριο (60mm ±15mm), όπως φαίνεται και στο Σχ. 21.

Τανάγρα (1982-2003)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


Μέσ

η ε

ξάτμ

ιση P

ICH

E 2

4ώ

ρου (

mm

)

Σχήμα 21. Μέσες μηνιαίες τιμές εξάτμισης Piche 24ώρου και οι τυπικές αποκλίσεις τους στην περιοχή

της Τανάγρας.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας (από τις 06:00 έως τις 18:00) η μέση ημερήσια εξάτμιση 12ώρου σε

μηνιαία βάση εμφανίζει κανονική κατανομή με υψηλές τιμές τους καλοκαιρινούς μήνες και χαμηλές

τους υπόλοιπους, ενώ οι τιμές ελαχιστοποιούνται κατά την χειμερινή περίοδο (Σχ. 22). Αντίστοιχες

61

κατανομές εμφανίζουν και οι μέγιστες αλλά και οι ελάχιστες τιμές όμως με μεγαλύτερη διακύμανση

και λιγότερο ομαλές μεταβολές.

Τανάγρα (1982-2003)

Μέση

εξάτμιση

Μέγιστη εξάτμιση

Ελάχιστη

εξάτμιση

0

2

4

6

8

10

12

14

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


Εξά

τμισ

η P

ICH

E 1

2ώ

ρου 0

6-1

8U

TC

(mm

)

Σχήμα 22. Μέσες (μπλε γραμμή), μέσες ελάχιστες (πράσινη γραμμή) και μέσες μέγιστες (κόκκινη

γραμμή) μηνιαίες τιμές εξάτμισης Piche 12ώρου (06-18UTC) στην περιοχή της Τανάγρας.


Η στατιστική διερεύνηση των τάσεων μεταβολής των ρυθμών εξάτμισης στην περιοχή της Τανάγρας

επιχειρείται μέσω της στατιστικής ανάλυσης δεδομένων από εξατμισίμετρο Piche για την περίοδο

1982-2003. Συγκεκριμένα, αναλύονται οι τάσεις:







62


Η μέση εξάτμιση 24ώρου στην περιοχή της Τανάγρας εμφανίζει μόνο ισχνή εποχιακή αύξουσα τάση

μεταβολής το καλοκαίρι (Πίν. 3-10α). Το επίπεδο σημαντικότητας είναι αρκετά χαμηλό, α=0,10, όμως

στατιστικά σημαντικό. Η τάση αυτή δεν φαίνεται να επηρεάζει τους ετήσιους ρυθμούς εξάτμισης, οι

οποίοι φαίνονται αμετάβλητοι από το 1982 έως το 2002. Σε μηνιαία βάση διαπιστώνονται στατιστικά

σημαντικές αυξητικές τάσεις τους μήνες Φεβρουάριο, Ιούνιο και Ιούλιο σε α=0,05 όμως ισχυρότερη

είναι η αυξητική τάση του Μαρτίου (α=0,01).

Η τάσεις του Μαρτίου διατηρούνται θετικές και στα δύο εξεταζόμενα διαστήματα εμπιστοσύνης (99%

και 95%) όπως φαίνεται στον Πίν. 3-10β. Αντίθετα οι τάσεις των υπόλοιπων μηνών διατηρούν την

θετική κλίση της γραμμής τάσης μόνο στο διάστημα εμπιστοσύνης 95%, ενώ στο 99% γίνονται ακόμα

και οριακά αρνητικές και ως εκ τούτου είναι ενδεικτικές.

Πίνακας 3-10α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέσης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Τανάγρας


ΤΑΝΑΓΡΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 -0,32 -0,427 74,60

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 2,48 0,05 2,325 41,09 ΜΑΡΤΙΟΣ 1982 2002 18 2,84 0,01 2,200 51,55 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1982 2002 17 0,37 0,757 111,13 ΜΑΙΟΣ 1982 2002 19 1,05 1,682 162,57 ΙΟΥΝΙΟΣ 1982 2002 17 2,43 0,05 3,875 212,73 ΙΟΥΛΙΟΣ 1982 2002 17 2,27 0,05 4,497 259,44 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1982 2002 16 1,40 2,513 256,27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 18 0,38 0,808 198,66 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,37 0,330 124,91 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,87 0,929 64,35 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 1,28 0,552 51,643

ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1982 2002 14 1,20 2,643 169,01

ΑΝΟΙΞΗ 1982 2002 17 1,15 4,399 332,31

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1982 2002 16 1,67 0,10 9,728 722,65

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 1982 2002 17 0,12 0,676 397,39

ΕΤΟΣ 1982 2002 11 1,09 10,981 1617,4

63

Πίνακας 3-10β. Εκτίμηση των Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99% (συνέχεια Πίν.4α).


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -2,370 2,153 -1,911 1,152 95,12 41,75 90,36 53,91

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,178 3,737 0,669 3,235 75,59 27,27 66,14 34,22

ΜΑΡΤΙΟΣ 0,159 5,962 0,956 5,296 77,60 22,65 64,85 29,65

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -3,840 5,756 -2,364 5,185 158,99 43,83 143,96 50,67

ΜΑΙΟΣ -3,079 7,001 -1,901 5,192 210,08 100,30 203,33 124,31

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,407 8,459 1,247 7,146 265,96 156,46 246,85 172,32

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,429 8,509 0,219 7,406 314,03 223,01 305,91 234,04

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -4,249 9,809 -2,288 7,476 336,09 179,65 304,78 211,61

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -3,929 6,149 -2,984 4,645 233,37 154,89 224,51 167,67

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -2,519 4,682 -1,867 3,211 160,56 89,4713 155,73 95,3578

