142

ΠΕΔΡΟ ΚΑΖΑΣ

Ιστορία απίστευτη βγαλμένη από κάποιο χειρόγραφο που

βρέθηκε στο Οπόρτο

και ζωγραφισμένη από το ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ

Αφιερώνεται στον ΑΝΤΡΕΑ ΤΡΙΓΓΕΤΑ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

242

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Αν βγάλουμε έξω τη θερμή θέση που έχω μέσα στην καρδιά ένα δυονώ

μοναχά για τους άλλους όπως στάθηκα πάντα μακριά τους πέρασα για ένα

κεφάλι γεμάτο καπρίτσια Η αλήθεια είναι πως είμαι ένας άγριος άνθρωπος

σκέτος Ώρες ώρες μου φαίνεται πως είμαι γερό κεφάλι πολλές φορές πάλι

βλέπω καθαρά πως δεν είμαι τίποτε περισσότερο από έναν άνθρωπο με απλή

γνώμη

Μιλώ έτσι ενώ μέσα μου είναι όλα ήμερα Περνώ τις μέρες μου απάνου

κάτου μοναχός Είχα μεγάλη αγάπη για τα βιβλία στα μικρά μου χρόνια αλλά

γενικά δεν ήμουνα διόλου από κείνους τους ανθρώπους που κάνουν τους

άλλους να περιμένουν απrsquo αυτουνούς τίποτα γιrsquo αυτό είναι ένα πράγμα

ολότελα ανέλπιστο για μένα να τυπώσω ένα βιβλίο εγώ ο ίδιος απορώ πώς

ταίριαξε έτσι Στrsquo αλήθεια ένα βιβλίο μου αρέσει μπορώ να πω όσο ένα

ταξίδι με πανιά απάνου σε αφρισμένη θάλασσα είναι βιβλία που κάνουν να

χορεύει ο κόσμος μπροστά μου μίαν ολάκερη βδομάδα

Ζω όπως είπα μοναχός Κανένας ίσως δε θα βρίσκεται όταν θα διαβάζει

το βιβλίο μου στην κατάσταση που βρίσκουμαι εγώ τώρα που γράφω σε

πολλά δε θα με καταλάβει εξαιτίας της διαφορετικής ζωής που ζούμε Είμαι

όξω απrsquo όλην εκείνη τη βουή που δίνει στον άνθρωπο της πολιτείας την ιδέα

πως ζει και πως συλλογίζεται

Κατοικώ απάνου σrsquo ένα ανεμόδαρτο βουνό Όλη τη μέρα κάτου από τα

μάτια μου η θάλασσα διπλώνει και ξεδιπλώνει τα κύματά της και τη νύχτα

ακούω μονάχα τη βουή της Στην πολιτεία κατεβαίνω σπάνια ανάμεσα στους

ανθρώπους χάνω το θάρρος μου όπως το σκυλί που φυλάγει τα πρόβατα στο

βουνό

Εδώ στο νησάκι μου είμαι βασιλιάς Περπατώ με μεγάλα βήματα είμαι στο

κέφι και καταλαβαίνω το Θεό και τους προγόνους μου να μου κρατάν

σιωπηλή συντροφιά Σηκώνουμαι πολύ πρωί και κάνω ένα μικρό περίπατο

γύρω στο μεγάλο και παράξενο βράχο που κρέμεται απάνου απrsquo το σπιτάκι

μου Έτυχε με σεισμό να τον ακούσω να τρίζει απάνου απrsquo το κεφάλι μου

Το καλοκαίρι σαν κάνει ζέστη τrsquo απομεσήμερο πάω και ξαπλώνουμαι στον

ίσκιο του και το μάτι μου βάζεται να λογαριάζει το ανιστόρητο βάρος που

κρέμεται στον αγέρα Με πιάνει ζάλη και μου φαίνεται πως ξεφεύγει το

κούτελο μου

Κάπου κάπου βγαίνουν στη στεριά ένα δυο ψαράδες και μιλούμε για τα

βάσανα του κόσμου Γνωρίζω τις βάρκες τους από δύο μίλια και τις

σεργιανίζω είτε σαν αρμενίζουν με τα πανιά τους είτε σαν ρίχνουν τα δίχτυα

μέσα στο μπουγάζι Τούτοι οι φουκαράδες είναι οι φίλοι μου ακόμα ένας

καραβομαραγκός που φτιάνει τη φελούκα μου δυο βοσκοί ένας ζευγάς κι οι

δικοί μου Δουλεύουμε όλοι μας για να μας δώσει το ψωμί μας είτε η στεργιά

είτε η θάλασσα Ξέρουμε πως ο μεγάλος Θεός ρίχνει με σπλαχνιά το μάτι του

απάνω μας όταν πηγαινοέρχουνται τα βόδια μέσα στα μαύρα αυλάκια σιμά στrsquo

ακρογιάλι και παρέκει τα ψαροκάικα δουλεύουν βιαστικά στον αργαλειό

όπως οι αράχνες μόλις χτυπήσει ο ήλιος στο εργόχειρό τους Περπατάω σαν

πιωμένος απάνου στις αυλακιές μια δυνατή πνοή αχνίζει απrsquo τη γης και με

μεθά πάγω κι αδράχνω την αλετρόχερη απrsquo το χέρι του ζευγά και δουλεύω

μαζί με τα βόδια μου

Μέσα σε τέτοια τιποτένια πράματα δεν μπορεί κανένας να rsquoχει μεγάλες

ιδέες Ωστόσο στο καλύβι μου περνώ πολλές ώρες χωρίς δουλειά κι

έρχουνται στο κεφάλι μου τόσα παράξενα πράματα που απορώ κι εγώ ο

ίδιος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

342

Από πάνου απrsquo το νησί μου είναι ανοιχτά τα ουράνια Απάνω σε τούτους

τους βράχους πέρασα τα παιδικά μου χρόνια όπως οι παλαιότεροι της γενιάς

μου Έμαθα να βλέπω με το μάτι του αγριμιού που ζει μέσα στη μεγάλη

λευτεριά του Θεού και δε μου είναι μπορετό να καταλάβω πολλά πράματα απrsquo

εκείνα που έχουν μέσα στο κεφάλι τους οι άνθρωποι της πολιτείας

Συχνά φχαριστώ τους προγόνους μου που μrsquo άφηκαν το μοναχικό νησάκι

ετούτο για να τραβηχτώ και να ζήσω με ειρήνη Ειρήνη Ειρήνη Βαθιά

δροσερή λίμνη

Από μικρός έφυγα με τη μανία να δω τα μακρινά μέρη της σφαίρας Τώρα

πια δεν πιθυμώ τίποτα το μάτι μου ζητά μοναχά ένα κομμάτι βουνό και μια

στενή λωρίδα θάλασσα

Μέσα στην ιστορία που τυπώνω παρακάτου ένας ερημίτης γράφει laquoΚαι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoταν για μένα μιαν ανυπόφορη

ανησυχίαraquo Αυτός ο Σπανιόλος είναι μέσα στην καρδιά μου γιατί αυτά τα

λόγια εγώ δε θα μπορούσα να τα βρω ποτές μου Οι Σπανιόλοι μου αρέσουν

μου αρέσουν ακόμα οι Μπρετόνοι κι οι νησιώτες του ελληνικού πελάγου

Περισσότερο όμως μου αρέσει η ερημιά Τώρα θέλω να ξεκουραστώ Πέρασα

ένα χειμώνα στη Βαρκελώνα ένα χρόνο στο Πόρτο άλλο τόσο στο Σεν Μαλό

και στο Καλβαντός στη Ντορντόνια λίγους μήνες στο Παρίσι απάνου από τρία

χρόνια Είδα περαστικός τη Σενεγκάλη και τη Λιμπερία τραβώντας για την

Αγκόλα Έγραψα του εξερευνητή Σάκλετον παρακαλώντας τον να στρέξει

να πάω μαζί του στο Νότιο Πόλο μα δεν έγινε τρόπος[1]hellip

Αυτή τη στιγμή μου φαίνεται πως βλέπω αντίκρυ απάνου στον τοίχο την

Κονκόρντ του Παρισιού γεμάτη νευρικό κόσμο που μυρμηγκιάζει

μελανιασμένος από το κρύο

Εγώ τρίβω τα χέρια μου μέσα στο ζεστό καλύβι μου διαβάζοντας το

Ροβινσών Κρούσο

Ο Ροβινσών Κρούσος Το βιβλίο τούτο του Δανιήλ Ντι Φόου μου είναι

πάντα αχώριστο Τώρα που γράφω το βλέπω να κιτρινίζει ανάμεσα στα λίγα

βιβλία μου Είναι τυπωμένο πυκνά πυκνά απάνου σ ένα σκούρο χαρτί σαν

καπνισμένο Μυρίζει σαν παλιό ναυτικό έγγραφο Το ύφος του είναι απλό

Εκεί μέσα δεν μπορεί να βρει κανείς καν μια λέξη γραμμένη από ποιητή καν

μια φράση δε βγαίνει όξω απrsquo το μέτριο Ένα σωρό λογαριασμοί από

μοαδόρες κάμποσες λίστες που λες πως τις τράβηξε απrsquo το τεφτέρι ενός

έμπορα συνομιλίες απrsquo τις πιο συνηθισμένες απrsquo τις καθημερινές που

πέφτουν συχνά σε μιαν ανυπόφορη πολυλογία από τέτοια είναι γεμάτο το

βιβλίο του Ντι Φόου Ωστόσο σε κανένα από τα βιβλία του ίδιου είδους που

ήρταν στα χέρια μου δε βρίσκω μια κάποια ουσία που είναι εκεί μέσα κάτι τις

περισσά θετικό όσο θετικό μπορεί να γίνει ένα γράψιμο τ έ χ ν ης Η

εντύπωση πως είναι δεμένη η ιστορία του με σπάνια μαστοριά είναι μοναδική

Το ύφος του είναι συμπαθητικό γιατί είναι απλό Ο Ντι Φόου είναι ένας

άνθρωπος που ξέρει καλά τι θέλει να πει και το λέγει μrsquo έναν τρόπο που να

μένει μrsquo εκείνον που το διαβάζει σύμφωνος πως δε χρειάζεται περισσότερο

Του λείπουν τα έξυπνα πυροτεχνήματα που συνηθίζουν όσοι γράφουν βιβλία

Τόσο πιτυχημένα είναι τα λόγια του που λες δε θα μπορούσε κανένας να τα

πει πιο καλά Έτσι αρχίζει το ημερολόγιο του ο Ροβινσών

laquo30 Σεπτεμβρίου 1659

Εγώ ο φουκαράς Ροβινσών Κρούσος ναυάγησα στο πέλαγο μέσα σε μιαν

άγρια φουρτούνα κι αφού πνίγηκε όλο το τσούρμο όντας μισοπεθαμένος κι

εγώ ο ίδιος ρίχτηκα απάνου σrsquo αυτό το ξερόνησο που το ονόμασα Νησί της

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

342

Από πάνου απrsquo το νησί μου είναι ανοιχτά τα ουράνια Απάνω σε τούτους

τους βράχους πέρασα τα παιδικά μου χρόνια όπως οι παλαιότεροι της γενιάς

μου Έμαθα να βλέπω με το μάτι του αγριμιού που ζει μέσα στη μεγάλη

λευτεριά του Θεού και δε μου είναι μπορετό να καταλάβω πολλά πράματα απrsquo

εκείνα που έχουν μέσα στο κεφάλι τους οι άνθρωποι της πολιτείας

Συχνά φχαριστώ τους προγόνους μου που μrsquo άφηκαν το μοναχικό νησάκι

ετούτο για να τραβηχτώ και να ζήσω με ειρήνη Ειρήνη Ειρήνη Βαθιά

δροσερή λίμνη

Από μικρός έφυγα με τη μανία να δω τα μακρινά μέρη της σφαίρας Τώρα

πια δεν πιθυμώ τίποτα το μάτι μου ζητά μοναχά ένα κομμάτι βουνό και μια

στενή λωρίδα θάλασσα

Μέσα στην ιστορία που τυπώνω παρακάτου ένας ερημίτης γράφει laquoΚαι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoταν για μένα μιαν ανυπόφορη

ανησυχίαraquo Αυτός ο Σπανιόλος είναι μέσα στην καρδιά μου γιατί αυτά τα

λόγια εγώ δε θα μπορούσα να τα βρω ποτές μου Οι Σπανιόλοι μου αρέσουν

μου αρέσουν ακόμα οι Μπρετόνοι κι οι νησιώτες του ελληνικού πελάγου

Περισσότερο όμως μου αρέσει η ερημιά Τώρα θέλω να ξεκουραστώ Πέρασα

ένα χειμώνα στη Βαρκελώνα ένα χρόνο στο Πόρτο άλλο τόσο στο Σεν Μαλό

και στο Καλβαντός στη Ντορντόνια λίγους μήνες στο Παρίσι απάνου από τρία

χρόνια Είδα περαστικός τη Σενεγκάλη και τη Λιμπερία τραβώντας για την

Αγκόλα Έγραψα του εξερευνητή Σάκλετον παρακαλώντας τον να στρέξει

να πάω μαζί του στο Νότιο Πόλο μα δεν έγινε τρόπος[1]hellip

Αυτή τη στιγμή μου φαίνεται πως βλέπω αντίκρυ απάνου στον τοίχο την

Κονκόρντ του Παρισιού γεμάτη νευρικό κόσμο που μυρμηγκιάζει

μελανιασμένος από το κρύο

Εγώ τρίβω τα χέρια μου μέσα στο ζεστό καλύβι μου διαβάζοντας το

Ροβινσών Κρούσο

Ο Ροβινσών Κρούσος Το βιβλίο τούτο του Δανιήλ Ντι Φόου μου είναι

πάντα αχώριστο Τώρα που γράφω το βλέπω να κιτρινίζει ανάμεσα στα λίγα

βιβλία μου Είναι τυπωμένο πυκνά πυκνά απάνου σ ένα σκούρο χαρτί σαν

καπνισμένο Μυρίζει σαν παλιό ναυτικό έγγραφο Το ύφος του είναι απλό

Εκεί μέσα δεν μπορεί να βρει κανείς καν μια λέξη γραμμένη από ποιητή καν

μια φράση δε βγαίνει όξω απrsquo το μέτριο Ένα σωρό λογαριασμοί από

μοαδόρες κάμποσες λίστες που λες πως τις τράβηξε απrsquo το τεφτέρι ενός

έμπορα συνομιλίες απrsquo τις πιο συνηθισμένες απrsquo τις καθημερινές που

πέφτουν συχνά σε μιαν ανυπόφορη πολυλογία από τέτοια είναι γεμάτο το

βιβλίο του Ντι Φόου Ωστόσο σε κανένα από τα βιβλία του ίδιου είδους που

ήρταν στα χέρια μου δε βρίσκω μια κάποια ουσία που είναι εκεί μέσα κάτι τις

περισσά θετικό όσο θετικό μπορεί να γίνει ένα γράψιμο τ έ χ ν ης Η

εντύπωση πως είναι δεμένη η ιστορία του με σπάνια μαστοριά είναι μοναδική

Το ύφος του είναι συμπαθητικό γιατί είναι απλό Ο Ντι Φόου είναι ένας

άνθρωπος που ξέρει καλά τι θέλει να πει και το λέγει μrsquo έναν τρόπο που να

μένει μrsquo εκείνον που το διαβάζει σύμφωνος πως δε χρειάζεται περισσότερο

Του λείπουν τα έξυπνα πυροτεχνήματα που συνηθίζουν όσοι γράφουν βιβλία

Τόσο πιτυχημένα είναι τα λόγια του που λες δε θα μπορούσε κανένας να τα

πει πιο καλά Έτσι αρχίζει το ημερολόγιο του ο Ροβινσών

laquo30 Σεπτεμβρίου 1659

Εγώ ο φουκαράς Ροβινσών Κρούσος ναυάγησα στο πέλαγο μέσα σε μιαν

άγρια φουρτούνα κι αφού πνίγηκε όλο το τσούρμο όντας μισοπεθαμένος κι

εγώ ο ίδιος ρίχτηκα απάνου σrsquo αυτό το ξερόνησο που το ονόμασα Νησί της

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

442

Απελπισίαςraquo

Καταλαβαίνεις τον άνθρωπο Μrsquo όλο που το θέμα του είναι περιγραφικό

του λείπει ολότελα η περιγραφή Δεν καταπιάνεται καθόλου να ζωγραφίσει τα

δάση των τροπικών λέγει απάνου κάτου ότι θα rsquoλεγε ένα ξερό βιβλίο του

σχολείου Και όμως ανεξήγητο θάμα μονάχα μες στο Ροβινσών Κρούσο

καταλαβαίνω να φλογοβολά ο ήλιος της Βραζιλίας Μrsquo όλη την

ανεπιτηδειότητα που έχει στη ζωγραφιά η ιστορία του είναι γεμάτη από

πρόσωπα που ζουν με απίστευτη φυσικότητα ένα σωρό τύποι του καιρού

του θαλασσινοί έμποροι σκλάβοι κουρσάροι Μυρίζει σαν ρούμι και σαν

μουχλιασμένο αμπάρι

Λίγα γραψίματα βρήκα έτσι τεχνικά όσο το κομμάτι που θέτω παρακάτου

laquoΘέλησα λοιπόν τότες να γίνω κι εγώ έμπορος στη Γκουινέα και για την

κακή μου τύχη επειδής ο φίλος μου πέθανε λίγο διάστημα ύστερrsquo απrsquo τον

ερχομό του αποφάσισα να καταπιαστώ ακόμα ένα ταξίδι και μπαρκάρισα στο

ίδιο καράβι

raquoΠοτές δεν έγινε ταξίδι έτσι άτυχο γιατί αν και δεν πήρα απάνου μου

σωστές 100 στερλίνες από την καινούργια μου περιουσία αφήνοντας 200 στη

χήρα του φίλου μου που στάθηκε πολύ πιστή δεν έπαψα να πέφτω σε

τρομερές ατυχίες Το καράβι μας ενώ αρμένιζε κατά τις Κανάριες ή

καλύτερα ανάμεσα σrsquo αυτά τα νησιά και στη στεριά της Αφρικής έπεσε προς

την αυγή απάνου σrsquo έναν κουρσάρο Τούρκο του Σαλέ που μας κυνήγησε μrsquo

όλα τrsquo άρμενα που μπορούσε να κάνει Για να τον περάσουμε βαρθήκαμε κι

εμείς να ισάρουμε όσα πανιά μπορούσαν να πάρουν οι αντένες και να

σηκώσουν τrsquo άλμπουρά μας αλλά βλέποντας πως ο κουρσάρος κέρδιζε

δρόμο ολοένα και πως σε λίγο θα μας έφτανε ετοιμαστήκαμε να τον

χτυπήσουμε το καράβι μας είχε δώδεκα κανόνια κι εκείνος είχε δεκαοχτώ

raquoΚατά τις τρεις απάνου κάτου τrsquo απομεσήμερο μπήκε στα νερά μας και

μας χτύπησε κατά λάθος από τη μπάντα αντί να πέσει απάνου μας από την

πρύμη όπως ήθελε ρεγουλάραμε οχτώ απrsquo τα κανόνια μας απrsquo αυτή τη

μπάντα και του στείλαμε μια φωτιά που τον έκανε να τραβηχτεί αφού

απάντησε στα κανόνια μας κι έριξε μια μπαταριά απάνου κάτου από διακόσια

μουσκέτα που είχε απάνω του Μολαταύτα όπως είχαμε πιάσει μετερίζι όλοι

μας ένας καν από τους δικούς μας δεν έπαθε Ετοιμάστηκε να μας χτυπήσει

ξανά κι εμείς ξανά να φυλαχτούμε αλλά τούτη τη φορά πέφτοντας δίπλα

μας απrsquo την άλλη μπάντα έριξε εξήντα άντρες απάνου στην κουβέρτα μας

που ευτύς έκοψαν και λασκάρισαν τα ξάρτια μας Τους πέσαμε με τη λόγχη

με τα μουσκέτα και με τις μπόμπες με μια τέτοια μανία που τους διώξαμε δυο

φορές απrsquo την κουβέρτα μας Στο τέλος για να συντομέψω το λυπηρό αυτό

μέρος της ιστορίας μας αφού έπεσε το καράβι μας στα χέρια τους και

σκοτώθηκαν απrsquo τους δικούς μας τρεις και λαβώθηκαν οχτώ στενευτήκαμε

να παραδοθούμε και μας φέρανε όλους σκλάβους στο Σαλέ λιμάνι που το

κρατούσαν οι Μόροιraquo

Ο Ροβινσών Κρούσος δεν αξίζει ένα άσπρο για τους διαβασμένουςmiddot για

κείνους που φ ιλ ολ ογ ούν Για λογαριασμό μου όσο κι αν τον συμπαθώ μη

τυχόν πάρει κανένας πως τον φέρνω ωσάν μέ τ ρο Έτσι θα rsquoδειχνα πως οι

απαιτήσεις μου από ένα γράψιμο είναι περιορισμένες Ίσα ίσα κείνο που κάνει

στα μάτια μου την τέχνη πολύτιμη είναι η απόλυτη ελευθερία που έχει να

σοφίζεται και να φτιάνει πράματα που δεν υπήρχαν πριν να τα φτιάξειmiddot νέα

πράματα κι όλο νέα κι όλο νέα Μολαταύτα η θετικότητα η στενή θετικότητα

του Ντι Φόου είναι θησαυρός δυσεύρετος Τα ωραιότερα βιβλία που διάβασα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

542

(πάντα αυτού του είδους) είναι γραμμένα από ανθρώπους που δεν έχουν την

ιδέα πως συγγράφουν Τέτοια βρήκα στα εγγλέζικα προ πάντων ημερολόγια

κυνηγιού αρπαγμένα με οικονομία του καιρού του χαρτιού του μελανιού

και της φαντασίας είναι γραμμένα από ανθρώπους που συχνοχτυπά η καρδιά

τους απrsquo τη συγκίνηση που πιάνουν να ιστορήσουν Δεν είναι οι ακριβοί

ρεμβασμοί κάποιου τεμπέλη που τον τρώγει η έννοια με τι τρόπο να πει ότι

θέλει να πει ενώ καλά καλά δεν έχει να πει τίποτα

Ύστερrsquo από τούτα τα λόγια που στενεύτηκα να πω βγαίνει μονάχη της στη

μέση η αντιπάθειά μου για τα πιότερα βιβλία που γράφουνται στις μέρες μου

όπως είναι μπόσικα επιδειχτικά γυμνά από μαστοριά Για όνομα Για όνομα

Τούτοι οι κύριοι γράφουν όχι μέτρια πράματα (μακάρι) - τούτοι οι κύριοι

γράφουν άσκ ημα πράματα Χτυπιούνται χωρίς ανάπαψη αναμεταξύ τους

για ιδέες και για το σαρίκι του σουλτάνου της Βαβυλώνιας για να μη σκάσουν

από πλήξη

Η τέχνη Οι ιδέες Τι σιχαμένη εκπόρνεψη Παντού απrsquo όπου στρίψω

πετιέται μια θεατρίνα κι αυτή η κουτή θεατρίνα παριστάνει την τέχνη τάχα Η

μεγάλη έννοια τους είναι να ρίχνουν στο λέγειν τους μπόλικα επίθετα με

χουβαρτάδικο χέρι όπως οι Τούρκοι μάγειροι κάνουν με τα μπαχάρια Αηδιάζει

κανένας με την αντιπαθητική τούτη επιτήδεψη Μπορείς να βρεις μέσα σrsquo

αυτά τα τυπωμένα γυναικολογήματα υπηρέτριες που μιλάνε με πομπή και με

δόξα λες και είναι τίποτα γέροι θεατρίνοι της Νεάπολης που μιλάνε μέσα σε

μια παρέα από πρόσωπα που τους θαυμάζουνε

Γυρίζω και ξαναδιαβάζω τα όσα έγραψα παραπάνου Είπα τόσα πράματα

που δεν είχα κατά νου καν να τrsquo αγγίξω Το rsquoκανα με λύπη μου και λέγω με

λύπη μου όχι από νεροκέφαλη ευγένεια αλλά γιατί νοιάζουμαι περισσά για

την ομορφιά του βιβλίου μου κι αυτά τα πράματα που έχω την ιδέα πως

ασκημίζουν άλλα ασκημίζουν και το δικό μου στανικά

Ωστόσο τίποτα δε μου πειράζει τα νεύρα όσο ο σωβινισμός σrsquo έναν

άνθρωπο της τέχνης Η φανατική και κουτή τούτη προσήλωση σε μικρόν

κύκλο καταντά να λογαριάζεται για αρετή στους περισσότερους λαούς Αυτή

είναι η αιτία που κάνει να επικρατούν τα μέτρια έργα

Αλίμονο Δεν μπορεί κανένας να δείξει πως τον συγκινά κάτι τι από τα

τόσα μεγάλα πράματα που περνούν μακριά μας Τούτοι οι άνθρωποι είναι

όπως λένε οι Τούρκοι laquoψάρια του λιμανιούraquo Ξέχασαν πια πως η γης γυρίζει

πως οι πόλοι της είναι σκεπασμένοι από πάγους που ασπρίζουν ως τα μάτια

κάποιου που παρατηρά το άστρο μας απάνου απrsquo το φεγγάρι πως τα άγρια

άλογα πλανιούνται με ορθές χαίτες μέσα στους απέραντους κάμπους του

Καναδά πως αυτή τη στιγμή ένα κύμα σκάζει απάνου στην Καλή Ελπίδα

σκεπάζοντας με αφρούς μια ολάκερη πολιτεία

Έτσι άδικα θα ζητήσεις μέσα στα περισσότερα τυπώματα εκείνο που μπορεί

να ονομάσει κανένας σοφία του βιβλίου την εγκυκλοπαίδεια στη φυσική είτε

στην ιστορία

Για μένα ο καλλιτέχνης έχει τη ζωηρή εντύπωση πως ζει μέσα σrsquo ένα

άπειρο Έτσι μονάχα βγαίνει όξω από τα στενά σύνορα της εποχής και της

πατρίδας και υψώνεται στο μοναδικό τύπο που ζει μες στον αιθέρα της

απόλυτης ελευθερίας Σφραγίζεται με μιαν αιώνια βούλα Δεν μπορεί να rsquoναι

από κείνους που περνούν απάνου από τη γης κρατώντας τα μάτια κλεισμένα

στην πλούσια διακοσμητική ποικιλία του κόσμου ολόκληρης της γης και τrsquo

ουρανού

ΚΟΝΤΟΓΛΟΥΣ

Κλείνω τον πρόλογο τούτον απάνου στην Τράπεζα του Διαόλου στο Αϊβαλί

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

642

της Μ Ασίας

Φεβρουάριος του 1920

Όσοι δεν είναι της ίδιας γνώμης με μένα θα rsquoταν άδικος κόπος να μου το

κράξουν Θα τους έστελνα όμως σίγουρα στο διάολο αν καταπιάνουνταν να

μου γυρίσουν τις αντιπάθειές μου σε συμπάθειες Γιατί έχω την πίστη μου μια

θεόστραβη πίστη στο Θεό μου και μονάχα σrsquo εκείνον Δε γίνεται τρόπος να με

λυγίσει μπροστά σε ξένα είδωλα καμιά δύναμη Ας μrsquo αφήσουν λοιπόν ήσυχο

και δεν πιθυμώ διόλου να πιάνουν τα βιβλία μου όσοι έχουν διαφορετικά

γούστα από μένα Οι λίγοι που αισθάνουνται όπως εγώ μου φτάνουν και γιrsquo

αυτουνούς γράφω

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

742

Δεν ξέρω καλά καλά τι με σπρώχνει να γράφω αυτό το βιβλίο Είνrsquo

αλήθεια πως η φιλοδοξία να φημιστώ μέσα στους ανθρώπους με γαργάλιξε

σαν ήμουν νέος αλλά πολύ γλήγορα μιαν αδιαφορία του τάφου μrsquo έγιανε απrsquo

τον κακοηθέστερον απrsquo όλους τους πυρετούς Αν τυχόν κανείς υποθέσει πως

η κακή τύχη που βρήκε την πρώτη δοκιμή μου με βίασε να πάρω την ανάγκη

για φιλοτιμία στη δική μου περίσταση δε θαν εύρει δίκιο γιατί δεν ξέρω πώς

βρήκα μια πολύ καλή διάθεση σrsquo όσους διάβασαν το πρώτο μου τύπωμα

Ωστόσο η επιτυχία δε στάθηκε πάλι και τόση ώστε να μπορώ να

δικαιολογήσω τη μεταβολή που έλαβα θέτοντας ως αιτία την αηδία από την

εύκολη απόχτηση του ότι επιθυμούσα

Όπως κι αν είναι από τότες δε με τάραξε η παραμικρή ανησυχία να

τραβήξω την προσοχή της ανθρωπότητας και συχνά ρέμβασα πως έχω το

δικαίωμα να μοιραστώ το άγνωστο χώμα με τις πιο περήφανες ψυχές της

γης

Και να τώρα σε ηλικία πενήντα χρονών ξαναπιάνω την πέννα Τrsquo όνομά

μου όπως βλέπει ο αναγνώστης δεν είναι γραμμένο απάνου στο βιβλίο

τούτο όμως αν όχι η ματαιοδοξία μια αδυναμία πάντα με κάνει συγγραφέα

Με βιάζει να βγάλω απrsquo τα βαθύτερα κι από τα απόκρυφα της ψυχής μου

κατιτί που σίγουρα δε θαν εύρει καμιάν ηχώ απλά η περίεργη εκείνη

ιδιοτροπία της ψυχής να θέλει να μοιράζεται με άλλους τις συγκινήσεις της

Αυτό με κάνει ακόμα μια φορά να σκεφτώ πως τα μεγαλύτερα θάματα

είναι ανίκανα νrsquo αλλάξουν την ανθρώπινη μικρότητα Μήπως δεν απομένουμε

οι ίδιοι κατόπι από κάθε βήμα μας μέσα στα μυστήρια της δημιουργίας Ο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

842

Νεύτονας βρίσκοντας το μηχανισμό του ουρανού άφησε τάχα την πιο

ασήμαντη απrsquo τις προηγούμενες συνήθειες του Κι αν ένα βράδυ βρίσκαμε

άξαφνα το Θεό το πρωί δε θα χτενίζαμε τα μαλλιά μας όπως κάναμε πάντα

Κι εγώ γράφοντας σήμερα απορώ με το τι κάνω Δεν πίστευα πως είναι

δυνατό να καθήσει φρόνιμα μπρος σrsquo ένα τραπέζι για να γράψει ένας που

είδε ότι είδα κι άκουσα εγώ χωρίς να αναποδογυριστεί ο ουρανός Κι ακόμα

να αισθάνεται πως σίγουρα θα τον περιπαίξουν πρόστυχα πρόσωπαhellip Κάθε

τόσο γυρίζω και διαβάζω τα γραψίματα μου δεν είμαι σε θέση να κρίνω αν

όπως είναι γραμμένα αφήνουνε να φανεί η απόλυτη ειλικρίνειά μου Το θέμα

είναι ακροβατικό μιαν αράδα από περιστατικά ολωσδιόλου αλλόκοτα όξου απrsquo

τον κύκλο της ανθρώπινης πίστης Βρισκόμαστε μπρος σε μια σφίγγα με μάτια

αλλήθωρα Δεν ξέρω αν θαν αντισταθώ έως το τέλος στον πειρασμό να

ξεσκίσω το χειρόγραφο μου

Ότι κι αν γίνει θα μου επιτραπεί να βάλω τέλος στο μικρόν αυτόν

πρόλογο σε πράματα τέτοιας λογής όλη η ανθρώπινη ρητορική είναι ανίκανη

να κερδίσει την πίστη

Σέτουμπαλ 1887

Ήμουνα μικρός σαν πέθανε ο πατέρας μου Απrsquo το σόι του δε γνώρισα

κανέναν μα ξέρω πως δεν ήτανε περισσότεροι απrsquo της μητέρας μου Όταν

γεννήθηκα το σπίτι της μετρούσε όλα όλα έξι πρόσωπα τον πατέρα της δυο

αδερφούς της δυο αδερφές της κι εκείνη μονάχη παντρεμένη απrsquo όλους Ο

πατέρας μου άνθρωπος άσωτος παντρεύτηκε σε περασμένη ηλικία Επί ένα

διάστημα φάνηκε πως δαμάστηκε απrsquo τη ζωή του σπιτιού ή καν απrsquo τα χρόνια

όμως απάνου στις μέρες που μrsquo είχε στην κοιλιά της η μητέρα μου άξαφνα

ξανάρχισε πάλι την παράλυτη ζωή της περασμένης εποχής κι έγινε αψύς σrsquo

ένα βαθμό ανυπόφορο Μέσα στη συφορά τούτη ήρτα στον κόσμο

ζαρωμένος και με ψαρά τσουλούφια

Ύστερrsquo από λίγο ο πατέρας μου έφυγε απrsquo το σπίτι αφού μάλωσε με το

θείο μου Ήμουν πέντε χρονώ όταν μια μέρα μάθαμε πως πέθανε στη

Λιζμπόνα από συγκοπή μέσα σε μια κραιπάλη

Περσότερα δεν ξέρω γιrsquo αυτόν τον άνθρωπο Όταν ήμαστε μικροί

κλαίγαμε συχνά μαζί με τη μητέρα μας η αιτία όμως ήτανε τα δάκρυα εκεινής

που τον θυμόταν κι όχι η ορφάνια

Εγώ γεννήθηκα στην Γκόα Η οικογένεια της μητέρας μου φαίνεται να

είναι πολύ παλιά παλαιότερη από τρακόσω χρονώ Η γυναίκα του πρώτου

προγόνου μας που μπόρεσα να τραβήξω μέσrsquo απrsquo το βάθος του καιρού

βρίσκεται με το όνομα Αλμάγκρο Η θαμπή παράδοση που έφταξε έως εμένα

είναι φανερό πως είχε χάσει την ιστορική αλήθεια οπωσδήποτε άκουσα από

το στόμα του θείου μου πως η οικογένεια Αλμάγκρο δεν είναι άλλη παρά

του κοσμογυρισμένου συντρόφου του Φραγκίσκου Πιζάρρου Αλλά κι αν πάρει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

942

κανείς πως μπορεί να rsquoναι ψέμα το λίγο αίμα που έσταξε από την καρδιά του

Σπανιόλου τυχοδιώχτη μέσα στην πορτουγέζικη γενιά πάλι γίνεται τρόπος να

μετρήσει πάμπολλους του είδους του μέσα στον καθαρό πατρικό τους κλάδο

Ο παλαιότερος είναι κάποιος Σιδόνιο στενός φίλος του Πέρα που τον

συντρόφεψε στο παράτολμο ταξίδι της Ινδίας Ύστερα από τη δολοφονία του

Πέρα αντάμα μrsquo ένα δυο συντρόφους που ξέφυγαν βρήκανε κατόπι από

απίστευτα βάσανα την αποστολή του Κόβιλχαμ έτοιμη να μπαρκάρει στην

Ερυθρή Θάλασσα Στα 1497 μια βαριά αρρώστια τον κράτησε απrsquo το ταξίδι

του Βάσκο ντε Γκάμα όμως δέκα χρόνια υστερότερα κυβερνούσε ένα από

τα καράβια του Αλμπουκέρκη Σε μια ναυμαχία με την αρμάδα του Μισιριού

έχασε το χέρι του απrsquo τη μασκάλη κι αργότερα έμεινε μονόφθαλμος Μrsquo

αυτόν τον τρόπο σακατεμένος διατηρούσε έως τις τελευταίες μέρες του την

αδάμαστη ζωηρότη του Συνήθιζε νrsquo ακουμπά πάντα απάνου σrsquo ένα μπαστούνι

από κανελόδεντρο της Κεϋλάνας που το ξεφλούδιζε και πρόσφερνε Μrsquo αυτό

το μπαστούνι φοβέριζε συχνά απrsquo το Πόρτο το βασιλιά της Αβυσσηνίας που

μπόδιζε τους Πορτουγέζους να θέσουν σε ενέργεια το σατανικό σκέδιο να

πεθάνουνε το Μισίρι στρίβοντας το ρέμα του Νείλου

Έως τις μέρες μου βρίσκουνταν ακόμα απrsquo το 1500 η ζουγραφιά ενός

άλλου προγόνου μου κείνης της εποχής Τον έλεγαν Λεοκάντιο κι ήτανε

διαβόητος για τα ταξίδια του έως τα πλέον μακρυσμένα μέρη που είχε

σπρώξει τους Ευρωπαίους η περιέργεια κι η δίψα του χρυσαφιού στα χρόνια

του Το κεφάλι του ήτανε χοντρό και το βλέμμα σκοτεινό μέσα στα πρησμένα

μάτια του με δυο μελανές τσέπες κάτου απrsquo τις ματότρυπες Τα χοντρά χείλια

του κι η χοντρύτερη μύτη του μαζί με τα αραιά γένια που κορνίζωναν το

πρόσωπο του έδιναν μιαν παράξενη αγριάδα Στο δεξί του χέρι κρατούσε ένα

μικρό κουτί πλουμισμένο με πολλά πετράδια

Κατά το 1650 η σύντομη φιλία που έδεσε τους Πορτουγέζους με τους

Ολλαντέζους έκανε νrsquo ανακατωθεί με λίγο βορινό αίμα η γενεά του Σιδόνιο

Η σειρά που ξετυλίγεται ύστερrsquo από το 1700 δε δείχνει κανένα σημάδι

ανησυχίας μέσα στη φρόνιμη επίδοση στο εμπόριο Ο νέος αιώνας σημειώνει

Ένα φανερό μούδιασμα απάνου στην τρελή τούτη γενεά Ωστόσο μένουν

ακόμα οι ιδιοτροπίες των παλιών και κάπου κάπου καταπατά τα νέα συνήθια

και κανένας ονειροπόλος Οι τελευταίοι πρόγονοί μου ήτανε φίλοι της

μοναξιάς σχεδόν μισάνθρωποι και με μιαν άγρια αυστηρότητα στην ηθική

Πλέον από δέκα καλόγεροι είναι θαμμένοι στα μοναστήρια της Εστρεμαδούρας

και γύρω στην Γκουάρντα

Στο τέλος του 1700 βρισκόμαστε κύριοι μιας κάποιας περιουσίας στην Ινδία

όπου είχα το ευτύχημα να φτάξει ως τα χρόνια μου έστω και λιγοστεμένη

από την ολότελη αδιαφορία για τον πολλαπλασιασμό της ή καν τη διατήρηση

της Ύστερα απrsquo όλrsquo αυτά εύκολο στέκεται να συμπεράνει κανένας πως ο

ασκητισμός κι η μισανθρωπία που χαρακτήρισαν τους τελευταίους μας είναι

τα σημάδια μιας γενεάς που γέρασε πια Δεν είναι πολλά χρόνια που πέθανε ο

μεγαλύτερος από τrsquo αδέρφια μου αφού έζησε την ίδια ζωή με τον πατέρα

του Από τους τρεις μας εκείνος είχε πάρει το οικογενειακό όνομα της

μητέρας μου με σκοπό να το γλυτώσει από τον αφανισμό όμως η τύχη τον

περίπαιξε σκληρά γιατί ούτε καν παντρεύτηκε Ο άλλος χάθηκε πολύ νέοςhellip

Έτσι σήμερα οι τελευταίες στάλες από το αίμα του πατέρα μου και της

γυναίκας του τρέχουνε αργά μέσα στο κουρασμένο κορμί μου

Ο θάνατος χαϊδεύει την ψυχή μου με μιαν ανέκφραστη ειρήνηhellip Πόσο είμαι

κουρασμένος Σε μια έτσι άθλια κούραση που καταλαβαίνω πρέπει μονάχα

η Αιώνια Ανάπαψηhellip

Από μικρός έδειξα μια μεγάλη δίψα για τη σπουδή Πραγματικά η τύχη δε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

