Νεολιθική – Χαλκολιθική Εποχή 7000π.Χ- 2500π.Χ

1. Που έχτιζαν τα σπίτια τους οι κάτοικοι της Νεολιθικής εποχής και γιατί;

Οι κάτοικοι έχτιζαν τα σπίτια τους κοντά στη θάλασσα ή κοντά σε ποταμούς και πάνω σε

λόφους, για να εξασφαλίζουν τη φυσική τους οχύρωση. Την επιλογή του χώρου υπαγόρευαν

οι ανάγκες των προϊστορικών ανθρώπων για ασφάλεια και τροφή.

3. Ποιοι είναι οι πιο αντιπροσωπευτικοί οικισμοί της ακεραμικής περιόδου και

δικαιολογήστε την απάντηση σας.

Είναι οι οικισμοί Καλαβασού και Χοιροκοιτίας. Στον οικισμό χοιροκιτίας έχει βρεθεί μια

μεγάλη κατοικία και στην Καλαβασό ένα μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα τα οποίαμαρτυρούν

μια οργανωμένη κοινοτική ζωή . Επίσης οι δύο αυτές κοινότητες σε αντίθεση με τους άλλους

οικισμούς της εποχής, (πέτρας Λιμνίτη Κάστρου) είχαν ανεπτυγμένες τις γεωργοκτηνοτροφικές

δραστηριότητες και από τα ευρήματα τους καταλαβαίνουμε πως είχα επιδεξιότητα στην

ύφανση ενδυμάτων, στην κατεργασία της πέτρας του ξύλου και του δέρματος.

4. Εξηγήστε γιατί η εμφάνιση της κεραμικής έκανε πιο άνετη τη ζωή του νεολιθικού

ανθρώπου.

Κατά την κεραμική περίοδο βλέπουμε να γίνεται χρήση του πηλού σε ευρεία κλίμακα. Ο

άνθρωπος βρίσκεται στην ίδια πολιτιστική μορφή σε μια όμως πιο εξελιγμένη φάση. Ο πηλός

είναι ένα υλικό πολύ εύπλαστο και πιο εύχρηστο σε σχέση με την πέτρα και το ξύλο. Αυτό

επέτρεπε στον άνθρωπο να δημιουργήσει με μεγαλύτερη ευκολία τα εργαλεία του που θα του

έκαναν την καθημερινή ζωή πιο εύκολη. Η άνεση αυτή μαρτυρείται και από την ανάπτυξη που

παρατηρήθηκε στην αγγειοπλαστική και τη μικροτεχνία.

6α)Να περιγράψετε μια κατοικία του οικισμού της Χοιροκοιτίας (τρόπος κατασκευής ,

υλικά κατασκευής) β) στη Σωτήρα η πρόσοψη των σπιτιών ήταν στραμμένη προς το

Νότο;

α)Στο κάτω μέρος μιας κατοικίας στη Χοιροκοιτία χρησιμοποιούσαν λιθάρια του ποταμού ένα

αρκετά βαρύ υλικό για να μπουν γερές βάσεις στις οικίες, ενώ στα πάνω μέρος πηλό και

πλιθάρια. Τα κατώφλια ήταν υπερυψωμένα και τα θυρώματα (παράθυρα) μικρά για

προστασία από τις πλημμύρες. Η στέγη ήταν θολωτή ή επίπεδη και τα δάπεδα από πηλό.

β) Στη Σωτήρα η πρόσοψη των σπιτιών έβλεπε προς το Νότο για να δέχεται τον ήλιο το

χειμώνα και να προστατεύεται από τους ανέμους.