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -1,521 2,603 -1,035 2,423 83,4707 49,8595 79,578 52,3722

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -1,200 2,976 -0,662 1,972 72,8 24,5394 65,812 42,3231

ΧΕΙΜΩΝΑΣ -3,306 8,274 -1,677 7,251 238,489 95,6717 219,33 110,05

ΑΝΟΙΞΗ -4,814 15,221 -3,807 13,494 424,12 224,629 408,62 237,028

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ -4,592 24,535 -1,257 19,898 906,077 611,956 863,27 659,968

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ -8,697 10,532 -6,480 7,518 482,351 317,116 468,64 352,982

ΕΤΟΣ -22,314 61,670 -9,786 55,478 2042,99 1207,25 1813,7 1238,21

-200,00

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ


Σχήμα 23. Μέσες μηνιαίες τιμές μέσης εξάτμισης Piche 24ώρουγια το καλοκαίρι και η γραμμή τάσης

στην περιοχή της Τανάγρας.

64

Ειδικότερα για το καλοκαίρι, αφενός το χαμηλό επίπεδο σημαντικότητας της τάσης (α=0,10) και

αφετέρου οι αρνητικές τιμές της κλίσης της γραμμής τάσης στα διαστήματα εμπιστοσύνης, δεν

συνεπικουρούν για την επιβεβαίωση της γραμμικότητας της τάσης και της σίγουρα θετικής τιμής της

τάσης (Σχ. 23) και ως εκ τούτου η τάση πρέπει να αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη.


Οι τάσεις και οι ρυθμοί που έχουν μεταβληθεί οι ρυθμοί της μέγιστης εξάτμισης 24ώρου στην περιοχή

της Τανάγρας παρουσιάζονται στους Πίν. 3-11α και β. Από την ανάλυση προκύπτει ότι σε όλους σχεδόν

τους μήνες του έτους οι μεταβολές των τάσεων είναι μηδενικές (σταθερές). Εξαίρεση αποτελούν ο

Φεβρουάριος και ο Μάρτιος που εμφανίζουν ελαφρά αυξητικές τάσεις την περίοδο 1982-2002, σε

επίπεδα σημαντικότητα α=0,05 και 0,10, αντίστοιχα. Οι τάσεις αυτές δεν διατηρούνται αυξητικές σε

κανένα από τα εξεταζόμενα διαστήματα εμπιστοσύνης (95% και 99%) αλλά παίρνουν μέχρι και ελαφρά

αρνητικές τιμές, με εξαίρεση τη τάση του Φεβρουαρίου στο διάστημα εμπιστοσύνης 95%.

Πίνακας 3-11α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Τανάγρας


ΤΑΝΑΓΡΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 0,05 0,014 5,94

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 2,26 0,05 0,262 3,05 ΜΑΡΤΙΟΣ 1982 2002 18 1,93 0,10 0,200 4,15 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1982 2002 17 0,66 0,083 8,06 ΜΑΙΟΣ 1982 2002 19 0,07 0,008 11,08 ΙΟΥΝΙΟΣ 1982 2002 17 0,70 0,100 12,30 ΙΟΥΛΙΟΣ 1982 2002 17 1,28 0,126 13,98 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1982 2002 16 0,00 0,002 14,93 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 18 0,08 0,000 11,05 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 -0,25 -0,057 8,74 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 1,11 0,113 4,66 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 1,07 0,089 3,96

65

Πίνακας 3-11β. Εκτίμηση των Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99% (συνέχεια Πίν. 3-11α).


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,272 0,400 -0,238 0,366 9,63 1,40 9,20 1,82

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,083 0,509 0,027 0,493 6,42 0,93 5,21 1,03

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,064 0,533 -0,006 0,436 6,63 1,22 6,01 2,05

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,322 0,539 -0,216 0,416 11,68 0,94 10,71 3,03

ΜΑΙΟΣ -0,287 0,267 -0,187 0,233 13,56 7,50 12,84 8,10

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,257 0,434 -0,133 0,335 16,68 8,12 15,03 9,38

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,150 0,354 -0,064 0,300 17,10 11,63 16,31 11,90

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,310 0,422 -0,142 0,307 17,83 10,18 16,71 10,53

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,202 0,268 -0,147 0,161 13,67 9,14 13,04 9,54

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,480 0,289 -0,344 0,156 13,96 5,05 12,50 7,34

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,189 0,319 -0,063 0,244 7,88 3,38 6,62 4,27

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,183 0,461 -0,105 0,371 7,57 1,34 6,56 2,43


Οι ελάχιστες τιμές εξάτμισης 24ώρου στην Τανάγρα έχουν διαφοροποιηθεί ελάχιστα έως καθόλου τα

τελευταία χρόνια. Κλιματικά, και σε ότι αφορά τους ρυθμούς της ελάχιστης εξάτμισης δεν

διαπιστώνονται στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ακόμα και σε μηνιαία βάση (Πίν. 14α).