542

(πάντα αυτού του είδους) είναι γραμμένα από ανθρώπους που δεν έχουν την

ιδέα πως συγγράφουν Τέτοια βρήκα στα εγγλέζικα προ πάντων ημερολόγια

κυνηγιού αρπαγμένα με οικονομία του καιρού του χαρτιού του μελανιού

και της φαντασίας είναι γραμμένα από ανθρώπους που συχνοχτυπά η καρδιά

τους απrsquo τη συγκίνηση που πιάνουν να ιστορήσουν Δεν είναι οι ακριβοί

ρεμβασμοί κάποιου τεμπέλη που τον τρώγει η έννοια με τι τρόπο να πει ότι

θέλει να πει ενώ καλά καλά δεν έχει να πει τίποτα

Ύστερrsquo από τούτα τα λόγια που στενεύτηκα να πω βγαίνει μονάχη της στη

μέση η αντιπάθειά μου για τα πιότερα βιβλία που γράφουνται στις μέρες μου

όπως είναι μπόσικα επιδειχτικά γυμνά από μαστοριά Για όνομα Για όνομα

Τούτοι οι κύριοι γράφουν όχι μέτρια πράματα (μακάρι) - τούτοι οι κύριοι

γράφουν άσκ ημα πράματα Χτυπιούνται χωρίς ανάπαψη αναμεταξύ τους

για ιδέες και για το σαρίκι του σουλτάνου της Βαβυλώνιας για να μη σκάσουν

από πλήξη

Η τέχνη Οι ιδέες Τι σιχαμένη εκπόρνεψη Παντού απrsquo όπου στρίψω

πετιέται μια θεατρίνα κι αυτή η κουτή θεατρίνα παριστάνει την τέχνη τάχα Η

μεγάλη έννοια τους είναι να ρίχνουν στο λέγειν τους μπόλικα επίθετα με

χουβαρτάδικο χέρι όπως οι Τούρκοι μάγειροι κάνουν με τα μπαχάρια Αηδιάζει

κανένας με την αντιπαθητική τούτη επιτήδεψη Μπορείς να βρεις μέσα σrsquo

αυτά τα τυπωμένα γυναικολογήματα υπηρέτριες που μιλάνε με πομπή και με

δόξα λες και είναι τίποτα γέροι θεατρίνοι της Νεάπολης που μιλάνε μέσα σε

μια παρέα από πρόσωπα που τους θαυμάζουνε

Γυρίζω και ξαναδιαβάζω τα όσα έγραψα παραπάνου Είπα τόσα πράματα

που δεν είχα κατά νου καν να τrsquo αγγίξω Το rsquoκανα με λύπη μου και λέγω με

λύπη μου όχι από νεροκέφαλη ευγένεια αλλά γιατί νοιάζουμαι περισσά για

την ομορφιά του βιβλίου μου κι αυτά τα πράματα που έχω την ιδέα πως

ασκημίζουν άλλα ασκημίζουν και το δικό μου στανικά

Ωστόσο τίποτα δε μου πειράζει τα νεύρα όσο ο σωβινισμός σrsquo έναν

άνθρωπο της τέχνης Η φανατική και κουτή τούτη προσήλωση σε μικρόν

κύκλο καταντά να λογαριάζεται για αρετή στους περισσότερους λαούς Αυτή

είναι η αιτία που κάνει να επικρατούν τα μέτρια έργα

Αλίμονο Δεν μπορεί κανένας να δείξει πως τον συγκινά κάτι τι από τα

τόσα μεγάλα πράματα που περνούν μακριά μας Τούτοι οι άνθρωποι είναι

όπως λένε οι Τούρκοι laquoψάρια του λιμανιούraquo Ξέχασαν πια πως η γης γυρίζει

πως οι πόλοι της είναι σκεπασμένοι από πάγους που ασπρίζουν ως τα μάτια

κάποιου που παρατηρά το άστρο μας απάνου απrsquo το φεγγάρι πως τα άγρια

άλογα πλανιούνται με ορθές χαίτες μέσα στους απέραντους κάμπους του

Καναδά πως αυτή τη στιγμή ένα κύμα σκάζει απάνου στην Καλή Ελπίδα

σκεπάζοντας με αφρούς μια ολάκερη πολιτεία

Έτσι άδικα θα ζητήσεις μέσα στα περισσότερα τυπώματα εκείνο που μπορεί

να ονομάσει κανένας σοφία του βιβλίου την εγκυκλοπαίδεια στη φυσική είτε

στην ιστορία

Για μένα ο καλλιτέχνης έχει τη ζωηρή εντύπωση πως ζει μέσα σrsquo ένα

άπειρο Έτσι μονάχα βγαίνει όξω από τα στενά σύνορα της εποχής και της

πατρίδας και υψώνεται στο μοναδικό τύπο που ζει μες στον αιθέρα της

απόλυτης ελευθερίας Σφραγίζεται με μιαν αιώνια βούλα Δεν μπορεί να rsquoναι

από κείνους που περνούν απάνου από τη γης κρατώντας τα μάτια κλεισμένα

στην πλούσια διακοσμητική ποικιλία του κόσμου ολόκληρης της γης και τrsquo

ουρανού

ΚΟΝΤΟΓΛΟΥΣ

Κλείνω τον πρόλογο τούτον απάνου στην Τράπεζα του Διαόλου στο Αϊβαλί

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

642

της Μ Ασίας

Φεβρουάριος του 1920

Όσοι δεν είναι της ίδιας γνώμης με μένα θα rsquoταν άδικος κόπος να μου το

κράξουν Θα τους έστελνα όμως σίγουρα στο διάολο αν καταπιάνουνταν να

μου γυρίσουν τις αντιπάθειές μου σε συμπάθειες Γιατί έχω την πίστη μου μια

θεόστραβη πίστη στο Θεό μου και μονάχα σrsquo εκείνον Δε γίνεται τρόπος να με

λυγίσει μπροστά σε ξένα είδωλα καμιά δύναμη Ας μrsquo αφήσουν λοιπόν ήσυχο

και δεν πιθυμώ διόλου να πιάνουν τα βιβλία μου όσοι έχουν διαφορετικά

γούστα από μένα Οι λίγοι που αισθάνουνται όπως εγώ μου φτάνουν και γιrsquo

αυτουνούς γράφω

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

742

Δεν ξέρω καλά καλά τι με σπρώχνει να γράφω αυτό το βιβλίο Είνrsquo

αλήθεια πως η φιλοδοξία να φημιστώ μέσα στους ανθρώπους με γαργάλιξε

σαν ήμουν νέος αλλά πολύ γλήγορα μιαν αδιαφορία του τάφου μrsquo έγιανε απrsquo

τον κακοηθέστερον απrsquo όλους τους πυρετούς Αν τυχόν κανείς υποθέσει πως

η κακή τύχη που βρήκε την πρώτη δοκιμή μου με βίασε να πάρω την ανάγκη

για φιλοτιμία στη δική μου περίσταση δε θαν εύρει δίκιο γιατί δεν ξέρω πώς

βρήκα μια πολύ καλή διάθεση σrsquo όσους διάβασαν το πρώτο μου τύπωμα

Ωστόσο η επιτυχία δε στάθηκε πάλι και τόση ώστε να μπορώ να

δικαιολογήσω τη μεταβολή που έλαβα θέτοντας ως αιτία την αηδία από την

εύκολη απόχτηση του ότι επιθυμούσα

Όπως κι αν είναι από τότες δε με τάραξε η παραμικρή ανησυχία να

τραβήξω την προσοχή της ανθρωπότητας και συχνά ρέμβασα πως έχω το

δικαίωμα να μοιραστώ το άγνωστο χώμα με τις πιο περήφανες ψυχές της

γης

Και να τώρα σε ηλικία πενήντα χρονών ξαναπιάνω την πέννα Τrsquo όνομά

μου όπως βλέπει ο αναγνώστης δεν είναι γραμμένο απάνου στο βιβλίο

τούτο όμως αν όχι η ματαιοδοξία μια αδυναμία πάντα με κάνει συγγραφέα

Με βιάζει να βγάλω απrsquo τα βαθύτερα κι από τα απόκρυφα της ψυχής μου

κατιτί που σίγουρα δε θαν εύρει καμιάν ηχώ απλά η περίεργη εκείνη

ιδιοτροπία της ψυχής να θέλει να μοιράζεται με άλλους τις συγκινήσεις της

Αυτό με κάνει ακόμα μια φορά να σκεφτώ πως τα μεγαλύτερα θάματα

είναι ανίκανα νrsquo αλλάξουν την ανθρώπινη μικρότητα Μήπως δεν απομένουμε

οι ίδιοι κατόπι από κάθε βήμα μας μέσα στα μυστήρια της δημιουργίας Ο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

842

Νεύτονας βρίσκοντας το μηχανισμό του ουρανού άφησε τάχα την πιο

ασήμαντη απrsquo τις προηγούμενες συνήθειες του Κι αν ένα βράδυ βρίσκαμε

άξαφνα το Θεό το πρωί δε θα χτενίζαμε τα μαλλιά μας όπως κάναμε πάντα

Κι εγώ γράφοντας σήμερα απορώ με το τι κάνω Δεν πίστευα πως είναι

δυνατό να καθήσει φρόνιμα μπρος σrsquo ένα τραπέζι για να γράψει ένας που

είδε ότι είδα κι άκουσα εγώ χωρίς να αναποδογυριστεί ο ουρανός Κι ακόμα

να αισθάνεται πως σίγουρα θα τον περιπαίξουν πρόστυχα πρόσωπαhellip Κάθε

τόσο γυρίζω και διαβάζω τα γραψίματα μου δεν είμαι σε θέση να κρίνω αν

όπως είναι γραμμένα αφήνουνε να φανεί η απόλυτη ειλικρίνειά μου Το θέμα

είναι ακροβατικό μιαν αράδα από περιστατικά ολωσδιόλου αλλόκοτα όξου απrsquo

τον κύκλο της ανθρώπινης πίστης Βρισκόμαστε μπρος σε μια σφίγγα με μάτια

αλλήθωρα Δεν ξέρω αν θαν αντισταθώ έως το τέλος στον πειρασμό να

ξεσκίσω το χειρόγραφο μου

Ότι κι αν γίνει θα μου επιτραπεί να βάλω τέλος στο μικρόν αυτόν

πρόλογο σε πράματα τέτοιας λογής όλη η ανθρώπινη ρητορική είναι ανίκανη

να κερδίσει την πίστη

Σέτουμπαλ 1887

Ήμουνα μικρός σαν πέθανε ο πατέρας μου Απrsquo το σόι του δε γνώρισα

κανέναν μα ξέρω πως δεν ήτανε περισσότεροι απrsquo της μητέρας μου Όταν

γεννήθηκα το σπίτι της μετρούσε όλα όλα έξι πρόσωπα τον πατέρα της δυο

αδερφούς της δυο αδερφές της κι εκείνη μονάχη παντρεμένη απrsquo όλους Ο

πατέρας μου άνθρωπος άσωτος παντρεύτηκε σε περασμένη ηλικία Επί ένα

διάστημα φάνηκε πως δαμάστηκε απrsquo τη ζωή του σπιτιού ή καν απrsquo τα χρόνια

όμως απάνου στις μέρες που μrsquo είχε στην κοιλιά της η μητέρα μου άξαφνα

ξανάρχισε πάλι την παράλυτη ζωή της περασμένης εποχής κι έγινε αψύς σrsquo

ένα βαθμό ανυπόφορο Μέσα στη συφορά τούτη ήρτα στον κόσμο

ζαρωμένος και με ψαρά τσουλούφια

Ύστερrsquo από λίγο ο πατέρας μου έφυγε απrsquo το σπίτι αφού μάλωσε με το

θείο μου Ήμουν πέντε χρονώ όταν μια μέρα μάθαμε πως πέθανε στη

Λιζμπόνα από συγκοπή μέσα σε μια κραιπάλη

Περσότερα δεν ξέρω γιrsquo αυτόν τον άνθρωπο Όταν ήμαστε μικροί

κλαίγαμε συχνά μαζί με τη μητέρα μας η αιτία όμως ήτανε τα δάκρυα εκεινής

που τον θυμόταν κι όχι η ορφάνια

Εγώ γεννήθηκα στην Γκόα Η οικογένεια της μητέρας μου φαίνεται να

είναι πολύ παλιά παλαιότερη από τρακόσω χρονώ Η γυναίκα του πρώτου

προγόνου μας που μπόρεσα να τραβήξω μέσrsquo απrsquo το βάθος του καιρού

βρίσκεται με το όνομα Αλμάγκρο Η θαμπή παράδοση που έφταξε έως εμένα

είναι φανερό πως είχε χάσει την ιστορική αλήθεια οπωσδήποτε άκουσα από

το στόμα του θείου μου πως η οικογένεια Αλμάγκρο δεν είναι άλλη παρά

του κοσμογυρισμένου συντρόφου του Φραγκίσκου Πιζάρρου Αλλά κι αν πάρει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

942

κανείς πως μπορεί να rsquoναι ψέμα το λίγο αίμα που έσταξε από την καρδιά του

Σπανιόλου τυχοδιώχτη μέσα στην πορτουγέζικη γενιά πάλι γίνεται τρόπος να

μετρήσει πάμπολλους του είδους του μέσα στον καθαρό πατρικό τους κλάδο

Ο παλαιότερος είναι κάποιος Σιδόνιο στενός φίλος του Πέρα που τον

συντρόφεψε στο παράτολμο ταξίδι της Ινδίας Ύστερα από τη δολοφονία του

Πέρα αντάμα μrsquo ένα δυο συντρόφους που ξέφυγαν βρήκανε κατόπι από

απίστευτα βάσανα την αποστολή του Κόβιλχαμ έτοιμη να μπαρκάρει στην

Ερυθρή Θάλασσα Στα 1497 μια βαριά αρρώστια τον κράτησε απrsquo το ταξίδι

του Βάσκο ντε Γκάμα όμως δέκα χρόνια υστερότερα κυβερνούσε ένα από

τα καράβια του Αλμπουκέρκη Σε μια ναυμαχία με την αρμάδα του Μισιριού

έχασε το χέρι του απrsquo τη μασκάλη κι αργότερα έμεινε μονόφθαλμος Μrsquo

αυτόν τον τρόπο σακατεμένος διατηρούσε έως τις τελευταίες μέρες του την

αδάμαστη ζωηρότη του Συνήθιζε νrsquo ακουμπά πάντα απάνου σrsquo ένα μπαστούνι

από κανελόδεντρο της Κεϋλάνας που το ξεφλούδιζε και πρόσφερνε Μrsquo αυτό

το μπαστούνι φοβέριζε συχνά απrsquo το Πόρτο το βασιλιά της Αβυσσηνίας που

μπόδιζε τους Πορτουγέζους να θέσουν σε ενέργεια το σατανικό σκέδιο να

πεθάνουνε το Μισίρι στρίβοντας το ρέμα του Νείλου

Έως τις μέρες μου βρίσκουνταν ακόμα απrsquo το 1500 η ζουγραφιά ενός

άλλου προγόνου μου κείνης της εποχής Τον έλεγαν Λεοκάντιο κι ήτανε

διαβόητος για τα ταξίδια του έως τα πλέον μακρυσμένα μέρη που είχε

σπρώξει τους Ευρωπαίους η περιέργεια κι η δίψα του χρυσαφιού στα χρόνια

του Το κεφάλι του ήτανε χοντρό και το βλέμμα σκοτεινό μέσα στα πρησμένα

μάτια του με δυο μελανές τσέπες κάτου απrsquo τις ματότρυπες Τα χοντρά χείλια

του κι η χοντρύτερη μύτη του μαζί με τα αραιά γένια που κορνίζωναν το

πρόσωπο του έδιναν μιαν παράξενη αγριάδα Στο δεξί του χέρι κρατούσε ένα

μικρό κουτί πλουμισμένο με πολλά πετράδια

Κατά το 1650 η σύντομη φιλία που έδεσε τους Πορτουγέζους με τους

Ολλαντέζους έκανε νrsquo ανακατωθεί με λίγο βορινό αίμα η γενεά του Σιδόνιο

Η σειρά που ξετυλίγεται ύστερrsquo από το 1700 δε δείχνει κανένα σημάδι

ανησυχίας μέσα στη φρόνιμη επίδοση στο εμπόριο Ο νέος αιώνας σημειώνει

Ένα φανερό μούδιασμα απάνου στην τρελή τούτη γενεά Ωστόσο μένουν

ακόμα οι ιδιοτροπίες των παλιών και κάπου κάπου καταπατά τα νέα συνήθια

και κανένας ονειροπόλος Οι τελευταίοι πρόγονοί μου ήτανε φίλοι της

μοναξιάς σχεδόν μισάνθρωποι και με μιαν άγρια αυστηρότητα στην ηθική

Πλέον από δέκα καλόγεροι είναι θαμμένοι στα μοναστήρια της Εστρεμαδούρας

και γύρω στην Γκουάρντα

Στο τέλος του 1700 βρισκόμαστε κύριοι μιας κάποιας περιουσίας στην Ινδία

όπου είχα το ευτύχημα να φτάξει ως τα χρόνια μου έστω και λιγοστεμένη

από την ολότελη αδιαφορία για τον πολλαπλασιασμό της ή καν τη διατήρηση

της Ύστερα απrsquo όλrsquo αυτά εύκολο στέκεται να συμπεράνει κανένας πως ο

ασκητισμός κι η μισανθρωπία που χαρακτήρισαν τους τελευταίους μας είναι

τα σημάδια μιας γενεάς που γέρασε πια Δεν είναι πολλά χρόνια που πέθανε ο

μεγαλύτερος από τrsquo αδέρφια μου αφού έζησε την ίδια ζωή με τον πατέρα

του Από τους τρεις μας εκείνος είχε πάρει το οικογενειακό όνομα της

μητέρας μου με σκοπό να το γλυτώσει από τον αφανισμό όμως η τύχη τον

περίπαιξε σκληρά γιατί ούτε καν παντρεύτηκε Ο άλλος χάθηκε πολύ νέοςhellip

Έτσι σήμερα οι τελευταίες στάλες από το αίμα του πατέρα μου και της

γυναίκας του τρέχουνε αργά μέσα στο κουρασμένο κορμί μου

Ο θάνατος χαϊδεύει την ψυχή μου με μιαν ανέκφραστη ειρήνηhellip Πόσο είμαι

κουρασμένος Σε μια έτσι άθλια κούραση που καταλαβαίνω πρέπει μονάχα

η Αιώνια Ανάπαψηhellip

Από μικρός έδειξα μια μεγάλη δίψα για τη σπουδή Πραγματικά η τύχη δε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

642

της Μ Ασίας

Φεβρουάριος του 1920

Όσοι δεν είναι της ίδιας γνώμης με μένα θα rsquoταν άδικος κόπος να μου το

κράξουν Θα τους έστελνα όμως σίγουρα στο διάολο αν καταπιάνουνταν να

μου γυρίσουν τις αντιπάθειές μου σε συμπάθειες Γιατί έχω την πίστη μου μια

θεόστραβη πίστη στο Θεό μου και μονάχα σrsquo εκείνον Δε γίνεται τρόπος να με

λυγίσει μπροστά σε ξένα είδωλα καμιά δύναμη Ας μrsquo αφήσουν λοιπόν ήσυχο

και δεν πιθυμώ διόλου να πιάνουν τα βιβλία μου όσοι έχουν διαφορετικά

γούστα από μένα Οι λίγοι που αισθάνουνται όπως εγώ μου φτάνουν και γιrsquo

αυτουνούς γράφω

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

742

Δεν ξέρω καλά καλά τι με σπρώχνει να γράφω αυτό το βιβλίο Είνrsquo

αλήθεια πως η φιλοδοξία να φημιστώ μέσα στους ανθρώπους με γαργάλιξε

σαν ήμουν νέος αλλά πολύ γλήγορα μιαν αδιαφορία του τάφου μrsquo έγιανε απrsquo

τον κακοηθέστερον απrsquo όλους τους πυρετούς Αν τυχόν κανείς υποθέσει πως

η κακή τύχη που βρήκε την πρώτη δοκιμή μου με βίασε να πάρω την ανάγκη

για φιλοτιμία στη δική μου περίσταση δε θαν εύρει δίκιο γιατί δεν ξέρω πώς

βρήκα μια πολύ καλή διάθεση σrsquo όσους διάβασαν το πρώτο μου τύπωμα

Ωστόσο η επιτυχία δε στάθηκε πάλι και τόση ώστε να μπορώ να

δικαιολογήσω τη μεταβολή που έλαβα θέτοντας ως αιτία την αηδία από την

εύκολη απόχτηση του ότι επιθυμούσα

Όπως κι αν είναι από τότες δε με τάραξε η παραμικρή ανησυχία να

τραβήξω την προσοχή της ανθρωπότητας και συχνά ρέμβασα πως έχω το

δικαίωμα να μοιραστώ το άγνωστο χώμα με τις πιο περήφανες ψυχές της

γης

Και να τώρα σε ηλικία πενήντα χρονών ξαναπιάνω την πέννα Τrsquo όνομά

μου όπως βλέπει ο αναγνώστης δεν είναι γραμμένο απάνου στο βιβλίο

τούτο όμως αν όχι η ματαιοδοξία μια αδυναμία πάντα με κάνει συγγραφέα

Με βιάζει να βγάλω απrsquo τα βαθύτερα κι από τα απόκρυφα της ψυχής μου

κατιτί που σίγουρα δε θαν εύρει καμιάν ηχώ απλά η περίεργη εκείνη

ιδιοτροπία της ψυχής να θέλει να μοιράζεται με άλλους τις συγκινήσεις της

Αυτό με κάνει ακόμα μια φορά να σκεφτώ πως τα μεγαλύτερα θάματα

είναι ανίκανα νrsquo αλλάξουν την ανθρώπινη μικρότητα Μήπως δεν απομένουμε

οι ίδιοι κατόπι από κάθε βήμα μας μέσα στα μυστήρια της δημιουργίας Ο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

842

Νεύτονας βρίσκοντας το μηχανισμό του ουρανού άφησε τάχα την πιο

ασήμαντη απrsquo τις προηγούμενες συνήθειες του Κι αν ένα βράδυ βρίσκαμε

άξαφνα το Θεό το πρωί δε θα χτενίζαμε τα μαλλιά μας όπως κάναμε πάντα

Κι εγώ γράφοντας σήμερα απορώ με το τι κάνω Δεν πίστευα πως είναι

δυνατό να καθήσει φρόνιμα μπρος σrsquo ένα τραπέζι για να γράψει ένας που

είδε ότι είδα κι άκουσα εγώ χωρίς να αναποδογυριστεί ο ουρανός Κι ακόμα

να αισθάνεται πως σίγουρα θα τον περιπαίξουν πρόστυχα πρόσωπαhellip Κάθε

τόσο γυρίζω και διαβάζω τα γραψίματα μου δεν είμαι σε θέση να κρίνω αν

όπως είναι γραμμένα αφήνουνε να φανεί η απόλυτη ειλικρίνειά μου Το θέμα

είναι ακροβατικό μιαν αράδα από περιστατικά ολωσδιόλου αλλόκοτα όξου απrsquo

τον κύκλο της ανθρώπινης πίστης Βρισκόμαστε μπρος σε μια σφίγγα με μάτια

αλλήθωρα Δεν ξέρω αν θαν αντισταθώ έως το τέλος στον πειρασμό να

ξεσκίσω το χειρόγραφο μου

Ότι κι αν γίνει θα μου επιτραπεί να βάλω τέλος στο μικρόν αυτόν

πρόλογο σε πράματα τέτοιας λογής όλη η ανθρώπινη ρητορική είναι ανίκανη

να κερδίσει την πίστη

Σέτουμπαλ 1887

Ήμουνα μικρός σαν πέθανε ο πατέρας μου Απrsquo το σόι του δε γνώρισα

κανέναν μα ξέρω πως δεν ήτανε περισσότεροι απrsquo της μητέρας μου Όταν

γεννήθηκα το σπίτι της μετρούσε όλα όλα έξι πρόσωπα τον πατέρα της δυο

αδερφούς της δυο αδερφές της κι εκείνη μονάχη παντρεμένη απrsquo όλους Ο

πατέρας μου άνθρωπος άσωτος παντρεύτηκε σε περασμένη ηλικία Επί ένα

διάστημα φάνηκε πως δαμάστηκε απrsquo τη ζωή του σπιτιού ή καν απrsquo τα χρόνια

όμως απάνου στις μέρες που μrsquo είχε στην κοιλιά της η μητέρα μου άξαφνα

ξανάρχισε πάλι την παράλυτη ζωή της περασμένης εποχής κι έγινε αψύς σrsquo

ένα βαθμό ανυπόφορο Μέσα στη συφορά τούτη ήρτα στον κόσμο

ζαρωμένος και με ψαρά τσουλούφια

Ύστερrsquo από λίγο ο πατέρας μου έφυγε απrsquo το σπίτι αφού μάλωσε με το

θείο μου Ήμουν πέντε χρονώ όταν μια μέρα μάθαμε πως πέθανε στη

Λιζμπόνα από συγκοπή μέσα σε μια κραιπάλη

Περσότερα δεν ξέρω γιrsquo αυτόν τον άνθρωπο Όταν ήμαστε μικροί

κλαίγαμε συχνά μαζί με τη μητέρα μας η αιτία όμως ήτανε τα δάκρυα εκεινής

που τον θυμόταν κι όχι η ορφάνια

Εγώ γεννήθηκα στην Γκόα Η οικογένεια της μητέρας μου φαίνεται να

είναι πολύ παλιά παλαιότερη από τρακόσω χρονώ Η γυναίκα του πρώτου

προγόνου μας που μπόρεσα να τραβήξω μέσrsquo απrsquo το βάθος του καιρού

βρίσκεται με το όνομα Αλμάγκρο Η θαμπή παράδοση που έφταξε έως εμένα

είναι φανερό πως είχε χάσει την ιστορική αλήθεια οπωσδήποτε άκουσα από

το στόμα του θείου μου πως η οικογένεια Αλμάγκρο δεν είναι άλλη παρά

του κοσμογυρισμένου συντρόφου του Φραγκίσκου Πιζάρρου Αλλά κι αν πάρει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

942

κανείς πως μπορεί να rsquoναι ψέμα το λίγο αίμα που έσταξε από την καρδιά του

Σπανιόλου τυχοδιώχτη μέσα στην πορτουγέζικη γενιά πάλι γίνεται τρόπος να

μετρήσει πάμπολλους του είδους του μέσα στον καθαρό πατρικό τους κλάδο

Ο παλαιότερος είναι κάποιος Σιδόνιο στενός φίλος του Πέρα που τον

συντρόφεψε στο παράτολμο ταξίδι της Ινδίας Ύστερα από τη δολοφονία του

Πέρα αντάμα μrsquo ένα δυο συντρόφους που ξέφυγαν βρήκανε κατόπι από

απίστευτα βάσανα την αποστολή του Κόβιλχαμ έτοιμη να μπαρκάρει στην

Ερυθρή Θάλασσα Στα 1497 μια βαριά αρρώστια τον κράτησε απrsquo το ταξίδι

του Βάσκο ντε Γκάμα όμως δέκα χρόνια υστερότερα κυβερνούσε ένα από

τα καράβια του Αλμπουκέρκη Σε μια ναυμαχία με την αρμάδα του Μισιριού

έχασε το χέρι του απrsquo τη μασκάλη κι αργότερα έμεινε μονόφθαλμος Μrsquo

αυτόν τον τρόπο σακατεμένος διατηρούσε έως τις τελευταίες μέρες του την

αδάμαστη ζωηρότη του Συνήθιζε νrsquo ακουμπά πάντα απάνου σrsquo ένα μπαστούνι

από κανελόδεντρο της Κεϋλάνας που το ξεφλούδιζε και πρόσφερνε Μrsquo αυτό

το μπαστούνι φοβέριζε συχνά απrsquo το Πόρτο το βασιλιά της Αβυσσηνίας που

μπόδιζε τους Πορτουγέζους να θέσουν σε ενέργεια το σατανικό σκέδιο να

πεθάνουνε το Μισίρι στρίβοντας το ρέμα του Νείλου

Έως τις μέρες μου βρίσκουνταν ακόμα απrsquo το 1500 η ζουγραφιά ενός

άλλου προγόνου μου κείνης της εποχής Τον έλεγαν Λεοκάντιο κι ήτανε

διαβόητος για τα ταξίδια του έως τα πλέον μακρυσμένα μέρη που είχε

σπρώξει τους Ευρωπαίους η περιέργεια κι η δίψα του χρυσαφιού στα χρόνια

του Το κεφάλι του ήτανε χοντρό και το βλέμμα σκοτεινό μέσα στα πρησμένα

μάτια του με δυο μελανές τσέπες κάτου απrsquo τις ματότρυπες Τα χοντρά χείλια

του κι η χοντρύτερη μύτη του μαζί με τα αραιά γένια που κορνίζωναν το

πρόσωπο του έδιναν μιαν παράξενη αγριάδα Στο δεξί του χέρι κρατούσε ένα

μικρό κουτί πλουμισμένο με πολλά πετράδια

Κατά το 1650 η σύντομη φιλία που έδεσε τους Πορτουγέζους με τους

Ολλαντέζους έκανε νrsquo ανακατωθεί με λίγο βορινό αίμα η γενεά του Σιδόνιο

Η σειρά που ξετυλίγεται ύστερrsquo από το 1700 δε δείχνει κανένα σημάδι

ανησυχίας μέσα στη φρόνιμη επίδοση στο εμπόριο Ο νέος αιώνας σημειώνει

Ένα φανερό μούδιασμα απάνου στην τρελή τούτη γενεά Ωστόσο μένουν

ακόμα οι ιδιοτροπίες των παλιών και κάπου κάπου καταπατά τα νέα συνήθια

και κανένας ονειροπόλος Οι τελευταίοι πρόγονοί μου ήτανε φίλοι της

μοναξιάς σχεδόν μισάνθρωποι και με μιαν άγρια αυστηρότητα στην ηθική

Πλέον από δέκα καλόγεροι είναι θαμμένοι στα μοναστήρια της Εστρεμαδούρας

και γύρω στην Γκουάρντα

Στο τέλος του 1700 βρισκόμαστε κύριοι μιας κάποιας περιουσίας στην Ινδία

όπου είχα το ευτύχημα να φτάξει ως τα χρόνια μου έστω και λιγοστεμένη

από την ολότελη αδιαφορία για τον πολλαπλασιασμό της ή καν τη διατήρηση

της Ύστερα απrsquo όλrsquo αυτά εύκολο στέκεται να συμπεράνει κανένας πως ο

ασκητισμός κι η μισανθρωπία που χαρακτήρισαν τους τελευταίους μας είναι

τα σημάδια μιας γενεάς που γέρασε πια Δεν είναι πολλά χρόνια που πέθανε ο

μεγαλύτερος από τrsquo αδέρφια μου αφού έζησε την ίδια ζωή με τον πατέρα

του Από τους τρεις μας εκείνος είχε πάρει το οικογενειακό όνομα της

μητέρας μου με σκοπό να το γλυτώσει από τον αφανισμό όμως η τύχη τον

περίπαιξε σκληρά γιατί ούτε καν παντρεύτηκε Ο άλλος χάθηκε πολύ νέοςhellip

Έτσι σήμερα οι τελευταίες στάλες από το αίμα του πατέρα μου και της

γυναίκας του τρέχουνε αργά μέσα στο κουρασμένο κορμί μου

Ο θάνατος χαϊδεύει την ψυχή μου με μιαν ανέκφραστη ειρήνηhellip Πόσο είμαι

κουρασμένος Σε μια έτσι άθλια κούραση που καταλαβαίνω πρέπει μονάχα

η Αιώνια Ανάπαψηhellip

Από μικρός έδειξα μια μεγάλη δίψα για τη σπουδή Πραγματικά η τύχη δε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

742

Δεν ξέρω καλά καλά τι με σπρώχνει να γράφω αυτό το βιβλίο Είνrsquo

αλήθεια πως η φιλοδοξία να φημιστώ μέσα στους ανθρώπους με γαργάλιξε

σαν ήμουν νέος αλλά πολύ γλήγορα μιαν αδιαφορία του τάφου μrsquo έγιανε απrsquo

τον κακοηθέστερον απrsquo όλους τους πυρετούς Αν τυχόν κανείς υποθέσει πως

η κακή τύχη που βρήκε την πρώτη δοκιμή μου με βίασε να πάρω την ανάγκη

για φιλοτιμία στη δική μου περίσταση δε θαν εύρει δίκιο γιατί δεν ξέρω πώς

βρήκα μια πολύ καλή διάθεση σrsquo όσους διάβασαν το πρώτο μου τύπωμα

Ωστόσο η επιτυχία δε στάθηκε πάλι και τόση ώστε να μπορώ να

δικαιολογήσω τη μεταβολή που έλαβα θέτοντας ως αιτία την αηδία από την

εύκολη απόχτηση του ότι επιθυμούσα

Όπως κι αν είναι από τότες δε με τάραξε η παραμικρή ανησυχία να

τραβήξω την προσοχή της ανθρωπότητας και συχνά ρέμβασα πως έχω το

δικαίωμα να μοιραστώ το άγνωστο χώμα με τις πιο περήφανες ψυχές της

γης

Και να τώρα σε ηλικία πενήντα χρονών ξαναπιάνω την πέννα Τrsquo όνομά

μου όπως βλέπει ο αναγνώστης δεν είναι γραμμένο απάνου στο βιβλίο

τούτο όμως αν όχι η ματαιοδοξία μια αδυναμία πάντα με κάνει συγγραφέα

Με βιάζει να βγάλω απrsquo τα βαθύτερα κι από τα απόκρυφα της ψυχής μου

κατιτί που σίγουρα δε θαν εύρει καμιάν ηχώ απλά η περίεργη εκείνη

ιδιοτροπία της ψυχής να θέλει να μοιράζεται με άλλους τις συγκινήσεις της

Αυτό με κάνει ακόμα μια φορά να σκεφτώ πως τα μεγαλύτερα θάματα

είναι ανίκανα νrsquo αλλάξουν την ανθρώπινη μικρότητα Μήπως δεν απομένουμε

οι ίδιοι κατόπι από κάθε βήμα μας μέσα στα μυστήρια της δημιουργίας Ο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

842

Νεύτονας βρίσκοντας το μηχανισμό του ουρανού άφησε τάχα την πιο

ασήμαντη απrsquo τις προηγούμενες συνήθειες του Κι αν ένα βράδυ βρίσκαμε

άξαφνα το Θεό το πρωί δε θα χτενίζαμε τα μαλλιά μας όπως κάναμε πάντα

Κι εγώ γράφοντας σήμερα απορώ με το τι κάνω Δεν πίστευα πως είναι

δυνατό να καθήσει φρόνιμα μπρος σrsquo ένα τραπέζι για να γράψει ένας που

είδε ότι είδα κι άκουσα εγώ χωρίς να αναποδογυριστεί ο ουρανός Κι ακόμα

να αισθάνεται πως σίγουρα θα τον περιπαίξουν πρόστυχα πρόσωπαhellip Κάθε

τόσο γυρίζω και διαβάζω τα γραψίματα μου δεν είμαι σε θέση να κρίνω αν

όπως είναι γραμμένα αφήνουνε να φανεί η απόλυτη ειλικρίνειά μου Το θέμα

είναι ακροβατικό μιαν αράδα από περιστατικά ολωσδιόλου αλλόκοτα όξου απrsquo

τον κύκλο της ανθρώπινης πίστης Βρισκόμαστε μπρος σε μια σφίγγα με μάτια

αλλήθωρα Δεν ξέρω αν θαν αντισταθώ έως το τέλος στον πειρασμό να

ξεσκίσω το χειρόγραφο μου

Ότι κι αν γίνει θα μου επιτραπεί να βάλω τέλος στο μικρόν αυτόν

πρόλογο σε πράματα τέτοιας λογής όλη η ανθρώπινη ρητορική είναι ανίκανη

να κερδίσει την πίστη

Σέτουμπαλ 1887

Ήμουνα μικρός σαν πέθανε ο πατέρας μου Απrsquo το σόι του δε γνώρισα

κανέναν μα ξέρω πως δεν ήτανε περισσότεροι απrsquo της μητέρας μου Όταν

γεννήθηκα το σπίτι της μετρούσε όλα όλα έξι πρόσωπα τον πατέρα της δυο

αδερφούς της δυο αδερφές της κι εκείνη μονάχη παντρεμένη απrsquo όλους Ο

πατέρας μου άνθρωπος άσωτος παντρεύτηκε σε περασμένη ηλικία Επί ένα

διάστημα φάνηκε πως δαμάστηκε απrsquo τη ζωή του σπιτιού ή καν απrsquo τα χρόνια

όμως απάνου στις μέρες που μrsquo είχε στην κοιλιά της η μητέρα μου άξαφνα

ξανάρχισε πάλι την παράλυτη ζωή της περασμένης εποχής κι έγινε αψύς σrsquo

ένα βαθμό ανυπόφορο Μέσα στη συφορά τούτη ήρτα στον κόσμο

ζαρωμένος και με ψαρά τσουλούφια

Ύστερrsquo από λίγο ο πατέρας μου έφυγε απrsquo το σπίτι αφού μάλωσε με το

θείο μου Ήμουν πέντε χρονώ όταν μια μέρα μάθαμε πως πέθανε στη

Λιζμπόνα από συγκοπή μέσα σε μια κραιπάλη

Περσότερα δεν ξέρω γιrsquo αυτόν τον άνθρωπο Όταν ήμαστε μικροί

κλαίγαμε συχνά μαζί με τη μητέρα μας η αιτία όμως ήτανε τα δάκρυα εκεινής

που τον θυμόταν κι όχι η ορφάνια

Εγώ γεννήθηκα στην Γκόα Η οικογένεια της μητέρας μου φαίνεται να

είναι πολύ παλιά παλαιότερη από τρακόσω χρονώ Η γυναίκα του πρώτου

προγόνου μας που μπόρεσα να τραβήξω μέσrsquo απrsquo το βάθος του καιρού

βρίσκεται με το όνομα Αλμάγκρο Η θαμπή παράδοση που έφταξε έως εμένα

είναι φανερό πως είχε χάσει την ιστορική αλήθεια οπωσδήποτε άκουσα από

το στόμα του θείου μου πως η οικογένεια Αλμάγκρο δεν είναι άλλη παρά

του κοσμογυρισμένου συντρόφου του Φραγκίσκου Πιζάρρου Αλλά κι αν πάρει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