9. Γιατί κατά τη γνώμη σας σε όλες τις αγροτικές κοινωνίες λατρεύεται η Θεά μητέρα;

Η γη παρέχει στον προϊστορικό άνθρωπο τα μέσα διατροφής για επιβίωση. Από την εποχή του

προϊστορικού ανθρώπου, στις αγροτικές κοινωνίες, η γη ταυτίζεται με τη γυναίκα αφού όπως η

γόνιμη γη του παρέχει τροφή , έτσι και η γυναίκα του παρέχει ζωή. Η μητέρα τροφός

θεοποιείται και γίνεται αντικείμενο λατρείας

11.α) Ποιες ουσιώδεις αλλαγές και πρόοδοι σημειώθηκαν στη Χαλκολιθική εποχή; β) Που

οφείλονται οι νέες κοινωνικές συνήθειες που επικράτησαν στη χαλκολιθική εποχή;

Κατά την χαλκολιθική σημειώθηκαν καθοριστικές αλλαγές ειδικά στην περιοχή της Κερύνειας

και Δυτικά της Λευκωσίας. Τότε τέθηκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη της μεταλλουργίας.

Κατασκευάστηκαν τα πρώτα χάλκινα αντικείμενα. Οι κάτοικοι ασχολούνται εντατικότερα με

τη γεωργία , τη κτηνοτροφία και το κυνήγι ελαφιού. Παρατηρούνται μεγάλα οικοδομήματα

σφραγίδες που είναι ενδείξεις για κοινωνική ιεραρχία και διοικητική οργάνωση. Οι πλούσιες

ταφές δείχνουν κέντρα τα οποία ευημερούν. β) Η ανάπτυξη της μεταλλουργίας μαζί με την

εκμετάλλευση του χαλκού αποτελούν τη σπονδυλική στήλη της οικονομίας του νησιού και εκεί

ακριβώς οφείλονται και οι νέες κοινωνικές συνήθειες της εποχής αυτής.

12β) Ποια η προσφορά της γυναίκας στη νεολιθική κοινωνία;

Η γυναίκα καλλιεργούσε η ίδια τα αγροτικά προϊόντα της εποχής και περιποιούνταν τα σιτηρά.

Έφτιαχνε αριστουργήματα και μετέτρεπε άγρια είδη σε θρεπτικές ποικιλίες. Εκείνη έφτιαξε τα

πρώτα πήλινα αγγεία και συνέβαλε ακόμα και στην μορφή του χωριού αφού το κατέστησε μια

φωλιά για τη φροντίδα και την ανατροφή των μικρών παιδιών. Λόγω της μακράς περιόδου

Γεωργικής και οικιακής ανάπτυξης, η οποία αποδίδεται στη γυναίκα, υπήρξε το πλεόνασμα

τροφής και ανθρωπίνου δυναμικού που κατέστησε δυνατή την δημιουργία αστικής ζωής , τη

δημιουργία της πόλης.

2. Τι γνωρίζουμε για την κοινοτική ζωή και πως καταλήγουμε στο συμπέρασμα αυτό;

Η κοινοτική ζωή ήταν οργανωμένη και αυτό το συμπεραίνουμε από την ύπαρξη μιας

μεγάλης κατοικίας στη Χοιροκοιτία και ενός οικοδομικού συγκροτήματος στη

Καλαβασό που ανήκουν σε κάποιο πρόσωπο της εξουσίας.

3. Ποιες καινοτομίες παρουσιάζει ο οικισμός της Σωτήρας στην κεραμική περίοδο;

Οι κατοικίες έχουν ακανόνιστα σχήματα , κυριαρχεί κυρίως το τετράπλευρο . Οι τοίχοι ήταν

λεπτοί και τη στέγη βάσταγε ένας κεντρικός πάσσαλος και άλλοι τέσσερις στις γωνιές. Τα

σπίτια υποδιαιρούνταν σε δωμάτια και είχαν βοηθητικούς χώρους και πατάρι.

4. Αντικείμενα καθημερινής χρήσης στη Νεολιθική εποχή.

Κύπελλα με εκροές (γαλακτοδοχεία) με κοκκινωπή διακόσμηση στη λευκή επιφάνεια του

αγγείου. Ανήκει στη Νεολιθική εποχή.