Πίνακας 3-12α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της ελάχιστης εξάτμισης Piche 24ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Τανάγρας


ΤΑΝΑΓΡΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 24ώρου

Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 -0,27 0,000 0,40

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 1,13 0,019 0,17 ΜΑΡΤΙΟΣ 1982 2002 18 1,11 0,015 0,29 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1982 2002 17 0,50 0,024 0,82 ΜΑΙΟΣ 1982 2002 19 0,39 0,011 1,64 ΙΟΥΝΙΟΣ 1982 2002 17 1,94 0,10 0,175 1,53 ΙΟΥΛΙΟΣ 1982 2002 17 1,03 0,056 5,00 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1982 2002 16 1,08 0,089 3,74 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 18 -0,99 -0,050 3,98 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,95 0,024 0,83 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,47 0,000 0,60 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,84 0,006 0,24

66



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,050 0,028 -0,031 0,022 1,00 0,05 0,71 0,13

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,026 0,081 -0,012 0,056 0,65 -0,46 0,44 -0,16

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,033 0,055 -0,016 0,043 0,82 -0,09 0,66 0,07

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,067 0,075 -0,050 0,062 2,01 0,15 1,75 0,28

ΜΑΙΟΣ -0,100 0,078 -0,076 0,067 3,00 0,67 2,61 0,80

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,056 0,350 0,000 0,300 4,95 0,20 4,30 0,90

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,219 0,352 -0,066 0,245 7,88 1,52 6,56 1,92

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,252 0,472 -0,127 0,349 7,57 -0,95 6,39 0,28

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,247 0,127 -0,188 0,062 5,77 2,17 4,79 2,83

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,061 0,100 -0,026 0,065 1,53 0,10 1,17 0,37

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,017 0,029 -0,010 0,022 0,73 0,26 0,64 0,33

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,017 0,033 -0,009 0,027 0,43 -0,03 0,32 0,03

Ειδικότερα, η εικόνα παραμένει η ίδια και σε όλους τους μήνες δεν διαπιστώνονται ουσιαστικές

διαφοροποιήσεις. Εξαίρεση ίσως αποτελεί η στατιστικά σημαντική αυξητική τάση των ρυθμών

ελάχιστης εξάτμισης του Ιουνίου, όμως σε σχετικά χαμηλό επίπεδο σημαντικότητας (α=0,10). Η τάση

αυτή παραμένει από ελαφρά αυξητική έως μηδενική σε επίπεδο εμπιστοσύνης 95%, όμως γίνεται ως

και ελαφρά αρνητική σε διάστημα εμπιστοσύνης 99%, με αποτέλεσμα να θεωρείται απλά ενδεικτική

(Πίν. 3-12β).

Μέση εξάτμιση Piche (12ώρου 06-18UTC)

Η μέση εξάτμιση ημέρας (το 12ώρο 06-18UTC) παρουσιάζει γενικά σταθερές τάσεις μεταβολής στην

Τανάγρα, σε ετήσιο αλλά και εποχιακό επίπεδο. Όπως διαπιστώνεται από τον Πίν. 3-13α οι τάσεις

εποχιακά και ετήσια είναι στατιστικά μη σημαντικές. Εξαίρεση αποτελούν μεμονωμένοι μήνες και

συγκεκριμένα ο Φεβρουάριος, ο Μάρτιος, ο Ιούνιος και ο Ιούλιος, οι οποίοι εμφανίζουν αυξητικές

τάσεις, στατιστικά σημαντικές σε επίπεδα σημαντικότητας μεγαλύτερα από α=0,10. Μάλιστα ο

Μάρτιος και ο Ιούνιος εμφανίζουν αυξητικές τάσεις σε α=0,05, ενώ ο Φεβρουάριος σε α=0,01.

Από την πιο λεπτομερή ανάλυση των διαστημάτων εμπιστοσύνης που παρουσιάζονται στον Πίν. 3-13β,

προκύπτει ότι μόνο για τον μήνα Φεβρουάριο επιβεβαιώνεται η γραμμικότητα της αυξητικής τάσης,

ενώ για τους υπόλοιπους μήνες οι τάσεις είναι οριακά θετικές σε διαφορετικά επίπεδα εμπιστοσύνης

και ως εκ τούτου τα αποτελέσματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη. Οι παραπάνω

ισχυρισμοί επιβεβαιώνονται και από τις κατανομές των καταλοίπων που παρουσιάζονται στα Σχ. 24-27,

για τους αντίστοιχους μήνες.

67

Πίνακας 3-13α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέσης εξάτμισης Piche 12ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Τανάγρας


ΤΑΝΑΓΡΑ – ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ Piche 12ώρου



Test κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2003 17 -0,37 -0,006 1,52

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2003 17 2,85 0,01 0,062 1,03 ΜΑΡΤΙΟΣ 1982 2003 18 2,54 0,05 0,062 1,15 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1982 2003 18 0,08 0,010 3,00 ΜΑΙΟΣ 1982 2003 19 1,37 0,053 3,99 ΙΟΥΝΙΟΣ 1982 2003 17 2,35 0,05 0,089 5,61 ΙΟΥΛΙΟΣ 1982 2003 17 1,81 0,10 0,107 6,28 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1982 2003 17 1,11 0,040 6,47 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2003 18 0,45 0,014 5,15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1982 2003 18 0,53 0,011 3,13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2003 17 0,82 0,020 1,54 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2003 17 0,04 0,002 1,16

ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1982 2003 14 1,26 0,062 3,72

ΑΝΟΙΞΗ 1982 2003 18 1,29 0,123 8,20

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1982 2003 17 1,44 0,211 18,62

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 1982 2003 17 0,12 0,019 10,04

ΕΤΟΣ 1982 2003 12 1,37 0,023 3,32



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,040 0,038 -0,035 0,026 1,98 0,90 1,92 1,08

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 0,004 0,093 0,021 0,086 1,85 0,68 1,66 0,78

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,002 0,152 0,023 0,123 1,95 0,42 1,56 0,66

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,106 0,131 -0,081 0,110 4,23 1,34 3,92 1,60

ΜΑΙΟΣ -0,060 0,165 -0,015 0,134 5,11 2,56 4,61 2,86

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,029 0,205 0,019 0,175 6,97 4,23 6,45 4,58