942

κανείς πως μπορεί να rsquoναι ψέμα το λίγο αίμα που έσταξε από την καρδιά του

Σπανιόλου τυχοδιώχτη μέσα στην πορτουγέζικη γενιά πάλι γίνεται τρόπος να

μετρήσει πάμπολλους του είδους του μέσα στον καθαρό πατρικό τους κλάδο

Ο παλαιότερος είναι κάποιος Σιδόνιο στενός φίλος του Πέρα που τον

συντρόφεψε στο παράτολμο ταξίδι της Ινδίας Ύστερα από τη δολοφονία του

Πέρα αντάμα μrsquo ένα δυο συντρόφους που ξέφυγαν βρήκανε κατόπι από

απίστευτα βάσανα την αποστολή του Κόβιλχαμ έτοιμη να μπαρκάρει στην

Ερυθρή Θάλασσα Στα 1497 μια βαριά αρρώστια τον κράτησε απrsquo το ταξίδι

του Βάσκο ντε Γκάμα όμως δέκα χρόνια υστερότερα κυβερνούσε ένα από

τα καράβια του Αλμπουκέρκη Σε μια ναυμαχία με την αρμάδα του Μισιριού

έχασε το χέρι του απrsquo τη μασκάλη κι αργότερα έμεινε μονόφθαλμος Μrsquo

αυτόν τον τρόπο σακατεμένος διατηρούσε έως τις τελευταίες μέρες του την

αδάμαστη ζωηρότη του Συνήθιζε νrsquo ακουμπά πάντα απάνου σrsquo ένα μπαστούνι

από κανελόδεντρο της Κεϋλάνας που το ξεφλούδιζε και πρόσφερνε Μrsquo αυτό

το μπαστούνι φοβέριζε συχνά απrsquo το Πόρτο το βασιλιά της Αβυσσηνίας που

μπόδιζε τους Πορτουγέζους να θέσουν σε ενέργεια το σατανικό σκέδιο να

πεθάνουνε το Μισίρι στρίβοντας το ρέμα του Νείλου

Έως τις μέρες μου βρίσκουνταν ακόμα απrsquo το 1500 η ζουγραφιά ενός

άλλου προγόνου μου κείνης της εποχής Τον έλεγαν Λεοκάντιο κι ήτανε

διαβόητος για τα ταξίδια του έως τα πλέον μακρυσμένα μέρη που είχε

σπρώξει τους Ευρωπαίους η περιέργεια κι η δίψα του χρυσαφιού στα χρόνια

του Το κεφάλι του ήτανε χοντρό και το βλέμμα σκοτεινό μέσα στα πρησμένα

μάτια του με δυο μελανές τσέπες κάτου απrsquo τις ματότρυπες Τα χοντρά χείλια

του κι η χοντρύτερη μύτη του μαζί με τα αραιά γένια που κορνίζωναν το

πρόσωπο του έδιναν μιαν παράξενη αγριάδα Στο δεξί του χέρι κρατούσε ένα

μικρό κουτί πλουμισμένο με πολλά πετράδια

Κατά το 1650 η σύντομη φιλία που έδεσε τους Πορτουγέζους με τους

Ολλαντέζους έκανε νrsquo ανακατωθεί με λίγο βορινό αίμα η γενεά του Σιδόνιο

Η σειρά που ξετυλίγεται ύστερrsquo από το 1700 δε δείχνει κανένα σημάδι

ανησυχίας μέσα στη φρόνιμη επίδοση στο εμπόριο Ο νέος αιώνας σημειώνει

Ένα φανερό μούδιασμα απάνου στην τρελή τούτη γενεά Ωστόσο μένουν

ακόμα οι ιδιοτροπίες των παλιών και κάπου κάπου καταπατά τα νέα συνήθια

και κανένας ονειροπόλος Οι τελευταίοι πρόγονοί μου ήτανε φίλοι της

μοναξιάς σχεδόν μισάνθρωποι και με μιαν άγρια αυστηρότητα στην ηθική

Πλέον από δέκα καλόγεροι είναι θαμμένοι στα μοναστήρια της Εστρεμαδούρας

και γύρω στην Γκουάρντα

Στο τέλος του 1700 βρισκόμαστε κύριοι μιας κάποιας περιουσίας στην Ινδία

όπου είχα το ευτύχημα να φτάξει ως τα χρόνια μου έστω και λιγοστεμένη

από την ολότελη αδιαφορία για τον πολλαπλασιασμό της ή καν τη διατήρηση

της Ύστερα απrsquo όλrsquo αυτά εύκολο στέκεται να συμπεράνει κανένας πως ο

ασκητισμός κι η μισανθρωπία που χαρακτήρισαν τους τελευταίους μας είναι

τα σημάδια μιας γενεάς που γέρασε πια Δεν είναι πολλά χρόνια που πέθανε ο

μεγαλύτερος από τrsquo αδέρφια μου αφού έζησε την ίδια ζωή με τον πατέρα

του Από τους τρεις μας εκείνος είχε πάρει το οικογενειακό όνομα της

μητέρας μου με σκοπό να το γλυτώσει από τον αφανισμό όμως η τύχη τον

περίπαιξε σκληρά γιατί ούτε καν παντρεύτηκε Ο άλλος χάθηκε πολύ νέοςhellip

Έτσι σήμερα οι τελευταίες στάλες από το αίμα του πατέρα μου και της

γυναίκας του τρέχουνε αργά μέσα στο κουρασμένο κορμί μου

Ο θάνατος χαϊδεύει την ψυχή μου με μιαν ανέκφραστη ειρήνηhellip Πόσο είμαι

κουρασμένος Σε μια έτσι άθλια κούραση που καταλαβαίνω πρέπει μονάχα

η Αιώνια Ανάπαψηhellip

Από μικρός έδειξα μια μεγάλη δίψα για τη σπουδή Πραγματικά η τύχη δε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

842

Νεύτονας βρίσκοντας το μηχανισμό του ουρανού άφησε τάχα την πιο

ασήμαντη απrsquo τις προηγούμενες συνήθειες του Κι αν ένα βράδυ βρίσκαμε

άξαφνα το Θεό το πρωί δε θα χτενίζαμε τα μαλλιά μας όπως κάναμε πάντα

Κι εγώ γράφοντας σήμερα απορώ με το τι κάνω Δεν πίστευα πως είναι

δυνατό να καθήσει φρόνιμα μπρος σrsquo ένα τραπέζι για να γράψει ένας που

είδε ότι είδα κι άκουσα εγώ χωρίς να αναποδογυριστεί ο ουρανός Κι ακόμα

να αισθάνεται πως σίγουρα θα τον περιπαίξουν πρόστυχα πρόσωπαhellip Κάθε

τόσο γυρίζω και διαβάζω τα γραψίματα μου δεν είμαι σε θέση να κρίνω αν

όπως είναι γραμμένα αφήνουνε να φανεί η απόλυτη ειλικρίνειά μου Το θέμα

είναι ακροβατικό μιαν αράδα από περιστατικά ολωσδιόλου αλλόκοτα όξου απrsquo

τον κύκλο της ανθρώπινης πίστης Βρισκόμαστε μπρος σε μια σφίγγα με μάτια

αλλήθωρα Δεν ξέρω αν θαν αντισταθώ έως το τέλος στον πειρασμό να

ξεσκίσω το χειρόγραφο μου

Ότι κι αν γίνει θα μου επιτραπεί να βάλω τέλος στο μικρόν αυτόν

πρόλογο σε πράματα τέτοιας λογής όλη η ανθρώπινη ρητορική είναι ανίκανη

να κερδίσει την πίστη

Σέτουμπαλ 1887

Ήμουνα μικρός σαν πέθανε ο πατέρας μου Απrsquo το σόι του δε γνώρισα

κανέναν μα ξέρω πως δεν ήτανε περισσότεροι απrsquo της μητέρας μου Όταν

γεννήθηκα το σπίτι της μετρούσε όλα όλα έξι πρόσωπα τον πατέρα της δυο

αδερφούς της δυο αδερφές της κι εκείνη μονάχη παντρεμένη απrsquo όλους Ο

πατέρας μου άνθρωπος άσωτος παντρεύτηκε σε περασμένη ηλικία Επί ένα

διάστημα φάνηκε πως δαμάστηκε απrsquo τη ζωή του σπιτιού ή καν απrsquo τα χρόνια

όμως απάνου στις μέρες που μrsquo είχε στην κοιλιά της η μητέρα μου άξαφνα

ξανάρχισε πάλι την παράλυτη ζωή της περασμένης εποχής κι έγινε αψύς σrsquo

ένα βαθμό ανυπόφορο Μέσα στη συφορά τούτη ήρτα στον κόσμο

ζαρωμένος και με ψαρά τσουλούφια

Ύστερrsquo από λίγο ο πατέρας μου έφυγε απrsquo το σπίτι αφού μάλωσε με το

θείο μου Ήμουν πέντε χρονώ όταν μια μέρα μάθαμε πως πέθανε στη

Λιζμπόνα από συγκοπή μέσα σε μια κραιπάλη

Περσότερα δεν ξέρω γιrsquo αυτόν τον άνθρωπο Όταν ήμαστε μικροί

κλαίγαμε συχνά μαζί με τη μητέρα μας η αιτία όμως ήτανε τα δάκρυα εκεινής

που τον θυμόταν κι όχι η ορφάνια

Εγώ γεννήθηκα στην Γκόα Η οικογένεια της μητέρας μου φαίνεται να

είναι πολύ παλιά παλαιότερη από τρακόσω χρονώ Η γυναίκα του πρώτου

προγόνου μας που μπόρεσα να τραβήξω μέσrsquo απrsquo το βάθος του καιρού

βρίσκεται με το όνομα Αλμάγκρο Η θαμπή παράδοση που έφταξε έως εμένα

είναι φανερό πως είχε χάσει την ιστορική αλήθεια οπωσδήποτε άκουσα από

το στόμα του θείου μου πως η οικογένεια Αλμάγκρο δεν είναι άλλη παρά

του κοσμογυρισμένου συντρόφου του Φραγκίσκου Πιζάρρου Αλλά κι αν πάρει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

942

κανείς πως μπορεί να rsquoναι ψέμα το λίγο αίμα που έσταξε από την καρδιά του

Σπανιόλου τυχοδιώχτη μέσα στην πορτουγέζικη γενιά πάλι γίνεται τρόπος να

μετρήσει πάμπολλους του είδους του μέσα στον καθαρό πατρικό τους κλάδο

Ο παλαιότερος είναι κάποιος Σιδόνιο στενός φίλος του Πέρα που τον

συντρόφεψε στο παράτολμο ταξίδι της Ινδίας Ύστερα από τη δολοφονία του

Πέρα αντάμα μrsquo ένα δυο συντρόφους που ξέφυγαν βρήκανε κατόπι από

απίστευτα βάσανα την αποστολή του Κόβιλχαμ έτοιμη να μπαρκάρει στην

Ερυθρή Θάλασσα Στα 1497 μια βαριά αρρώστια τον κράτησε απrsquo το ταξίδι

του Βάσκο ντε Γκάμα όμως δέκα χρόνια υστερότερα κυβερνούσε ένα από

τα καράβια του Αλμπουκέρκη Σε μια ναυμαχία με την αρμάδα του Μισιριού

έχασε το χέρι του απrsquo τη μασκάλη κι αργότερα έμεινε μονόφθαλμος Μrsquo

αυτόν τον τρόπο σακατεμένος διατηρούσε έως τις τελευταίες μέρες του την

αδάμαστη ζωηρότη του Συνήθιζε νrsquo ακουμπά πάντα απάνου σrsquo ένα μπαστούνι

από κανελόδεντρο της Κεϋλάνας που το ξεφλούδιζε και πρόσφερνε Μrsquo αυτό

το μπαστούνι φοβέριζε συχνά απrsquo το Πόρτο το βασιλιά της Αβυσσηνίας που

μπόδιζε τους Πορτουγέζους να θέσουν σε ενέργεια το σατανικό σκέδιο να

πεθάνουνε το Μισίρι στρίβοντας το ρέμα του Νείλου

Έως τις μέρες μου βρίσκουνταν ακόμα απrsquo το 1500 η ζουγραφιά ενός

άλλου προγόνου μου κείνης της εποχής Τον έλεγαν Λεοκάντιο κι ήτανε

διαβόητος για τα ταξίδια του έως τα πλέον μακρυσμένα μέρη που είχε

σπρώξει τους Ευρωπαίους η περιέργεια κι η δίψα του χρυσαφιού στα χρόνια

του Το κεφάλι του ήτανε χοντρό και το βλέμμα σκοτεινό μέσα στα πρησμένα

μάτια του με δυο μελανές τσέπες κάτου απrsquo τις ματότρυπες Τα χοντρά χείλια

του κι η χοντρύτερη μύτη του μαζί με τα αραιά γένια που κορνίζωναν το

πρόσωπο του έδιναν μιαν παράξενη αγριάδα Στο δεξί του χέρι κρατούσε ένα

μικρό κουτί πλουμισμένο με πολλά πετράδια

Κατά το 1650 η σύντομη φιλία που έδεσε τους Πορτουγέζους με τους

Ολλαντέζους έκανε νrsquo ανακατωθεί με λίγο βορινό αίμα η γενεά του Σιδόνιο

Η σειρά που ξετυλίγεται ύστερrsquo από το 1700 δε δείχνει κανένα σημάδι

ανησυχίας μέσα στη φρόνιμη επίδοση στο εμπόριο Ο νέος αιώνας σημειώνει

Ένα φανερό μούδιασμα απάνου στην τρελή τούτη γενεά Ωστόσο μένουν

ακόμα οι ιδιοτροπίες των παλιών και κάπου κάπου καταπατά τα νέα συνήθια

και κανένας ονειροπόλος Οι τελευταίοι πρόγονοί μου ήτανε φίλοι της

μοναξιάς σχεδόν μισάνθρωποι και με μιαν άγρια αυστηρότητα στην ηθική

Πλέον από δέκα καλόγεροι είναι θαμμένοι στα μοναστήρια της Εστρεμαδούρας

και γύρω στην Γκουάρντα

Στο τέλος του 1700 βρισκόμαστε κύριοι μιας κάποιας περιουσίας στην Ινδία

όπου είχα το ευτύχημα να φτάξει ως τα χρόνια μου έστω και λιγοστεμένη

από την ολότελη αδιαφορία για τον πολλαπλασιασμό της ή καν τη διατήρηση

της Ύστερα απrsquo όλrsquo αυτά εύκολο στέκεται να συμπεράνει κανένας πως ο

ασκητισμός κι η μισανθρωπία που χαρακτήρισαν τους τελευταίους μας είναι

τα σημάδια μιας γενεάς που γέρασε πια Δεν είναι πολλά χρόνια που πέθανε ο

μεγαλύτερος από τrsquo αδέρφια μου αφού έζησε την ίδια ζωή με τον πατέρα

του Από τους τρεις μας εκείνος είχε πάρει το οικογενειακό όνομα της

μητέρας μου με σκοπό να το γλυτώσει από τον αφανισμό όμως η τύχη τον

περίπαιξε σκληρά γιατί ούτε καν παντρεύτηκε Ο άλλος χάθηκε πολύ νέοςhellip

Έτσι σήμερα οι τελευταίες στάλες από το αίμα του πατέρα μου και της

γυναίκας του τρέχουνε αργά μέσα στο κουρασμένο κορμί μου

Ο θάνατος χαϊδεύει την ψυχή μου με μιαν ανέκφραστη ειρήνηhellip Πόσο είμαι

κουρασμένος Σε μια έτσι άθλια κούραση που καταλαβαίνω πρέπει μονάχα

η Αιώνια Ανάπαψηhellip

Από μικρός έδειξα μια μεγάλη δίψα για τη σπουδή Πραγματικά η τύχη δε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

942

κανείς πως μπορεί να rsquoναι ψέμα το λίγο αίμα που έσταξε από την καρδιά του

Σπανιόλου τυχοδιώχτη μέσα στην πορτουγέζικη γενιά πάλι γίνεται τρόπος να

μετρήσει πάμπολλους του είδους του μέσα στον καθαρό πατρικό τους κλάδο

Ο παλαιότερος είναι κάποιος Σιδόνιο στενός φίλος του Πέρα που τον

συντρόφεψε στο παράτολμο ταξίδι της Ινδίας Ύστερα από τη δολοφονία του

Πέρα αντάμα μrsquo ένα δυο συντρόφους που ξέφυγαν βρήκανε κατόπι από

απίστευτα βάσανα την αποστολή του Κόβιλχαμ έτοιμη να μπαρκάρει στην

Ερυθρή Θάλασσα Στα 1497 μια βαριά αρρώστια τον κράτησε απrsquo το ταξίδι

του Βάσκο ντε Γκάμα όμως δέκα χρόνια υστερότερα κυβερνούσε ένα από

τα καράβια του Αλμπουκέρκη Σε μια ναυμαχία με την αρμάδα του Μισιριού

έχασε το χέρι του απrsquo τη μασκάλη κι αργότερα έμεινε μονόφθαλμος Μrsquo

αυτόν τον τρόπο σακατεμένος διατηρούσε έως τις τελευταίες μέρες του την

αδάμαστη ζωηρότη του Συνήθιζε νrsquo ακουμπά πάντα απάνου σrsquo ένα μπαστούνι

από κανελόδεντρο της Κεϋλάνας που το ξεφλούδιζε και πρόσφερνε Μrsquo αυτό

το μπαστούνι φοβέριζε συχνά απrsquo το Πόρτο το βασιλιά της Αβυσσηνίας που

μπόδιζε τους Πορτουγέζους να θέσουν σε ενέργεια το σατανικό σκέδιο να

πεθάνουνε το Μισίρι στρίβοντας το ρέμα του Νείλου

Έως τις μέρες μου βρίσκουνταν ακόμα απrsquo το 1500 η ζουγραφιά ενός

άλλου προγόνου μου κείνης της εποχής Τον έλεγαν Λεοκάντιο κι ήτανε

διαβόητος για τα ταξίδια του έως τα πλέον μακρυσμένα μέρη που είχε

σπρώξει τους Ευρωπαίους η περιέργεια κι η δίψα του χρυσαφιού στα χρόνια

του Το κεφάλι του ήτανε χοντρό και το βλέμμα σκοτεινό μέσα στα πρησμένα

μάτια του με δυο μελανές τσέπες κάτου απrsquo τις ματότρυπες Τα χοντρά χείλια

του κι η χοντρύτερη μύτη του μαζί με τα αραιά γένια που κορνίζωναν το

πρόσωπο του έδιναν μιαν παράξενη αγριάδα Στο δεξί του χέρι κρατούσε ένα

μικρό κουτί πλουμισμένο με πολλά πετράδια

Κατά το 1650 η σύντομη φιλία που έδεσε τους Πορτουγέζους με τους

Ολλαντέζους έκανε νrsquo ανακατωθεί με λίγο βορινό αίμα η γενεά του Σιδόνιο

Η σειρά που ξετυλίγεται ύστερrsquo από το 1700 δε δείχνει κανένα σημάδι

ανησυχίας μέσα στη φρόνιμη επίδοση στο εμπόριο Ο νέος αιώνας σημειώνει

Ένα φανερό μούδιασμα απάνου στην τρελή τούτη γενεά Ωστόσο μένουν

ακόμα οι ιδιοτροπίες των παλιών και κάπου κάπου καταπατά τα νέα συνήθια

και κανένας ονειροπόλος Οι τελευταίοι πρόγονοί μου ήτανε φίλοι της

μοναξιάς σχεδόν μισάνθρωποι και με μιαν άγρια αυστηρότητα στην ηθική

Πλέον από δέκα καλόγεροι είναι θαμμένοι στα μοναστήρια της Εστρεμαδούρας

και γύρω στην Γκουάρντα

Στο τέλος του 1700 βρισκόμαστε κύριοι μιας κάποιας περιουσίας στην Ινδία

όπου είχα το ευτύχημα να φτάξει ως τα χρόνια μου έστω και λιγοστεμένη

από την ολότελη αδιαφορία για τον πολλαπλασιασμό της ή καν τη διατήρηση

της Ύστερα απrsquo όλrsquo αυτά εύκολο στέκεται να συμπεράνει κανένας πως ο

ασκητισμός κι η μισανθρωπία που χαρακτήρισαν τους τελευταίους μας είναι

τα σημάδια μιας γενεάς που γέρασε πια Δεν είναι πολλά χρόνια που πέθανε ο

μεγαλύτερος από τrsquo αδέρφια μου αφού έζησε την ίδια ζωή με τον πατέρα

του Από τους τρεις μας εκείνος είχε πάρει το οικογενειακό όνομα της

μητέρας μου με σκοπό να το γλυτώσει από τον αφανισμό όμως η τύχη τον

περίπαιξε σκληρά γιατί ούτε καν παντρεύτηκε Ο άλλος χάθηκε πολύ νέοςhellip

Έτσι σήμερα οι τελευταίες στάλες από το αίμα του πατέρα μου και της

γυναίκας του τρέχουνε αργά μέσα στο κουρασμένο κορμί μου

Ο θάνατος χαϊδεύει την ψυχή μου με μιαν ανέκφραστη ειρήνηhellip Πόσο είμαι

κουρασμένος Σε μια έτσι άθλια κούραση που καταλαβαίνω πρέπει μονάχα

η Αιώνια Ανάπαψηhellip

Από μικρός έδειξα μια μεγάλη δίψα για τη σπουδή Πραγματικά η τύχη δε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1042

μrsquo άφησε να παραπονεθώ γιατί μπόρεσα να έμπω στην Ανώτερη Σχολή της

Μπομπάης που είχε ανοίξει όχι προ πολλά χρόνια στα 1857

Νότα mdash Έως εδώ πρόσφερα στον αναγνώστη πράματα που δεν έχουνε

σημασία για κανέναν άλλον όξω από μένα Όμως ας λάβει υπομονή

Αργότερα θα μπορέσει να τα συνταιριάξει με τα παράξενα καθέκαστα που

θέλω ιστορήσει μέσα σε τούτο το βιβλίο Και να δειςmiddot μου κόλλησε η ιδέα δ ε

θαν έ βλ ε παν κ α ι δ ε θ rsquo άκ ουγ α ό τ ι ε ίδα κ α ι άκ ουσα αν δ ε ν

ήμουν ο στ ε ρν ός απόγ ον ος τ ης γ ε ν ε άς τ ου Λε υκ άδ ιου

Κάλ βου

Ο Θεός ξέρει αν έχω δίκιο Γιrsquo αυτό μου φάνηκε καλό να του κάνω γνωστά

τα ιστορικά της γενιάς μου Έπειτα υπάρχει και μιαν άλλη αιτία Τα φαινόμενα

που ανάφερα όπως είναι αφύσικα θα καταντούσαν ολότελα απίστευτα (αν

είναι δυνατό να γίνουν πιο απίστευτα) μέσα σε μια εξιστόρηση απrsquo την οποία

θα rsquoλειπαν τα συνηθισμένα καθέκαστα της ζωής Δοκίμασα λοιπόν να κόψω τη

δύναμη του κρασιού τούτου που δεν είναι για τους θνητούς ανακατώνοντάς

το επιτήδεια με λίγο δροσερό νερό της γης Η καθημερινή ζωή ή αν μπορώ

να πω τα θετικά φαινόμενα χρησίμεψαν στο παραλυμένο μυαλό μου ωσάν

άγκουρα απrsquo την οποία κρατήθηκε στην παραζάλη που το rsquoδερνε αλύπητα Τα

σημεία λοιπόν αυτά απάνου στα οποία δοκιμάζοντας ξαναβρήκα σε πολύ

κρίσιμες στιγμές την πίστη στις αισθήσεις μου και κράτησαν στη θέση του το

μυαλό μου που ήταν έτοιμο να γίνει ανάρπαστο σαν φτερό μέσα στον

απερίγραφτο σίφουνα στο πνεύμα εκείνου που διαβάζει θα rsquoχουν χωρίς άλλο

μιαν επίδραση ανάλογη

Μίλησα παραπάνου για την Ουνιβέρσιτα της Μπομπάης Τον τελευταίο

χρόνο πέρασα θλιβερές μέρες από μιαν παράξενη νευρική ανησυχία που μrsquo

έπιασε χωρίς αιτία Δεν μπορούσα να rsquoσυχάσω στη θέση μου Όλη σχεδόν τη

μέρα και τις περισσότερες νύχτες περπατούσα χωρίς νrsquo αναπαυτώ Μου

κατέβηκε να φύγω στην Ευρώπη κατόπι πώς μου rsquoρθε να ιστορίσω μιαν ωδή

στα κόκαλα του Κάμοενς που τυπώθηκε σε 400 αντίτυπα και τράβηξε απάνου

στο υποκείμενο μου όση προσοχή δεν αξίζει ο ίδιος ο Κάμοενς Είχα σκοπό να

τη διαβάσω απάνου στο μνήμα του όταν θα γύριζα στην Γκόα Οι μοναχοί

συντρόφοι μου ήτανε λίγα βιβλία κι οι δικές μου σκέψεις Αλλά σε πολύ λίγα

βιβλία εύρισκα κείνο που ζητούσα κι όσο σπάνιζαν εκείνα που παύανε τη δίψα

μου τόσο έπαιρναν στα μάτια μου την αξία που έχει κάθε πράμα δυσεύρετο

Θυμάμαι πως η χαρά μου στάθηκε ανεκδιήγητη σαν βρήκα ύστερrsquo από πολλά

βάσανα μιαν ολλαντέζικη πίπα μακριά ένα μέτρο μrsquo αυτή την πίπα να δείτε τι

μου ήρτε

Ένα βράδυ προτού πλαγιάσω κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο

ακουμπώντας την πίπα μου στα κάγκελα Το φεγγάρι ήτανε στο πρώτο του

κάρτο κι όπως ο καπνός ανέβαινε σrsquo ένα ψιλό φιτίλι μέσα στο χλωμό φως οι

ρεμβασμοί μου άρχισαν να με παίρνουν μακριά από τη γης Θα ήτανε

μεσάνυχτα όταν πετάχτηκα άξαφνα ανατριχιασμένος Το φεγγάρι είχε

κρυφτεί κι ήμουν βουτημένος στο σκοτάδι Στην αρχή δεν μπόρεσα να

καταλάβω τι τρέχει παρά έστεκα μrsquo ανοιχτό στάμα απrsquo όπου χωρίς να θέλω

έβγαινε η λέξη Κάβνα Κάβνα Μrsquo έλουζε ένας κρύος ίδρωτας Τrsquo αυτιά

μου άκουγαν την παράξενη τούτη λέξη σαν να μη την έλεγαν τα χείλια του

ίδιου κορμιούhellip Έσυρα τα πόδια μου μέσα στο σκοτάδι πασκίζοντας να πιάσω

κάτι με τεντωμένα χέρια και κουτρουβάλησα μπερδεμένος μέσα στην

καρέκλα μου Σύντομα όταν ήρτα στον εαυτό μου κατάλαβα πως είχα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1142

αποκοιμηθεί και πως με ξύπνησε η πίπα πέφτοντας όξω απrsquo το παράθυρο Το

rsquoκλεισα κι άναψα ένα κερί Πέρασα μπροστά στον καθρέφτη με το πρόσωπο

γυρισμένο απrsquo τrsquo άλλο μέρος κι έπεσα ντυμένος απάνου στο κρεβάτι μου

Την άλλη μέρα όταν ξύπνησα κατάλαβα πως όξω έβρεχε ελεεινά Έμεινα

όλη τη θλιβερή μέρα μέσα Με βάραινε μια μεγάλη κούραση Με κανέναν

τρόπο δεν μπόρεσα να θυμηθώ τη λέξη που έβγαινε χτες απrsquo το στόμα μου

Προς το βράδυ μrsquo ένα χτύπημα φώναξα με μια δυνατή φωνή Κάβνα Ναι

Κάβνα Δεν ξέρω γιατί την πήρα ευτύς εξ αρχής για όνομα κάποιας

πολιτείας και τη σημείωσα μη μου ξαναφύγει

Όσοι με γνώρισαν στην Μπομπάη και στην Γκόα είχανε την ιδέα πως είμαι

τρελός κι ακόμα έκαναν τρόπο να το μάθω Ξέρω όμως χαλά πως στο

βάθος απορούσαν γιατί ήμουνα τόσο αδιάφορος και δε νοιαζόμουν διόλου να

τους αποδείξω πως το μυαλό μου δεν είχε βλαφτεί Φαντάσου ένας τρελός

Τι παράξενες ιδέες που περνούν απrsquo το κεφάλι του ανθρώπου Ο Θεός να με

συχωρέσει αν γέλασα πολλές φορές για τα πλάσματα τουhellip

Όπως κι αν είναι έφυγα σύντομα από την Ινδία κι αν κρατώ κάποια πίκρα

της τύχης μου είναι όχι για το κακό όνομα που έβγαλα αλλά γιατί πέρασε

απrsquo το μυαλό του κόσμου πως βιάστηκα να τους αφήσω υγεία μην

υποφέροντας μια τέτοια κακή φήμη Ωστόσο εγώ δεν τους ξαναείδα Η

αλήθεια είναι πως δεν έχανα τον καιρό μου μαζί μrsquo αυτά τα πορδοβουλώματα

περνώντας τις περσότερες μέρες μου μέσα στους ταρσανάδες και μέσα στα

βάση του τεκ στο Μαλαμπάρ Στο μεταξύ οι πατριώτες μου με περίμεναν να

διαβάσω την ωδή μου απάνου στη σκόνη του Κάμοενς κι εγώ έχανα τις

μέρες μου όπως είπα παραπάνου αφήνοντας στη μέση την Ουνιβέρσιτα της

Μπομπάης αφού έκαψα όσα βιβλία μου μπόρεσα

Από τα λίγα πράματα που κέρδισα εκεί μέσα το πιο περίφημο ήτανε η φιλία

ενός Εγγλέζου τζέντλεμαν του σερ Κόρκε Ο Θεός ας μην του αρνηστεί την

αγκαλιά του Αβραάμ

Σrsquo αυτό το μεταξύ πέρασα από την Γκόα μια φορά για δυο μήνες κι άλλη

μια για είκοσι μέρες τη δεύτερη βρήκα ζωντανή μονάχα τη μια θεια μου

Θέλησα να την πάρω μαζί μου στη Λιζμπόνα αλλά δε δέχτηκε και πέθανε

στην Ινδία ύστερrsquo από λίγους μήνες Γυρίζοντας από την Ευρώπη αφού

πούλησα ότι είχα στην Γκόα κάπου 150000 πεσέτες μπαρκάρισα σrsquo ένα

καράβι που τραβούσε για το Μακάο Ως τότε υπόγραφα με τrsquo όνομα του

πατέρα μου από τότες δεν ξέρω γιατί μου κάπνισε να τrsquo αλλάξω με της

μητέρας μου δε θυμάμαι όμως πια να rsquoβαλα πουθενά την υπογραφή μου

Τα δέκα ακόλουθα χρόνια με βρήκανε είτε απάνου στα νησιά της Σόντας ή

στη Μικρονησία ως το Τουαμοτού Πουθενά δεν μπόρεσα να σταματήσω

παραπάνου από δυο η τρεις μήνες το περσότερο Η θέρμη του κεφαλιού μου

ήταν ικανή να με κάνει να κινήσω ξυπόλητος και μrsquo ένα καλαμένιο μπαστούνι

για να εύρω το Ελδοράντο

Στο Μιντανάο έμεινα κάμποσους μήνες άρρωστος στην αρχή ενός ταξιδιού

που καταπιαστήκαμε μαζί με τον Κόρκε Ωστόσο ύστερrsquo από λίγον καιρό

βρισκόμαστε μακριά από το μάτι του Θεού στα νησιά του Κρίστμας Απάνου

στο Μεγάλον Ωκεανό περάσαμε αντάμα κάπου δυο χρόνια Το 1868

χωριστήκαμε στο Σίδνεϊ απrsquo όπου ο Κόρκε τράβηξε στο Τράνσβαλ αφού του

rsquoδωσα υπόσχεση πως θα πήγαινα να τον εύρω το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου

χρόνου Αν και το Σίδνεϊ μrsquo άρεσε το δεύτερο μήνα μου κατέβηκε να φύγω

βιαστικά στην Ινδία Ανέλπιστα ύστερrsquo από λίγες μέρες

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1242

βρήκα τον Κόρκε στην Καλκούτα μόλις είχε ξεμπαρκάρει Μού εξήγησε πως

πολύ σοβαρές αιτίες τον βίασαν να γυρίσει στην Ινδία και συμφωνήσαμε να

φύγουμε για το Νατάλ αντάμα ευτύς μόλις τελείωνε η υπόθεσή του Ξέχασα

να πω πως ήτανε ένας από τους πλέον μανιώδεις κυνηγούς και πάντα σαν

να rsquoβλεπα το κοκαλιασμένο χέρι του θανάτου να του χαϊδεύει τα ωραία

σγουρά μαλλιά τόσο τον έθρεφε ο κίντυνος Η Αφρική τον τραβούσε πιο

πολύ από την Ινδία ίσως γιατί του ήταν άγνωστη και γύρω απrsquo το μαγικό

τούτο κέντρο έστριβε η απλή καρδιά του μεθυσμένη από λαχτάρα Όσο για

μένα δεν μπόρεσα ούτε τούτη τη φορά να εύρω έναν κάποιο σκοπό για το

ταξίδι μου όπως δα άσκοπα πέρασα όλη τη ζωή μου Όμως για να rsquoμαι δίκιος

δεν πρέπει να κρύψω πως δεν ήμουν ως πέρα ένας αδιαφόρετος άνθρωπος

δεν έπεφτα κάτου απrsquo το φίλο μου σε τίποτα μrsquo όλο που το κυνήγι δεν

μπόρεσε να με κυριέψει και να δώσει ένα μεράκι στη ζωή μου

Μονάχα μέσα στο 1870 μας στάθηκε δυνατό να βρεθούμε στο Νατάλ

Τότες ήμουνα τριάντα τριώ χρονών Από την πρώτη μέρα αρρωστήσαμε κι οι

δυο μας σαν να rsquoθελε να μας δείξει η μοίρα το λυπηρό τέλος που δεν

άργησε να μας έρθει Τrsquo άλογο του Κόρκε ψόφησε δαγκαμένο από τη

φαρμακερή μύγα τσε τσε ύστερrsquo από δέκα μέρες σκοτώθηκε κι ο ίδιος

κυνηγώντας πεζός άφοβο παιδί έναν θηλυκόν ελέφα Ζαλισμένος πέρασα

στη Μοζαμβίκη Δε χωρούσε αμφιβολία πως η δύναμη που κυβερνά τον κόσμο

δε μου ήτανε φιλική

Οι Πορτουγέζοι της Σοφάλας είναι οι χειρότεροι απrsquo όσους έχω δει

Έδερναν αλύπητα τους αράπηδες κι έκλεβαν ο ένας τον άλλον Ύστερrsquo από

τόσα χρόνια θυμάμαι ακόμα ένα μικρό καπηλειό κοντά στη θάλασσα όξω από

την πολιτεία που το κρατούσε κάποιος Σπανιόλος χωρίς μια τρίχα στο κεφάλι

και στο πρόσωπο Εκεί ερχόντανε συχνά δυο νέγκροι με μια φυσαρμόνικα

φορώντας άσπρα φαρδιά πανταλόνια και κάτι μεγάλους φιόγκους πάλι

άσπρους στα παπούτσια Κάθε φορά πριν πιάσουν να τραγουδούν και να

χορεύουν σαν μανιακοί άρχιζαν από έναν καβγά με τον κάπηλα Πάντα όμως

η γιορτή τελείωνε με γενικό κέφι μέσα σrsquo ένα σύννεφο μύγες

Απrsquo τη Σοφάλα γύρισα πάλι πίσω στο Νατάλ με σκοπό να μπαρκάρω για

την Ταναναρίβα κι από κει για τα νησιά Σέισελ απrsquo όπου σχεδίαζα να

τραβήξω πάλι στο Σίδνεϊ παίρνοντας τη γραμμή που κατεβαίνει απrsquo το Άντεν

Αλλά στο Ντουρμπάν άλλαξα γνώμη και μπήκα μέσα σε μια γολέτα που

τραβούσε για το Φαγκούα

Το νησί τούτο είναι σταθμός για τα καράβια που ψαρεύουν στις θάλασσες

της Νοτιάς Εκεί ξεχειμωνιάζουν και κάνουν τα τιμάρια τους για να πιάσουν το

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1342

πέλαγο την άνοιξη Το καράβι που μπαρκάρισα ήτανε φορτωμένο ξυλική για

τον ταρσανά όπου βρήκα τρία μπρίκια να περιμένουν τη σειρά τους

Νότα - Το γκρούπο του Φόο ι μάα ή του Μωυσή βρέθηκε στο 1661 από

κάποιο πορτουγέζικο καράβι που έπεσε τυχαίως απάνου του σε μια τρικυμία

που το μάκρυνε από το δρόμο της Ινδίας Η παράμερη θέση του στο νότιο

μέρος του Ινδικού και η λίγη σημασία που είχανε τα ρημόνησά του για

ανθρώπους που έκαιγε η δίψα του πλούτου έκαναν ώστε να μείνει κι ύστερrsquo

από την ανακάλυψη του σχεδόν άγνωστο αφού ως το 1700 μονάχα η

ανάγκη του νερού βίαζε κάποτε κανένα καράβι να έμπει στα επικίντυνα νερά

του Στο 1755 στο Φαγκούα που ήτανε το μεγαλύτερο νησί φάνηκε ένα

μικρό χωριό από εκατό ψυχές θύματα του σεισμού που rsquoρείπωσε τότες τη

Λιζμπόνα Την εποχή που πήγα βρήκα ένα μικρό χωριό πολύ όμορφα

χτισμένο και με αρκετήν ευτυχία Έξω από το μικρό εμπόριο που γίνεται με τα

καράβια σε ζώα βόδια πρόβατα γουρούνια η γης είναι καρπερή και για να

δώσει τα δώρα της ωραία λαχανικά κι ένα χοντρό σιτάρι όπως του Τράνσβαλ

δε χρειάστηκε παρά δουλειά και επιμονή πράμα που έλειπε από τους

τυχοδιώχτες του παλαιότερου καιρού όπως ήτανε συνηθισμένοι νrsquo αρπάχνουν

το έτοιμο πλούτος που είχαν μαζώξει ξένοι λαοί Το Φαγκούα βρίσκεται σε

41ο ΝΠ και 52ο ΑΜ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1442

Δυο πρόσωπα μου έκαναν εντύπωση στο Φαγκούαhellip Αλλά πρώτα πρώτα

αξίζει να πω δυο λόγια για το νησί τούτο που είναι τόσο μακριά απrsquo όλα τα

κέντρα του πολιτισμένου κόσμου Είναι μια κίτρινη γης πολύ χαμηλή όλο

χώμα τριγυρισμένη από μια λουρίδα άμμο που μετρά έως μισό μίλι πλάτος

Από δέκα μίλια δε φαίνεται διόλου η γης παρά μοναχά ένας βράχος μελανός

και ψηλότερος από εκατό μέτρα στυλώνεται άξαφνα μέσα στην ερημιά της

θάλασσας Τα περιγιάλια του δεν τα κόβει ούτε κάβος ούτε κόρφος μιαν

ανέκφραστη μελαγχολία σφίγγει την ψυχή του ανθρώπου όταν το καράβι

κατεβαίνει έχοντας πλάγι του τη στεριά Πού και πού μερικές τούφες αγκάθια

η κανένα κοπάδι γλάροι ασπρίζουν μέσα στην ερημιά Όταν όμως αντικρίσει

κανένας τα σπίτια και το λιμάνι σιμά στο βουνό η εντύπωση αλλάζει μrsquo ένα

χτύπημα Εδώ το θέαμα είναι από τα πλέον χαρούμενα που μπορεί να δει

κανένας τα σπιτάκια απλώνουν ανάρια απάνου σε μια γης αμμουδερή τα

περισσότερα είναι άσπρα Στο περιγιάλι ξεχωρίζει το λιμεναρχείο και τα λίγα

μαγαζάκια σκόρπια απάνου στον καθαρόν άμμο το καθένα μrsquo ένα μεγάλον

ανεμοδείχτη απάνου στη σκεπή του

Ο ταρσανάς είναι κοντά στα θεμέλια του βράχου που βουτούν στο νερό

του λιμανιού και παρέκει στέκουνται δυο παράγκες που αποθηκεύουν ξυλική

Πουθενά δεν είδα τόσα πολλά θαλασσοπούλια Έχουν τις φωλιές τους απάνω

στο βράχο και γύρω του κράζουν όλη τη μέρα τόσο δυνατά που στέκει

δύσκολο νrsquo ακούσει κανένας τι του λέει ο άλλος Εκεί είδα κάτι πουλιά

μικρότερα από τους γλάρους που δε βρίσκουνται σε κανένα άλλο μέρος του

Ωκεανού Οι Φαγκουάνοι τα λεν κοχάλος

Τώρα ξανάρχομαι στα πρόσωπα που είπα παραπάνουhellip Όσο κι αν θέλω να

παρατρέξω σύντομα καθετί που είναι άσχετο με την ιστορία μου δεν μπορώ

να βαστάξω στον πειρασμό να πω δυο λόγια για ένα υποκείμενοhellip Τι λέωhellip

Τώρα που συλλογίστηκα καλύτερα βλέπω πως αυτό το πρόσωπο έχει τη

θέση του χωρίς άλλο μέσα στην ιστορία μου Εβίβα λοιπόν για τα χοντρά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1542