5. Που βρίσκεται , τι απεικονίζει και πότε χρονολογείται η αρχαιότερη τοιχογραφία που

βρέθηκε στην Κύπρο;

Στην Καλαβασό – Τέντα απεικονίζεται μια μορφή με ανυψωμένα χέρια

και χρονολογείται από το 7000 π.Χ. Ανήκει στη Νεολιθική εποχή.

6. Ποιο είναι το αρχαιότερο αντικείμενο από χαλκό που ανακαλύφθηκε μέχρι σήμερα και

που βρέθηκε;

Το αρχαιότερο αντικείμενο από χαλκό είναι το αγκίστρι στη Κισσόνεργα.

7. Ποια ήταν η πρώτη θεότητα που λάτρεψε ο προϊστορικός άνθρωπος και γιατί;

Η πρώτη θεότητα που λάτρεψε ο προϊστορικός άνθρωπος είναι την προσωποποίηση της

γης , τη μητέρα – τροφό. Την λάτρεψαν γιατί παρείχε τα μέσα διατροφής στον άνθρωπο

που του εξασφάλιζε τη επιβίωση.

8. Ποια ήταν η Θέση γυναίκας στη Νεολιθική Εποχή ;

Η θέση της γυναίκας ήταν σημαντική .Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτής

της περιόδου λάτρεψαν την προσωποποίηση της γης, τη μητέρα τροφό, έφτιαξαν ειδώλια

της θεάς γονιμότητας και γενικά η ύπαρξη πολλών γυναικείων ειδωλίων. (π.χ. ειδώλιο που

απεικονίζει μια γυναίκα σε στάση τοκετού – αυτό είχε σχέση και πάλι με τη γονιμότητα.)

9. Ειδώλια στη Νεολιθική- Χαλκολιθική εποχή

Ανθρώπινο ειδώλιο της νεολιθικής εποχής από πέτρα.

Έχει νατουραλιστικά χαρακτηριστικά , είναι απλό

γεμάτο ζωντάνια και φρεσκάδα.

Σταυρόσχημα ειδώλια της Χαλκολιθικής εποχής από

γριζοπράσινο στεατίτη και χρησιμοποιείται σε

ιεροτελεστίες ή ως περίοπτα (μενταγιόν).

10.Που και σε ποια στάση θάβονταν οι νεκροί την ακεραμική περίοδο; Ποια κτερίσματα

πρόσφεραν στους νεκρούς; Τι μαρτυρούν τα έθιμα αυτά;

Οι νεκροί στην ακεραμική περίοδο θάβονταν κάτω από δάπεδο κατοικιών ή έξω από

αυτές σε συνεσταλμένη στάση δηλαδή με τα πόδια λυγισμένα στο στήθος μέσα σε

λακκοειδής τάφους μαζί με λίθινα κτερίσματα όπως αγγεία , όπλα , εργαλεία και

κοσμήματα. Τα έθιμα αυτό μαρτυρούν νεκροφοβία και πίστη στη συνέχιση της ζωής και

μετά τον θάνατο.

11.Ποια ευρήματα ίσως υποδηλώνουν τη σημαντική θέση της γυναίκας την εποχή αυτή;

Τα ευρήματα είναι λίθινα αγγεία που προσφέρονταν συχνότερα σε γυναίκες και δείχνουν

πως οι γυναίκα είχε σημαντική θέση την εποχή αυτή.

12. Ποιες διαφορές σε σχέση με την ταφή των νεκρών έχουμε την κεραμική περίοδο και

ποιες τη χαλκολιθική περίοδο;

Στην χαλκολιθική εποχή οι νεκροί θάβονταν σε ως επί το πλείστον σε νεκροταφεία , χωρίς

όμως αυτό να σημαίνει πως είχε εγκαταλειφθεί η συνήθεια ταφής των νεκρών κάτω από τα

δάπεδα των κατοικιών ή έξω από την είσοδο τους. Προς το τέλος εμφανίζονται οι

θαλαμοειδής τάφοι που είναι εξέλιξη των λακκοειδών και ταφές σε αγγεία που

συνηθίζονταν στη Μ. Ασία.