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,018 0,205 -0,002 0,183 7,81 5,38 7,62 5,73

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,087 0,180 -0,050 0,151 7,94 5,21 7,28 5,66

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,103 0,137 -0,077 0,110 6,09 4,22 5,86 4,34

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,064 0,114 -0,041 0,098 3,92 2,27 3,80 2,38

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,046 0,070 -0,028 0,056 2,13 1,01 1,84 1,21

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,041 0,042 -0,025 0,031 1,64 0,72 1,45 0,77

ΧΕΙΜΩΝΑΣ -0,074 0,181 -0,028 0,159 5,39 2,17 4,97 2,53

ΑΝΟΙΞΗ -0,108 0,365 -0,060 0,308 10,49 5,42 10,14 6,17

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ -0,136 0,523 -0,077 0,409 22,94 15,58 22,41 16,75

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ -0,210 0,258 -0,174 0,175 112,00 8,27 11,70 8,97

ΕΤΟΣ -0,033 0,108 -0,015 0,101 4,00 2,55 3,72 2,64

68

-1,00

-0,50

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ


Σχήμα 24. Μέσες μηνιαίες τιμές μέσης εξάτμισης Piche 12ώρου (06-18UTC) για τον μήνα Φεβρουάριο

και η γραμμή τάσης στην περιοχή της Τανάγρας.

-1,00

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΜΑΡΤΙΟΣ


Σχήμα 25. Μέσες μηνιαίες τιμές μέσης εξάτμισης Piche 12ώρου (06-18UTC) για τον μήνα Μάρτιο και η

γραμμή τάσης στην περιοχή της Τανάγρας.

69

-2,00

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΝΙΟΣ


Σχήμα 26. Μέσες μηνιαίες τιμές μέσης εξάτμισης Piche 12ώρου (06-18UTC) για τον μήνα Ιούνιο και η


-4,00

-2,00

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Έτος

ΙΟΥΛΙΟΣ


Σχήμα 27. Μέσες μηνιαίες τιμές μέσης εξάτμισης Piche 12ώρου (06-18UTC) για τον μήνα Ιούλιο και η


70


Οι ρυθμοί μέγιστης εξάτμισης ημέρας (12ώρου 06-18UTC) δεν εμφανίζουν ουσιαστικές

διαφοροποιήσεις τα τελευταία χρόνια. Η σταθερότητα των ρυθμών επιβεβαιώνεται σε μηνιαίο αλλά

και εποχιακό – ετήσιο επίπεδο από την απουσία στατιστικά σημαντικών τάσεων (Πίν. 16α), με εξαίρεση

τις σημαντικές αυξητικές τάσεις του Φεβρουαρίου και του Μαρτίου, όμως σε σχετικά χαμηλό επίπεδο

σημαντικότητας (α=0,10). Από την ανάλυση του Πίν. 16β επιβεβαιώνεται η σχετική αστάθεια της τάσης

που οριακά γίνεται ακόμα και αρνητική. Ως εκ τούτου οι τάσεις αυτές πρέπει να θεωρούνται μεν

θετικές αλλά με επιφύλαξη.

Πίνακας 3-14α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της μέγιστης εξάτμισης Piche 12ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Τανάγρας



Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 0,45 0,047 3,33

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 1,81 0,10 0,130 2,56 ΜΑΡΤΙΟΣ 1982 2002 17 1,86 0,10 0,110 3,26 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1982 2002 17 0,04 0,023 5,30 ΜΑΙΟΣ 1982 2002 19 0,14 0,056 8,14 ΙΟΥΝΙΟΣ 1982 2002 17 0,25 0,020 9,90 ΙΟΥΛΙΟΣ 1982 2002 17 0,45 0,053 10,97 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1982 2002 16 -0,41 -0,035 11,96 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 18 0,00 0,000 8,45 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 -0,21 -0,021 6,15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,83 0,044 3,4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,58 0,025 2,775

Πίνακας 3-14β. Εκτίμηση των Q και Β για επίπεδα εμπιστοσύνης 95% και 99% (συνέχεια Πίν. 3-14α).


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,184 0,246 -0,121 0,166 6,14 1,60 5,14 2,47

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,129 0,406 -0,009 0,317 5,39 0,45 3,97 1,29

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,078 0,303 -0,013 0,233 5,42 1,37 4,51 1,80

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,302 0,315 -0,185 0,229 9,91 1,95 8,11 2,81

ΜΑΙΟΣ -0,192 0,200 -0,126 0,148 10,47 6,30 9,44 7,18

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,160 0,260 -0,098 0,200 11,64 6,90 11,37 7,90

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,251 0,351 -0,144 0,293 14,57 8,10 13,15 8,57

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,352 0,300 -0,253 0,194 15,97 8,20 14,77 8,79

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,243 0,230 -0,189 0,119 11,44 6,58 10,81 7,50

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,312 0,215 -0,239 0,109 9,80 4,14 9,37 4,89

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,114 0,241 -0,056 0,200 5,39 2,46 4,42 2,9

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,200 0,232 -0,097 0,162 5,7 1,19 4,35 1,94

71


Αντίστοιχες με τις τάσεις της μέγιστης εξάτμισης 12ώρου είναι και οι τάσεις της ελάχιστης τιμής.

Διαπιστώνεται λοιπόν μια σταθερότητα στους ρυθμούς εξάτμισης σε εποχιακή, ετήσια και μηνιαία

κλίμακα κατά την περίοδο 1982-2002 (Πίν. 3-15α). Εξαίρεση ίσως αποτελούν οι ρυθμοί ελάχιστης

εξάτμισης του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου, οι οποίοι εμφανίζονται αυξητική και στατιστικά

σημαντικοί όμως σε επίπεδα σημαντικότητα μόλις α=0,10.