χείλια του Τιν Τιν Κι εβίβα για τrsquo ακριβό χαμόγελο του Τιν Τιν που κάνει τον

κόπο να λαστιχάρει μισή λίβρα κρέας για να φανεί μια στενή γραμμή από τrsquo

άσπρα δόντια του Η φύση τον έχυσε μέσα σε καλούπι ξεχωριστά Απορείς

ακούγοντας ένα Τιν Τιν που κουδουνίζει σαν κρούσταλλο στον αγέρα να

βγαίνει μέσrsquo από κείνο το στάμα Ξέρουμε πού πρέπει να ταξιδέψουμε για να

δούμε κάποια σπάνια ζώα ποιος όμως θα μας πληροφορούσε πού άπλωσε το

καραβόπανό του Ο Τιν Τιν Έτσι η γνωριμία του μου είναι εύνοια καθαρή

της τύχης

Μια μέρα ενώ περπατούσα με το κεφάλι γεμάτο από όλες τις μαύρες ιδέες

παρεκτός από μαύρους ανθρώπους τον είδα καθισμένον στο νύχι μιας

άγκουρας που κείτουνταν χωσμένη σιμά στον ταρσανά Από την πρώτη

στιγμή έδειξε μεγάλη διάθεση για παρέα πράμα ανέλπιστο γιατί γύρω του

γύριζαν σκοτεινές ιστορίες Αληθινά δεν μπορούσε κανένας να περιμένει απrsquo

αυτόν τίποτα διαφορετικό απrsquo όσα είχα ακούσει να λέγουνται για το

υποκείμενό του Η αποχτήνωση περνούσε κάθε σύνορο Το βάδισμά του

έμοιαζε με του πίθηκα όπως έριχνε μπρος τα χέρια του Αν ξεφτίλιζε τα

δόντια του σίγουρα θα rsquoβγαζε ένα κομμάτι κρέας ανθρώπινο Σrsquo έβλεπε με

κάτι μάτια θολά και κουρασμένα ζωσμένα από έναν κόκκινο γύρο που

σχεδίαζαν τα ματόφυλλά του γυρισμένα απrsquo όξω Απόρησα πως έπεφτε με

μιας απrsquo το κέφι στη λύσσα τότες έμοιαζε με το διάολο

Λοιπόν μrsquo όλη την καλή διάθεση που έδειξε για μένα δεν έπαψα να τον

προσέχω Παράξενα μου φάνηκε ως το τέλος ειρηνικός κι ακόμα πιο

αληθινός απrsquo όλους τους Φαγκουάνους Ο αθεόφοβος έπινε τόσο που αν

έστυβε τη μύτη του θα rsquoβγαζε ένα λίτρο σπίρτο Κάποτε κάποτε πετούσε καμιά

λέξη σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα του τόπου του ως φαίνεται

μουρμούριζε κάπου κάπου και δυο λόγια από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι

laquoΈχασα το κεφάλι μου mdash έχασα το κεφάλι μουraquohellip Σηκωνότανε κι έφερνε σαν

μουδιασμένος δυο τρεις γύρους τρικλίζοντας απάνου στα ψιλά του πόδια που

τελείωναν σε δυο πατούνες από δω ως εκεί πέραhellip

Στο γλέντι έπαιρνε μέρος κι ο γλάρος του ένα λερωμένο πλάσμα άξιο του

αφέντη του Το καταραμένο αυτό πουλί όσο ο Τιν Τιν ήτανε ήσυχος

στεκότανε μπρος στην πόρτα της τέντας με μια σοβαρότητα άξια του

Στσηπίωνα και μονάχα από ώρα σε ώρα άρχιζε ένα ατελείωτο ξελαρύγγισμα

με το κεφάλι χαμηλωμένο στη γης Μόλις όμως έβλεπε τον αφέντη του να

χορεύει το rsquoπαιρνε μια νευρική φούρια έφερνε μια δυο βόλτες την τέντα με

μάτια άγρια και δοκίμαζε να πάρει φτερό κατέβαζε μερικές τσιμπιές στο

καραβόπανο και στο τέλος άρχιζε να στριφογυρίζει μέσα στα πόδια του αράπη

με μια βακχική μανία

Ανοιχτά απrsquo το λιμάνι ξεχώριζαν δυο νησάκια έρημα Κάποτε κάποτε όταν

δεν ήταν θαλασσοταραχή ο Τιν Τιν έπαιρνε μια βάρκα και περνούσε όλη τη

μέρα σrsquo αυτά τα νησιά Ποιος ξέρει τι έκανε Μια μέρα τον είδα να γυρίζει μαζί

με κάποιον άλλον πολύ χαρούμενος τον ρώτησα πότε θα πηγαίναμε μαζί στα

νησάκια laquoΌποτε Θέλειςraquo μου είπε

Πήγαμε ύστερrsquo από λίγες μέρες Δεν κατάλαβα τίποτα απrsquo αυτές τις πέτρες

απάνου στις οποίες δεν μπορεί καν να περπατήξει κανέναςhellip Ο σύντροφος

μου ψάρευε κι εγώ κοιμήθηκα Όταν ξύπνησα σκάλωσα σrsquo ένα ψηλό βράχο κι

είδα κατά τη Νοτιά ένα δυο νησιά που άσπριζαν σαν παγόβουνα μέσα στα

μελανά νερά laquoΘα rsquoθελα να πάγω εκεί κάτουraquo είπα του Τιν Τιν Κάναμε το

πανί μας και γυρίσαμε στο λιμάνι

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1642

Τι διάολο να μου μπουν τόσο βαθιά στο μυαλό αυτά τα άσπρα νησιάhellip Ο Τιν

Τιν δεν ήτανε σε θέση να μου δώσει καμιάν άλλη πληροφορία παρά πως ήταν

τέσσερα τρία μικρά κοντά κοντά κι ένα μεγάλο που το rsquoλεγαν Ζάτο

Μέσα σε λίγες μέρες μπόρεσα να rsquoχω όλη την ιστορία αυτουνών των

νησιών από καταβολής κόσμου Σύντομη υπόθεση Για να πούμε πιο σωστά

δε θα χε κανένας να πει τίποτα γιrsquo αυτά αν δεν είχε να πει για έναν

παράξενον άνθρωπο που του είχαν δώσει οι θαλασσινοί το όνομα Όσο[2]

Ήτανε καλαφάτης ψαράς τιμονιέρης μαραγκός κι ακόμα μυλωνάς Όλες

αυτές τις δουλειές τις μετάλλαζε όπως το rsquoφερνε η τύχη αλλά ο Θεός ξέρει

γιατί δε μιλούσε σχεδόν ολότελα Δε σίμωνε καν σε άνθρωπο τις ώρες που δε

δούλευε Κατοικούσε μέσα σε μια παλιά αποθήκη μισή ώρα όξω απrsquo το χωριό

που μέσα σrsquo αυτή άλλη φορά φύλαγαν ψαρόλαδο ξερά ψάρια και τομάρια

φώκιας Συχνά γύριζε έρημος στην άλλη άκρη του νησιού είτε μrsquo ένα μακρύ

ξύλο στον ώμο του κανείς δεν ξέρει γιατί είτε μrsquo ένα μεγάλο παλιό ναυτικό

μαχαίρι κρεμασμένο σε πέτσινη ζώνη άλλη τρέλα αφού στο Φαγκούα δεν

υπάρχουν αγρίμια Υπήρχε μιαν ιδέα πως ήτανε πολύ επιδέξιος στrsquo άρματα

όμως κανείς απrsquo όσους είδα δεν ήξερε αν είναι αλήθεια Αλλά ο πιο

αγαπημένος του περίπατος ήτανε στα άσπρα νησιά που ανάφερα παραπάνου

Περνούσε εκεί δυο και τρεις βδομάδες Πολλές φορές τον είχαν για

πνιγμένον Έπαιρνε μια παλιά σκαμπαβία που ήτανε δεμένη πάντα μπρος στην

τέντα του Τιν Τιν και ξεμπουκάριζε ακόμα και με θαλασσοταραχή

Σε λίγες μέρες μπόρεσα κι εγώ να πατήσω απάνου στο Ζάτο Είμαστε

τρεις οι άλλοι δυο ήταν ένας καπετάνιος απrsquo τις Φιλιππίνες που τώρα έκανε

τον έμπορα κι ένας Εγγλέζος από κείνους τους χαμένους που βρίσκει

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1742

κανένας στα πιο απόμερα της γης κοσμογυρισμένος κι απρόκοφτος Άμα

αράξαμε εγώ κι ο πλοίαρχος βγήκαμε όξω Ο Εγγλέζος έμεινε μέσα στη

βάρκα και τον πήρε ο ύπνος όπως όλοι του είδους του δεν τον ενοχλούσε η

παραμικρή περιέργεια

Εμείς περπατήξαμε κάπου μισή ώρα απάνου στην ακροθαλασσιά Ο έμπορας

ήταν και κείνος νυστασμένος και φτερνίζουνταν δίχως διακοπή σαν πρόβατο

Στο τέλος μου ζήτηξε συγνώμη και ξάπλωσε μέσα σε μια μικρή ρεματιά Σrsquo

αυτό απάνου ξακολούθησα το δρόμο μου και φιλοσοφούσα πως αν πέρασα

τις μέρες γυρίζοντας πάντα μrsquo έσπρωχνε η περιέργεια η ακοίμητη οχιά ενώ

άλλοι περνούσανε τη ζωή τους με μιαν απόλυτη αδιαφορία

Σταμάτησα και κοίταξα γύρω μου Ο ήλιος έκαιγε Αραιά κομμάτια αφρός

πηδούσαν εδώ κι εκεί απάνου στα βαθιά νερά Το βογκητό της θάλασσας

βαστούσε από τη μια έως την άλλη άκρη απάνου στον άμμο κουφό και

υποχθόνιο σαν να σκάβανε κάτου από τα πόδια μου Τα φύκια έτρεχαν σαν

ζωντανά απάνου στην ισόπεδη γης διωγμένα απrsquo τις ελαφρές πνοές που

πλανιόνταν ακόμα στο πέλαγο Κατάλαβα να με πλακώνει η ερημιά και για μια

στιγμή είπα πως ονειρεύουμαι Η πολυάνθρωπη Ινδία Νύσταζαhellip Τι

διάβολος συμβαίνει με τούτη τη νύσταhellip Χωρίς να το καταλάβω ξεντύθηκα

για να κολυμπήσω κολλημένος στη σκέψη πως αληθινά υπήρχε στον κόσμο

η Μπομπάη και πως ο φουκαράς ο Κόρκε σάπιζε εκεί που τον άφησα Μάλιστα

την ώρα που περνούσα απάνω απrsquo το κεφάλι το πουκάμισο μου είδα

κατακάθαρα το θείο μου να βάζει τα γυαλιά του με το μακρύ μαύρο

κορδονάκι Κατόπι πέρασαν σαν αστραπή από το νου μου χίλια πράματα και

στο τέλος ένας κουτσός Εβραίος και κάποιος γέρος Κινέζος Τηλ αντάμα με

τον οποίον έπαιζα χαρτιά στην Καλκούτα

Έμεινα περισσότερο από μισή ώρα στη θάλασσα Κατόπι έφαγα κάτι και

τρώγοντας αποκοιμήθηκα Ξύπνησα ύστερrsquo από τρεις ώρες απάνου κάτου Το

κέφι μου ήτανε σε πολύ καλή κατάσταση

Ξακολούθησα να περπατώ σαν ένας άνθρωπος που ξέρει πού πηγαίνει

Όξω απrsquo τα θαλασσοπούλια δεν είδα άλλο ζωντανό

πλάσμα Με ξαλάφρωση έπεσε το μάτι μου ύστερrsquo από λίγο σε κάτι βράχους

απάνου σrsquo ένα μικρό βουνό που στράβωνε η κορφή του απαράλλαχτα όπως η

ράχη ενός βοδιού που rsquoναι πλαγιασμένο απάνου στο πλευρό του Φτάνοντας

εκεί απάνου έμεινα σαν χαζός μπροστά σrsquo έναν κόσμο βράχους που

ακουμπούσαν ο ένας απάνου στον άλλο σε μιαν απερίγραπτη σύγχυση θα

λεγε κανένας πως τους πρόφταξα απάνου στη στιγμή να κουτρουβαλήσουν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1842

Από τrsquo άλλο μέρος το βουνό κατέβαινε στρωτά έως τα νερά ενός μικρού

κόρφου που ήτανε κλεισμένος απrsquo όλα τα μέρη Θεέ μου Τι ουράνια ειρήνη

μου ήρτε μπροστά στο λησμονημένο αυτό κομμάτι της θάλασσας Από κει

που στεκόμουν ξεχώριζα κάτου από το καθαρό νερό τις πέτρες και τις

πράσινες σκιές του βυθού Με μιας φούσκωσε η καρδιά μου από κέφι Τα

ουράνια άνοιξαν απάνου απrsquo το κεφάλι μου κι ο Θεός μου έστελνε τη χαρά

του

Η στεριά χέρσα και μπάσα έζωνε όπως είπα από παντού τη θάλασσα και

τελείωνε σε μια γλώσσα άμμο που προχωρούσε σε μικρή απόσταση απrsquo το

βουνό που πατούσα με τρόπο που νrsquo αφήνει μεταξύ τους ένα στενό λαιμό

θάλασσα όχι πλατύτερο από μισό μίλι Κείνη την ώρα το ρέμα τραβούσε

ζωηρό όξου στο πέλαγο όμοιο με μια μεγάλη μαβιά κορδέλα ανάμεσα στις

δυο κίτρινες στεριές του μπουγαζιού

Κατέβηκα και σταμάτησα στο ρηχό ακροθαλάσσι Μιαν ιδέα πέρασε από το

κεφάλι μου κι άλλα πράματα που δεν ήταν ιδέες ως φαίνεται Ωστόσο ήμουν

σε αλλόκοτη κατάσταση Σα να γνώριζα αυτό το μέρος Αν δεν ντρεπόμουν

θα rsquoλεγα πως ήτανε απrsquo όσα είχα δει μέσα στα όνειρά μου Σύντομα αφού

ξέρουμε πως χίλια πράματα πλανιόνται σαν κολασμένες σκιές σε τόσο

αμέτρητο βάθος που έως τη συντέλεια του κόσμου δε θα φτάσει καν μια

χλωμή αχτίνα του λόγου κάθισα και σκεδίασα με τη φαντασία ένα μικρό

σπιτάκι χαμηλό και μαυρισμένο μrsquo ένα φράχτη γύρω του για να rsquoναι πιο

συμμαζωμένο με μια μικρή πόρτα απrsquo όπου να μπαίνει κανείς σκυφτά Ένας

άνθρωπος τυλιγμένος με χοντρά ρούχα φτάνει μπρος στο σπιτάκι και το

κοιτάζει με αγάπη τρίβει τα χέρια του και μπαίνει μέσα κατόπι του ακλουθά

ένας σκύλος Από μια μικρή καμινάδα που διακρίνεται απάνου στο καλύβι

βγαίνει χαρούμενα ένας καπνός μέσα στην ερημιά Δυο μικρά παραθυράκια

είναι ανοιχτά προς τη θάλασσα κι από μέσα βλέπει κανένας τα

θαλασσοπούλια που ασπρίζουν μαζεμένα απάνου στο νερό και τα μεγάλα

ψάρια Ακόμα και κανένα μαυράδι στην αντικρινή αμμουδιά που κάθε φορά

που θα πέσει το μάτι σου απάνω του το παίρνεις για άνθρωπο ενώ ξέρεις πια

πως είναι μια πέτρα Δοξάζεις το Θεό που δε φτάνει έως εδώ η κακία του

διαόλου Λες laquoΕίμαι ευτυχισμένος Ο ήλιος βγαίνει απάνου στο νησί μου

μονάχα για μένα για τα θαλασσοπούλια και για τις φώκιες και το βράδυ θα

φάγω το ψωμί μου με ψυχή γεμάτη από ειρήνη Είναι πολλά χρόνια που rsquoχω

ξεχάσει τους ανθρώπους Θυμάμαι το μύθο του Πυθαγόρα που από

φιλόσοφος έγινε βασιλιάς γυναίκα άλογο ψάρι βάθρακας σκαντζόχοιρος

και στο τέλος όταν μεταμορφώθηκε σε κόκορα είδε πως ο άνθρωπος είναι

το πλέον κακομοιριασμένο απrsquo όλα τα πλάσματα Οι μεγάλες πολιτείες μου

έρχουνται κάποτε στο νου σαν όνειρα μα χάνουνται γλήγορα και βγαίνω νrsquo

ακούσω τη φώκια που γαβγίζει Δεν περιμένω τίποτα αύριο ούτε την άλλη

βδομάδα για να έχω ανησυχία Ο καιρός δε φαίνεται καν πως περνά ούτε

τρέχει ούτε σταματά δεν το καταλαβαίνω διόλου γιατί καμιά βία δε με κάνει

να τον συλλογίζουμαι Ξέρω πως οι πιο κουτοί άνθρωποι του κόσμου θα

μπορούσαν να με περιπαίξουν όπως ένα παιδί γιατί κατάντησα πολύ απλός

Κάποτε δακρύζω για τιποτένια πράματα που δεν αρμόζει καθόλου όπως όταν

βλέπω την ίσια και απλή γραμμή που τελειώνει ο Ωκεανός ή όταν ο σκύλος

μου ζουρλαίνεται από ευτυχία και μου δείχνει περσότερη ευγνωμοσύνη απrsquo

όσο χρειάζεται raquo

Γυρίσαμε στο Φαγκούα με το φεγγάρι Οι δυο σύντροφοι μου τα χάλασαν

μαζί μου με κατάλαβαν λέγει γιrsquo άνθρωπο που χάνει τις ώρες του να

συλλογιέται τον Παράδεισο όπως οι καλόγεροι του Τολέδου Τους άφησα να

λεν είπα πως οι πιο κουτοί άνθρωποι του κόσμου μπορούν να με περιπαίξουν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1942

σαν ένα μωρά γιατί κατάντησα πολύ απλός

Ο Όσο πέρασε απrsquo το μυαλό μου Τι κουταμάρα κι εκείνος ο άνθρωπος να

σέρνει μαζί του ένα ξύλο χωρίς αιτία

Είκοσι τέσσερις ώρες ήμουν αναίσθητος από το μεθύσι Ήπια όλη τη μέρα

μαζί με τον αράπη Στην παρέα μας ήτανε κι ένας καπετάνιος που χωρίς

άλλο όπως κατάλαβα χρωστούσε το κορμί του στο νέγκρο όπως

χρωστούσε την ψυχή του στο διάολο Κρατούσε τα μάτια του ολοένα κλειστά

σα να μην του χρειαζόντανε το στόμα του ήτανε στραβό Όταν μιλούσε

έκανε σαν νεροπρίονο από τη σβράχνα

Εγώ όλο αυτό το διάστημα βρισκόμουν μέσα σε πυκνό καπνό όπου δεν

έβλεπα άλλο τίποτα όξω απrsquo το κεφάλι του Τιν Τιν που γυάλιζε σαν

μποτίλια Θυμάμαι ακόμα πως έβαλα το χέρι μου κι άρπαξα ένα πλατύ μαχαίρι

που είχε ο αράπης στο κίτρινο ζουνάρι του Γιατί τώρα κάθουμαι κι ιστορώ

πράματα έτσι τιποτένια

Μα μήπως χρωστώ και σε κανέναν τίποτα Αρμόζει να γελάσω με την

κουταμάρα που έκανα γράφοντας έναν πρόλογο μπρος από την ιστορία μου

για να με συμπαθήσουν αν τυχόν χάνομαι κάποτε σε πράματα που δεν είναι

καμιά βία Γιατί τάχα Είναι εύκολο να πάρεις το μαχαίρι απrsquo τη μέση ενός

μεθυσμένου Κι έπειτα μου περνά μια ιδέα θέλω να δείξω πως δε μου πάει

να κρύψω με τι λογής πρόσωπα είχα να κάνω και πως δε ντρέπουμαι για ότι

έκανα Κι ακόμα μπορείτε να μάθετε πως τrsquo όνομά μου είναι Βάκα Γκάβρο Στrsquo

ανάθεμα η τρέλα που με βαστά μη τυχόν πει ο κόσμος πως είμαι

ματαιόδοξος Μήπως δεν είμαι Κι έπειτα για ποια αιτία να κρύβω τrsquo όνομά

μου αφού δε μένει απrsquo το σόι μου κανένας πίσω μου για να ντροπιαστεί Το

κάτου κάτου τrsquo όνομά μου δεν έχει να κερδίσει τίποτα η ιστορία μου

φαίνεται πως είναι γραμμένη από ένα χοντρό κεφάλι αν βγάλει κανείς όξω

τον πρόλογο που μοιάζει πως μαστορεύτηκε από χέρι συνηθισμένο να γράφει

βιβλία Ο Θεός ξέρει πόσο κόπιασα να τον φέρω σε τέλος και μα την αλήθεια

δεν είχα πει τέτοια πράματα ποτές μου ούτε τότε που σπούδαζα στη

Μπομπάη Τόσο που δεν πάει το χέρι μου να τον ξεσκίσω λες πως μιλά

ένας άνθρωπος πολύ καλοαναθρεμμένος με άσπρα και μαλακά χέρια

Μια βδομάδα έπινα ακατάπαυστα Την άλλη μέρα ήμουν σαν πεθαμένος

Κούραση και ατονία Ο κόσμος αυτός με πνίγει Δουλεύουν σαν μανιακοί και

τσιρομαχούν όλη τη μέρα σαν κότες μέσα σε κοτέτσι

Με πειράζουν με πιάνουν τα νεύρα μου μου φαίνεται σα να μου ζητούν να

στήσω μάτι σε ότι κάνουν και φωνάζω Να σας πάρει ο διάολος Έπειτα

ησυχάζω το μυαλό μου βουτά σrsquo ένα δροσερό φως κι η καρδιά μου κολυμπά

μέσα σε μια βαθειά πράσινη λίμνη

Ξαπλώνουμαι στο χώμα και κοιτάζω τα ζωύφια που κουβαλούν μικρά

κομμάτια άχυροhellip Κατόπι σηκώνουμαι βλέπω την ατελείωτη θάλασσα και

δακρύζω απrsquo τη χαρά μου που είμαι μοναχός Ο Όσο με το μακρύ ξύλο του

έρχεται συχνά στο νου μου σα να θέλει να τον συνηθίσω και να μη γελώ μαζί

του

Σκαλίζω μέσα στις τσέπες μου και κάτι μου δροσίζει το λαρύγγι Ανοίγω το

χέρι μου και βλέπω μέσα Συλλογίζουμαι τι τάχα με μποδίζει να περάσω όσες

μέρες μου απομένουν απάνου στο Ζάτο Αυτό που έχω μέσrsquo στην απαλάμη

μου είναι χρυσάφι

Πρώτη φορά στη ζωή μου κατάλαβα πόσο άθλιος θα rsquoμουν αν μου έλειπε

Ο καημένος ο Όσο δεν μπορεί να μείνει περσότερο από μια βδομάδα στο

Ζάτο κι ίσως τις μισές μέρες κάθεται πεινασμένος Σίγουρα εκεί που

σταμάτησα σιμά στο ρηχό ακρογιάλι σκεδιάζει κι εκείνος το σπιτάκι του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2042

απαράλλαχτο με το δικό μου με δυο παραθυράκια που βλέπουν στη

θάλασσα και με μια καμινάδα που καπνίζει μέσα στην ερημιά

Τον πέτυχα στην παλιά αποθήκη που καθόταν Να πάρει η οργή Τι

παράξενος άνθρωπος Με κοίταξε αδιάφορος σα να περίμενε ένα τέτοιο

ανέλπιστο πράμα Πού να περιμένει κανένας ένα τέτοιο θάμα Ένας άλλος δε

θα πίστευε στrsquo αυτιά του θα πηδούσε από χαρά ύστερrsquo από τέτοιον έρωτα με

τrsquo άσπρα ξερόνησα του Ζάτο Του είπα Έχω όσα λεφτά θέλεις για να

ζήσουμε μονάχοι τα χρόνια που μάς απομένουν Κρύφτηκε ο μισός πίσω απrsquo

το κλειστό φύλλο της πόρτας και με δυο λόγια μου έδωσε να καταλάβω πως

δέχεται να μοιραστεί με μένα την ερημιά απάνου στο Ζάτο

Πω ς δ έ χ ε τ α ι Από κείνη τη μέρα δε μου rsquoρχεται να γελάσω όταν

περνά απrsquo το μυαλό μου φορτωμένος με το μακρύ ξύλο που συνήθιζε

Όλος ο κόσμος στο Φαγκούα απόρησε για την τρέλα μας

Κόψαμε πέτρες απrsquo το βουνό Ο Όσο με πήρε να μου δείξει μια φλέβα πrsquo

ανάβρυζε καμιά πεντακοσαριά μέτρα απάνου κάτου μακριά από το καλύβι

μας Το σπιτάκι ήτανε σα ζωγραφιά Τι όμορφα Ήμουν σαν πιωμένος

Ευλογημένα να rsquoναι τα θεμέλια σου Η ειρήνη σε χαϊδεύει Εδώ κοντά σου θαν

αναπαυτώ μια μέρα

Φτιάξαμε ένα μεγάλο καλύβι κι ένα μικρό κελάρι κολλημένο από κει που

βασίλευε ο ήλιος Απrsquo το μέρος του βουνού ο τοίχος ήτανε τόσο χαμηλός που

η σκεπή τον έκρυβε κάτου απrsquo το φτερό της καθώς άγγιζε σχεδόν στο χώμα

Από τη θάλασσα ήτανε ψηλός ως τρία μέτρα με δυο μονόφυλλα

παραθυράκια Η πόρτα έπιανε το κομμάτι του τοίχου που άφηνε όξω η

αποθήκη όπως έφραζε μονάχα τον μισόν σχηματίζοντας μια γωνιά προς το

μέρος του βουνού Η αποθήκη είχε και κείνη μια μικρή πόρτα απάνω στη

θάλασσα Μέσα το μεγάλο καλύβι το χωρίσαμε σε δυο το κάθε μέρος μrsquo ένα

παράθυρο Στο ένα βρίσκουνταν η οξώπορτα που ανάφερα και μια άλλη

μικρούτσικη που μπαίναμε στην αποθήκη Το δεύτερο χώρισμα ήτανε το

σαλόνι μας Ψηλά μαύριζαν τα χοντρά δοκάρια της σκεπής Κάτου το πάτωμα

το rsquoστρωσα μrsquo ένα ταπέτο ολόμαυρο κι έπειτα έριξα από πάνω πολλά τομάρια

που τrsquo άφηναν να φαίνεται μονάχα κάπου κάπου Μπροστά στο ξύλινο κρεβάτι

μου είχα στρωμένη μια μαύρη αρκούδα της Γιαπωνίας που διατηρούσε το

κεφάλι και τα νύχια Κάτου απrsquo το παράθυρο βρισκότανε ένας μικρός καναπές

και μπροστά του ένα στρογγυλό τραπεζάκι που χανότανε μέσα στο βυσσινί

τραπεζομάντιλό του όπως άπλωνε σαν μεγάλη μέδουσα ένα γύρο απάνου

στο πάτωμα Στη γωνιά στερέωσα μια μαύρη θέση με κάμποσα βιβλία που δεν

τα διάβαζα ποτές και πλάγι ένα τραπέζι κι απάνου σrsquo αυτό μπορούσε να δει

κανένας ένα μπρούντζινο καλαμάρι κλεισμένο και λίγα φύλλα χαρτί

πλακωμένα μrsquo ένα κομμάτι από κείνο το είδος του ανδαλουσίτη που τον

ονομάζουν οι γεωλόγοι χ ιαστ όλ ιθον

Μάζευα ότι εύρισκα στην ακροθαλασσιά έναν κόσμο κοχύλια και τσόφλια

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2142

είτε χρωματιστές πέτρες Όλα αυτά τα στόλιζα εκεί μέσα Μού rsquoκαναν μια

βαθειά εντύπωση όσο τίποτα στον κόσμο Έστεκα ώρες και τα κοίταζα

σηκωνόμουν κι έβλεπα απrsquo το παραθυράκι τα βουνά και τη θάλασσα κι

άκουγα σκεφτικός το ξύλινο ρολόγι που το rsquoβαζα να δουλεύει μόνο για τικ

τακ χωρίς να δείχνει την ώρα

Πολλές φορές μου φαινότανε πως ερχόμουν κείνη τη στιγμή στον κόσμο

σα να περνούσε ένα φως μπροστά απrsquo την ψυχή μου κι απορούσα λες κι

έβλεπα πρώτη φορά τα βουνά και τη θάλασσα Έριχνα τότε μια ματιά απάνου

στους τοίχους σα να μετρούσα με το μάτι δυο ζωγραφιές ένα πιστόλι ένα

τουφέκι κι ένα βαρόμετρο με σκαλιστό ξύλο κρεμασμένο απάνου απrsquo το

τραπέζι μου Έτριβα τα χέρια μου από ευτυχία και κούμπωνα το σακάκι μου

σα να rsquoθελα να την κλείσω μέσα στο ρούχο μου Οι γλάροι πετούσαν απrsquo

όξου κολυμπώντας με τα λευκά φτερά τους μέσα στο φως της καθαρής

μέρας

Νότα - Από δω και πέρα η ιστορία μου κόβεται απrsquo ένα δυο κομμάτια

τραβηγμένα μέσα απrsquo ένα ημερολόγιο που κρατούσα τις μέρες που η ζωή μου

ήτανε ήσυχη Αυτές οι μέρες έμειναν οι πιο χρυσές της ζωής μου Έτσι κοντά

στο ότι οι σημειώσεις τούτες δείχνουν την κατάσταση που βρίσκουνταν τότε η

ψυχή μου τώρα που τις ξεσηκώνω σα να γλυκαίνουν ακόμα μια φορά τις

πικρές μέρες που περνώ γέρος και τριγυρισμένος από πρόστυχα πρόσωπα

Ο Όσο καταγίνεται να ψήσει ένα παχύ πουλί κι έχει γεμίσει την κουζίνα με

καπνό Του κρατά συντροφιά μια λερωμένη γάτα με μαδημένα μουστάκια απrsquo

τα γηρατειά Έχουμε τρεις κατσίκες κι εφτά χήνες θα rsquoχαμε και τον Πρίγκιπα

το σκυλί μας αν δεν ψόφαγε δεν ξέρω από τι τις πρώτες μέρες

Έχουμε κι ένα κότερο Το αράζουμε μπροστά στο καλύβι μας και το

κατάρτι του ξεμυτίζει απάνου απrsquo τη στέγη σαν μια ψιλή γραμμή με μια

στενόμακρη κόκκινη σημαία στην άκρη Πολλές φορές τη μέρα σκύβω απrsquo το

παράθυρο μου να το δω Όταν δεν είναι άσκημος ο καιρός το παίρνω και

γυρίζω όλη μέρα μέσα στο μπουγάζι μετρώντας με το σκαντάλι τα νερά

Συχνά τrsquo αράζω κάπου στην αντικρινή αμμουδιά κι εγώ παίρνω όπως αγαπώ

την ακρογιαλιά για κανένα σπάνιο κοχύλι Από κει βλέπω το σπιτάκι μας και

το βουνό που στέκεται από πάνω του Διακρίνω τον Όσο που τριγυρίζει Οι

κατσίκες που βόσκουν ψηλά μοιάζουν σαν κρεμασμένες γιατί το βουνό

φαίνεται από μακριά ολωσδιόλου όρθιο

Μιαν άσπρη πέτρα απάνου στον άμμο ένα κομμάτι ξύλο που κείτεται στrsquo

ακρογιάλι τραβούν την προσοχή μου Τα πιο ασήμαντα πράματα εδώ μου

φαίνονται γεμάτα από ενδιαφέρο Στα πλάτη τούτα η φύση είναι απλή και

πρωτόγονη έρημη χωρίς το άσωτο γεννοβόλημα των όντων Η ζωή είναι

λίγη και σπάνια και χάνεται μέσα στο χάος που λέμε Γης και Νε ρό

Βλέπω τα πράματα ίσια χωρίς η εντύπωση να βλαφτεί απrsquo ότι έμαθα να

καταλαβαίνω ως τώρα λέγοντας αυτά τα δυο λόγια Νερό και γης Εδώ

καν δεν υπάρχουν πλέον ονόματα παρά τα ίδια πράματα πέφτουν απάνου

στην ψυχή μου με το βάρος τους άγρια κι αδιάφορα γυμνά από τη φιλική

διάθεση που τους δίνει στα μάτια μας η ανθρώπινη γλώσσα

Περισσότερο δεν μπορώ να μιλήσω ούτε καλύτερα γιrsquo αυτά τα πράματα

Μια φορά εγώ καταλάβαινα με ανακούφιση να μου έρχεται η ανθρώπινη

διάθεση (ας πούμε έτσι) μπροστά στα πραματάκια που είπα παραπάνου

Πολλές φορές μου έτυχε να κουβαλήσω στο καλύβι μου μια τυχαία πέτρα από

δυο μίλια για να την πετάξω απrsquo το παράθυρο απορώντας πώς μου ήρτε να

τη μαζέψω Το καλύβι κι όσα μαρτυρούσαν το χέρι του ανθρώπου μrsquo έκαναν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2242

να έρτω στον εαυτό μου

Βγαίνω όξω και στέκουμαι με σύγκρυο στον ίσκιο που απλώνει στο χώμα

Κατόπι ανεβαίνω στο βουνό και καθίζω σε μια πέτρα σαν ξαφνισμένος Το μάτι

μου πέφτει από ψηλά απάνου στο καλύβι κι η καρδιά μου χτυπά δυνατά

Πέρα ο άμμος της ακρογιαλιάς κιτρινίζει έρημος και απλός Κάποτε κάποτε

καμιά φώκια σέρνεται αργά σαν λαδωμένο τουλούμι και λιάζεται

Ξεχωρίζω τα τρία ασπρόνησα Μού φαίνουνται σα να κρέμουνται μέσα στο

χάος που αρχίζει κάτου απrsquo τα πόδια μου και χάνεται μέσα στον ορίζοντα

ανακατεμένο με τον αγέρα Όταν βρέξει κιτρινίζουν και δε φαίνουνται

καθαρά προ πάντων ύστερrsquo από το μεσημέρι Όταν όμως ο καιρός είναι

ξηρός γίνουνται κάτασπρα πλουμισμένα με πολλά κόκκινα σημάδια

Λέγω μέσα μου Κάθουνται με σιωπή και περιμένουν το τέλος του κόσμου

Τι ιδέα κι αυτή Μα καλά καλά δεν είναι

αυτό που θέλω να πω Όταν τrsquo αντικρίζω θυμάμαι τα λόγια που έγραψε

ένας σοφός κάτου από το χάρτη του φεγγαριού laquoΕδώ ούτε άνθρωποι

κατοικούν ούτε οι σκιές των πεθαμένων έρχουνταιraquo

Μουρμουρίζω Τι γίνεται άραγε αυτή τη στιγμή στον πάτο του Ωκεανού

Κάθουμαι κάμποση ώρα σαν κουτός λες μούδιασε το μυαλό μου

Τον χειμώνα κλεινόμαστε μέσα για πολλές μέρες Η κουμπάνια μας ήταν

πλούσια σε όλα Για ψωμί τρώγαμε γαλέτα Οι χήνες όταν ζητούσαν να

βγουν ανοίγαμε την πόρτα της αποθήκης και πετούσαν στη θάλασσα Δυο και

τρεις μέρες πετούσαν κι έβοσκαν μαζί με τrsquo άλλα θαλασσοπούλια Γύριζαν

όμως ταχτικά στο καλύβι κι όταν έφταναν απrsquo όξω φωνάζανε να τις

ανοίξουμε Ως το τέλος δεν έλειψε καμιά

Μπορώ να πω πως δε φανερώνεται ούτrsquo ένα σύννεφο χωρίς να το

παρατηρήσω με προσοχή απrsquo το παράθυρό μου και να νιώσω μια βαθειά

ευτυχία όπως κυλά αρμενίζοντας μέσα στον αγέραhellip Ένα πουλί κράζει

πετώντας πάνου από τη σκεπή και βγαίνω να το δω ακούγω για μια στιγμή

τα δυνατά φτερά του που τα κουνά βιαστικά κι έπειτα χάνεται Απομένω

συλλογισμένος Πολλές φορές ύστερrsquo από rsquoνα τέτοιο τιποτένιο περιστατικό

κάνω την προσευχή μου Ο ουρανός είναι ανοιχτός Μέσα στα βαθιά νερά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1842

Από τrsquo άλλο μέρος το βουνό κατέβαινε στρωτά έως τα νερά ενός μικρού

κόρφου που ήτανε κλεισμένος απrsquo όλα τα μέρη Θεέ μου Τι ουράνια ειρήνη

μου ήρτε μπροστά στο λησμονημένο αυτό κομμάτι της θάλασσας Από κει

που στεκόμουν ξεχώριζα κάτου από το καθαρό νερό τις πέτρες και τις

πράσινες σκιές του βυθού Με μιας φούσκωσε η καρδιά μου από κέφι Τα

ουράνια άνοιξαν απάνου απrsquo το κεφάλι μου κι ο Θεός μου έστελνε τη χαρά

του

Η στεριά χέρσα και μπάσα έζωνε όπως είπα από παντού τη θάλασσα και

τελείωνε σε μια γλώσσα άμμο που προχωρούσε σε μικρή απόσταση απrsquo το

βουνό που πατούσα με τρόπο που νrsquo αφήνει μεταξύ τους ένα στενό λαιμό

θάλασσα όχι πλατύτερο από μισό μίλι Κείνη την ώρα το ρέμα τραβούσε

ζωηρό όξου στο πέλαγο όμοιο με μια μεγάλη μαβιά κορδέλα ανάμεσα στις

δυο κίτρινες στεριές του μπουγαζιού

Κατέβηκα και σταμάτησα στο ρηχό ακροθαλάσσι Μιαν ιδέα πέρασε από το

κεφάλι μου κι άλλα πράματα που δεν ήταν ιδέες ως φαίνεται Ωστόσο ήμουν

σε αλλόκοτη κατάσταση Σα να γνώριζα αυτό το μέρος Αν δεν ντρεπόμουν

θα rsquoλεγα πως ήτανε απrsquo όσα είχα δει μέσα στα όνειρά μου Σύντομα αφού

ξέρουμε πως χίλια πράματα πλανιόνται σαν κολασμένες σκιές σε τόσο

αμέτρητο βάθος που έως τη συντέλεια του κόσμου δε θα φτάσει καν μια

χλωμή αχτίνα του λόγου κάθισα και σκεδίασα με τη φαντασία ένα μικρό

σπιτάκι χαμηλό και μαυρισμένο μrsquo ένα φράχτη γύρω του για να rsquoναι πιο

συμμαζωμένο με μια μικρή πόρτα απrsquo όπου να μπαίνει κανείς σκυφτά Ένας

άνθρωπος τυλιγμένος με χοντρά ρούχα φτάνει μπρος στο σπιτάκι και το

κοιτάζει με αγάπη τρίβει τα χέρια του και μπαίνει μέσα κατόπι του ακλουθά

ένας σκύλος Από μια μικρή καμινάδα που διακρίνεται απάνου στο καλύβι

βγαίνει χαρούμενα ένας καπνός μέσα στην ερημιά Δυο μικρά παραθυράκια

είναι ανοιχτά προς τη θάλασσα κι από μέσα βλέπει κανένας τα

θαλασσοπούλια που ασπρίζουν μαζεμένα απάνου στο νερό και τα μεγάλα

ψάρια Ακόμα και κανένα μαυράδι στην αντικρινή αμμουδιά που κάθε φορά

που θα πέσει το μάτι σου απάνω του το παίρνεις για άνθρωπο ενώ ξέρεις πια

πως είναι μια πέτρα Δοξάζεις το Θεό που δε φτάνει έως εδώ η κακία του

διαόλου Λες laquoΕίμαι ευτυχισμένος Ο ήλιος βγαίνει απάνου στο νησί μου

μονάχα για μένα για τα θαλασσοπούλια και για τις φώκιες και το βράδυ θα

φάγω το ψωμί μου με ψυχή γεμάτη από ειρήνη Είναι πολλά χρόνια που rsquoχω

ξεχάσει τους ανθρώπους Θυμάμαι το μύθο του Πυθαγόρα που από

φιλόσοφος έγινε βασιλιάς γυναίκα άλογο ψάρι βάθρακας σκαντζόχοιρος

και στο τέλος όταν μεταμορφώθηκε σε κόκορα είδε πως ο άνθρωπος είναι

το πλέον κακομοιριασμένο απrsquo όλα τα πλάσματα Οι μεγάλες πολιτείες μου

έρχουνται κάποτε στο νου σαν όνειρα μα χάνουνται γλήγορα και βγαίνω νrsquo

ακούσω τη φώκια που γαβγίζει Δεν περιμένω τίποτα αύριο ούτε την άλλη

βδομάδα για να έχω ανησυχία Ο καιρός δε φαίνεται καν πως περνά ούτε

τρέχει ούτε σταματά δεν το καταλαβαίνω διόλου γιατί καμιά βία δε με κάνει

να τον συλλογίζουμαι Ξέρω πως οι πιο κουτοί άνθρωποι του κόσμου θα

μπορούσαν να με περιπαίξουν όπως ένα παιδί γιατί κατάντησα πολύ απλός

Κάποτε δακρύζω για τιποτένια πράματα που δεν αρμόζει καθόλου όπως όταν

βλέπω την ίσια και απλή γραμμή που τελειώνει ο Ωκεανός ή όταν ο σκύλος

μου ζουρλαίνεται από ευτυχία και μου δείχνει περσότερη ευγνωμοσύνη απrsquo

όσο χρειάζεται raquo

Γυρίσαμε στο Φαγκούα με το φεγγάρι Οι δυο σύντροφοι μου τα χάλασαν

μαζί μου με κατάλαβαν λέγει γιrsquo άνθρωπο που χάνει τις ώρες του να

συλλογιέται τον Παράδεισο όπως οι καλόγεροι του Τολέδου Τους άφησα να

λεν είπα πως οι πιο κουτοί άνθρωποι του κόσμου μπορούν να με περιπαίξουν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1942

σαν ένα μωρά γιατί κατάντησα πολύ απλός

Ο Όσο πέρασε απrsquo το μυαλό μου Τι κουταμάρα κι εκείνος ο άνθρωπος να

σέρνει μαζί του ένα ξύλο χωρίς αιτία

Είκοσι τέσσερις ώρες ήμουν αναίσθητος από το μεθύσι Ήπια όλη τη μέρα

μαζί με τον αράπη Στην παρέα μας ήτανε κι ένας καπετάνιος που χωρίς

άλλο όπως κατάλαβα χρωστούσε το κορμί του στο νέγκρο όπως

χρωστούσε την ψυχή του στο διάολο Κρατούσε τα μάτια του ολοένα κλειστά

σα να μην του χρειαζόντανε το στόμα του ήτανε στραβό Όταν μιλούσε

έκανε σαν νεροπρίονο από τη σβράχνα

Εγώ όλο αυτό το διάστημα βρισκόμουν μέσα σε πυκνό καπνό όπου δεν

έβλεπα άλλο τίποτα όξω απrsquo το κεφάλι του Τιν Τιν που γυάλιζε σαν

μποτίλια Θυμάμαι ακόμα πως έβαλα το χέρι μου κι άρπαξα ένα πλατύ μαχαίρι

που είχε ο αράπης στο κίτρινο ζουνάρι του Γιατί τώρα κάθουμαι κι ιστορώ

πράματα έτσι τιποτένια

Μα μήπως χρωστώ και σε κανέναν τίποτα Αρμόζει να γελάσω με την

κουταμάρα που έκανα γράφοντας έναν πρόλογο μπρος από την ιστορία μου

για να με συμπαθήσουν αν τυχόν χάνομαι κάποτε σε πράματα που δεν είναι

καμιά βία Γιατί τάχα Είναι εύκολο να πάρεις το μαχαίρι απrsquo τη μέση ενός

μεθυσμένου Κι έπειτα μου περνά μια ιδέα θέλω να δείξω πως δε μου πάει

να κρύψω με τι λογής πρόσωπα είχα να κάνω και πως δε ντρέπουμαι για ότι

έκανα Κι ακόμα μπορείτε να μάθετε πως τrsquo όνομά μου είναι Βάκα Γκάβρο Στrsquo

ανάθεμα η τρέλα που με βαστά μη τυχόν πει ο κόσμος πως είμαι

ματαιόδοξος Μήπως δεν είμαι Κι έπειτα για ποια αιτία να κρύβω τrsquo όνομά

μου αφού δε μένει απrsquo το σόι μου κανένας πίσω μου για να ντροπιαστεί Το

κάτου κάτου τrsquo όνομά μου δεν έχει να κερδίσει τίποτα η ιστορία μου

φαίνεται πως είναι γραμμένη από ένα χοντρό κεφάλι αν βγάλει κανείς όξω

τον πρόλογο που μοιάζει πως μαστορεύτηκε από χέρι συνηθισμένο να γράφει

βιβλία Ο Θεός ξέρει πόσο κόπιασα να τον φέρω σε τέλος και μα την αλήθεια

δεν είχα πει τέτοια πράματα ποτές μου ούτε τότε που σπούδαζα στη

Μπομπάη Τόσο που δεν πάει το χέρι μου να τον ξεσκίσω λες πως μιλά

ένας άνθρωπος πολύ καλοαναθρεμμένος με άσπρα και μαλακά χέρια

Μια βδομάδα έπινα ακατάπαυστα Την άλλη μέρα ήμουν σαν πεθαμένος

Κούραση και ατονία Ο κόσμος αυτός με πνίγει Δουλεύουν σαν μανιακοί και

τσιρομαχούν όλη τη μέρα σαν κότες μέσα σε κοτέτσι

Με πειράζουν με πιάνουν τα νεύρα μου μου φαίνεται σα να μου ζητούν να

στήσω μάτι σε ότι κάνουν και φωνάζω Να σας πάρει ο διάολος Έπειτα

ησυχάζω το μυαλό μου βουτά σrsquo ένα δροσερό φως κι η καρδιά μου κολυμπά

μέσα σε μια βαθειά πράσινη λίμνη

Ξαπλώνουμαι στο χώμα και κοιτάζω τα ζωύφια που κουβαλούν μικρά

κομμάτια άχυροhellip Κατόπι σηκώνουμαι βλέπω την ατελείωτη θάλασσα και

δακρύζω απrsquo τη χαρά μου που είμαι μοναχός Ο Όσο με το μακρύ ξύλο του

έρχεται συχνά στο νου μου σα να θέλει να τον συνηθίσω και να μη γελώ μαζί

του

Σκαλίζω μέσα στις τσέπες μου και κάτι μου δροσίζει το λαρύγγι Ανοίγω το

χέρι μου και βλέπω μέσα Συλλογίζουμαι τι τάχα με μποδίζει να περάσω όσες

μέρες μου απομένουν απάνου στο Ζάτο Αυτό που έχω μέσrsquo στην απαλάμη

μου είναι χρυσάφι

Πρώτη φορά στη ζωή μου κατάλαβα πόσο άθλιος θα rsquoμουν αν μου έλειπε

Ο καημένος ο Όσο δεν μπορεί να μείνει περσότερο από μια βδομάδα στο

Ζάτο κι ίσως τις μισές μέρες κάθεται πεινασμένος Σίγουρα εκεί που

σταμάτησα σιμά στο ρηχό ακρογιάλι σκεδιάζει κι εκείνος το σπιτάκι του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2042

απαράλλαχτο με το δικό μου με δυο παραθυράκια που βλέπουν στη

θάλασσα και με μια καμινάδα που καπνίζει μέσα στην ερημιά

Τον πέτυχα στην παλιά αποθήκη που καθόταν Να πάρει η οργή Τι

παράξενος άνθρωπος Με κοίταξε αδιάφορος σα να περίμενε ένα τέτοιο

ανέλπιστο πράμα Πού να περιμένει κανένας ένα τέτοιο θάμα Ένας άλλος δε

θα πίστευε στrsquo αυτιά του θα πηδούσε από χαρά ύστερrsquo από τέτοιον έρωτα με

τrsquo άσπρα ξερόνησα του Ζάτο Του είπα Έχω όσα λεφτά θέλεις για να

ζήσουμε μονάχοι τα χρόνια που μάς απομένουν Κρύφτηκε ο μισός πίσω απrsquo

το κλειστό φύλλο της πόρτας και με δυο λόγια μου έδωσε να καταλάβω πως

δέχεται να μοιραστεί με μένα την ερημιά απάνου στο Ζάτο

Πω ς δ έ χ ε τ α ι Από κείνη τη μέρα δε μου rsquoρχεται να γελάσω όταν

περνά απrsquo το μυαλό μου φορτωμένος με το μακρύ ξύλο που συνήθιζε

Όλος ο κόσμος στο Φαγκούα απόρησε για την τρέλα μας

Κόψαμε πέτρες απrsquo το βουνό Ο Όσο με πήρε να μου δείξει μια φλέβα πrsquo

ανάβρυζε καμιά πεντακοσαριά μέτρα απάνου κάτου μακριά από το καλύβι

μας Το σπιτάκι ήτανε σα ζωγραφιά Τι όμορφα Ήμουν σαν πιωμένος

Ευλογημένα να rsquoναι τα θεμέλια σου Η ειρήνη σε χαϊδεύει Εδώ κοντά σου θαν

αναπαυτώ μια μέρα

Φτιάξαμε ένα μεγάλο καλύβι κι ένα μικρό κελάρι κολλημένο από κει που

βασίλευε ο ήλιος Απrsquo το μέρος του βουνού ο τοίχος ήτανε τόσο χαμηλός που

η σκεπή τον έκρυβε κάτου απrsquo το φτερό της καθώς άγγιζε σχεδόν στο χώμα

Από τη θάλασσα ήτανε ψηλός ως τρία μέτρα με δυο μονόφυλλα

παραθυράκια Η πόρτα έπιανε το κομμάτι του τοίχου που άφηνε όξω η

αποθήκη όπως έφραζε μονάχα τον μισόν σχηματίζοντας μια γωνιά προς το

μέρος του βουνού Η αποθήκη είχε και κείνη μια μικρή πόρτα απάνω στη

θάλασσα Μέσα το μεγάλο καλύβι το χωρίσαμε σε δυο το κάθε μέρος μrsquo ένα

παράθυρο Στο ένα βρίσκουνταν η οξώπορτα που ανάφερα και μια άλλη

μικρούτσικη που μπαίναμε στην αποθήκη Το δεύτερο χώρισμα ήτανε το

σαλόνι μας Ψηλά μαύριζαν τα χοντρά δοκάρια της σκεπής Κάτου το πάτωμα

το rsquoστρωσα μrsquo ένα ταπέτο ολόμαυρο κι έπειτα έριξα από πάνω πολλά τομάρια

που τrsquo άφηναν να φαίνεται μονάχα κάπου κάπου Μπροστά στο ξύλινο κρεβάτι

μου είχα στρωμένη μια μαύρη αρκούδα της Γιαπωνίας που διατηρούσε το

κεφάλι και τα νύχια Κάτου απrsquo το παράθυρο βρισκότανε ένας μικρός καναπές

και μπροστά του ένα στρογγυλό τραπεζάκι που χανότανε μέσα στο βυσσινί

τραπεζομάντιλό του όπως άπλωνε σαν μεγάλη μέδουσα ένα γύρο απάνου

στο πάτωμα Στη γωνιά στερέωσα μια μαύρη θέση με κάμποσα βιβλία που δεν

τα διάβαζα ποτές και πλάγι ένα τραπέζι κι απάνου σrsquo αυτό μπορούσε να δει

κανένας ένα μπρούντζινο καλαμάρι κλεισμένο και λίγα φύλλα χαρτί

πλακωμένα μrsquo ένα κομμάτι από κείνο το είδος του ανδαλουσίτη που τον

ονομάζουν οι γεωλόγοι χ ιαστ όλ ιθον

Μάζευα ότι εύρισκα στην ακροθαλασσιά έναν κόσμο κοχύλια και τσόφλια

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2142

είτε χρωματιστές πέτρες Όλα αυτά τα στόλιζα εκεί μέσα Μού rsquoκαναν μια

βαθειά εντύπωση όσο τίποτα στον κόσμο Έστεκα ώρες και τα κοίταζα

σηκωνόμουν κι έβλεπα απrsquo το παραθυράκι τα βουνά και τη θάλασσα κι

άκουγα σκεφτικός το ξύλινο ρολόγι που το rsquoβαζα να δουλεύει μόνο για τικ

τακ χωρίς να δείχνει την ώρα

Πολλές φορές μου φαινότανε πως ερχόμουν κείνη τη στιγμή στον κόσμο

σα να περνούσε ένα φως μπροστά απrsquo την ψυχή μου κι απορούσα λες κι

έβλεπα πρώτη φορά τα βουνά και τη θάλασσα Έριχνα τότε μια ματιά απάνου

στους τοίχους σα να μετρούσα με το μάτι δυο ζωγραφιές ένα πιστόλι ένα

τουφέκι κι ένα βαρόμετρο με σκαλιστό ξύλο κρεμασμένο απάνου απrsquo το

τραπέζι μου Έτριβα τα χέρια μου από ευτυχία και κούμπωνα το σακάκι μου

σα να rsquoθελα να την κλείσω μέσα στο ρούχο μου Οι γλάροι πετούσαν απrsquo

όξου κολυμπώντας με τα λευκά φτερά τους μέσα στο φως της καθαρής

μέρας

Νότα - Από δω και πέρα η ιστορία μου κόβεται απrsquo ένα δυο κομμάτια

τραβηγμένα μέσα απrsquo ένα ημερολόγιο που κρατούσα τις μέρες που η ζωή μου

ήτανε ήσυχη Αυτές οι μέρες έμειναν οι πιο χρυσές της ζωής μου Έτσι κοντά

στο ότι οι σημειώσεις τούτες δείχνουν την κατάσταση που βρίσκουνταν τότε η

ψυχή μου τώρα που τις ξεσηκώνω σα να γλυκαίνουν ακόμα μια φορά τις

πικρές μέρες που περνώ γέρος και τριγυρισμένος από πρόστυχα πρόσωπα

Ο Όσο καταγίνεται να ψήσει ένα παχύ πουλί κι έχει γεμίσει την κουζίνα με

καπνό Του κρατά συντροφιά μια λερωμένη γάτα με μαδημένα μουστάκια απrsquo

τα γηρατειά Έχουμε τρεις κατσίκες κι εφτά χήνες θα rsquoχαμε και τον Πρίγκιπα

το σκυλί μας αν δεν ψόφαγε δεν ξέρω από τι τις πρώτες μέρες

Έχουμε κι ένα κότερο Το αράζουμε μπροστά στο καλύβι μας και το

κατάρτι του ξεμυτίζει απάνου απrsquo τη στέγη σαν μια ψιλή γραμμή με μια

στενόμακρη κόκκινη σημαία στην άκρη Πολλές φορές τη μέρα σκύβω απrsquo το

παράθυρο μου να το δω Όταν δεν είναι άσκημος ο καιρός το παίρνω και

γυρίζω όλη μέρα μέσα στο μπουγάζι μετρώντας με το σκαντάλι τα νερά

Συχνά τrsquo αράζω κάπου στην αντικρινή αμμουδιά κι εγώ παίρνω όπως αγαπώ

την ακρογιαλιά για κανένα σπάνιο κοχύλι Από κει βλέπω το σπιτάκι μας και

το βουνό που στέκεται από πάνω του Διακρίνω τον Όσο που τριγυρίζει Οι

κατσίκες που βόσκουν ψηλά μοιάζουν σαν κρεμασμένες γιατί το βουνό

φαίνεται από μακριά ολωσδιόλου όρθιο

Μιαν άσπρη πέτρα απάνου στον άμμο ένα κομμάτι ξύλο που κείτεται στrsquo

ακρογιάλι τραβούν την προσοχή μου Τα πιο ασήμαντα πράματα εδώ μου

φαίνονται γεμάτα από ενδιαφέρο Στα πλάτη τούτα η φύση είναι απλή και

πρωτόγονη έρημη χωρίς το άσωτο γεννοβόλημα των όντων Η ζωή είναι

λίγη και σπάνια και χάνεται μέσα στο χάος που λέμε Γης και Νε ρό

Βλέπω τα πράματα ίσια χωρίς η εντύπωση να βλαφτεί απrsquo ότι έμαθα να

καταλαβαίνω ως τώρα λέγοντας αυτά τα δυο λόγια Νερό και γης Εδώ

καν δεν υπάρχουν πλέον ονόματα παρά τα ίδια πράματα πέφτουν απάνου

στην ψυχή μου με το βάρος τους άγρια κι αδιάφορα γυμνά από τη φιλική

διάθεση που τους δίνει στα μάτια μας η ανθρώπινη γλώσσα

Περισσότερο δεν μπορώ να μιλήσω ούτε καλύτερα γιrsquo αυτά τα πράματα

Μια φορά εγώ καταλάβαινα με ανακούφιση να μου έρχεται η ανθρώπινη

διάθεση (ας πούμε έτσι) μπροστά στα πραματάκια που είπα παραπάνου

Πολλές φορές μου έτυχε να κουβαλήσω στο καλύβι μου μια τυχαία πέτρα από

δυο μίλια για να την πετάξω απrsquo το παράθυρο απορώντας πώς μου ήρτε να

τη μαζέψω Το καλύβι κι όσα μαρτυρούσαν το χέρι του ανθρώπου μrsquo έκαναν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2242

να έρτω στον εαυτό μου

Βγαίνω όξω και στέκουμαι με σύγκρυο στον ίσκιο που απλώνει στο χώμα

Κατόπι ανεβαίνω στο βουνό και καθίζω σε μια πέτρα σαν ξαφνισμένος Το μάτι

μου πέφτει από ψηλά απάνου στο καλύβι κι η καρδιά μου χτυπά δυνατά

Πέρα ο άμμος της ακρογιαλιάς κιτρινίζει έρημος και απλός Κάποτε κάποτε

καμιά φώκια σέρνεται αργά σαν λαδωμένο τουλούμι και λιάζεται

Ξεχωρίζω τα τρία ασπρόνησα Μού φαίνουνται σα να κρέμουνται μέσα στο

χάος που αρχίζει κάτου απrsquo τα πόδια μου και χάνεται μέσα στον ορίζοντα

ανακατεμένο με τον αγέρα Όταν βρέξει κιτρινίζουν και δε φαίνουνται

καθαρά προ πάντων ύστερrsquo από το μεσημέρι Όταν όμως ο καιρός είναι

ξηρός γίνουνται κάτασπρα πλουμισμένα με πολλά κόκκινα σημάδια

Λέγω μέσα μου Κάθουνται με σιωπή και περιμένουν το τέλος του κόσμου

Τι ιδέα κι αυτή Μα καλά καλά δεν είναι

αυτό που θέλω να πω Όταν τrsquo αντικρίζω θυμάμαι τα λόγια που έγραψε

ένας σοφός κάτου από το χάρτη του φεγγαριού laquoΕδώ ούτε άνθρωποι

κατοικούν ούτε οι σκιές των πεθαμένων έρχουνταιraquo

Μουρμουρίζω Τι γίνεται άραγε αυτή τη στιγμή στον πάτο του Ωκεανού

Κάθουμαι κάμποση ώρα σαν κουτός λες μούδιασε το μυαλό μου

Τον χειμώνα κλεινόμαστε μέσα για πολλές μέρες Η κουμπάνια μας ήταν

πλούσια σε όλα Για ψωμί τρώγαμε γαλέτα Οι χήνες όταν ζητούσαν να

βγουν ανοίγαμε την πόρτα της αποθήκης και πετούσαν στη θάλασσα Δυο και

τρεις μέρες πετούσαν κι έβοσκαν μαζί με τrsquo άλλα θαλασσοπούλια Γύριζαν

όμως ταχτικά στο καλύβι κι όταν έφταναν απrsquo όξω φωνάζανε να τις

ανοίξουμε Ως το τέλος δεν έλειψε καμιά

Μπορώ να πω πως δε φανερώνεται ούτrsquo ένα σύννεφο χωρίς να το

παρατηρήσω με προσοχή απrsquo το παράθυρό μου και να νιώσω μια βαθειά

ευτυχία όπως κυλά αρμενίζοντας μέσα στον αγέραhellip Ένα πουλί κράζει

πετώντας πάνου από τη σκεπή και βγαίνω να το δω ακούγω για μια στιγμή

τα δυνατά φτερά του που τα κουνά βιαστικά κι έπειτα χάνεται Απομένω

συλλογισμένος Πολλές φορές ύστερrsquo από rsquoνα τέτοιο τιποτένιο περιστατικό

κάνω την προσευχή μου Ο ουρανός είναι ανοιχτός Μέσα στα βαθιά νερά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

1942

σαν ένα μωρά γιατί κατάντησα πολύ απλός

Ο Όσο πέρασε απrsquo το μυαλό μου Τι κουταμάρα κι εκείνος ο άνθρωπος να

σέρνει μαζί του ένα ξύλο χωρίς αιτία

Είκοσι τέσσερις ώρες ήμουν αναίσθητος από το μεθύσι Ήπια όλη τη μέρα

μαζί με τον αράπη Στην παρέα μας ήτανε κι ένας καπετάνιος που χωρίς

άλλο όπως κατάλαβα χρωστούσε το κορμί του στο νέγκρο όπως

χρωστούσε την ψυχή του στο διάολο Κρατούσε τα μάτια του ολοένα κλειστά

σα να μην του χρειαζόντανε το στόμα του ήτανε στραβό Όταν μιλούσε

έκανε σαν νεροπρίονο από τη σβράχνα

Εγώ όλο αυτό το διάστημα βρισκόμουν μέσα σε πυκνό καπνό όπου δεν

έβλεπα άλλο τίποτα όξω απrsquo το κεφάλι του Τιν Τιν που γυάλιζε σαν

μποτίλια Θυμάμαι ακόμα πως έβαλα το χέρι μου κι άρπαξα ένα πλατύ μαχαίρι

που είχε ο αράπης στο κίτρινο ζουνάρι του Γιατί τώρα κάθουμαι κι ιστορώ

πράματα έτσι τιποτένια

Μα μήπως χρωστώ και σε κανέναν τίποτα Αρμόζει να γελάσω με την

κουταμάρα που έκανα γράφοντας έναν πρόλογο μπρος από την ιστορία μου

για να με συμπαθήσουν αν τυχόν χάνομαι κάποτε σε πράματα που δεν είναι

καμιά βία Γιατί τάχα Είναι εύκολο να πάρεις το μαχαίρι απrsquo τη μέση ενός

μεθυσμένου Κι έπειτα μου περνά μια ιδέα θέλω να δείξω πως δε μου πάει

να κρύψω με τι λογής πρόσωπα είχα να κάνω και πως δε ντρέπουμαι για ότι

έκανα Κι ακόμα μπορείτε να μάθετε πως τrsquo όνομά μου είναι Βάκα Γκάβρο Στrsquo

ανάθεμα η τρέλα που με βαστά μη τυχόν πει ο κόσμος πως είμαι

ματαιόδοξος Μήπως δεν είμαι Κι έπειτα για ποια αιτία να κρύβω τrsquo όνομά

μου αφού δε μένει απrsquo το σόι μου κανένας πίσω μου για να ντροπιαστεί Το

κάτου κάτου τrsquo όνομά μου δεν έχει να κερδίσει τίποτα η ιστορία μου

φαίνεται πως είναι γραμμένη από ένα χοντρό κεφάλι αν βγάλει κανείς όξω

τον πρόλογο που μοιάζει πως μαστορεύτηκε από χέρι συνηθισμένο να γράφει

βιβλία Ο Θεός ξέρει πόσο κόπιασα να τον φέρω σε τέλος και μα την αλήθεια

δεν είχα πει τέτοια πράματα ποτές μου ούτε τότε που σπούδαζα στη

Μπομπάη Τόσο που δεν πάει το χέρι μου να τον ξεσκίσω λες πως μιλά

ένας άνθρωπος πολύ καλοαναθρεμμένος με άσπρα και μαλακά χέρια

Μια βδομάδα έπινα ακατάπαυστα Την άλλη μέρα ήμουν σαν πεθαμένος

Κούραση και ατονία Ο κόσμος αυτός με πνίγει Δουλεύουν σαν μανιακοί και

τσιρομαχούν όλη τη μέρα σαν κότες μέσα σε κοτέτσι

Με πειράζουν με πιάνουν τα νεύρα μου μου φαίνεται σα να μου ζητούν να

στήσω μάτι σε ότι κάνουν και φωνάζω Να σας πάρει ο διάολος Έπειτα

ησυχάζω το μυαλό μου βουτά σrsquo ένα δροσερό φως κι η καρδιά μου κολυμπά

μέσα σε μια βαθειά πράσινη λίμνη

Ξαπλώνουμαι στο χώμα και κοιτάζω τα ζωύφια που κουβαλούν μικρά

κομμάτια άχυροhellip Κατόπι σηκώνουμαι βλέπω την ατελείωτη θάλασσα και

δακρύζω απrsquo τη χαρά μου που είμαι μοναχός Ο Όσο με το μακρύ ξύλο του

έρχεται συχνά στο νου μου σα να θέλει να τον συνηθίσω και να μη γελώ μαζί

του

Σκαλίζω μέσα στις τσέπες μου και κάτι μου δροσίζει το λαρύγγι Ανοίγω το

χέρι μου και βλέπω μέσα Συλλογίζουμαι τι τάχα με μποδίζει να περάσω όσες

μέρες μου απομένουν απάνου στο Ζάτο Αυτό που έχω μέσrsquo στην απαλάμη

μου είναι χρυσάφι

Πρώτη φορά στη ζωή μου κατάλαβα πόσο άθλιος θα rsquoμουν αν μου έλειπε

Ο καημένος ο Όσο δεν μπορεί να μείνει περσότερο από μια βδομάδα στο

Ζάτο κι ίσως τις μισές μέρες κάθεται πεινασμένος Σίγουρα εκεί που

σταμάτησα σιμά στο ρηχό ακρογιάλι σκεδιάζει κι εκείνος το σπιτάκι του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2042

απαράλλαχτο με το δικό μου με δυο παραθυράκια που βλέπουν στη

θάλασσα και με μια καμινάδα που καπνίζει μέσα στην ερημιά

Τον πέτυχα στην παλιά αποθήκη που καθόταν Να πάρει η οργή Τι

παράξενος άνθρωπος Με κοίταξε αδιάφορος σα να περίμενε ένα τέτοιο

ανέλπιστο πράμα Πού να περιμένει κανένας ένα τέτοιο θάμα Ένας άλλος δε

θα πίστευε στrsquo αυτιά του θα πηδούσε από χαρά ύστερrsquo από τέτοιον έρωτα με

τrsquo άσπρα ξερόνησα του Ζάτο Του είπα Έχω όσα λεφτά θέλεις για να

ζήσουμε μονάχοι τα χρόνια που μάς απομένουν Κρύφτηκε ο μισός πίσω απrsquo

το κλειστό φύλλο της πόρτας και με δυο λόγια μου έδωσε να καταλάβω πως

δέχεται να μοιραστεί με μένα την ερημιά απάνου στο Ζάτο

Πω ς δ έ χ ε τ α ι Από κείνη τη μέρα δε μου rsquoρχεται να γελάσω όταν

περνά απrsquo το μυαλό μου φορτωμένος με το μακρύ ξύλο που συνήθιζε

Όλος ο κόσμος στο Φαγκούα απόρησε για την τρέλα μας

Κόψαμε πέτρες απrsquo το βουνό Ο Όσο με πήρε να μου δείξει μια φλέβα πrsquo

ανάβρυζε καμιά πεντακοσαριά μέτρα απάνου κάτου μακριά από το καλύβι

μας Το σπιτάκι ήτανε σα ζωγραφιά Τι όμορφα Ήμουν σαν πιωμένος

Ευλογημένα να rsquoναι τα θεμέλια σου Η ειρήνη σε χαϊδεύει Εδώ κοντά σου θαν

αναπαυτώ μια μέρα

Φτιάξαμε ένα μεγάλο καλύβι κι ένα μικρό κελάρι κολλημένο από κει που

βασίλευε ο ήλιος Απrsquo το μέρος του βουνού ο τοίχος ήτανε τόσο χαμηλός που

η σκεπή τον έκρυβε κάτου απrsquo το φτερό της καθώς άγγιζε σχεδόν στο χώμα

Από τη θάλασσα ήτανε ψηλός ως τρία μέτρα με δυο μονόφυλλα

παραθυράκια Η πόρτα έπιανε το κομμάτι του τοίχου που άφηνε όξω η

αποθήκη όπως έφραζε μονάχα τον μισόν σχηματίζοντας μια γωνιά προς το

μέρος του βουνού Η αποθήκη είχε και κείνη μια μικρή πόρτα απάνω στη

θάλασσα Μέσα το μεγάλο καλύβι το χωρίσαμε σε δυο το κάθε μέρος μrsquo ένα

παράθυρο Στο ένα βρίσκουνταν η οξώπορτα που ανάφερα και μια άλλη

μικρούτσικη που μπαίναμε στην αποθήκη Το δεύτερο χώρισμα ήτανε το

σαλόνι μας Ψηλά μαύριζαν τα χοντρά δοκάρια της σκεπής Κάτου το πάτωμα

το rsquoστρωσα μrsquo ένα ταπέτο ολόμαυρο κι έπειτα έριξα από πάνω πολλά τομάρια

που τrsquo άφηναν να φαίνεται μονάχα κάπου κάπου Μπροστά στο ξύλινο κρεβάτι

μου είχα στρωμένη μια μαύρη αρκούδα της Γιαπωνίας που διατηρούσε το

κεφάλι και τα νύχια Κάτου απrsquo το παράθυρο βρισκότανε ένας μικρός καναπές

και μπροστά του ένα στρογγυλό τραπεζάκι που χανότανε μέσα στο βυσσινί

τραπεζομάντιλό του όπως άπλωνε σαν μεγάλη μέδουσα ένα γύρο απάνου

στο πάτωμα Στη γωνιά στερέωσα μια μαύρη θέση με κάμποσα βιβλία που δεν

τα διάβαζα ποτές και πλάγι ένα τραπέζι κι απάνου σrsquo αυτό μπορούσε να δει

κανένας ένα μπρούντζινο καλαμάρι κλεισμένο και λίγα φύλλα χαρτί

πλακωμένα μrsquo ένα κομμάτι από κείνο το είδος του ανδαλουσίτη που τον

ονομάζουν οι γεωλόγοι χ ιαστ όλ ιθον

Μάζευα ότι εύρισκα στην ακροθαλασσιά έναν κόσμο κοχύλια και τσόφλια

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2142

είτε χρωματιστές πέτρες Όλα αυτά τα στόλιζα εκεί μέσα Μού rsquoκαναν μια

βαθειά εντύπωση όσο τίποτα στον κόσμο Έστεκα ώρες και τα κοίταζα

σηκωνόμουν κι έβλεπα απrsquo το παραθυράκι τα βουνά και τη θάλασσα κι

άκουγα σκεφτικός το ξύλινο ρολόγι που το rsquoβαζα να δουλεύει μόνο για τικ

τακ χωρίς να δείχνει την ώρα

Πολλές φορές μου φαινότανε πως ερχόμουν κείνη τη στιγμή στον κόσμο

σα να περνούσε ένα φως μπροστά απrsquo την ψυχή μου κι απορούσα λες κι

έβλεπα πρώτη φορά τα βουνά και τη θάλασσα Έριχνα τότε μια ματιά απάνου

στους τοίχους σα να μετρούσα με το μάτι δυο ζωγραφιές ένα πιστόλι ένα

τουφέκι κι ένα βαρόμετρο με σκαλιστό ξύλο κρεμασμένο απάνου απrsquo το

τραπέζι μου Έτριβα τα χέρια μου από ευτυχία και κούμπωνα το σακάκι μου

σα να rsquoθελα να την κλείσω μέσα στο ρούχο μου Οι γλάροι πετούσαν απrsquo

όξου κολυμπώντας με τα λευκά φτερά τους μέσα στο φως της καθαρής

μέρας

Νότα - Από δω και πέρα η ιστορία μου κόβεται απrsquo ένα δυο κομμάτια

τραβηγμένα μέσα απrsquo ένα ημερολόγιο που κρατούσα τις μέρες που η ζωή μου

ήτανε ήσυχη Αυτές οι μέρες έμειναν οι πιο χρυσές της ζωής μου Έτσι κοντά

στο ότι οι σημειώσεις τούτες δείχνουν την κατάσταση που βρίσκουνταν τότε η

ψυχή μου τώρα που τις ξεσηκώνω σα να γλυκαίνουν ακόμα μια φορά τις

πικρές μέρες που περνώ γέρος και τριγυρισμένος από πρόστυχα πρόσωπα

Ο Όσο καταγίνεται να ψήσει ένα παχύ πουλί κι έχει γεμίσει την κουζίνα με

καπνό Του κρατά συντροφιά μια λερωμένη γάτα με μαδημένα μουστάκια απrsquo

τα γηρατειά Έχουμε τρεις κατσίκες κι εφτά χήνες θα rsquoχαμε και τον Πρίγκιπα

το σκυλί μας αν δεν ψόφαγε δεν ξέρω από τι τις πρώτες μέρες

Έχουμε κι ένα κότερο Το αράζουμε μπροστά στο καλύβι μας και το

κατάρτι του ξεμυτίζει απάνου απrsquo τη στέγη σαν μια ψιλή γραμμή με μια

στενόμακρη κόκκινη σημαία στην άκρη Πολλές φορές τη μέρα σκύβω απrsquo το

παράθυρο μου να το δω Όταν δεν είναι άσκημος ο καιρός το παίρνω και

γυρίζω όλη μέρα μέσα στο μπουγάζι μετρώντας με το σκαντάλι τα νερά

Συχνά τrsquo αράζω κάπου στην αντικρινή αμμουδιά κι εγώ παίρνω όπως αγαπώ

την ακρογιαλιά για κανένα σπάνιο κοχύλι Από κει βλέπω το σπιτάκι μας και

το βουνό που στέκεται από πάνω του Διακρίνω τον Όσο που τριγυρίζει Οι

κατσίκες που βόσκουν ψηλά μοιάζουν σαν κρεμασμένες γιατί το βουνό

φαίνεται από μακριά ολωσδιόλου όρθιο

Μιαν άσπρη πέτρα απάνου στον άμμο ένα κομμάτι ξύλο που κείτεται στrsquo

ακρογιάλι τραβούν την προσοχή μου Τα πιο ασήμαντα πράματα εδώ μου

φαίνονται γεμάτα από ενδιαφέρο Στα πλάτη τούτα η φύση είναι απλή και

πρωτόγονη έρημη χωρίς το άσωτο γεννοβόλημα των όντων Η ζωή είναι

λίγη και σπάνια και χάνεται μέσα στο χάος που λέμε Γης και Νε ρό

Βλέπω τα πράματα ίσια χωρίς η εντύπωση να βλαφτεί απrsquo ότι έμαθα να

καταλαβαίνω ως τώρα λέγοντας αυτά τα δυο λόγια Νερό και γης Εδώ

καν δεν υπάρχουν πλέον ονόματα παρά τα ίδια πράματα πέφτουν απάνου

στην ψυχή μου με το βάρος τους άγρια κι αδιάφορα γυμνά από τη φιλική

διάθεση που τους δίνει στα μάτια μας η ανθρώπινη γλώσσα

Περισσότερο δεν μπορώ να μιλήσω ούτε καλύτερα γιrsquo αυτά τα πράματα

Μια φορά εγώ καταλάβαινα με ανακούφιση να μου έρχεται η ανθρώπινη

διάθεση (ας πούμε έτσι) μπροστά στα πραματάκια που είπα παραπάνου

Πολλές φορές μου έτυχε να κουβαλήσω στο καλύβι μου μια τυχαία πέτρα από

δυο μίλια για να την πετάξω απrsquo το παράθυρο απορώντας πώς μου ήρτε να

τη μαζέψω Το καλύβι κι όσα μαρτυρούσαν το χέρι του ανθρώπου μrsquo έκαναν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2242

να έρτω στον εαυτό μου

Βγαίνω όξω και στέκουμαι με σύγκρυο στον ίσκιο που απλώνει στο χώμα

Κατόπι ανεβαίνω στο βουνό και καθίζω σε μια πέτρα σαν ξαφνισμένος Το μάτι

μου πέφτει από ψηλά απάνου στο καλύβι κι η καρδιά μου χτυπά δυνατά

Πέρα ο άμμος της ακρογιαλιάς κιτρινίζει έρημος και απλός Κάποτε κάποτε

καμιά φώκια σέρνεται αργά σαν λαδωμένο τουλούμι και λιάζεται

Ξεχωρίζω τα τρία ασπρόνησα Μού φαίνουνται σα να κρέμουνται μέσα στο

χάος που αρχίζει κάτου απrsquo τα πόδια μου και χάνεται μέσα στον ορίζοντα

ανακατεμένο με τον αγέρα Όταν βρέξει κιτρινίζουν και δε φαίνουνται

καθαρά προ πάντων ύστερrsquo από το μεσημέρι Όταν όμως ο καιρός είναι

ξηρός γίνουνται κάτασπρα πλουμισμένα με πολλά κόκκινα σημάδια

Λέγω μέσα μου Κάθουνται με σιωπή και περιμένουν το τέλος του κόσμου

Τι ιδέα κι αυτή Μα καλά καλά δεν είναι

αυτό που θέλω να πω Όταν τrsquo αντικρίζω θυμάμαι τα λόγια που έγραψε

ένας σοφός κάτου από το χάρτη του φεγγαριού laquoΕδώ ούτε άνθρωποι

κατοικούν ούτε οι σκιές των πεθαμένων έρχουνταιraquo

Μουρμουρίζω Τι γίνεται άραγε αυτή τη στιγμή στον πάτο του Ωκεανού

Κάθουμαι κάμποση ώρα σαν κουτός λες μούδιασε το μυαλό μου

Τον χειμώνα κλεινόμαστε μέσα για πολλές μέρες Η κουμπάνια μας ήταν

πλούσια σε όλα Για ψωμί τρώγαμε γαλέτα Οι χήνες όταν ζητούσαν να

βγουν ανοίγαμε την πόρτα της αποθήκης και πετούσαν στη θάλασσα Δυο και

τρεις μέρες πετούσαν κι έβοσκαν μαζί με τrsquo άλλα θαλασσοπούλια Γύριζαν

όμως ταχτικά στο καλύβι κι όταν έφταναν απrsquo όξω φωνάζανε να τις

ανοίξουμε Ως το τέλος δεν έλειψε καμιά

Μπορώ να πω πως δε φανερώνεται ούτrsquo ένα σύννεφο χωρίς να το

παρατηρήσω με προσοχή απrsquo το παράθυρό μου και να νιώσω μια βαθειά

ευτυχία όπως κυλά αρμενίζοντας μέσα στον αγέραhellip Ένα πουλί κράζει

πετώντας πάνου από τη σκεπή και βγαίνω να το δω ακούγω για μια στιγμή

τα δυνατά φτερά του που τα κουνά βιαστικά κι έπειτα χάνεται Απομένω

συλλογισμένος Πολλές φορές ύστερrsquo από rsquoνα τέτοιο τιποτένιο περιστατικό

κάνω την προσευχή μου Ο ουρανός είναι ανοιχτός Μέσα στα βαθιά νερά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2042