Από την ανάλυση του Πίν. 3-15β είναι εμφανές ότι η γραμμική τάση του Οκτωβρίου παρουσιάζει

μεγάλη αστάθεια και στα δύο εξεταζόμενα διαστήματα εμπιστοσύνης και η κλίση της γραμμής γίνεται

οριακά αρνητική. Αντίθετα το Φεβρουάριο η τάση παραμένει αυξητική στο διάστημα εμπιστοσύνης

95%, όμως γίνεται οριακά αρνητική στο 99%. Και στις δύο περιπτώσεις οι τάσεις μπορούν να

θεωρηθούν αυξητικές αλλά ενδεικτικές.

Πίνακας 3-15α. Διερεύνηση τάσεων μεταβολής της ελάχιστης εξάτμισης Piche 12ώρου και έλεγχος της σημαντικότητάς τους (α) καθώς και εκτίμηση των κλίσεων κατά Sen στην περιοχή της Τανάγρας



Μήνας


Mann-Kendall Test

κλίση SEN


ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 -0,74 0,000 0,15

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1982 2002 16 1,88 0,10 0,019 0,09 ΜΑΡΤΙΟΣ 1982 2002 17 0,00 0,000 0,20 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1982 2002 17 -0,25 0,000 0,50 ΜΑΙΟΣ 1982 2002 19 0,39 0,018 1,11 ΙΟΥΝΙΟΣ 1982 2002 17 1,28 0,115 1,55 ΙΟΥΛΙΟΣ 1982 2002 17 0,45 0,044 3,53 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1982 2002 16 0,95 0,074 2,82 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 18 -0,76 -0,031 2,48 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 1,78 0,10 0,038 0,08 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 -1,09 -0,008 0,33 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 2002 17 0,39 0,000 0,20

72



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -0,028 0,014 -0,023 0,009 0,50 -0,03 0,42 0,04

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ -0,008 0,055 0,000 0,039 0,23 -0,33 0,20 -0,14

ΜΑΡΤΙΟΣ -0,025 0,025 -0,020 0,017 0,60 -0,03 0,52 0,08

ΑΠΡΙΛΙΟΣ -0,062 0,046 -0,050 0,034 1,45 0,13 1,20 0,23

ΜΑΙΟΣ -0,100 0,110 -0,071 0,081 2,10 -0,04 1,67 0,26

ΙΟΥΝΙΟΣ -0,080 0,233 -0,032 0,212 4,02 0,40 3,59 0,54

ΙΟΥΛΙΟΣ -0,190 0,250 -0,125 0,198 5,66 0,95 5,40 1,53

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ -0,182 0,385 -0,088 0,285 5,39 -1,29 4,41 -0,12

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ -0,150 0,100 -0,134 0,048 3,43 1,20 3,32 1,73

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -0,023 0,092 -0,004 0,066 0,70 -0,36 0,6585 -0,0644

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ -0,025 0,017 -0,020 0,006 0,53 0,12 0,48 0,22

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ -0,011 0,020 -0,008 0,014 0,22 -0,04 0,2 0,03

73

Κεφάλαιο ΙV:

Σύνοψη Αποτελεσμάτων - Συμπεράσματα

4.1 Γενικά

Στην παρούσα εργασία αναλύθηκαν οι τάσεις μεταβολής των ρυθμών εξάτμισης με τη χρήση

μακροχρόνιων σειρών δεδομένων από τρεις μετεωρολογικούς σταθμούς της Στερεάς Ελλάδας. Στο

κεφάλαιο αυτό γίνεται σύνοψη των σημαντικότερων αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την

αναλυτική παρουσίαση των τάσεων μεταβολής της εξάτμισης του προηγούμενου κεφαλαίου και

επιχειρείται η εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων για κάθε περιοχή που εξετάστηκε αλλά και για την

ευρύτερη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας. Ταυτόχρονα γίνεται εντοπισμός των προβλημάτων που μπορεί

να προκύψουν στα φυσικά οικοσυστήματα αλλά και στις αγροτικές καλλιέργειες, όμως με επιφύλαξη

καθώς για να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα της κλιματικής κατάστασης κάθε περιοχής απαιτείται

αντίστοιχη ανάλυση των τάσεων των βροχοπτώσεων αλλά και της θερμοκρασίας, η οποία όμως δεν

αποτελεί αντικείμενο της παρούσας μελέτης.

4.2 Σύνοψη αποτελεσμάτων

Οι ρυθμοί εξάτμισης και στις τρεις περιοχές που μελετήθηκαν είναι γενικά υψηλοί σε σχέση με άλλες

περιοχές της χώρας. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που στην ευρύτερη περιοχή οι παραγωγοί έχουν

υιοθετήσει γεωργικές καλλιέργειες χαμηλών υδατικών απαιτήσεων και με μικρές αποδόσεις. Για τους

υπό εξέταση σταθμούς οι μέσοι ρυθμοί μηνιαίας εξάτμισης παρουσιάζονται συγκριτικά στο Σχ. 28.

Από την ανάλυση των τάσεων εξάτμισης σε 3 σταθμούς της Στερεάς Ελλάδας, δηλαδή σε Αλίαρτο,

Λαμία και Τανάγρα, με διαθεσιμότητα μακρόχρονων σειρών δεδομένων, γενικά μπορούν να

συνοψισθούν στα ακόλουθα:

74

Αλίαρτος

(1977-1998)

Τανάγρα

(1982-2002)

Λαμία

(1977-2003)

0

50

100

150

200

250

300

350

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


Μέσ

η ε

ξά

τμ

ιση

PIC

HE

24

ώρ

ου

(m

m)

Σχήμα 28. Μέσες μηνιαίες τιμές μέσης εξάτμισης στις περιοχές Αλίαρτος, Λαμία και Τανάγρα του Γ.Δ.