απαράλλαχτο με το δικό μου με δυο παραθυράκια που βλέπουν στη

θάλασσα και με μια καμινάδα που καπνίζει μέσα στην ερημιά

Τον πέτυχα στην παλιά αποθήκη που καθόταν Να πάρει η οργή Τι

παράξενος άνθρωπος Με κοίταξε αδιάφορος σα να περίμενε ένα τέτοιο

ανέλπιστο πράμα Πού να περιμένει κανένας ένα τέτοιο θάμα Ένας άλλος δε

θα πίστευε στrsquo αυτιά του θα πηδούσε από χαρά ύστερrsquo από τέτοιον έρωτα με

τrsquo άσπρα ξερόνησα του Ζάτο Του είπα Έχω όσα λεφτά θέλεις για να

ζήσουμε μονάχοι τα χρόνια που μάς απομένουν Κρύφτηκε ο μισός πίσω απrsquo

το κλειστό φύλλο της πόρτας και με δυο λόγια μου έδωσε να καταλάβω πως

δέχεται να μοιραστεί με μένα την ερημιά απάνου στο Ζάτο

Πω ς δ έ χ ε τ α ι Από κείνη τη μέρα δε μου rsquoρχεται να γελάσω όταν

περνά απrsquo το μυαλό μου φορτωμένος με το μακρύ ξύλο που συνήθιζε

Όλος ο κόσμος στο Φαγκούα απόρησε για την τρέλα μας

Κόψαμε πέτρες απrsquo το βουνό Ο Όσο με πήρε να μου δείξει μια φλέβα πrsquo

ανάβρυζε καμιά πεντακοσαριά μέτρα απάνου κάτου μακριά από το καλύβι

μας Το σπιτάκι ήτανε σα ζωγραφιά Τι όμορφα Ήμουν σαν πιωμένος

Ευλογημένα να rsquoναι τα θεμέλια σου Η ειρήνη σε χαϊδεύει Εδώ κοντά σου θαν

αναπαυτώ μια μέρα

Φτιάξαμε ένα μεγάλο καλύβι κι ένα μικρό κελάρι κολλημένο από κει που

βασίλευε ο ήλιος Απrsquo το μέρος του βουνού ο τοίχος ήτανε τόσο χαμηλός που

η σκεπή τον έκρυβε κάτου απrsquo το φτερό της καθώς άγγιζε σχεδόν στο χώμα

Από τη θάλασσα ήτανε ψηλός ως τρία μέτρα με δυο μονόφυλλα

παραθυράκια Η πόρτα έπιανε το κομμάτι του τοίχου που άφηνε όξω η

αποθήκη όπως έφραζε μονάχα τον μισόν σχηματίζοντας μια γωνιά προς το

μέρος του βουνού Η αποθήκη είχε και κείνη μια μικρή πόρτα απάνω στη

θάλασσα Μέσα το μεγάλο καλύβι το χωρίσαμε σε δυο το κάθε μέρος μrsquo ένα

παράθυρο Στο ένα βρίσκουνταν η οξώπορτα που ανάφερα και μια άλλη

μικρούτσικη που μπαίναμε στην αποθήκη Το δεύτερο χώρισμα ήτανε το

σαλόνι μας Ψηλά μαύριζαν τα χοντρά δοκάρια της σκεπής Κάτου το πάτωμα

το rsquoστρωσα μrsquo ένα ταπέτο ολόμαυρο κι έπειτα έριξα από πάνω πολλά τομάρια

που τrsquo άφηναν να φαίνεται μονάχα κάπου κάπου Μπροστά στο ξύλινο κρεβάτι

μου είχα στρωμένη μια μαύρη αρκούδα της Γιαπωνίας που διατηρούσε το

κεφάλι και τα νύχια Κάτου απrsquo το παράθυρο βρισκότανε ένας μικρός καναπές

και μπροστά του ένα στρογγυλό τραπεζάκι που χανότανε μέσα στο βυσσινί

τραπεζομάντιλό του όπως άπλωνε σαν μεγάλη μέδουσα ένα γύρο απάνου

στο πάτωμα Στη γωνιά στερέωσα μια μαύρη θέση με κάμποσα βιβλία που δεν

τα διάβαζα ποτές και πλάγι ένα τραπέζι κι απάνου σrsquo αυτό μπορούσε να δει

κανένας ένα μπρούντζινο καλαμάρι κλεισμένο και λίγα φύλλα χαρτί

πλακωμένα μrsquo ένα κομμάτι από κείνο το είδος του ανδαλουσίτη που τον

ονομάζουν οι γεωλόγοι χ ιαστ όλ ιθον

Μάζευα ότι εύρισκα στην ακροθαλασσιά έναν κόσμο κοχύλια και τσόφλια

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2142

είτε χρωματιστές πέτρες Όλα αυτά τα στόλιζα εκεί μέσα Μού rsquoκαναν μια

βαθειά εντύπωση όσο τίποτα στον κόσμο Έστεκα ώρες και τα κοίταζα

σηκωνόμουν κι έβλεπα απrsquo το παραθυράκι τα βουνά και τη θάλασσα κι

άκουγα σκεφτικός το ξύλινο ρολόγι που το rsquoβαζα να δουλεύει μόνο για τικ

τακ χωρίς να δείχνει την ώρα

Πολλές φορές μου φαινότανε πως ερχόμουν κείνη τη στιγμή στον κόσμο

σα να περνούσε ένα φως μπροστά απrsquo την ψυχή μου κι απορούσα λες κι

έβλεπα πρώτη φορά τα βουνά και τη θάλασσα Έριχνα τότε μια ματιά απάνου

στους τοίχους σα να μετρούσα με το μάτι δυο ζωγραφιές ένα πιστόλι ένα

τουφέκι κι ένα βαρόμετρο με σκαλιστό ξύλο κρεμασμένο απάνου απrsquo το

τραπέζι μου Έτριβα τα χέρια μου από ευτυχία και κούμπωνα το σακάκι μου

σα να rsquoθελα να την κλείσω μέσα στο ρούχο μου Οι γλάροι πετούσαν απrsquo

όξου κολυμπώντας με τα λευκά φτερά τους μέσα στο φως της καθαρής

μέρας

Νότα - Από δω και πέρα η ιστορία μου κόβεται απrsquo ένα δυο κομμάτια

τραβηγμένα μέσα απrsquo ένα ημερολόγιο που κρατούσα τις μέρες που η ζωή μου

ήτανε ήσυχη Αυτές οι μέρες έμειναν οι πιο χρυσές της ζωής μου Έτσι κοντά

στο ότι οι σημειώσεις τούτες δείχνουν την κατάσταση που βρίσκουνταν τότε η

ψυχή μου τώρα που τις ξεσηκώνω σα να γλυκαίνουν ακόμα μια φορά τις

πικρές μέρες που περνώ γέρος και τριγυρισμένος από πρόστυχα πρόσωπα

Ο Όσο καταγίνεται να ψήσει ένα παχύ πουλί κι έχει γεμίσει την κουζίνα με

καπνό Του κρατά συντροφιά μια λερωμένη γάτα με μαδημένα μουστάκια απrsquo

τα γηρατειά Έχουμε τρεις κατσίκες κι εφτά χήνες θα rsquoχαμε και τον Πρίγκιπα

το σκυλί μας αν δεν ψόφαγε δεν ξέρω από τι τις πρώτες μέρες

Έχουμε κι ένα κότερο Το αράζουμε μπροστά στο καλύβι μας και το

κατάρτι του ξεμυτίζει απάνου απrsquo τη στέγη σαν μια ψιλή γραμμή με μια

στενόμακρη κόκκινη σημαία στην άκρη Πολλές φορές τη μέρα σκύβω απrsquo το

παράθυρο μου να το δω Όταν δεν είναι άσκημος ο καιρός το παίρνω και

γυρίζω όλη μέρα μέσα στο μπουγάζι μετρώντας με το σκαντάλι τα νερά

Συχνά τrsquo αράζω κάπου στην αντικρινή αμμουδιά κι εγώ παίρνω όπως αγαπώ

την ακρογιαλιά για κανένα σπάνιο κοχύλι Από κει βλέπω το σπιτάκι μας και

το βουνό που στέκεται από πάνω του Διακρίνω τον Όσο που τριγυρίζει Οι

κατσίκες που βόσκουν ψηλά μοιάζουν σαν κρεμασμένες γιατί το βουνό

φαίνεται από μακριά ολωσδιόλου όρθιο

Μιαν άσπρη πέτρα απάνου στον άμμο ένα κομμάτι ξύλο που κείτεται στrsquo

ακρογιάλι τραβούν την προσοχή μου Τα πιο ασήμαντα πράματα εδώ μου

φαίνονται γεμάτα από ενδιαφέρο Στα πλάτη τούτα η φύση είναι απλή και

πρωτόγονη έρημη χωρίς το άσωτο γεννοβόλημα των όντων Η ζωή είναι

λίγη και σπάνια και χάνεται μέσα στο χάος που λέμε Γης και Νε ρό

Βλέπω τα πράματα ίσια χωρίς η εντύπωση να βλαφτεί απrsquo ότι έμαθα να

καταλαβαίνω ως τώρα λέγοντας αυτά τα δυο λόγια Νερό και γης Εδώ

καν δεν υπάρχουν πλέον ονόματα παρά τα ίδια πράματα πέφτουν απάνου

στην ψυχή μου με το βάρος τους άγρια κι αδιάφορα γυμνά από τη φιλική

διάθεση που τους δίνει στα μάτια μας η ανθρώπινη γλώσσα

Περισσότερο δεν μπορώ να μιλήσω ούτε καλύτερα γιrsquo αυτά τα πράματα

Μια φορά εγώ καταλάβαινα με ανακούφιση να μου έρχεται η ανθρώπινη

διάθεση (ας πούμε έτσι) μπροστά στα πραματάκια που είπα παραπάνου

Πολλές φορές μου έτυχε να κουβαλήσω στο καλύβι μου μια τυχαία πέτρα από

δυο μίλια για να την πετάξω απrsquo το παράθυρο απορώντας πώς μου ήρτε να

τη μαζέψω Το καλύβι κι όσα μαρτυρούσαν το χέρι του ανθρώπου μrsquo έκαναν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2242

να έρτω στον εαυτό μου

Βγαίνω όξω και στέκουμαι με σύγκρυο στον ίσκιο που απλώνει στο χώμα

Κατόπι ανεβαίνω στο βουνό και καθίζω σε μια πέτρα σαν ξαφνισμένος Το μάτι

μου πέφτει από ψηλά απάνου στο καλύβι κι η καρδιά μου χτυπά δυνατά

Πέρα ο άμμος της ακρογιαλιάς κιτρινίζει έρημος και απλός Κάποτε κάποτε

καμιά φώκια σέρνεται αργά σαν λαδωμένο τουλούμι και λιάζεται

Ξεχωρίζω τα τρία ασπρόνησα Μού φαίνουνται σα να κρέμουνται μέσα στο

χάος που αρχίζει κάτου απrsquo τα πόδια μου και χάνεται μέσα στον ορίζοντα

ανακατεμένο με τον αγέρα Όταν βρέξει κιτρινίζουν και δε φαίνουνται

καθαρά προ πάντων ύστερrsquo από το μεσημέρι Όταν όμως ο καιρός είναι

ξηρός γίνουνται κάτασπρα πλουμισμένα με πολλά κόκκινα σημάδια

Λέγω μέσα μου Κάθουνται με σιωπή και περιμένουν το τέλος του κόσμου

Τι ιδέα κι αυτή Μα καλά καλά δεν είναι

αυτό που θέλω να πω Όταν τrsquo αντικρίζω θυμάμαι τα λόγια που έγραψε

ένας σοφός κάτου από το χάρτη του φεγγαριού laquoΕδώ ούτε άνθρωποι

κατοικούν ούτε οι σκιές των πεθαμένων έρχουνταιraquo

Μουρμουρίζω Τι γίνεται άραγε αυτή τη στιγμή στον πάτο του Ωκεανού

Κάθουμαι κάμποση ώρα σαν κουτός λες μούδιασε το μυαλό μου

Τον χειμώνα κλεινόμαστε μέσα για πολλές μέρες Η κουμπάνια μας ήταν

πλούσια σε όλα Για ψωμί τρώγαμε γαλέτα Οι χήνες όταν ζητούσαν να

βγουν ανοίγαμε την πόρτα της αποθήκης και πετούσαν στη θάλασσα Δυο και

τρεις μέρες πετούσαν κι έβοσκαν μαζί με τrsquo άλλα θαλασσοπούλια Γύριζαν

όμως ταχτικά στο καλύβι κι όταν έφταναν απrsquo όξω φωνάζανε να τις

ανοίξουμε Ως το τέλος δεν έλειψε καμιά

Μπορώ να πω πως δε φανερώνεται ούτrsquo ένα σύννεφο χωρίς να το

παρατηρήσω με προσοχή απrsquo το παράθυρό μου και να νιώσω μια βαθειά

ευτυχία όπως κυλά αρμενίζοντας μέσα στον αγέραhellip Ένα πουλί κράζει

πετώντας πάνου από τη σκεπή και βγαίνω να το δω ακούγω για μια στιγμή

τα δυνατά φτερά του που τα κουνά βιαστικά κι έπειτα χάνεται Απομένω

συλλογισμένος Πολλές φορές ύστερrsquo από rsquoνα τέτοιο τιποτένιο περιστατικό

κάνω την προσευχή μου Ο ουρανός είναι ανοιχτός Μέσα στα βαθιά νερά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2142

είτε χρωματιστές πέτρες Όλα αυτά τα στόλιζα εκεί μέσα Μού rsquoκαναν μια

βαθειά εντύπωση όσο τίποτα στον κόσμο Έστεκα ώρες και τα κοίταζα

σηκωνόμουν κι έβλεπα απrsquo το παραθυράκι τα βουνά και τη θάλασσα κι

άκουγα σκεφτικός το ξύλινο ρολόγι που το rsquoβαζα να δουλεύει μόνο για τικ

τακ χωρίς να δείχνει την ώρα

Πολλές φορές μου φαινότανε πως ερχόμουν κείνη τη στιγμή στον κόσμο

σα να περνούσε ένα φως μπροστά απrsquo την ψυχή μου κι απορούσα λες κι

έβλεπα πρώτη φορά τα βουνά και τη θάλασσα Έριχνα τότε μια ματιά απάνου

στους τοίχους σα να μετρούσα με το μάτι δυο ζωγραφιές ένα πιστόλι ένα

τουφέκι κι ένα βαρόμετρο με σκαλιστό ξύλο κρεμασμένο απάνου απrsquo το

τραπέζι μου Έτριβα τα χέρια μου από ευτυχία και κούμπωνα το σακάκι μου

σα να rsquoθελα να την κλείσω μέσα στο ρούχο μου Οι γλάροι πετούσαν απrsquo

όξου κολυμπώντας με τα λευκά φτερά τους μέσα στο φως της καθαρής

μέρας

Νότα - Από δω και πέρα η ιστορία μου κόβεται απrsquo ένα δυο κομμάτια

τραβηγμένα μέσα απrsquo ένα ημερολόγιο που κρατούσα τις μέρες που η ζωή μου

ήτανε ήσυχη Αυτές οι μέρες έμειναν οι πιο χρυσές της ζωής μου Έτσι κοντά

στο ότι οι σημειώσεις τούτες δείχνουν την κατάσταση που βρίσκουνταν τότε η

ψυχή μου τώρα που τις ξεσηκώνω σα να γλυκαίνουν ακόμα μια φορά τις

πικρές μέρες που περνώ γέρος και τριγυρισμένος από πρόστυχα πρόσωπα

Ο Όσο καταγίνεται να ψήσει ένα παχύ πουλί κι έχει γεμίσει την κουζίνα με

καπνό Του κρατά συντροφιά μια λερωμένη γάτα με μαδημένα μουστάκια απrsquo

τα γηρατειά Έχουμε τρεις κατσίκες κι εφτά χήνες θα rsquoχαμε και τον Πρίγκιπα

το σκυλί μας αν δεν ψόφαγε δεν ξέρω από τι τις πρώτες μέρες

Έχουμε κι ένα κότερο Το αράζουμε μπροστά στο καλύβι μας και το

κατάρτι του ξεμυτίζει απάνου απrsquo τη στέγη σαν μια ψιλή γραμμή με μια

στενόμακρη κόκκινη σημαία στην άκρη Πολλές φορές τη μέρα σκύβω απrsquo το

παράθυρο μου να το δω Όταν δεν είναι άσκημος ο καιρός το παίρνω και

γυρίζω όλη μέρα μέσα στο μπουγάζι μετρώντας με το σκαντάλι τα νερά

Συχνά τrsquo αράζω κάπου στην αντικρινή αμμουδιά κι εγώ παίρνω όπως αγαπώ

την ακρογιαλιά για κανένα σπάνιο κοχύλι Από κει βλέπω το σπιτάκι μας και

το βουνό που στέκεται από πάνω του Διακρίνω τον Όσο που τριγυρίζει Οι

κατσίκες που βόσκουν ψηλά μοιάζουν σαν κρεμασμένες γιατί το βουνό

φαίνεται από μακριά ολωσδιόλου όρθιο

Μιαν άσπρη πέτρα απάνου στον άμμο ένα κομμάτι ξύλο που κείτεται στrsquo

ακρογιάλι τραβούν την προσοχή μου Τα πιο ασήμαντα πράματα εδώ μου

φαίνονται γεμάτα από ενδιαφέρο Στα πλάτη τούτα η φύση είναι απλή και

πρωτόγονη έρημη χωρίς το άσωτο γεννοβόλημα των όντων Η ζωή είναι

λίγη και σπάνια και χάνεται μέσα στο χάος που λέμε Γης και Νε ρό

Βλέπω τα πράματα ίσια χωρίς η εντύπωση να βλαφτεί απrsquo ότι έμαθα να

καταλαβαίνω ως τώρα λέγοντας αυτά τα δυο λόγια Νερό και γης Εδώ

καν δεν υπάρχουν πλέον ονόματα παρά τα ίδια πράματα πέφτουν απάνου

στην ψυχή μου με το βάρος τους άγρια κι αδιάφορα γυμνά από τη φιλική

διάθεση που τους δίνει στα μάτια μας η ανθρώπινη γλώσσα

Περισσότερο δεν μπορώ να μιλήσω ούτε καλύτερα γιrsquo αυτά τα πράματα

Μια φορά εγώ καταλάβαινα με ανακούφιση να μου έρχεται η ανθρώπινη

διάθεση (ας πούμε έτσι) μπροστά στα πραματάκια που είπα παραπάνου

Πολλές φορές μου έτυχε να κουβαλήσω στο καλύβι μου μια τυχαία πέτρα από

δυο μίλια για να την πετάξω απrsquo το παράθυρο απορώντας πώς μου ήρτε να

τη μαζέψω Το καλύβι κι όσα μαρτυρούσαν το χέρι του ανθρώπου μrsquo έκαναν

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2242

να έρτω στον εαυτό μου

Βγαίνω όξω και στέκουμαι με σύγκρυο στον ίσκιο που απλώνει στο χώμα

Κατόπι ανεβαίνω στο βουνό και καθίζω σε μια πέτρα σαν ξαφνισμένος Το μάτι

μου πέφτει από ψηλά απάνου στο καλύβι κι η καρδιά μου χτυπά δυνατά

Πέρα ο άμμος της ακρογιαλιάς κιτρινίζει έρημος και απλός Κάποτε κάποτε

καμιά φώκια σέρνεται αργά σαν λαδωμένο τουλούμι και λιάζεται

Ξεχωρίζω τα τρία ασπρόνησα Μού φαίνουνται σα να κρέμουνται μέσα στο

χάος που αρχίζει κάτου απrsquo τα πόδια μου και χάνεται μέσα στον ορίζοντα

ανακατεμένο με τον αγέρα Όταν βρέξει κιτρινίζουν και δε φαίνουνται

καθαρά προ πάντων ύστερrsquo από το μεσημέρι Όταν όμως ο καιρός είναι

ξηρός γίνουνται κάτασπρα πλουμισμένα με πολλά κόκκινα σημάδια

Λέγω μέσα μου Κάθουνται με σιωπή και περιμένουν το τέλος του κόσμου

Τι ιδέα κι αυτή Μα καλά καλά δεν είναι

αυτό που θέλω να πω Όταν τrsquo αντικρίζω θυμάμαι τα λόγια που έγραψε

ένας σοφός κάτου από το χάρτη του φεγγαριού laquoΕδώ ούτε άνθρωποι

κατοικούν ούτε οι σκιές των πεθαμένων έρχουνταιraquo

Μουρμουρίζω Τι γίνεται άραγε αυτή τη στιγμή στον πάτο του Ωκεανού

Κάθουμαι κάμποση ώρα σαν κουτός λες μούδιασε το μυαλό μου

Τον χειμώνα κλεινόμαστε μέσα για πολλές μέρες Η κουμπάνια μας ήταν

πλούσια σε όλα Για ψωμί τρώγαμε γαλέτα Οι χήνες όταν ζητούσαν να

βγουν ανοίγαμε την πόρτα της αποθήκης και πετούσαν στη θάλασσα Δυο και

τρεις μέρες πετούσαν κι έβοσκαν μαζί με τrsquo άλλα θαλασσοπούλια Γύριζαν

όμως ταχτικά στο καλύβι κι όταν έφταναν απrsquo όξω φωνάζανε να τις

ανοίξουμε Ως το τέλος δεν έλειψε καμιά

Μπορώ να πω πως δε φανερώνεται ούτrsquo ένα σύννεφο χωρίς να το

παρατηρήσω με προσοχή απrsquo το παράθυρό μου και να νιώσω μια βαθειά

ευτυχία όπως κυλά αρμενίζοντας μέσα στον αγέραhellip Ένα πουλί κράζει

πετώντας πάνου από τη σκεπή και βγαίνω να το δω ακούγω για μια στιγμή

τα δυνατά φτερά του που τα κουνά βιαστικά κι έπειτα χάνεται Απομένω

συλλογισμένος Πολλές φορές ύστερrsquo από rsquoνα τέτοιο τιποτένιο περιστατικό

κάνω την προσευχή μου Ο ουρανός είναι ανοιχτός Μέσα στα βαθιά νερά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2242

να έρτω στον εαυτό μου

Βγαίνω όξω και στέκουμαι με σύγκρυο στον ίσκιο που απλώνει στο χώμα

Κατόπι ανεβαίνω στο βουνό και καθίζω σε μια πέτρα σαν ξαφνισμένος Το μάτι

μου πέφτει από ψηλά απάνου στο καλύβι κι η καρδιά μου χτυπά δυνατά

Πέρα ο άμμος της ακρογιαλιάς κιτρινίζει έρημος και απλός Κάποτε κάποτε

καμιά φώκια σέρνεται αργά σαν λαδωμένο τουλούμι και λιάζεται

Ξεχωρίζω τα τρία ασπρόνησα Μού φαίνουνται σα να κρέμουνται μέσα στο

χάος που αρχίζει κάτου απrsquo τα πόδια μου και χάνεται μέσα στον ορίζοντα

ανακατεμένο με τον αγέρα Όταν βρέξει κιτρινίζουν και δε φαίνουνται

καθαρά προ πάντων ύστερrsquo από το μεσημέρι Όταν όμως ο καιρός είναι

ξηρός γίνουνται κάτασπρα πλουμισμένα με πολλά κόκκινα σημάδια

Λέγω μέσα μου Κάθουνται με σιωπή και περιμένουν το τέλος του κόσμου

Τι ιδέα κι αυτή Μα καλά καλά δεν είναι

αυτό που θέλω να πω Όταν τrsquo αντικρίζω θυμάμαι τα λόγια που έγραψε

ένας σοφός κάτου από το χάρτη του φεγγαριού laquoΕδώ ούτε άνθρωποι

κατοικούν ούτε οι σκιές των πεθαμένων έρχουνταιraquo

Μουρμουρίζω Τι γίνεται άραγε αυτή τη στιγμή στον πάτο του Ωκεανού

Κάθουμαι κάμποση ώρα σαν κουτός λες μούδιασε το μυαλό μου

Τον χειμώνα κλεινόμαστε μέσα για πολλές μέρες Η κουμπάνια μας ήταν

πλούσια σε όλα Για ψωμί τρώγαμε γαλέτα Οι χήνες όταν ζητούσαν να

βγουν ανοίγαμε την πόρτα της αποθήκης και πετούσαν στη θάλασσα Δυο και

τρεις μέρες πετούσαν κι έβοσκαν μαζί με τrsquo άλλα θαλασσοπούλια Γύριζαν

όμως ταχτικά στο καλύβι κι όταν έφταναν απrsquo όξω φωνάζανε να τις

ανοίξουμε Ως το τέλος δεν έλειψε καμιά

Μπορώ να πω πως δε φανερώνεται ούτrsquo ένα σύννεφο χωρίς να το

παρατηρήσω με προσοχή απrsquo το παράθυρό μου και να νιώσω μια βαθειά

ευτυχία όπως κυλά αρμενίζοντας μέσα στον αγέραhellip Ένα πουλί κράζει

πετώντας πάνου από τη σκεπή και βγαίνω να το δω ακούγω για μια στιγμή

τα δυνατά φτερά του που τα κουνά βιαστικά κι έπειτα χάνεται Απομένω

συλλογισμένος Πολλές φορές ύστερrsquo από rsquoνα τέτοιο τιποτένιο περιστατικό

κάνω την προσευχή μου Ο ουρανός είναι ανοιχτός Μέσα στα βαθιά νερά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

κρέμνισε Ο Θεός ας βοηθήσει απόψε f 2342

μυριάδες ψάρια και θηρία

Απρίλης - Ο καιρός είναι ψυχρός Σήμερα 5 του μηνός άνοιξαν οι

καταρράχτες των εφτά ουρανών Μέσα στο μπουγάζι η θάλασσα είναι μαύρη

απrsquo το χώμα

10 - Απόψε λίγο πριν βουτήξει ο ήλιος θυμήθηκα τους ανθρώπους Η αιτία

ίσως είναι το κατακόκκινο φως του ήλιου που βασιλεύει ρίχνοντας μακριές

σκιές απrsquo όλα τα πράματα Μού φέρνει στο νου τα χρωματιστά τζάμια της

εκκλησιάς στην Γκόα Τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ακόμα τις μύγες που

κυνηγούνταν στον αγέρα κι ακτινοβολούσαν σαν άστρα

Πολύ σπάνια περνά απrsquo το νου μου καμιά βουβή σκιά Τρικλίζει σα

μεθυσμένη κι έπειτrsquo από λίγο σβήνει όπως ο ίσκιος του καπνού της πίπας μου

απάνου στον τοίχο σα να καταλαβαίνει πως δεν έχω διάθεση να της δώσω

γνωριμιά

Κι αλήθεια δεν έχω διάθεση να μου ταράξουν το κεφάλι Ακόμα κι η

αγάπη από μέρος των ομοίων μου θα rsquoτανε για μένα μιαν ανησυχία

ανυπόφορη Αυτά απάνου κάτου συλλογίζουμαι κοντά στο παράθυρό μου

Κάτου απrsquo τα μάτια μου ο αφρός πηδά κόκκινος απrsquo τον ήλιο ανάμεσα στα

βράχια

Έρχεται κοντά μου ο Όσο και στεκόμαστε έτσι πολλήν ώρα χωρίς νrsquo

ανοίξουμε το στόμα μας

3 Αυγούστου - Σήμερα σώνεται η πέμπτη βδομάδα που δερνόμαστε χωρίς

διακοπή από έναν καταραμένον άνεμο Πρώτη φορά βλέπω τέτοια οργή Η

λύσσα του έχει αλλάξει την όψη της γης σε τέτοιο σημείο που μας στέκει

δύσκολο να γνωρίσουμε το μέρος που έχουμε μπροστά στα μάτια μας

Είμαστε κουβαριασμένοι μέσα σrsquo ένα χάος Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δεν

κρατά πια τίποτα που να είναι για μάτια ανθρώπινα

Σήμερα το πρωί η φουρτούνα έδειξε πως θα λασκάριζε κι ο αγέρας ως το

μεσημέρι έπαιξε με τόσην υποκρισία που μας γέλασε Άξαφνα όμως

ξεχαλινώθηκε αφού έστριψε λίγα γράδα ανατολικά Στρίβει από νοτιά σε

γαρμπή Μέσα στο λιμάνι η θάλασσα χοχλάζει όπως το νερό μέσα στο λεβέτι

Τα μικρά κύματα είναι πυκνά και τρέχουνε γλήγορα γλήγορα βγάζοντας ένα

κούφιο σφύριγμα δεν αφρίζουν διόλου μονάχα κάτι μεγάλες φούσκες

ανάριες και θολές πηδούν από παντού απάνου στο νερό

Το κότερο μας έχει βουλιάξει στέκεται όμως ακόμα απάνου στην καδένα

του Ο Ωκεανός φαίνεται απrsquo όξω μονάχα στο μέρος που χαμηλώνει η

αντικρινή στεριά ή καλύτερα δεν ξεχωρίζουμε παρά μια πυκνή θολούρα μέσα

στην οποία από καιρό σε καιρό απλώνει μιαν ασπράδα

Η ερημιά σφίγγει το λαρύγγι και στουπώνει τη σκέψη Το φως της μέρας

είναι κιτρινωπό και θολό σα να βλέπουμε μέσrsquo από χρωματισμένο γυαλί μιας

μποτίλιας Λες είναι η τελευταία μέρα του κόσμου Δε φαίνεται ένα καν

φτεράκι μέσα στον ουρανό

Μέσα στο καλύβι όλα είναι ήσυχα Η φωτιά καίγει και ο Όσο πελεκάει μιαν

πίπα Κοντά του κάθεται ο γάτος μαζεμένος απάνου σrsquo ένα ξύλο της φωτιάς

και κάπου κάπου ανοίγει τα μάτια του και κοιτάζει τον Όσο σα να τον ρωτά

τι τρέχει

Όσο για μένα αφουγκράζουμαι τη βουή με το ίδιο αίσθημα που δοκιμάζει

κανένας όταν χώνει το κεφάλι στο σκέπασμα του για να γλυτώσει από τα

φαντάσματα

Καθώς ετοιμαζόμουν νrsquo ανέβω στο κρεβάτι μου μια τρούμπα αγέρας

κατέβηκε απrsquo την καμινάδα βουίζοντας σαν κανόνι μου φάνηκε πως την

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2442

11 - Ξεράθηκα σαν είδα σήμερα το μεσημέρι τον Όσο να μπαίνει μέσα μrsquo

ένα ανθρώπινο καύκαλο ανάμεσα στις χερούκλες του Μου rsquoπε πως ήτανε

κάποιου Εγγλέζου απrsquo ένα καράβι που είχε τσακιστεί απάνου στο νησί προ

πολλά χρόνια Από τους τρεις που είχανε γλυτώσει ο ένας πέθανε οι άλλοι

δυο περιμαζεύτηκαν απrsquo ένα γαλλικό καράβι που σίμωσε στο νησί για φώκιες

Τα κόκαλα τα χε βρει μιαν άλλη φορά που είχε περάσει λίγες μέρες απάνου

στο Ζάτο

Σφάξαμε και την τελευταία χήνα μας Ο Όσο είναι χαρούμενος και τη μαδά

σφυρίζοντας Τον κοιτάζω Η μύτη του στάζει και τα μάτια του δείχνουν πως

ο νους του γυρίζει σε μακρινά μέρη

Μια σιδερένια χούφτα μου σφίγγει την καρδιά μόλις περάσει απrsquo το μυαλό

μου πως δεν έχω άλλον στον κόσμο εξόν απrsquo αυτόνhellip Ο καημένος ο Όσο

Δεν ξέρει πώς να μου δείξει την αγάπη του Στο τραπέζι σηκώνεται πολλές

φορές να μου φέρει ότι φαντάζεται πως έχω ανάγκη Μου φέρνει δέκα

φορές περσότερα απrsquo ότι μου χρειάζεται Γεμίζει το πιάτο μου με το καλύτερο

μέρος κι εκείνος κρατά τα κόκαλα Με βάζει να καθίσω πλάγι στη φωτιά κι

εκείνος έχει πίσω του το παράθυρο απrsquo όπου μπαίνει η ψύχρα της νύχτας

Κάθε στιγμή με ρωτά Κρυώνεις Σηκώνεται μασώντας και συδαυλίζει τη

φωτιά κατόπι ξανακάθεται καρφώνει τα βαθιά μάτια του σιωπηλά σrsquo ένα

μέρος μπροστά του κι εξακολουθεί να μασά αργά με τα δυο ή τρία δόντια

του χωρίς να σηκώσει το κεφάλι

Τα λόγια του είναι ανάρια Σχεδόν ανοίγει το στόμα του μονάχα για νrsquo

απαντήσει απαντά σύντομα αλλά με μεγάλη προθυμία Μου φαίνεται σα να

λέγει Το φταίξιμο είναι δικό σου που με κάνεις να μιλώ τόσο πολύ Με

σκλαβώνει με την αυστηρή σιωπή του γιατί ξέρω πως πίσω απrsquo αυτήν τη

σιδερένια πόρτα κρύβεται η πιο τρικυμισμένη ζωή Τα λόγια του είναι για μένα

όπως πολύτιμα πετράδια σκόρπια απάνου σrsquo ένα τραπέζι σκεπασμένο με μαύρη

τσόχα Κλείνουμε τα μάτια μας και μπορούμε τότες να δούμε να

φωσφορίζουν αμέτρητα ρουμπίνια μέσα σε μια σκοτεινή κοιλάδα

Κανένας άνθρωπος απrsquo όσους γνώρισα δεν άφησε βαθύτερα σημάδια μέσα

μου με τα λόγια του όπως ο Όσο με τη βούβα του και πάλι δε θυμάμαι

τίποτα που να μοιάζει με τη φωνή του ένα βαρύ σκαντάλι που κατέβαινε

έως εκεί που δε φτάνει τίποτα του απάνου κόσμου Δεν ξέρει κανένας πού

γεννήθηκε και πολλές φορές παρακαλώ την άγρια ψυχή του να με

συγχωρέσει αν τον πίκρανα γράφοντας το μέρος που πέθανε

Σrsquo όλο το διάστημα που έζησα μαζί του ποτές δεν ανάφερε τίποτα για τους

ανθρώπους Μπορούσε να στοιχηματίσει κανένας πως αγνοούσε ολότελα την

ύπαρξή τους Είχε απάνου του την αδιαφορία των στοιχείων που σπάνει το

ραχοκόκαλό μας Ήτανε βουβός όπως όλα τα μεγάλα πράματα όπως ο Θεός

κι ο Άδης Τίποτα δεν είχε τη δύναμη να τον βγάλει από τη χάλκινή του

απάθεια

Ξέρω πως ήτανε κοσμογυρισμένος Είχε σταυρώσει τον Ινδικό σrsquo όλα τα

πλάτη όπως ο φυλακισμένος το χώμα του κελιού του σrsquo όλες τις διευθύνσεις

πλανήθηκε απάνου στrsquo αμέτρητα νησιά του Μεγάλου Ωκεανού πολλά χρόνια

ναυάγησε απάνου στο Ουρούπ μrsquo ένα γιαπωνέζικο καράβι στο Τιοκόα της

Πολυνησίας στο Μπαλούκ του Φόο - ι - μάα

Κάποτε λύγιζε στην περιέργειά μου κι έλεγε δυο τρία λόγια αλλά πάντα

δεν ήτανε τρόπος να πει περισσότερα απrsquo όσα έκλεινε η ερώτηση μου

Η διήγηση του δεν έχει καμιά σχέση με το μυθιστορικό ύφος που

αγαπούσα δεν έδινε καμιά σημασία στο ότι rsquoξιστόριζε Η έκφραση του ήτανε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2542

παρόμοια με ενούς ζώου που θαυμάζουμε μέσα απrsquo τα κάγκελα του κλουβιού

χωρίς εκείνο να σκοτίζεται για την κουταμάρα μας

Για τη μαγειρική έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρο αν και δεν ήτανε διόλου

φαγάς

Γενικά τον χαρακτήριζε μεγάλη ευκολία σε οτιδήποτε χρειάζεται δεξιότητα

Στο Φαγκούα άκουσα να μιλούν για τη μεγάλη πιδεξοσύνη του στrsquo άρματα

προπάντων στο τεχνικό παίξιμο του σπαθιού Συνήθιζε όσες φορές

ξεκινούσαμε για κυνήγι να ζώνεται ένα πελώριο ναυτικό σπαθί βαρύ και

πολύ μεγαλύτερο απrsquo όσα έχω δει αυτουνού του είδους Στα χέρια του

φάνταζε τόσο υπάκουο που θα μπορούσε να συγκριθεί με του Πιέρσον του

Νορβηγού κουρσάρου που έκοψε τrsquo αυτιά σrsquo εφτακόσιους αιχμαλώτους

χωρίς νrsquo αγγίξει το λεπίδι στον ώμο κανενός τους

Πολλές φορές μιλούσε με το γάτο αλλά ποτές δεν τον άγγιζε με το χέρι

του

Δεν μπόρεσα όμως να ξηγήσω τη συνήθεια που είχε να κάνει τη φωνή του

γλάρου και της φώκιας συχνά ανακάτωνε τα λόγια του μrsquo αυτές τις φωνές

χωρίς να υπάρχει κανένα σημάδι ευθυμίας στα μάτια του Η έκφρασή του

όπως πάντα πέτρινη έκοβε κάθε διάθεση που θα rsquoχε κανένας να πάρει το

ιδιότροπο αυτό φυσικό για σημάδι ευθυμίας σε τρόπον ώστε η εντύπωση να

είναι τρομερότερη απrsquo όσο φαντάζεται κανένας

Όσο για την εξωτερική όψη του η δυσαναλογία σπάνια περίπαιξε σε τέτοιο

βαθμό τα αιώνια μέτρα της αρχιτεχτονικής του ανθρώπου Τα χέρια του ήτανε

κοντά αλλά οι πελώριοι γρόθοι που ήτανε κρεμασμένοι πάντα μακριά απrsquo τα

πλευρά του έφταναν απάνου κάτου στην ίδια γραμμή με τα γόνατα τα είχε

γυμνά απάνου από τον άγκωνα Ο δεξής ώμος του έγερνε ίσως από το

βάρος της χούφτας που ήτανε χοντρύτερη απrsquo την αριστερή αν και της

έλειπε ένα δάχτυλο κομμένο από τη ρίζα Η κοιλιά του ήταν χωνεμένη κι

έκανε πιο εχτρωματικό το φάρδος του στήθους

Διατηρούσε το ανοιχτό βάδισμα της κουβέρτας Απrsquo τα πόδια του έλειπε

ολότελα το γεφύρι κι οι πατούνες του είχαν καταντήσει ίσιες όπως της

αρκούδας και τόσο σκληρές που τον άκουγα όταν περπατούσε απάνου στις

πλάκες σα να φορούσε γόβες

Είχε ένα κεφάλι γυμνό και μεγάλο και δυο αλαφρές μύτες απάνου στα

βρεγματικά έδιναν στο καύκαλο ένα τετράγωνο σχήμα Το πρόσωπό του

ήτανε κατατρυπημένο από μια βλογιά που σε πολλές μεριές ήτανε πυκνή και

βαθιά όπως οι τρύπες του φελλού Ένας αληθινός γόρδιος δεσμός από ζάρες

σκέπαζε το κούτελό του απάνου απrsquo τrsquo αριστερό φρύδι το στόμα του ήτανε

χωρισμένο από μια μαχαιριά που άπλωνε αχτινωτά απάνου στο δεξί μάγουλο

απαράλλαχτα όπως απάνου σrsquo ένα τζάμι

Τα μάτια του ήτανε βαθιά τρομερά βαθιά πέρα απrsquo όσο μπορούσα να

πιστέψω για ζωντανόν άνθρωπο Για να πω πιο σωστά δεν είδα ποτές

περισσότερο από ένα μικρό άστρο στο βάθος της ματότρυπας κάποτε τα

έτριβε καθώς τον πείραζε ο καπνός της φωτιάς και το μεγάλο του δάχτυλο

είδα πως χανότανε ολότελα όπως μέσα στις άδειες ματότρυπες ενούς

νεκροκέφαλου

Δύσκολο πολύ θα μου ήτανε να του δώσω μιαν ηλικία Ωστόσο ποτές δε

μου φάνηκε πιο νέος από εξήντα χρονών και πάλι πολλές φορές σκέφτηκα

πως πρέπει να έχει έρτει στον κόσμο έναν ή δυο αιώνες νωρίτερα από μένα

Έτσι ακολουθώντας τη σκέψη μου μάταια πάντα πάσκισα να φανταστώ τους

ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους γεννήθηκε το μέρος που αρκούδισε κι

έπαιξε Μπρος μου απλωνότανε άγρια η ερημιά του Ωκεανού

Ένα βράδυ μου συνέβηκε μια περίεργη ιστορία Δε θυμάμαι τι χρειάστηκα η

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2642

πόρτα του κελαριού ήτανε μισοκλεισμένη και μονάχα μια λουρίδα απrsquo το φως

της κουζίνας έπεφτε απάνου στον αντικρινό τοίχο Μπαίνοντας είδα τον Όσο

να κάθεται και να κοιτάζει προσεχτικά τη λουρίδα τούτη Ερεθίστηκε σαν

έσπρωξα την πόρτα και με νευρική φούρια ρεγουλάρισε το θυρόφυλλο με

τρόπο που να σκεδιαστεί η φωτεινή γραμμή απαράλλαχτα όπως ήτανε πριν

Κατόπι πέτρωσε ξανά χαζεύοντας μπρος στον τοίχο

Τα θαλασσοπούλια κράζουν όλη τη μέρα μέσα στο μπουγάζι θα rsquoναι

χιλιάδες Υπάρχουν μέσα όλα τα είδη ακόμα και πολλά από κείνα τα

κοχάλος που είχα πρωτοδεί στο Φαγκούα

Μια μέρα σημείωσα πως τα πουλιά αυτά μυρμήγκιαζαν πάντα σιμά στο

μπάσιμο του μπουγαζιού μου φάνηκε παράξενη η προτίμησή τους γιrsquo αυτά τα

νερά επειδής βρισκόντανε σε αδιάκοπον αγώνα να κρατηθούν στη θέση

τους απrsquo το δυνατό ρέμα που τα rsquoσπρωχνε με βία να όμως τι δεν μπόρεσα

να καταλάβω ολότελα Τα κουνήματά τους φανέρωναν πως όλα πάσκιζαν να

φτάξουνε στο ίδιο σημάδι απάνου στο οποίο μυρμήγκιαζαν όπως οι μέλισσες

γύρω στην κυψέλη γεμίζοντας τον αγέρα μrsquo έναν πολύφωνον αλαλαγμό

Την απορία μου αυτή για τον ερεθισμό που κρατούσε στο κοπάδι ζωήρευε

η σκέψη πως τα πουλιά αυτά είναι ειρηνικά και κάνουν μια μοναδική εξαίρεση

ανάμεσα σε όλα τα φτερωτά του Ωκεανού τα πλέον οξύθυμα και αχόρταγα

πλάσματα της δημιουργίας Μπορεί να τα παραφυλάξει κανένας μέρες

ολάκερες χωρίς νrsquo ακούγει περισσότερο από rsquoνα μελαγχολικό και μονότονο

σφύριγμα με το οποίο σα να μαρτυρούν την ευτυχία τους ψαρεύοντας

Μακραίνουν πάντα από τις μάχες που στήνουν οι αχόρταγες άρπυιες του

νερού μόλις χαράξει η μέρα είναι το μόνο σόγι που λείπει πάντα σrsquo αυτά τα

συμπόσια που rsquoναι προσκαλεσμένοι όλοι οι λαίμαργοι του Ωκεανού απrsquo τα

φουσκωμένα άλμπατρα έως το μικρό θαλασσοχελίδονο

Σαν ρώτηξα τον Όσο μου rsquoπε πως ματώνουνταν για να πιουν από μια

φλέβα γλυκό νερό που ανάβρυζε μέσα στη θάλασσα μην κοτώντας πια να

ζυγώσουν στο νερό που παίρναμε εμείς όπως τους στήναμε καρτέρι συχνά

εκεί πέρα

Μέσα στο χειμώνα μια νύχτα ο Όσο μου είχε πει με κάτι παράξενα λόγια

πως δε θα rsquoτανε χαμένος κόπος νrsquo ανοίγαμε σαν καλοκαίριαζε ένα πηγάδι

για να rsquoχουμε νερό κοντά μας

Παραξενεύτηκα γιατί πρώτη φορά έδινε γνώμη για ένα πράμα χωρίς να

του τη ζητήξω Ακόμα απόρησα για τη ζωηράδα που rsquoχανε τα λόγια του

μάλιστα σα να μου φάνηκε πως έπιασα μια κάποια σκιά ταραχής απάνου του

Αλλά στον παράξενον αυτόν άνθρωπο αν δεν ήταν κάποιο πλάσμα άλλης

λογής όλα φωνάζανε επανάσταση απάνου στους νόμους που μας κυβερνούν

και πολλές φορές δεν εύρισκα στην έκφρασή του την ελάχιστη ανταπόκριση

με ότι έχουν κοινό όλοι οι άνθρωποι Στο τέλος βλέποντας πως χωρίς άλλο

είχα μπροστά μου κάποιο πλάσμα που υπάκουε σε δυνάμεις άγνωστες ή που

δεν υπάκουε σε καμιά συνήθισα νrsquo αφήνω ανεξέταστο κάθε τι που έπιανε το

μάτι μου απάνου του τουλάχιστο τις ώρες που δεν έμοιαζε για άνθρωπος

Ωστόσο μέσα σε λίγες μέρες (βρισκόμαστε τότες στη μέση του

Οκτωβρίου) οι τρόποι του πήρανε μια τόσο ζωηρή νευρικότητα που με

κράζανε καθαρά πλέον να προσέξω

Δε μιλούσε πια ολότελα Λιγότερο σιωπηλή θα rsquoτανε η συντροφιά μιας

σκιάς του Άδη Το έβλεπα μάταια πάσκιζε να χαμογελάσει Περνούσε από

κοντά μου κι ανατρίχιαζα Τις περισσότερες νύχτες κειτόμουν άγρυπνος

Εκείνος δεν κάλυβε διόλου τα μάτια του

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2742

Ώρες ώρες δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυα μου Από είκοσι πέντε

χρόνια δεν είχε δακρύσει το μάτι μου

Βορινά απrsquo το καλύβι μας μπροστά στην ανοιχτή θάλασσα βρισκότανε ένα

ίσιωμα ανάμεσα στην ακρογιαλιά και σε μια σειρά βράχια που άφηναν μονάχα

ένα στενό πέρασμα Εκεί βρήκα ένα δυο φορές τον Όσο να κάθεται

συλλογισμένος Ακόμα μια φορά τον είδα να βγαίνει ταραγμένος σα να τον

κυνηγούσαν

Ύστερrsquo απrsquo αυτά όταν μου έδειξε τούτο το μέρος για να σκάψουμε για

νερό μου πέρασε η σκέψη πως πάσκιζε να ξεχώσει ίσως κάποιο θησαυρό Ένα

τέτοιο πράμα δεν μπόρεσε να μου δώσει την παραμικρή συγκίνηση και μα τα

κόκαλα του Αδάμ παραξενεύτηκα για την ταραχή που έλαβε απrsquo την αγάπη

του χρυσαφιού ένας άνθρωπος που τον είχα πάρει για πέτρινον

Το χώμα ήτανε αφράτο και το σκεπάζανε αραιά βρούλα και κάτι

χαμόδεντρα φορτωμένα από μαύρες μικρές ρώγες όμοιες με του σταφυλιού

Μερικά απrsquo αυτά τα δέντρα είχανε σκαλώσει στο αψηλότερο μέρος του

βράχου κι όταν φυσούσε αγέρας το ψυχρό τους σούσουρο τάραζε ξαφνικά

τη σιωπή του τάφου που κρατούσε κάτου Εκεί ο αντίλαλος ήτανε λες

ζωηρότερος απrsquo τον κρότο που ξανάλεγε το αυτί μου άρπαζε τη χλωμότερη

σκιά του ήχου κι ανατρίχιαζα όταν ένα ξηρό φύλλο κρημνιζότανε από πάνου

Μερικές στιγμές μου φαινότανε πως ο αλαφρύτερος κρότος θα μου έσκιζε το

καύκαλο

Είχα πάει στο κυνήγι Κάθισα σιμά στο κανάλι να ξεκουραστώ όταν μου

φάνηκε νrsquo άκουσα πολλά μουγκρητά μαζί σα να βέλαζε ολάκερο κοπάδι

βουβάλια Στrsquo αυτί μου έφταναν πνιγμένα λες κι έβγαιναν μέσrsquo από τη

θάλασσα Έμεινα στη θέση μου πολλή ώρα χωρίς να ξανακούσω τίποτα

Ξεκινώντας για το καλύβι έστριψα κατά τύχη το κεφάλι μου κι είδα τον

Όσο να rsquoρχεται σαν μεθυσμένος Δεν του μίλησα διόλου (αρχίζω να τον

φοβάμαι) Κείνος όμως ανέλπιστα με σιμώνει και μου φωνάζει στrsquo αυτί με

δυνατή και άγρια φωνή

- Είναι ανάγκη νrsquo αρχίσουμε το σκάψιμο αύριο Βάκα Γκάβρο Δεν μπορώ

χωρίς εσένα

Έπειτα έσφιξε τη γροθιά του και μουρμούριξε μέσα στο στόμα του κάτι τις

που δεν το ξεχώρισα

ΤΟ μούτρο του τίναζε νευρικά όπως ο σβέρκος του αλόγου που το τσιμπά

η μύγα Το χείλι του κρεμότανε Οι φλέβες του λαιμού του χοντρύτερες απrsquo

το δάχτυλό μου φούσκωναν να κρεπάρουν

Τι μπορεί να καταλάβει κανένας απrsquo όλα τούτα

Αρχίσαμε να σκάβουμε στις 27 Οκτωβρίου του 1873 Ο Όσο είχε γιατρευτεί

άξαφνα ένα δυο μέρες πριν μάλιστα εκείνο το πρωί ήτανε στο κέφι

Σαν φτάξαμε στο μέρος που ανάφερα παραπάνου και μπήκαμε απrsquo το

μοναδικό πέρασμα έκανε μπρος δεξιά και σταμάτησε από

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2842

τομα στη ρίζα του βράχου φορτωμένος ένα φτυάρι έναν καζμά κι ένα

σκοινί Έριξε το σκοινί χάμου όπως ήταν κουλουριασμένο και κάρφωσε τον

καζμά στη μέση του γύρου που σκεδιάστηκε απάνου στο χώμα

αναστενάζοντας αλαφρά Έπειτα έσκυψε και χάραξε ένα γύρο μια φαρδιά

περιφέρεια κι αμέσως πιάσαμε τη δουλειά μας με μεγάλη θέρμη

Το χώμα ήτανε αφράτο και χωρίς πέτρες επειδής δεν ήτανε παρά τα

τρίμματα του βράχου που είχε σωριάσει το νερό της βροχής και

προχωρούσαμε τόσο γλήγορα που το βράδυ της ίδιας μέρας είδαμε πως το

πρωί ήτανε ανάγκη να στήσουμε ένα μάγγανο για τα χώματα

Λίγο πριν απrsquo τα μεσάνυχτα σηκώθηκε ένας δυνατός αγέρας το πρωί

βρήκαμε την πόρτα της αποθήκης πεσμένη απάνου στο χώμα βαρθήκαμε να

τη δέσουμε την ίδια ώρα κι είχε περάσει το μεσημέρι όταν τελειώσαμε Κατόπι

στήσαμε το μάγγανο απάνου απrsquo το πηγάδι κι έτσι αυτή τη μέρα δε σκάψαμε

διόλου

Την άλλη ο άνεμος φυσούσε με την ίδια φούρια Μποδισμένοι από άλλες

δουλειές μόλις πιάσαμε αξίνα στις τρεις ύστερrsquo απrsquo το μεσημέρι

Μrsquo όλον τον αγέρα ο ήλιος έκαιγε μέσα στον ξηρόν ουρανό Καθώς

κατεβαίναμε κατά την ακρογιαλιά δεχόμαστε στο μούτρο το θρυμματισμένο

νερό σα σιφούνι σε διακόσια μέτρα απrsquo τη θάλασσα

Εγώ ακολουθούσα πίσω απrsquo τον Όσο και τον έβλεπα να βαδίζει πέφτοντας

απάνου στον άνεμο όσο να σχηματίζει με τη γης μια γωνιά όχι μεγαλύτερη

από πενήντα μοίρες Τα χοντρά του ποδάρια σήκωναν ένα σύννεφο από

μικρές πέτρες που μερικές χτυπούσαν απάνου στο πρόσωπο μου και στα

χέρια μου

Εγώ στάθηκα στο μάγγανο κι εκείνος έπιασε να σκάβει χωρίς να

μιλήσουμε Θα rsquoχε περάσει ως μισή ώρα όταν τον άκουσα να με φωνάζει

Έτρεξα θαρρώντας πως μrsquo έκραζε νrsquo ανεβάσω το κελετέρι με το χώμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

2942

Τον βρήκα με τη ράχη ακουμπισμένη στον τοίχο του πηγαδιού και με τα

χέρια απάνου στα λυγισμένα γόνατα έτρεμε σύγκορμος και το κεφάλι του

κρεμότανε πάνου στο στήθος του Τα χείλια του ήτανε ξεβαμμένα κι απrsquo το

κούτελο του πηδούσανε χοντροί κόμποι ίδρωτα

Πήδηξα μέσα και πιάνοντας τον από τους ώμους τον ρώτηξα τι έχει Τα

χέρια μου όπως τα rsquoβαλα απάνου του ετρέμανε μαζί του και για μια στιγμή

ένας δυνατός σπασμός με κλόνισε ολάκερο σα νrsquo άγγιξα σε ηλεχτρική στήλη

Στο κούτελό του ο ίδρωτας ανάβρυζε κι έπεφτε χάμου χτυπώντας τη λεπτή

σκόνη ωσάν λιωμένο μέταλλο

Απάνου σrsquo αυτά πέρασε από πάνου μας ένα στροβίλι και δέχτηκα μια

φούχτα χώμα στα μάτια Χωρίς να τrsquo ανοίξω σκάλωσα όξω βλαστημώντας

και στάθηκα σε μια πέτρα για να μην πέσω

Το κεφάλι μου βρισκότανε σε μεγάλη ταραχή Τrsquo ακούμπησα απάνου στα

γόνατά μου τηρώντας κλειστά τα μάτια μου Για μια στιγμή άκουσα τη βουή

της θάλασσας κι έπειτα έπεσα σε μαύρο χάος Οι αισθήσεις μου μrsquo άφηναν

κι η εντύπωση για ότι με περιστοίχιζε θόλωνε ολοένα ως που πύκνωσε στο

σκοτάδι του τάφου

Όταν άρχισα να ξαναβρίσκω τον εαυτό μου σταμάτησα λες απάνου στο

κατώφλι της ζωής με τη συνείδηση συγχυσμένη και αμυδρότατη όχι

ζωηρότερη απrsquo του ανθρώπου που τον παίρνει ο ύπνος

Δεν ξέρω πόσο διάστημα έμεινα σε τούτη τη θέση Στο τέλος άρχιζα να

ξεχωρίζω μέσα στrsquo αμέτρητο βάθος που βρισκόμουν την κανονική δοξαριά

που έκανε το αίμα κρούοντας τα μηλίγγια και μαζί μrsquo αυτό έπιασε να

σχεδιάζεται κάποια χλωμή εντύπωση πως κάτι έπλευε μέσα στο κεφάλι μου

Σε λίγο μέσα στο καύκαλό μου βούιζε ένα χάος από μυριάδες κεντίσματα

που δεν πρόφταιναν να καθαρίσουν σε μια σκέψη καθώς φωσφόριζαν κι

έσβηναν με μιαν άπιαστη γληγοράδα

Το μόνο που θα μπορούσα να προσδιορίσω είναι μια επίμονη προσπάθεια να

σκεφτώ χωρίς να φτάνω ωστόσο να δέσω μια σκέψη Θα rsquoλεγα ένα είδος

φτέρνισμα που κόβεται ακατάπαυστα χωρίς να ξεσπάσει φέρνοντας μια

θανάσιμη επιθυμία νrsquo αρπάξω κάτι που ξέφευγε ολοένα Στο τέλος πια το

μυαλό παράλυσε μrsquo ένα χτύπημα κι άφησα να κατρακυλήσω ξανά μέσα στην

άβυσσο

Όταν ανέβηκα στον απάνου κόσμο δε βρισκόμουν πια καθισμένος στην

πρώτη μου θέση αλλά κειτόμουν μπρούμυτος απάνου στο χώμα κι ο

παγωμένος αγέρας της νύχτας ροκάνιζε τις πλάτες μου

Λυτή τη φορά η ψυχή μου ανέβηκε μrsquo ένα χτύπημα τόσο απότομα που τrsquo

αυτιά μου κρατούσαν ακόμα το γάβγισμα κάποιας ύδρας του ταρτάρου

Αλλά να που οι φωνές έβγαιναν σε λίγα βήματα από μένα ανακατεμένες

με το λυπηρό βούισμα που έβγαζαν τrsquo αγριόδεντρα

Δεν ήτανε η φωνή ούτε ζώου ούτε ανθρώπου δεν είχε καμιάν έκφραση

είτε λύπης είτε πόνου είτε χαράς Μονάχα ήτανε τρομερή τρομερότερη απrsquo

ότι άκουσε ποτές άνθρωπος

Α Τώρα βλέπω πως με ζώνει η πιο σκληρή φτώχεια σε λόγια για να

δώσω στους ομοίους μου μια χλωμή ιδέα της φωνής που άκουσα Ωστόσο

πάντα φύλαγα μιαν αθώα πίστη στην ανθρώπινη γλώσσα όσο κρατούσα

κλειστό το στόμα μου Τι παράξενη απάτη μπροστά στα πράματα να

αισθανόμαστε αυτή την πεποίθηση τόσο βαθύτερα όσο η εντύπωση είναι

ζωηρότερη και μια μέρα να βλέπουμε πως όλrsquo αυτά στέκουνται τρομερά

μακριά απrsquo τη γλώσσα του ανθρώπου

Αφού δυνάμωσε δυο τρεις φορές με τέτοιον φριχτόν τρόπο που κατάλαβα

πως η καρδιά μου μrsquo άφηνε άρχισε σιγά σιγά να σωπαίνει και κατάντησε στο

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3042

τέλος σε κάτι κομμένα γαβγίσματα Έπειτα δεν άκουσα παρά το λυπηρό

βογκητό του ανέμου μέσα στο χάος των βράχων ωσάν να rsquoπεφτε απάνου

στις φλόγες μιας ξελοχισμένης φωτιάς

Περίμενα χωρίς νrsquo αλλάξω θέση σε λίγο όμως ένοιωσα τον εαυτό μου πιο

ήσυχον κι έκανα να σταθώ στα πόδια μου μα μόλις έβαλα τα χέρια μου

καταγής με ξαναπήρε ο φόβος και δε στάθηκε τρόπος να κρατήσω τα

δόντια μου που κροτούσανhellip

Τότες έφταξε στrsquo αυτιά μου σαν μια βουή από πολλές φωνές που λες

ερχόντανε απrsquo ένα μίλι μακριά μου φάνηκε πως ανέβαιναν από τα βάθη της

γης ίσα ίσα κάτου απrsquo το μέρος που ήμουνα πεσμένος

Ύστερrsquo από λίγο σώπασαν και τότες η απερίγραφτη φωνή που είχα

ακούσει πρώτα πρώτα βρυχήθηκε Ουά ουάraquo χωρίς τέλος σα σκύλος

που του rsquoσπασαν το πόδι

Όταν έπαψε κράτησε μια σύντομη σιωπή κι υστέρα μια λυπηρή φωνή μια

ανθρώπινη φωνή χτύπησε καθαρά την ακοή μου Γνώρισα τη φωνή του Όσο

μrsquo όλο που ήτανε πολύ παραμορφωμένη γιατί έκλαιγε Θεέ παντοδύναμε Ο

Όσο Παρακαλούσε Έλεγε laquoΞεκούρασέ με σενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ

Λεοκάντιοraquo Έπειτα άρχιζε να κράζει με φριχτές φωνές και σε λίγο

πετάχτηκε όξω και στάθηκε με τα πόδια χωμένα μέσα στα χώματα

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανα από το φόβο μου Το λίγο φως της μέρας

που κρατούσε ακόμα τον φώτιζε αρκετά Στο κούτελο του είχε μια πληγή

εκεί που αρχίζουν τα μαλλιά και το αίμα έσταζε από την άκρη της μύτης του

Ωστόσο εκείνο που με πάγωσε ήτανε το ολάνοιχτο στόμα του Το κάτω

σαγόνι ήτανε πεσμένο σαν ξεκλείδωτο κι απάνου στrsquo αχείλι που κρεμότανε

κατάμαυρο όπως της αρκούδας αναπαύουνταν η μεγάλη γλώσσα του ενώ

ένας άσπρος αφρός έβγαινε αδιάκοπα μέσrsquo απrsquo το στόμα του

Μόλις έλαβα καιρό να τον δω και ρίχτηκε πάλι μέσα στο πηγάδι

κράζοντας laquoΣενιόρ Λεοκάντιο Σενιόρ Λεοκάντιοraquo Μιαν απερίγραφτη αντάρα

ακλούθησε και σύρτηκα τρέμοντας όξω απrsquo το καταραμένο αυτό μέρος

Ο άνεμος φυσούσε με μεγάλη μανία και κάποια χλωμή αντιφεγγιά μού

έδειχνε πως τα σύννεφα τρέχανε ολωσδιόλου χαμηλά

Ευτύς ρίχτηκα απάνου στο δρόμο του σπιτιούmiddot μα σε λίγο είδα πως έπρεπε

να περάσω σιμά από κάτι σκοτεινά βράχια κι η ιδέα τούτη μrsquo έκανε να

περιτρέξω έναν μεγάλο γύρο ανάμεσα στα χαμόδεντρα που μαύριζαν εδώ κι

εκεί

Φτάνοντας στο καλύβι ρίχτηκα μέσα με παραλυμένα γόνατα Όλη τη

νύχτα μέσrsquo από το κρεβάτι μου άκουγα τον αγέρα που βοούσε με φριχτή

αγριάδα Προς την αυγή με πήρε ο ύπνος και με κράτησε όλη τη μέρα μακριά

απrsquo τα βάσανα της γης

Ξυπνώντας είδα πως πλησίαζε να νυχτώσει και πως η τρικυμία δεν είχε

λασκάρει διόλου

Την άλλη μέρα έμεινα μέσα Στις τρεις τrsquo απομεσήμερο το φως της μέρας

θόλωσε τόσο που άναψα το φως Η τρικυμία βογκά με περισσότερη μανία

από χτες κι οι πόρτες κουδουνίζουν χωρίς ανάπαψη

Κάθισα ώρες ολάκερες έχοντας μπροστά μου το κερί που έκαιγε χωρίς την

αλαφρότερη κίνηση σε μια στιγμή μου φάνηκε σαν ψέμα πως ζούσα ακόμα

στον κόσμο που θυμόμουν πως κάποτε είχα γεννηθεί το ίδιο κερί έστεκε στα

μάτια μου άγνωστο και ακατανόητο Σύντομα ήμουν άρρωστος

Πέρασα πολύ άσκημα τη νύχτα Προς την αυγή σηκώθηκα αφανισμένος και

βλαστήμησα Αυτή η κακή συνήθεια μrsquo είχε αφήσει από τότε που ξεμάκρυνα

από τους όμοιούς μου κι η άγρια γης που πατούσα σα νrsquo άρχισε να τρέμει

κάτου απrsquo τα πόδια μου Μου κατέβηκε να έβγω όξω να ουρλιάξω μαζί με τον

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3142

άνεμο και να πλανηθώ στα έρημα ακρογιάλια που δεν υπήρχε ένα καν

πλάσμα Το κερί σίμωνε να τελειώσει και τράβηξε την προσοχή μου η

φλόγα του που είχε πάρει άξαφνα ένα ζωηρό γαλάζιο χρώμα

Συλλογίστηκα πως ίσως μου κρατά συντροφιά ο διάολος[3] Ύστερrsquo από

λίγο το rsquoσβησα και ξάπλωσα στο κρεβάτι μου ρωτώντας μέσα μου αν ότι

μας είχε έρτει δεν είχε την αιτία του σε κανένα χαμένο τελώνιο που

πλανήθηκε μέσα στο έρημο μέρος της σφαίρας που βρισκόμαστε

Η νύχτα δεν έμοιαζε να έχει τέλος μου έλειψε η υπομονή και σηκώθηκα

να έβγω όξωrsquo γιατί είχα πάρει στερεή απόφαση να πάγω να βρω τον Όσο

Κι αλήθεια βγαίνοντας ξεχώρισα μια σκιά να σαλεύει μέσrsquo από την ανοιχτή

πόρτα της κουζίνας και στάθηκα ταραγμένος Έκραξα πολλές φορές τrsquo όνομά

του μα βλέποντας πως δε μrsquo απαντούσε αποφάσισα να καρτερήσω την αυγή

Άμποτε να μη ξημέρωνε η μέρα κείνη γιατί το μεδούλι πάγωσε μέσα στα

κόκαλά μου κι ένας μαύρος ίσκιος δεν τραβήχτηκε πια απrsquo την ψυχή μου

όλες τις μέρες που ήρταν κατόπι της Δεν ήξερα πως για τον άνθρωπο που

του κράτησε συντροφιά ο σατανάς τη νύχτα στέκεται ανόητο να φυλάξει τη

ζωή του ως να ξημερώσει Ύστερrsquo από δυο μέρες τον σκότωσα με το χέρι μου

τον Όσο αφού κείνη τη μέρα του έσπασα το ποδάρι

Είπα πως περίμενα να ξημερώσει δεν ήξερα καν γιατί έκανα έτσι ούτε τι

θαν αποφάσιζα σαν θα ξημέρωνε Μια φορά δε θέλω να κρύψω πως με

κρατούσε ένα μεγάλο κακό

Με την αυγή μου ήρτε κάποια αλάφρωση Άναψα ένα φανάρι και τον

ξεχώρισα όπως ήτανε κουβαριασμένος δίπλα σrsquo ένα βαρέλι με το μούτρο

κατά τον τοίχο Η μισή πλάτη του ήτανε γυμνή ο χοντρός σβέρκος του μου

φάνηκε γρατζουνισμένος λες κι είχε περάσει τη νύχτα του μέσα στην

αγκαλιά του διαόλου

Πριν να λάβω τον καιρό να δω καλύτερα έφαγα μια κατακεφαλιά μου

φάνηκε πως μου είχε πάρει σύρριζα τη μύτη και πως ένα σιντριβάνι αίμα

πηδούσε μέσrsquo από τrsquo ανοιγμένα μου τrsquo άρκανα Το φανάρι τσακίστηκε

ανάμεσα στα πόδια μου Όταν έπαψε να κατρακυλά κράτησε μέσα στο

σκοτάδι μια σιωπή του τάφου

Σιγά σιγά τραβήχτηκα όξω Η μύτη μου έστεκε στη θέση της Δεν είδα καν

μια σταλαματιά αίμα απάνου μου

Προς το μεσημέρι ο αγέρας έκοψε ξαφνικά Απάνου απrsquo το νησί

κρεμόντανε κάτι σύννεφα όμοια με αραιόν καπνό Πίσω απrsquo τη γραμμή του

πελάγου μια τεράστια μάζα από άσπρους ατμούς έστεκε ακίνητη λες κι ήτανε

αφρός που φούσκωνε ολοένα Η σιωπή με συγκίνησε

Δεν μπορώ να ξέρω αν άλλος κανένας παθαίνει το ίδιο με μένα Κάτι με

γαργάλιξε μες στη μύτη κι έσφιξα τα μάτια μου για να μη δακρύσω

Δεν μπορώ νrsquo αρνηστώ πως είναι ένα κακό φυσικό για έναν άντρα η ψυχή

μου είναι αθώα σαν το γιαλοπούλι που ζητά τη θροφή του ανάμεσα στις

μικρές πέτρες την ώρα που τραβιέται η θάλασσα

Ένα σιδερένιο χέρι χούφτιασε την καρδιά μου Πήγα κι ακούμπησα στην

πόρτα της αποθήκης και φώναξα με μαλακή φωνή τrsquo όνομά του

Εκείνος δε μίλησε διόλου δε μετατόπισε διόλου

Ύστερrsquo από λίγη ώρα έκανα το ίδιο Τούτη τη φορά χύθηκε κι άρπαξε τη

γάτα που κοιμότανε εκεί κάπου έβαλε τα πόδια της απάνου στο βαρέλι και τα

rsquoκοψε με μια σατίρα που κρατούσε Το ζώο πετάχτηκε σαν τόπι στον αγέρα

Μια βιτσιά σφύριξε στο μάγουλό μου μαζί μrsquo ένα ράντισμα από ζεστό αίμα

Ξεκρέμασα το πιστόλι απrsquo τον τοίχο και του rsquoριξα μια Δεν τον πήρα

Εκείνος φάνηκε σα να μην άκουσε τίποτα Προχώρησε και σταμάτησε στη

μέση με λυγισμένα γόνατα και με το πηγούνι ακουμπισμένο στο στήθος

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3242

Χωρίς να χάσω καιρό τον ξανασημάδεψα

Αυτή τη φορά τον βρήκα στο πόδι Το rsquoπιασε με τα πελώρια χέρια του σα

να rsquoθελε να το σπαράξει Μέσα στο κεφάλι μου στέκει πάντα καθαρά τούτη η

στιγμή Σίγουρα σε κανένα πλάσμα της δημιουργίας δεν μπορεί κανείς να δει

μια παρόμοια αγριάδα

Προς το βράδυ σηκώθηκε μια ξαφνική φουρτούνα Το φεγγάρι βγήκε

αργά

Κλείστηκα μέσα και πέρασα όλη τη νύχτα ακουμπώντας στο παράθυρο Η

ματιά μου πλανιότανε απάνου στις μελανές σπιλάδες του ανέμου που τρέχανε

βιαστικά απάνου στην έρημη θάλασσα Μια ή δυο φορές τον άκουσα να

μουγκρίζει

Το πρωί ήμουν έτσι αφανισμένος που είπα πως θα πέθαινα Τα δόντια μου

κροταλούσαν

Είδα πως δεν είχα παρά να τον ξεκουράσω και να rsquoβγω κι εγώ από τούτη

την ανυπόφορη θέση Ζούσα κοντά σε λαβωμένο λύκο Έπρεπε να τον

αποτελειώσω Τα ρούχα του ήτανε μαγαρισμένα χάμου οι πλάκες

βρωμολογούσαν γεμάτες αποχωρήματα

Πήρα το πιστόλι μου Είχε τυλίξει το ποδάρι του μέσα σε μια προβιά

Όταν μrsquo είδε χίμηξε απάνου μου το πόδι του όμως τον μπόδιζε Μου

φαίνεται πως τον πέρασε η σφαίρα μου στο πλευρό Για μια στιγμή

στυλώθηκε απάνου στα νύχια του τέντωσε και βρόντηξε ανάσκελος Το ένα

ποδάρι του ξακολουθούσε να τινάζει

Έσκυψα απάνου του Μrsquo όλο που κειτότανε σε σκοτεινό μέρος ξεχώρισα

μιαν άγρια σπίθα στα μάτια του Ο ίδρωτας τον έλουζε λες περνούσε τον

αγώνα του θανάτου χίλιων ανθρώπων αντάμα Τότες όπως ήμουν πεσμένος

απάνου του απάνου απrsquo το ανοιχτό του στόμα μου ήρτε στrsquo αυτί σαν ένας

ήχος αραιός και σβησμένος ξεσυρμένος μέσα σrsquo ένα λεπτό φύσημα Κάβνα

raquo

Παράλυσα Τούτο έβγαινε πλέον από τα σύνορα της γης Μου φάνηκε σα

να έστριψε το μούτρο μου πίσω κατά την πλάτη Σάλεψε ο νους μου

φαίνεται πως τρελάθηκα Ήμουν τρελός θεότρελος

Έσυρα το άψυχο κορμί ως την πόρτα Μιαν άγρια μανία χόχλαζε μέσα μου

Ίσως ήτανε ο διάολος Μου rsquoρτε να του σπάσω τα πλευρά μrsquo ένα δαυλό για

να τον κάνω να συρτεί προτού ξεψυχήσει όξω από το καλύβι εκεί που θα

μπορούσα να τον θάψω Πέρασε απrsquo το μυαλό μου η γάτα με τα πελεκημένα

πόδια Θεέ μου Σε τι κατάσταση βρισκόμουν

Ξέσκισα πέρα πέρα το πουκάμισο του με τι σκοπό Να μετρήσω το στήθος

του αν μπορούσα να τrsquo αγκαλιάσω Μrsquo έκαιγε η αλλόκοτη τούτη

περιέργεια

Έως τον αφαλό ήτανε σκεπασμένος από σκέδια και γράμματα Ανάμεσα

στα βυζιά του ήτανε ζουγραφισμένο ένα αρμπαλέτο και χώριζε στη μέση το

όνομα

Pedro Ca za s

1530

Το ένα πλευρό του ήτανε γεμάτο από γράμματα σβησμένα σχεδόν

ολότελα ξεχώρισα μονάχα τη λέξη Πάβο

1530 Είχα λοιπόν μπροστά μου έναν άνθρωπο που χε ζήσει απάνου από

τρακόσα χρόνια ή που γύρισε απrsquo τον Άδη Σίγουρα αν δεν ήμουνα τρελός

θα πέθαινα από φόβο

Βέβαια τρελός Το μυαλό μου μrsquo ένα χτύπημα είχε αρνηστεί τους νόμους

που το κυβερνούσαν Ένας πρωτάκουστος σεισμός είχε ταράξει τα θεμέλια

του είναι μου Η κρίση δεν εύρισκε πλέον καμιά δυσκολία να παραδεχτεί

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

Τότες ίσα ίσα μου rsquoπεσε στο μάτι ένα μακρύ σπαθί μέσα στο θηκάρι του 3342

πράματα που βγαίνουν απrsquo τα σύνορα της ανθρώπινης πίστης Κολυμπούσα

μέσα σrsquo έναν ωκεανό που δε βαφτίστηκε κανένα τέκνο της γης

Ύστερrsquo από λίγο πήγα να τον ξανακοιτάξω

Το πρόσωπο του ήτανε βαμμένο ζωηρά Το δυνατό πηγούνι του έστεκε

τώρα στη θέση του κρατώντας το στόμα κλεισμένο σφιχτά

Τη νύχτα τον άφησα με το κεφάλι ακουμπισμένο στο κατώφλι της

αποθήκης Δε μου rsquoδινε πια κανέναν κόπο να περνώ και να ξαναπερνώ από

πάνου του περασμένα τα μεσάνυχτα Δεν κοιμήθηκα ολότελα κάπου πέντε

μερόνυχτα

Είχα κατεβεί ως το κανάλι Θυμάμαι πως ήτανε η μέρα καθαρή κι απάνου

κάτου μεσημέρι Το πρωί είχα καταλάβει άξαφνα ένα σκληρόν πόνο στο

πλευρό Θυμάμαι πως ήμουν αφανισμένος και τα πόδια μου κόβουνταν

Χωρίς να το καταλάβω έφταξα κάτου από τα βράχια και προχώρησα ως το

πηγάδι Άμα είδα πού είχα φτάξει δε μου πέρασε απrsquo την καρδιά τίποτε σαν

φόβος Αλλά όπως έσκυψα είδα μέσα ένα σκέλεθρο ανάσκελο Το καύκαλο

έστεκε ακόμα απάνου στα σποντύλια του λαιμού Τα δόντια του όλα στη θέση

τους άσπρα και μεγάλα Γύρω στα κόκαλα του μεριού και στα μπράτσα

μαύριζαν σαν σιδερένια κλειδιά

Πήδηξα μέσα Έτσι ήτανε Ακόμα πρόσεξα πως είχε άλλα δυο σίδερα σε

κάθε αστράγαλο Το κορμί ήτανε καρφωμένο στο χώμα και διατηρούσε ένα

φριχτό σπασμό αγωνίας Ο σβέρκος στεκότανε τεντωμένος σαν του πουλιού

που το σέρνουν απrsquo τη φτερούγα Η πετρωμένη γης ανάμεσα στα πλευρά

του και στις κλειδώσεις ήτανε ο δεσμός που το κρατούσε έτσι ολόσωμο και

μπόδιζε τα κόκαλα να σκορπίσουν Γύρω απrsquo το σκελετό τα χώματα ήτανε

καθαρισμένα μrsquo επιμέλεια

Αυτός ο άνθρωπος είχε χωθεί ζωντανός Ακούμπησα στον

τοίχο του πηγαδιού και παρατηρούσα τα κοκκινωπά κόκαλα κάμποση ώρα

Στο τέλος πιάστηκα από το σκοινί να βγω απάνου

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3442

μισοχωμένο κι έσκυψα και το σήκωσα Το θηκάρι έπεφτε σχεδόν κομμάτια

κομμάτια απrsquo τη σκουριά Το καθάρισα κι όταν έμεινε σκέτη η λάμα ξεχώρισα

τη μάρκα του σπαθιού δυο σιδερένιες φούχτες σφιχτοδεμένες Η μάρκα

ήτανε του περίφημου Γκάτα που έφτιανε τα καλύτερα σπαθιά στη Λιζμπόνα

στα 1500 Απrsquo τrsquo άλλο μέρος διάβασα καθαρά μα ολωσδιόλου καθαρά το

όνομα

Leoc ad io Ca lv o

Ο Θεός πρέπει να λυπήθηκε το κακόμοιρο το μυαλό μου

Τάχα εκείνος ο αλυσωμένος άνθρωπος ήτανε ο ίδιος ο Λεοκάντιο Κάλβο

ένας από τους προπάτορές μου που είχε αφήσει πεθαίνοντας μια θρυλική

φήμη

Γονάτισα σιμά σrsquo εκείνα τrsquo άψυχα κόκαλα και το μάτι μου περπατούσε

απάνου στα γυμνά παΐδια χωρίς να μπορεί να καταλάβει τι τρέχει Θυμάμαι

ακόμα τrsquo αχαμνά μπράτσα του και τον αγκώνα του που ήτανε χωμένος στη

γη σα να rsquoθελε νrsquo ανασηκωθεί Η σκουριά είχε ποτίσει το κόκαλο ένα γύρο

στα κλειδιά Η λεκάνη ήτανε ένας σκληρός βώλος χώμα Το καύκαλο είχε μια

τρύπα στην κορφή απrsquo όπου κατέβαινε μια πένθιμη αντιφεγγιά που ξέφευγε

μέσrsquo απrsquo τις μασέλες

Έτσι σα να μου rsquoρχεται να σταματήσω Το παράθυρό μου είναι ανοιχτό κι

ο αγέρας είναι πλημμυρισμένος από φως Μια παρέα ψαρόπαιδα ξεντύθηκαν

κι αυτή τη στιγμή βλέπω τα κοκκινωπά κορμιά τους να τρέχουν κατά τη

θάλασσα βγάζοντας δυνατές φωνές

Είναι κάμποσες μέρες που έπιασα τούτο το σπιτάκι και μου στέκει αδύνατο

να πάω πιο πέρα στην ιστορία μου

Διαβάζω και ξαναδιαβάζω τα τελευταία λόγια που έχω γραμμένα laquoΈτσι σα

να μου rsquoρχεται να σταματήσωraquo Κάθε φορά όλο και περσότερο βρίσκω πως

γράφτηκε καλά βέβαια δε χρειάζεται περσότερο

Για να πω πιο σωστά από δω και πέρα αν αποφασίσω να πω ένα δυο

λόγια θα rsquoναι χαμένα λόγια

Το σπιτάκι μου είναι χτισμένο σιμά στο Βαλφερμόζο Είμαι τόσο καλά που

συλλογιέμαι πια να πεθάνω εδώ Πρώτη φορά δοκιμάζω την παράξενη μανία

που πιάνει τον άνθρωπο να διαλέγει το μέρος που θα πεθάνει με μεγαλύτερη

φροντίδα παρrsquo όσο το μέρος που θα περάσει τη ζωή του

Όπως και να rsquoναι το Φάρο είναι μια ζεστή γωνιά χωρίς ταίρι είτε για να

ζήσει είτε για να πεθάνει κανένας Μονάχα για να τελειώσω το βιβλίο μου δε

γίνεται τρόποςhellip Το τραπέζι μου με τα χοντρά ποδάρια του είναι φτιαγμένο

για κρασί

Ωστόσο θέλω να βάνω ακόμα λίγα λόγια στην ιστορία μουhellip Τάχα θα μου

φάει πολλές μέρες ακόμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3542

Αυτό το καράβι έρχεται από την Ταβίρα Κοιτάξτε Όσο να ξεχωρίσω τη

φιγούρα του θα rsquoχω τελειώσει

Από τώρα κιόλας γεμίζω το ποτήρι μου και το βάζω δίπλα στο καλαμάρι

μου Ο Θεός να σκεπάζει την πρωτεύουσα της Αλγκάρβας από κακό

Καλότυχα παιδιά Το γέλιο σας πετιέται μέσrsquo απrsquo τα βρούλα σαν το κελάηδισμα