Στερεάς Ελλάδας.

Αλίαρτος

Από τα δεδομένα της περιοχής της Αλιάρτου που λειτουργούν ταυτόχρονα δύο όργανα μέτρησης

της εξάτμισης (PAN και Piche) φαίνεται ότι πιο ευαίσθητη μέθοδος για την ανάλυση κλιματικών

τάσεων είναι η μέθοδος Piche. Αυτό πιθανώς οφείλεται στις υψηλές απαιτήσεις συντήρησης των

οργάνων της μεθόδου PAN που συχνά δεν εφαρμόζονται, με αποτέλεσμα να μην παράγονται τόσο

υψηλής ακρίβειας μετρήσεις ώστε να επιτρέπουν την μελέτη μεταβολών του κλίματος.

Η περιοχή της Αλιάρτου έχει αρκετά ξηροθερμικό κλίμα που ευνοεί την έντονη εξάτμιση νερού.

Κάθε χρόνο εξατμίζονται κατά μέσον όρο 1427mm/έτος.

Σε σχέση με παλαιότερα, οι ρυθμοί εξάτμισης που προσδιορίστηκαν με την μέθοδο ΡΑΝ είναι

γενικά σταθεροί σε εποχιακή και ετήσια βάση, όμως σε μηνιαία παρατηρείται μείωση τους μήνες

Μάιο έως Αύγουστο με μηνιαίους ρυθμούς, μεγαλύτερους από -1,9mm/έτος.

Στην ανάλυση των μετρήσεων από εξατμισίμετρο Piche διαπιστώνεται μείωση της μέσης εξάτμισης

σε ετήσια βάση. Το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις εποχές του έτους και σε όλους τους μήνες με

εξαίρεση τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο που παραμένουν αμετάβλητοι.

Στην Αλίαρτο, με τη μέθοδο ΡΑΝ, ο Ιούνιος, ο Ιούλιος και ο Αύγουστος εμφανίζουν μείωση στους

ρυθμούς της μέγιστης ημερήσιας εξάτμισης όμως ο Νοέμβριος μείωση.

75

Στην Αλίαρτο με τη μέθοδο Piche η μέγιστη εξάτμιση τον Απρίλιο, τον Μάιο και τον Οκτώβριο δεν

έχει μεταβληθεί σε σχέση με παλαιότερα, όμως όλους τους άλλους μήνες έχει μειωθεί σημαντικά.

Η ελάχιστη εξάτμιση με τη μέθοδο ΡΑΝ, παραμένει αμετάβλητη όλους τους μήνες σε σχέση με

παλαιότερα και δεν διαπιστώνεται στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση της. Με τη μέθοδο Piche

από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο καθώς και τον Οκτώβριο έχουν μειωθεί οι ρυθμοί της ελάχιστης

εξάτμισης, ενώ τους υπόλοιπους μήνες δεν έχουν διαφοροποίηση.

Όλους τους μήνες, τις εποχές αλλά και σε επίπεδο έτους οι ρυθμοί εξάτμισης ημέρας (12ώρου)

εμφανίζουν μείωση.

Λαμία

Στη Λαμία η μέση ετήσια εξάτμιση φτάνει τα 1771mm/έτος. Οι ρυθμοί εξάτμισης γενικά δεν

εμφανίζουν διαφοροποίηση σε σχέση με παλαιότερα. Εξαίρεση ίσως αποτελεί η άνοιξη όπου

διαπιστώνεται σημαντική αύξηση της εξάτμισης, ενώ σε επίπεδο μηνών όλοι οι μήνες έχουν

σταθερούς ρυθμούς εξάμτισης εκτός από τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο που έχουμε αύξηση.

Στη Λαμία η μέγιστη εξάτμιση του μήνες Μάρτιο έως Ιούλιο έχει αυξηθεί σε σχέση με

παλαιότερα, ενώ οι υπόλοιποι μήνες μένουν αδιαφοροποίητοι.

Η ελάχιστη εξάτμιση δεν έχει μεταβληθεί τους περισσότερους μήνες, όμως εμφανίζει αύξηση

τον Απρίλιο, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο.

Τανάγρα

Στην Τανάγρα η εξάτμιση φτάνει τα 1841mm/έτος. Η εξάτμιση δεν έχει διαφοροποιηθεί σε

σχέση με παλιότερα σε ετήσια βάση, παρόλο που κατά το καλοκαίρι έχει αυξηθεί. Σε επίπεδο

μηνών καταγράφεται αύξηση της εξάτμισης τον Φεβρουάριο, τον Μάρτιο, τον Ιούνιο και τον

Ιούλιο.

Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο παρατηρείται αύξηση της μέγιστης εξάτμισης, ενώ τον Ιούνιο

αύξηση της ελάχιστης. Τους υπόλοιπους μήνες δεν εντοπίζονται διαφοροποιήσεις στις ακραίες

τιμές.

Η μέση εξάτμιση ημέρας (12ώρου) έχει αλλάξει τον Φεβρουάριο, τον Μάρτιο, τον Ιούνιο και

τον Ιούλιο και μάλιστα έχει αυξηθεί σε σχέση με παλαιότερα. Παρόλα αυτά οι μεταβολές

76

αυτές, αν και σημαντικές, δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να επηρεάσουν τις εποχιακές ή την

ετήσια τιμή.

Η μέγιστη εξάτμιση ημέρας (12ώρου) έχει αλλάξει τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, όμως

παραμένει αμετάβλητη τους υπόλοιπους μήνες. Αντίστοιχα, η ελάχιστη εξάτμιση έχει αυξηθεί

τον Φεβρουάριο και τον Οκτώβριο.

4.3 Συμπεράσματα

Στην Αλίαρτο οι ρυθμοί εξάτμισης (μέσοι, μέγιστοι και ελάχιστοι) εμφανίζουν μείωση ή κατά

περίπτωση σταθερότητα σε σχέση με παλαιότερα. Δεδομένου ότι η περιοχή είναι αρκετά ξηροθερμική,

αυτή η μεταβολή μπορεί να θεωρηθεί ευνοϊκή τόσο για την ανάπτυξη της φυσικής βλάστησης όσο και

για την εγκατάσταση και ανάπτυξη γεωργικών καλλιεργειών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ευρύτερη

περιοχή της Στερεάς χαρακτηρίζεται από σχετικά υποβαθμισμένη δασική βλάστηση, αυτές οι

μεταβολές στους ρυθμούς της εξάτμισης αναμένεται, εφόσον διατηρηθούν, να βελτιώσουν μελλοντικά

την εικόνα των δασών της ευρύτερης περιοχής. Ως προς τις γεωργικές καλλιέργειες στην περιοχή οι

παραγωγοί ήδη απασχολούνται περισσότερο με ξηροανθεκτικές καλλιέργειες (με εξαίρεση τις

καλλιέργειες μηδικής), όπως σιτηρά, αμπέλι και ελιά στις οποίες μάλιστα σε ελάχιστες περιπτώσεις

εφαρμόζουν άρδευση. Η διατήρηση πτωτικών ρυθμών στην εξάτμιση αναμένεται να ευνοήσει την

αύξηση της παραγωγικότητας των καλλιεργειών στην περιοχή, καθώς τα καλλιεργούμενα φυτά θα

έχουν να καλύψουν μικρότερες υδατικές ανάγκες. Εντούτοις, εδώ είναι σημαντικό να τονιστεί ότι για

την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων θα πρέπει να διερευνηθούν και οι αντίστοιχες τάσεις

μεταβολής των βροχοπτώσεων που αποτελούν βασικό παράγοντα κάλυψης των υδατικών αναγκών

των φυτοκαλλιέργειων στην περιοχή.

Στην Λαμία οι υψηλοί ρυθμοί εξάτμισης αποτελούν περιοριστικό παράγοντα για την εγκατάσταση

υδατοαπαιτητικών καλλιεργειών. Στην περιοχή δεν διαπιστώνεται σημαντική μεταβολή τους σε σχέση

με παλαιότερα. Η διαπιστωμένη αύξηση το Φεβρουάριο και τον Μάρτιο δεν αναμένεται να επηρεάσει

σημαντικά την ανάπτυξη των υφιστάμενων καλλιεργειών καθώς συμβαίνουν σε μήνες που βρίσκονται

πριν ή στα πρώτα βλαστητικά στάδια ανάπτυξης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον βέβαια έχει η σημαντική

αύξηση των μέγιστων ημερήσιων ρυθμών εξάτμισης που καταγράφονται από τον Μάρτιο έως των

Ιούλιο. Οι ρυθμοί αυτοί, εφόσον οφείλονται σε αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών είναι πιθανό να

77

προκαλέσουν μείωση της παραγωγής στην περιοχή ή ακόμα και μερική καταστροφή του φυτικού

κεφαλαίου εφόσον διατηρηθούν μελλοντικά. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιθανό να απαιτηθούν

μέτρα αντιμετώπισης φαινομένων θερμικής καταπόνησης.

Στην Τανάγρα η εξάτμιση είναι κατά πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές που

εξετάστηκαν. Η αύξηση των ρυθμών εξάτμισης που διαπιστώνεται κατά την καλοκαιρινή περίοδο,

εφόσον διατηρηθεί, θα προκαλέσει μεγάλες απώλειες στο γεωργικό εισόδημα των παραγωγών καθώς

οι περισσότερες καλλιέργειες της περιοχής δεν αρδεύονται. Βέβαια, οι ξηροανθεκτικές καλλιέργειες

που παραδοσιακά εφαρμόζονται στην περιοχή καθώς και το ότι δεν διαπιστώνεται αντίστοιχη αύξηση

των ρυθμών της μέγιστης εξάτμισης, δίνουν κάποια περιθώρια ανοχής των καλλιεργειών στο θερμικό

stress. Εφόσον όμως οι ρυθμοί εξάτμισης του καλοκαιριού εμφανίζουν στατιστικά σημαντική θετική

τάση αργά η γρήγορα θα απαιτηθεί η εγκατάσταση αρδευτικών συστημάτων ώστε να καλύπτονται οι

υδατικές ανάγκες, έστω και με μεθόδους ελλειμματικής άρδευσης, κυρίως κατά την δυσμενή

καλοκαιρινή περίοδο που αναμένεται να γίνει δυσμενέστερη, όπως ήδη αναφέρθηκε.

Γενικά για την ευρύτερη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας φαίνεται ότι η επίδραση των αστικών κέντρων

στη μελέτη των τάσεων μεταβολής της εξάτμισης είναι σημαντική. Οι περιοχές όπως η Τανάγρα που

δέχονται τις αρνητικές κλιματικές επιδράσεις εξαιτίας της αύξησης της αστικοποίησης στην Αττική

έχουν να αντιμετωπίσουν δυσμενέστερες συνθήκες σε σχέση με παλαιότερα με έντονες αρνητικές

επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγή. Λιγότερο έντονο είναι το πρόβλημα στα μικρότερα αστικά κέντρα

όπως η περιοχή της Λαμίας, όμως και εκεί διαπιστώνονται αντίστοιχες επιβαρύνσεις. Σε περιοχές που

οι χρήσεις γης ήταν και παραμένουν παραδοσιακά αγροτικές, όπως η Αλίαρτος, δεν διαπιστώνονται

αρνητικές επιδράσεις αλλά αντίθετα καταγράφεται βελτίωση των υδατικών συνθηκών, τουλάχιστον

των ρυθμών εξάτμισης, σε σχέση με παλαιότερα.

Οι προαναφερόμενες διαφοροποιήσεις μας δείχνουν ότι οι μεταβολές του κλίματος ακόμα και σε

σχετικά κοντινές περιοχές μπορεί να πολύ διαφορετικές και συνεπώς τα μέτρα που θα πρέπει να

προταθούν θα πρέπει να εξειδικεύονται κατά περίπτωση για κάθε περιοχή. Η ορθολογική άρδευση, η

εκμετάλλευση της χρονικής και χωρικής άνισης κατανομής της βροχοπτώσεων μέσω της κατασκευής

έργων αξιοποίησης των επιφανειακών υδατικών πόρων της περιοχής πρέπει να αποτελέσουν βάση για

το μελλοντικό σχεδιασμό και για την λήψη αποφάσεων, ώστε να διατηρηθεί ή/και να αναπτυχθεί η

αγροτική παραγωγή σε μια περιοχή, όπως η Στερεά Ελλάδα, με συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με

άλλες, όπως είναι η μικρή απόσταση από το πληθυσμιακά υπερκορεσμένο αστικό κέντρο της Αττικής.

78

Βιβλιογραφία

Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (1999). Κλιµατικά στοιχεία των σταθµών της Ε.Μ.Υ. περιόδου 1955-

1997 τευχ. Α & Β Αθήνα: Ε.Μ.Υ.

Κούκουρα, Ζ. (2008). Χρήση σπόρων ποωδών φυτών με σκοπό την αναβάθμισητων βιότοπων του

λαγού, της ορεινής πέρδικας και του αγριόχοιρου. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ.

Κωτούλας, Δ. (2001). Υδρολογία και Υδραυλική Φυσικού Περιβάλλοντος. Τμήμα Εκδόσεων ΑΠΘ.

Θεσσαλονίκη.

Λιανός, Ε. (1993). Ανάπτυξη κριτηρίων για την αποδοχή δεδομένων-αξιολόγηση δεδομένων. Αθήνα:

Υπουργείο Γεωργίας .

Λιανός, Ε. (1993). Τρόπος και χρονική κλίμακα καταχώρησης πρωτογενών δεδομένων μετεωρολογίας.

Αθήνα: Υπουργείο Γεωργίας.

Μιμίκου, Μ., & Φωτόπουλος, Φ. (2004). Σημειώσεις στο Μεταπτυχιακό Μάθημα "Υδατικό Περιβάλλον

και Ανάπτυξη". Αθήνα: ΕΜΠ.

Μπαλτάς, Ε. (2012). Εξατμισοδιαπνοή: Σημειώσεις Μαθήματος. Αθήνα: ΕΜΠ.

Προύτσος, Ν. (2011). Σημειώσεις Μετεωρολογίας,Αγρομετεωρολογίας και Κλιματολογίας. Καλαμάτα:

ΑΤΕΙ Καλαμάτας,Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας.

Τσιγγοπούλου, Π. (2004). Ατμοσφαιρική Μόλυνση στο Λεκανοπέδιο της Αττικής - Εφαρμογή Μη

Παραμετρικών Τεχνικών. Αθήνα: Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

WWF Ελλάς. (2012). Η Ελλάδα τότε και τώρα: Διαχρονική χαρτογράφηση των καλύψεων γης (1987-

2007). Αθήνα: WWF Ελλάς.

Chen, H., Guo, S., Xu, C. and Singh, V.P. (2007). Historical temporal trends of hydro-climatic variables and

runoff response to climate variability and their relevance in water resource management in Hanjiang

basin. Journal of Hydrology, 344: 171-184.

Karpouzos, D.K., Kavalieratou, S. and Babajimopoulos, C. (2010). Trend analysis of precipitation data in

Pieria region (Greece). European Water, 30: 31-40.

Kendall, M.G. (1975). Rank correlation Methods. Charles Griffin, London.

Kiely, G. (1998). Environmental engineering. McGraw-Hill international editions.

Mann, H.B. (1945). Non-parametric tests against trend. Econometrica, 13: 245-249.

79

Proutsos N., K. Tsagari, G. Karetsos, A. Liakatas and Th. Kritikos(2010). Recent temperature trends over

mountainous Greece. European Water, 32: 15-23.

Salmi, T., Määttä, A., Anttila, P., Ruoho-Airola, T., & Amnell, T. (2002). Detecting trends of annual values

of atmospheric pollutants by the Mann-Kendall testand Sen's slope estimates-The EXCEL template

application MAKESENS. Helsinki: Finnish Meteorological Institute.

Sen, P.K. (1968). Estimates of the regression coefficient based on Kendall’s tau. Journal of the American

Statistical Association, 63: 1379-1389.

Tigkas, D.(2008). Drought identification in Greek regions. Proceedings of the International Symposium:

Water shortage management (G. Tsakiris, ed.). Athens, Greece, 121-131 p.

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΞΑΤΜΙΣΗΣ...

Documents