μέσrsquo απrsquo τις φωλιές Σηκώνω το ποτήρι μου στην υγειά σας Να που έρχεται

στrsquo αυτί μου μια μακρινή μουσική Δίχως άλλο απόψε θα καθαρίσω για

πάντα απrsquo τα χαρτιά το μαύρο τραπέζι μου

Βέβαια είναι μια σκοτεινή ιστορία το πως χάθηκε ο Λεοκάντιο Κάλβο Μας

χωρίζουν κιόλας παραπάνου από τρακόσα χρόνια Άλλοι είπανε πως πνίγηκε

ανεβαίνοντας στη Λιζμπόνα από την Ιντία κι ακόμα πως τον έπνιξε ο Άγιος

Λορέντζος για τrsquo άπρεπο κάμωμά του να ρίξει το εικόνισμά του στη θάλασσα

λέγοντας πως δεν είχε καθόλου την ανάγκη του για να στρίψει την Καλή

Ελπίδα Άλλοι πάλε είπαν πως τον ρίξανε στη θάλασσα οι σύντροφοί του από

φόβο μην πνιγούν ύστερrsquo από τrsquo άσκημο φέρσιμο του στον Άγιο Λορέντζο

Μια φορά κι οι δυο τούτες ιστορίες φαίνεται πως δεν πάνε απάνου στην

αλήθεια Η αλήθεια κατά τη δική μου γνώμη βρίσκεται μέσα στο βιβλίο

laquoΙστορία των νησιών της Μολούκαςraquo του γιατρού Βάντερ Λεμπρούν Το

βιβλίο τούτο είναι γραμμένο σπανιόλικα στα 1588 Όπως φαίνεται ο

Λεμπρούν αυτός γνώριζε τα σπανιόλικα όπως τη γλώσσα του κι όσα γράφει

δείχνουν πως ήταν ένας σοφός άνθρωπος Περσότερο απrsquo όλα η αμεροληψία

του κάνει το βιβλίο τούτο σίγουρα μοναδικό Οι Κάτου Χώρες λίγα χρόνια

πριν είχανε πετάξει τη σπανιόλικη κυριαρχία κι είχανε πιάσει τις

πορτουγέζικες σκάλες του Ινδικού Απάνου σrsquo αυτά αρμόζει να πάρουμε την

ιστορία με περσότερη τάξη

Τα νησιά της Μολούκας για εκατό χρόνια απάνου κάτου στάθηκαν το

σκάνταλο ανάμεσα στους Σπανιόλους και στους Πορτουγέζους Ο Μαγελάνος

μπόρεσε να τα φτάσει μονάχα στα 1521 μrsquo άλλα λόγια δέκα χρόνια αργότερα

απrsquo τους Πορτουγέζους που είχανε ξεμπαρκάρει στα νησιά αυτά στα 1511 μrsquo

ένα καράβι του Αλμπουκέρκη Είναι φανερό όμως πως δε φάνηκε των

Σπανιόλων αρκετή δόξα ο γύρος της γης γιατί δεν έδειξαν καμιά διάθεση νrsquo

αφήσουνε ήσυχους τους Πορτουγέζους να γεμίζουν τα καράβια τους απrsquo τα

μπαχάρια της Μολούκας Οι Πορτουγέζοι υπερασπίστηκαν τα δίκαια τους κι

έτσι και τα δυο μέρη κράτησαν τη θέση τους με πείσμα ανάλογο με τους

θησαυρούς που είχαν να διαφεντέψουν ή νrsquo αρπάξουν

Η αλήθεια είναι πως υπήρχε η βούλα της 4 Μαΐου του 1493 που όριζε για

σύνορο ανάμεσα στις κτήσεις των δύο εθνών το μεσημβρινό που περνά εκατό

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες κι από τα νησιά του Πράσινου Κάβου

Απrsquo άλλο μέρος οι δυο βασιλιάδες είχαν έρθει σε συμφωνία (7 Ιουνίου

1494) βάζοντας μεταξύ τους το μεσημβρινό που περνά τρακόσες εξήντα

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες Οι Σπανιόλοι ζήτησαν τότες να στηριχτούν στην

τελευταία σύμβαση και δίκαια όμως οι Πορτουγέζοι φώναξαν πως τα δυο

στέμματα δεν είχαν τη δύναμη νrsquo αλλάξουν τίποτα απrsquo την απόφαση που είχε

βγάλει ο Πάπας στα 1493

Η κατάσταση έμεινε η ίδια ως τα 1524 όπου αποφάσισαν να λύσουν τη

διαφορά τους μrsquo ένα είδος συμβούλιο Ανάμεσα στους αντιπρόσωπους της

Σπάνιας βρέθηκε και ο φημισμένος θαλασσινός Σεβαστιανός Καμπότ μαζί με το

γιο του Κολόμπου Δον Φερδινάνδο Μάταια Το κογκρέσο δεν μπόρεσε να

έρθει σε συνεννόηση γιατί η κάθε μερίδα κρατούσε επίμονα το μέρος της Οι

Πορτουγέζοι έκραζαν να λογαριαστούν οι 100 λεύγες από το ανατολικότερο

μέρος της Αζόρας απαίτηση ολότελα ανόητη αφού η βούλα του Βατικανού

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3642

εννοούσε καθαρά πως η γραμμή τούτη έπρεπε να περνά εκατό λεύγες πέρrsquo

από το δυτικότερο σημείο που φτάνουν τα δυο μαζέματα των νησιών που

είπαμε παραπάνου Οι Σπανιόλοι από τrsquo άλλο μέρος έψελναν από το

Μπανταχόθ τα δικά τους υποστηρίζοντας πως είχαν προλάβει τους

Πορτουγέζους στην ανακάλυψη των περισσότερων νησιών της μικρής

Μολούκας Στο τέλος έριξαν στrsquo αυτιά των Πορτουγέζων την αξίωση πως

είναι δικά τους όχι μόνο τα νησιά της Μολούκας παρά και της Σόντας

παραχωρώντας τους ένα μέρος της Αμερικής από την μπούκα του ποταμού

Ματανιάν έως πέρα από το Ρίο Τζανέιρο

Δεν είναι δύσκολο να κρίνει κανένας αν οι Πορτουγέζοι έμειναν

ικανοποιημένοι Οι αντίδικοί τους όμως έδειξαν πως δεν τους σκότιζε ολότελα

πλέον η περίφημη υπόθεση παίρνοντάς την για λυμένη κι έστρεψαν την

προσοχή τους στα παρακάτου λόγια της βούλας

Κατά τα γραφόμενα του Πάπα οι δοσοληψίες των Σπανιόλων με τα νησιά

των μπαχαρικών έπρεπε να γίνουνται από το δρόμο της Δύσης πράμα που

τους στένευε να περνούν μέσα απrsquo το ρέζιγο μπουγάζι του Μαγελάνου και να

παίρνουν βόλτα περισσότερο απrsquo το μισό μήκος της γης Ένας τότες από τους

συμβούλους ο Εστεβάν Γκομέζ βάρθηκε να ζητήξει κάποιο πέρασμα προς τα

βορειοδυτικά και μέσα σε δέκα μήνες το καράβι του έμπαινε στο λιμάνι της

Κορούνιας Ο κόσμος έπιασε το περιγιάλι για να δει το ένδοξο πρόσωπο

κράζοντας ανυπόμονα στους θαλασσοπόρους πριν ακόμα φουντάρουν laquoΤι

φέρατε laquoΚλάβοςraquo (clavos μοσχοκάρφια) απαντάν εκείνοι Η αλήθεια ήτανε

πως η φρεγάτα δεν είχε μέσα παρά σκ λ άβους esclavos κι η

θαλασσοταραχή δεν άφησε την απάντηση τους να φτάξει ολόκληρη στrsquo αυτιά

του κόσμου της Κορούνιας Ο Γκομέζ δεν ερχότανε όπως νόμιζαν από τα

νησιά των μπαχαρικών Αφού βασανίστηκε μέσα στο Σαν Λορέντζο ζητώντας

μάταια πέρασμα για να μη γυρίσει στην Ευρώπη με άδεια χέρια είχε

αιχμαλωτίσει κάμποσους με τη σκέψη να τους πουλήσει για σκλάβους

Πιο σύντομος φάνηκε ο Κάρολος ο V παίρνοντας χωρίς να σκοτιστεί από

τα λόγια της βούλας τον αντίθετο δρόμο για την Ιντία Η κυβέρνηση της

Λιζμπόνας δέχτηκε άσκημα την παράβαση τούτη και τα πράματα μηνούσανε

κακό τέλος Η αλήθεια είναι πως ο Κάρολος V ζωσμένος από πολέμους δεν

επιθυμούσε διόλου να καταπιαστεί άλλον έναν και ζήτηξε να συμβιβαστεί με

τους Πορτουγέζους ειρηνικά Η ευκαιρία δεν άργησε Στα 1529 έχοντας

ανάγκη από χρήματα για να χριστεί βασιλιάς στην Ιταλία τους πρότεινε νrsquo

αγοράσουν τα δικαιώματά του απάνου στα νησιά μετρώντας του τρακόσες

πενήντα χιλιάδες δουκάτα κι έτσι έγινε Μολαταύτα ύστερrsquo από λίγα χρόνια

έπεσαν ξανά στα χέρια του γιου του για να καταντήσουν σχεδόν ευτύς

χτήμα της Ολλανδίας

Μέσα στο βιβλίο του Λεμπρούν βρήκα τα παρακάτου για το Λεοκάντιο

Κάλβο Λίγους μήνες ύστερrsquo από τη δήλωση του Μπανταχόθ με την οποία οι

Σπανιόλοι ζητούσανε δικά τους τα περισσότερα νησιά της ινδικής θάλασσας οι

Πορτουγέζοι έσφαξαν κοντά στα νησιά Μπάντα ένα σπανιόλικο καράβι που

είχε ξεμακρύνει απrsquo το μικρό στόλο που κυβερνούσε ο Πέδρο Καζάς Αυτός ο

Σπανιόλος ήτανε γιος κάποιου κακούργου που σκοτώθηκε από το χέρι του

Κορτέζ ύστερrsquo από το κρέμασμα του Γκουατιμοζίνου επειδής τον είχε πάρει η

σατανική όρεξη να βιάσει μια νέα Ιντιάνα ενώ ήτανε πλέον γέρος εξήντα

χρονών Ο Πέδρο αυτός είχε μια φήμη πιο μαύρη απrsquo τον πατέρα του

Λίγο διάστημα ύστερrsquo απrsquo τη λευτέρωσή του από το κάτεργο όπου πέρασε

σχεδόν όλα τα χρόνια της νιότης του του δόθηκε η διοίκηση απάνου σrsquo ένα

δυο κομμάτια μέσα στην αρμάδα της Μέξικας πράματα που γινόντανε συχνά

σε μιαν εποχή όπου για μεγαλύτερη αξιοσύνη περνούσε η σκληρή καρδιά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3742

Με το κάμωμα των Πορτουγέζων τον συνεπήρε μια μεγάλη λύσσα Έπεσε

απάνου σε πενήντα Πορτουγέζους ενώ δούλευαν στην ανατολική άκρη του

Τιμόρ και τους πετσόκοψε μια γριά που έλαχε μαζί τους την κρέμασε για

φιγούρα όπως είπε στο μποπρέσο της γαλέρας του και την άφησε ώσπου

έμεινε το σκέλεθρό της Όπως είπανε το καύκαλό της βρισκότανε ακόμα

εκεί τον καιρό που ο αιμοβόρος αυτός κακούργος έγινε κουρσάρος

Όταν βρέθηκαν απάνου στους βράχους της ακρογιαλιάς περάσανε για

σκοτωμένοι από τους ντόπιους Ωστόσο οι Πορτουγέζοι μάσησαν μερικά

παράπονα όταν κυκλοφόρησε κάποια φήμη για τους πραγματικούς φονιάδες

στα οποία το σπανιόλικο στέμμα απάντησε με αξιοπρέπεια θαυμαστή

Τον άλλον μήνα ο Πέδρο κυνήγησε ένα μικρό καράβι με πορτουγέζικη

σημαία σιμά στα νησιά Παλάος Η κυβέρνηση της Λιζμπόνας έστειλε τότες μια

σφοδρή διαμαρτυρία στο βασιλιά της Ισπανίας που νόμισε πως της δίνει

αρκετή ικανοποίηση αλλάζοντας τη θέση του Καζάς και βάζοντάς τον

επικεφαλής των κατεργάρηδων που έλαμναν μέσα στις γαλέρες του κράτους

Όμως είναι φανερό πως η κυβέρνησή του επικροτούσε τα αιμοβόρα του

καμώματα και πως τραβούσε απrsquo αυτόν μεγαλύτερη ωφέλεια στέλνοντάς

τον στις μακρινές εκείνες θάλασσες όπως έλπιζε να κερδίσει την υπόθεση

τρομοκρατώντας τους Πορτουγέζους

Γιrsquo αυτό λίγους μήνες αργότερα ο Καζάς ξαναφαίνεται στην παλιά θέση

του Τη φορά τούτη βάρθηκε να πατήσει ολότελα τα συμφωνημένα ανάμεσα

στις δυο χώρες και καταπιάστηκε νrsquo ανέβει στην Ευρώπη από το δρόμο της

Καλής Ελπίδας Τότες απαντήθηκε με τα δυο καράβια του Λεοκάντιο Κάλβο

μέσα στην ινδική θάλασσα κάπου σιμά στον τροπικό του Αιγόκερω όπως

φαίνεται από τα γραφόμενα του Λεμπρούν

Ο Κάλβο έκραξε στους Σπανιόλους στrsquo όνομα του βασιλέα νrsquo αλλάξουν

δρόμο γιατί όπως τραβούσαν πάσκιζαν να βιάσουν το δρόμο της Ιντίας που

είχαν ανοίξει οι Πορτουγέζοι ενώ κανένας δεν τους πείραζε στο πέρασμα του

Μαγελάνου Ο Πέδρο δε σταμάτησε καν νrsquo ακούσει Ο Κάλβο όμως έχοντας

ενάντιο τον άνεμο αφού τελείωσε τα λόγια του πήρε βόλτα κι έπεσε πίσω

από τους Σπανιόλους που κατέβαιναν ολόπριμα Σε λίγο τους πρόφταξε και

πέφτοντας στο πλευρό τους έριξε απάνου στην κουβέρτα του Καζά κάπου

πενήντα νομάτους αντάμα κι ο ίδιος Ένα ελεεινό μακελειό ακολούθησε Ο

Λεοκάντιο πήρε πρώτος στο μερί μια λαβωματιά από κοντάρι

Απάνου σrsquo αυτά σηκώθηκε ξαφνικά ένας φουρτουνιασμένος άνεμος Τα

δυο καράβια όπως ήταν μπερδεμένα ανάμεσά τους κυλούσαν κουτουλώντας

το rsquoνα τrsquo άλλο με μεγάλες αβαρίες ώσπου η φουρτούνα τα βίασε να

χωρίσουν Όταν έπεσε η νύχτα έχασε ο ένας τον άλλον Ο Κάλβο είχε δίκαιο

να παραπονεθεί για το τέλος που πήρε η ιστορία την ώρα που ξέφυγαν οι

Σπανιόλοι οι μισοί τους σκεπάζανε με τα κορμιά τους την κουβέρτα Ο ίδιος ο

Πέδρο είχε αρπάξει μια σπαθιά στο πρόσωπο από το χέρι του Κάλβο Ένα δυο

όμως Πορτουγέζοι δεν πρόφταξαν να περάσουν στο καράβι τους κι έμειναν

στα χέρια του κακούργου Τους θανάτωσε με τα βασανιστήρια που επινοούσε

με μια σατανική ευκολία

Ανέλπιστα τέσσερα ή πέντε χρόνια αργότερα πέταξε τη βασιλική εύνοια κι

έγινε μπουκανιέρος[4] Αυτό μαρτυρεί πως ούτε η ταπεινότερη εθνική

φιλοδοξία δεν τον έσπρωχνε να πράξει όπως είχε πράξει αλλά απλά η πλέον

άσβηστη δίψα του αιμάτου αφού άρχισε την άτιμη τέχνη του βάζοντας στο

χέρι ένα καράβι της αμερικάνικης αρμάδας με την ελπίδα να εύρει χρυσάφι

με λίγα λόγια πρωτόβαψε τα χέρια του με σπανιόλικο αίμα

Για δυο χρόνια βρίσκεται είτε στα νερά των Αντιλλών είτε σιμά στον

Πράσινον Κάβο Αφάνταστη είναι η γληγοράδα που βάζει στα μακρινά τούτα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

Τότες ίσα ίσα μου rsquoπεσε στο μάτι ένα μακρύ σπαθί μέσα στο θηκάρι του 3342

πράματα που βγαίνουν απrsquo τα σύνορα της ανθρώπινης πίστης Κολυμπούσα

μέσα σrsquo έναν ωκεανό που δε βαφτίστηκε κανένα τέκνο της γης

Ύστερrsquo από λίγο πήγα να τον ξανακοιτάξω

Το πρόσωπο του ήτανε βαμμένο ζωηρά Το δυνατό πηγούνι του έστεκε

τώρα στη θέση του κρατώντας το στόμα κλεισμένο σφιχτά

Τη νύχτα τον άφησα με το κεφάλι ακουμπισμένο στο κατώφλι της

αποθήκης Δε μου rsquoδινε πια κανέναν κόπο να περνώ και να ξαναπερνώ από

πάνου του περασμένα τα μεσάνυχτα Δεν κοιμήθηκα ολότελα κάπου πέντε

μερόνυχτα

Είχα κατεβεί ως το κανάλι Θυμάμαι πως ήτανε η μέρα καθαρή κι απάνου

κάτου μεσημέρι Το πρωί είχα καταλάβει άξαφνα ένα σκληρόν πόνο στο

πλευρό Θυμάμαι πως ήμουν αφανισμένος και τα πόδια μου κόβουνταν

Χωρίς να το καταλάβω έφταξα κάτου από τα βράχια και προχώρησα ως το

πηγάδι Άμα είδα πού είχα φτάξει δε μου πέρασε απrsquo την καρδιά τίποτε σαν

φόβος Αλλά όπως έσκυψα είδα μέσα ένα σκέλεθρο ανάσκελο Το καύκαλο

έστεκε ακόμα απάνου στα σποντύλια του λαιμού Τα δόντια του όλα στη θέση

τους άσπρα και μεγάλα Γύρω στα κόκαλα του μεριού και στα μπράτσα

μαύριζαν σαν σιδερένια κλειδιά

Πήδηξα μέσα Έτσι ήτανε Ακόμα πρόσεξα πως είχε άλλα δυο σίδερα σε

κάθε αστράγαλο Το κορμί ήτανε καρφωμένο στο χώμα και διατηρούσε ένα

φριχτό σπασμό αγωνίας Ο σβέρκος στεκότανε τεντωμένος σαν του πουλιού

που το σέρνουν απrsquo τη φτερούγα Η πετρωμένη γης ανάμεσα στα πλευρά

του και στις κλειδώσεις ήτανε ο δεσμός που το κρατούσε έτσι ολόσωμο και

μπόδιζε τα κόκαλα να σκορπίσουν Γύρω απrsquo το σκελετό τα χώματα ήτανε

καθαρισμένα μrsquo επιμέλεια

Αυτός ο άνθρωπος είχε χωθεί ζωντανός Ακούμπησα στον

τοίχο του πηγαδιού και παρατηρούσα τα κοκκινωπά κόκαλα κάμποση ώρα

Στο τέλος πιάστηκα από το σκοινί να βγω απάνου

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3442

μισοχωμένο κι έσκυψα και το σήκωσα Το θηκάρι έπεφτε σχεδόν κομμάτια

κομμάτια απrsquo τη σκουριά Το καθάρισα κι όταν έμεινε σκέτη η λάμα ξεχώρισα

τη μάρκα του σπαθιού δυο σιδερένιες φούχτες σφιχτοδεμένες Η μάρκα

ήτανε του περίφημου Γκάτα που έφτιανε τα καλύτερα σπαθιά στη Λιζμπόνα

στα 1500 Απrsquo τrsquo άλλο μέρος διάβασα καθαρά μα ολωσδιόλου καθαρά το

όνομα

Leoc ad io Ca lv o

Ο Θεός πρέπει να λυπήθηκε το κακόμοιρο το μυαλό μου

Τάχα εκείνος ο αλυσωμένος άνθρωπος ήτανε ο ίδιος ο Λεοκάντιο Κάλβο

ένας από τους προπάτορές μου που είχε αφήσει πεθαίνοντας μια θρυλική

φήμη

Γονάτισα σιμά σrsquo εκείνα τrsquo άψυχα κόκαλα και το μάτι μου περπατούσε

απάνου στα γυμνά παΐδια χωρίς να μπορεί να καταλάβει τι τρέχει Θυμάμαι

ακόμα τrsquo αχαμνά μπράτσα του και τον αγκώνα του που ήτανε χωμένος στη

γη σα να rsquoθελε νrsquo ανασηκωθεί Η σκουριά είχε ποτίσει το κόκαλο ένα γύρο

στα κλειδιά Η λεκάνη ήτανε ένας σκληρός βώλος χώμα Το καύκαλο είχε μια

τρύπα στην κορφή απrsquo όπου κατέβαινε μια πένθιμη αντιφεγγιά που ξέφευγε

μέσrsquo απrsquo τις μασέλες

Έτσι σα να μου rsquoρχεται να σταματήσω Το παράθυρό μου είναι ανοιχτό κι

ο αγέρας είναι πλημμυρισμένος από φως Μια παρέα ψαρόπαιδα ξεντύθηκαν

κι αυτή τη στιγμή βλέπω τα κοκκινωπά κορμιά τους να τρέχουν κατά τη

θάλασσα βγάζοντας δυνατές φωνές

Είναι κάμποσες μέρες που έπιασα τούτο το σπιτάκι και μου στέκει αδύνατο

να πάω πιο πέρα στην ιστορία μου

Διαβάζω και ξαναδιαβάζω τα τελευταία λόγια που έχω γραμμένα laquoΈτσι σα

να μου rsquoρχεται να σταματήσωraquo Κάθε φορά όλο και περσότερο βρίσκω πως

γράφτηκε καλά βέβαια δε χρειάζεται περσότερο

Για να πω πιο σωστά από δω και πέρα αν αποφασίσω να πω ένα δυο

λόγια θα rsquoναι χαμένα λόγια

Το σπιτάκι μου είναι χτισμένο σιμά στο Βαλφερμόζο Είμαι τόσο καλά που

συλλογιέμαι πια να πεθάνω εδώ Πρώτη φορά δοκιμάζω την παράξενη μανία

που πιάνει τον άνθρωπο να διαλέγει το μέρος που θα πεθάνει με μεγαλύτερη

φροντίδα παρrsquo όσο το μέρος που θα περάσει τη ζωή του

Όπως και να rsquoναι το Φάρο είναι μια ζεστή γωνιά χωρίς ταίρι είτε για να

ζήσει είτε για να πεθάνει κανένας Μονάχα για να τελειώσω το βιβλίο μου δε

γίνεται τρόποςhellip Το τραπέζι μου με τα χοντρά ποδάρια του είναι φτιαγμένο

για κρασί

Ωστόσο θέλω να βάνω ακόμα λίγα λόγια στην ιστορία μουhellip Τάχα θα μου

φάει πολλές μέρες ακόμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3542

Αυτό το καράβι έρχεται από την Ταβίρα Κοιτάξτε Όσο να ξεχωρίσω τη

φιγούρα του θα rsquoχω τελειώσει

Από τώρα κιόλας γεμίζω το ποτήρι μου και το βάζω δίπλα στο καλαμάρι

μου Ο Θεός να σκεπάζει την πρωτεύουσα της Αλγκάρβας από κακό

Καλότυχα παιδιά Το γέλιο σας πετιέται μέσrsquo απrsquo τα βρούλα σαν το κελάηδισμα

μέσrsquo απrsquo τις φωλιές Σηκώνω το ποτήρι μου στην υγειά σας Να που έρχεται

στrsquo αυτί μου μια μακρινή μουσική Δίχως άλλο απόψε θα καθαρίσω για

πάντα απrsquo τα χαρτιά το μαύρο τραπέζι μου

Βέβαια είναι μια σκοτεινή ιστορία το πως χάθηκε ο Λεοκάντιο Κάλβο Μας

χωρίζουν κιόλας παραπάνου από τρακόσα χρόνια Άλλοι είπανε πως πνίγηκε

ανεβαίνοντας στη Λιζμπόνα από την Ιντία κι ακόμα πως τον έπνιξε ο Άγιος

Λορέντζος για τrsquo άπρεπο κάμωμά του να ρίξει το εικόνισμά του στη θάλασσα

λέγοντας πως δεν είχε καθόλου την ανάγκη του για να στρίψει την Καλή

Ελπίδα Άλλοι πάλε είπαν πως τον ρίξανε στη θάλασσα οι σύντροφοί του από

φόβο μην πνιγούν ύστερrsquo από τrsquo άσκημο φέρσιμο του στον Άγιο Λορέντζο

Μια φορά κι οι δυο τούτες ιστορίες φαίνεται πως δεν πάνε απάνου στην

αλήθεια Η αλήθεια κατά τη δική μου γνώμη βρίσκεται μέσα στο βιβλίο

laquoΙστορία των νησιών της Μολούκαςraquo του γιατρού Βάντερ Λεμπρούν Το

βιβλίο τούτο είναι γραμμένο σπανιόλικα στα 1588 Όπως φαίνεται ο

Λεμπρούν αυτός γνώριζε τα σπανιόλικα όπως τη γλώσσα του κι όσα γράφει

δείχνουν πως ήταν ένας σοφός άνθρωπος Περσότερο απrsquo όλα η αμεροληψία

του κάνει το βιβλίο τούτο σίγουρα μοναδικό Οι Κάτου Χώρες λίγα χρόνια

πριν είχανε πετάξει τη σπανιόλικη κυριαρχία κι είχανε πιάσει τις

πορτουγέζικες σκάλες του Ινδικού Απάνου σrsquo αυτά αρμόζει να πάρουμε την

ιστορία με περσότερη τάξη

Τα νησιά της Μολούκας για εκατό χρόνια απάνου κάτου στάθηκαν το

σκάνταλο ανάμεσα στους Σπανιόλους και στους Πορτουγέζους Ο Μαγελάνος

μπόρεσε να τα φτάσει μονάχα στα 1521 μrsquo άλλα λόγια δέκα χρόνια αργότερα

απrsquo τους Πορτουγέζους που είχανε ξεμπαρκάρει στα νησιά αυτά στα 1511 μrsquo

ένα καράβι του Αλμπουκέρκη Είναι φανερό όμως πως δε φάνηκε των

Σπανιόλων αρκετή δόξα ο γύρος της γης γιατί δεν έδειξαν καμιά διάθεση νrsquo

αφήσουνε ήσυχους τους Πορτουγέζους να γεμίζουν τα καράβια τους απrsquo τα

μπαχάρια της Μολούκας Οι Πορτουγέζοι υπερασπίστηκαν τα δίκαια τους κι

έτσι και τα δυο μέρη κράτησαν τη θέση τους με πείσμα ανάλογο με τους

θησαυρούς που είχαν να διαφεντέψουν ή νrsquo αρπάξουν

Η αλήθεια είναι πως υπήρχε η βούλα της 4 Μαΐου του 1493 που όριζε για

σύνορο ανάμεσα στις κτήσεις των δύο εθνών το μεσημβρινό που περνά εκατό

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες κι από τα νησιά του Πράσινου Κάβου

Απrsquo άλλο μέρος οι δυο βασιλιάδες είχαν έρθει σε συμφωνία (7 Ιουνίου

1494) βάζοντας μεταξύ τους το μεσημβρινό που περνά τρακόσες εξήντα

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες Οι Σπανιόλοι ζήτησαν τότες να στηριχτούν στην

τελευταία σύμβαση και δίκαια όμως οι Πορτουγέζοι φώναξαν πως τα δυο

στέμματα δεν είχαν τη δύναμη νrsquo αλλάξουν τίποτα απrsquo την απόφαση που είχε

βγάλει ο Πάπας στα 1493

Η κατάσταση έμεινε η ίδια ως τα 1524 όπου αποφάσισαν να λύσουν τη

διαφορά τους μrsquo ένα είδος συμβούλιο Ανάμεσα στους αντιπρόσωπους της

Σπάνιας βρέθηκε και ο φημισμένος θαλασσινός Σεβαστιανός Καμπότ μαζί με το

γιο του Κολόμπου Δον Φερδινάνδο Μάταια Το κογκρέσο δεν μπόρεσε να

έρθει σε συνεννόηση γιατί η κάθε μερίδα κρατούσε επίμονα το μέρος της Οι

Πορτουγέζοι έκραζαν να λογαριαστούν οι 100 λεύγες από το ανατολικότερο

μέρος της Αζόρας απαίτηση ολότελα ανόητη αφού η βούλα του Βατικανού

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3642

εννοούσε καθαρά πως η γραμμή τούτη έπρεπε να περνά εκατό λεύγες πέρrsquo

από το δυτικότερο σημείο που φτάνουν τα δυο μαζέματα των νησιών που

είπαμε παραπάνου Οι Σπανιόλοι από τrsquo άλλο μέρος έψελναν από το

Μπανταχόθ τα δικά τους υποστηρίζοντας πως είχαν προλάβει τους

Πορτουγέζους στην ανακάλυψη των περισσότερων νησιών της μικρής

Μολούκας Στο τέλος έριξαν στrsquo αυτιά των Πορτουγέζων την αξίωση πως

είναι δικά τους όχι μόνο τα νησιά της Μολούκας παρά και της Σόντας

παραχωρώντας τους ένα μέρος της Αμερικής από την μπούκα του ποταμού

Ματανιάν έως πέρα από το Ρίο Τζανέιρο

Δεν είναι δύσκολο να κρίνει κανένας αν οι Πορτουγέζοι έμειναν

ικανοποιημένοι Οι αντίδικοί τους όμως έδειξαν πως δεν τους σκότιζε ολότελα

πλέον η περίφημη υπόθεση παίρνοντάς την για λυμένη κι έστρεψαν την

προσοχή τους στα παρακάτου λόγια της βούλας

Κατά τα γραφόμενα του Πάπα οι δοσοληψίες των Σπανιόλων με τα νησιά

των μπαχαρικών έπρεπε να γίνουνται από το δρόμο της Δύσης πράμα που

τους στένευε να περνούν μέσα απrsquo το ρέζιγο μπουγάζι του Μαγελάνου και να

παίρνουν βόλτα περισσότερο απrsquo το μισό μήκος της γης Ένας τότες από τους

συμβούλους ο Εστεβάν Γκομέζ βάρθηκε να ζητήξει κάποιο πέρασμα προς τα

βορειοδυτικά και μέσα σε δέκα μήνες το καράβι του έμπαινε στο λιμάνι της

Κορούνιας Ο κόσμος έπιασε το περιγιάλι για να δει το ένδοξο πρόσωπο

κράζοντας ανυπόμονα στους θαλασσοπόρους πριν ακόμα φουντάρουν laquoΤι

φέρατε laquoΚλάβοςraquo (clavos μοσχοκάρφια) απαντάν εκείνοι Η αλήθεια ήτανε

πως η φρεγάτα δεν είχε μέσα παρά σκ λ άβους esclavos κι η

θαλασσοταραχή δεν άφησε την απάντηση τους να φτάξει ολόκληρη στrsquo αυτιά

του κόσμου της Κορούνιας Ο Γκομέζ δεν ερχότανε όπως νόμιζαν από τα

νησιά των μπαχαρικών Αφού βασανίστηκε μέσα στο Σαν Λορέντζο ζητώντας

μάταια πέρασμα για να μη γυρίσει στην Ευρώπη με άδεια χέρια είχε

αιχμαλωτίσει κάμποσους με τη σκέψη να τους πουλήσει για σκλάβους

Πιο σύντομος φάνηκε ο Κάρολος ο V παίρνοντας χωρίς να σκοτιστεί από

τα λόγια της βούλας τον αντίθετο δρόμο για την Ιντία Η κυβέρνηση της

Λιζμπόνας δέχτηκε άσκημα την παράβαση τούτη και τα πράματα μηνούσανε

κακό τέλος Η αλήθεια είναι πως ο Κάρολος V ζωσμένος από πολέμους δεν

επιθυμούσε διόλου να καταπιαστεί άλλον έναν και ζήτηξε να συμβιβαστεί με

τους Πορτουγέζους ειρηνικά Η ευκαιρία δεν άργησε Στα 1529 έχοντας

ανάγκη από χρήματα για να χριστεί βασιλιάς στην Ιταλία τους πρότεινε νrsquo

αγοράσουν τα δικαιώματά του απάνου στα νησιά μετρώντας του τρακόσες

πενήντα χιλιάδες δουκάτα κι έτσι έγινε Μολαταύτα ύστερrsquo από λίγα χρόνια

έπεσαν ξανά στα χέρια του γιου του για να καταντήσουν σχεδόν ευτύς

χτήμα της Ολλανδίας

Μέσα στο βιβλίο του Λεμπρούν βρήκα τα παρακάτου για το Λεοκάντιο

Κάλβο Λίγους μήνες ύστερrsquo από τη δήλωση του Μπανταχόθ με την οποία οι

Σπανιόλοι ζητούσανε δικά τους τα περισσότερα νησιά της ινδικής θάλασσας οι

Πορτουγέζοι έσφαξαν κοντά στα νησιά Μπάντα ένα σπανιόλικο καράβι που

είχε ξεμακρύνει απrsquo το μικρό στόλο που κυβερνούσε ο Πέδρο Καζάς Αυτός ο

Σπανιόλος ήτανε γιος κάποιου κακούργου που σκοτώθηκε από το χέρι του

Κορτέζ ύστερrsquo από το κρέμασμα του Γκουατιμοζίνου επειδής τον είχε πάρει η

σατανική όρεξη να βιάσει μια νέα Ιντιάνα ενώ ήτανε πλέον γέρος εξήντα

χρονών Ο Πέδρο αυτός είχε μια φήμη πιο μαύρη απrsquo τον πατέρα του

Λίγο διάστημα ύστερrsquo απrsquo τη λευτέρωσή του από το κάτεργο όπου πέρασε

σχεδόν όλα τα χρόνια της νιότης του του δόθηκε η διοίκηση απάνου σrsquo ένα

δυο κομμάτια μέσα στην αρμάδα της Μέξικας πράματα που γινόντανε συχνά

σε μιαν εποχή όπου για μεγαλύτερη αξιοσύνη περνούσε η σκληρή καρδιά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3742

Με το κάμωμα των Πορτουγέζων τον συνεπήρε μια μεγάλη λύσσα Έπεσε

απάνου σε πενήντα Πορτουγέζους ενώ δούλευαν στην ανατολική άκρη του

Τιμόρ και τους πετσόκοψε μια γριά που έλαχε μαζί τους την κρέμασε για

φιγούρα όπως είπε στο μποπρέσο της γαλέρας του και την άφησε ώσπου

έμεινε το σκέλεθρό της Όπως είπανε το καύκαλό της βρισκότανε ακόμα

εκεί τον καιρό που ο αιμοβόρος αυτός κακούργος έγινε κουρσάρος

Όταν βρέθηκαν απάνου στους βράχους της ακρογιαλιάς περάσανε για

σκοτωμένοι από τους ντόπιους Ωστόσο οι Πορτουγέζοι μάσησαν μερικά

παράπονα όταν κυκλοφόρησε κάποια φήμη για τους πραγματικούς φονιάδες

στα οποία το σπανιόλικο στέμμα απάντησε με αξιοπρέπεια θαυμαστή

Τον άλλον μήνα ο Πέδρο κυνήγησε ένα μικρό καράβι με πορτουγέζικη

σημαία σιμά στα νησιά Παλάος Η κυβέρνηση της Λιζμπόνας έστειλε τότες μια

σφοδρή διαμαρτυρία στο βασιλιά της Ισπανίας που νόμισε πως της δίνει

αρκετή ικανοποίηση αλλάζοντας τη θέση του Καζάς και βάζοντάς τον

επικεφαλής των κατεργάρηδων που έλαμναν μέσα στις γαλέρες του κράτους

Όμως είναι φανερό πως η κυβέρνησή του επικροτούσε τα αιμοβόρα του

καμώματα και πως τραβούσε απrsquo αυτόν μεγαλύτερη ωφέλεια στέλνοντάς

τον στις μακρινές εκείνες θάλασσες όπως έλπιζε να κερδίσει την υπόθεση

τρομοκρατώντας τους Πορτουγέζους

Γιrsquo αυτό λίγους μήνες αργότερα ο Καζάς ξαναφαίνεται στην παλιά θέση

του Τη φορά τούτη βάρθηκε να πατήσει ολότελα τα συμφωνημένα ανάμεσα

στις δυο χώρες και καταπιάστηκε νrsquo ανέβει στην Ευρώπη από το δρόμο της

Καλής Ελπίδας Τότες απαντήθηκε με τα δυο καράβια του Λεοκάντιο Κάλβο

μέσα στην ινδική θάλασσα κάπου σιμά στον τροπικό του Αιγόκερω όπως

φαίνεται από τα γραφόμενα του Λεμπρούν

Ο Κάλβο έκραξε στους Σπανιόλους στrsquo όνομα του βασιλέα νrsquo αλλάξουν

δρόμο γιατί όπως τραβούσαν πάσκιζαν να βιάσουν το δρόμο της Ιντίας που

είχαν ανοίξει οι Πορτουγέζοι ενώ κανένας δεν τους πείραζε στο πέρασμα του

Μαγελάνου Ο Πέδρο δε σταμάτησε καν νrsquo ακούσει Ο Κάλβο όμως έχοντας

ενάντιο τον άνεμο αφού τελείωσε τα λόγια του πήρε βόλτα κι έπεσε πίσω

από τους Σπανιόλους που κατέβαιναν ολόπριμα Σε λίγο τους πρόφταξε και

πέφτοντας στο πλευρό τους έριξε απάνου στην κουβέρτα του Καζά κάπου

πενήντα νομάτους αντάμα κι ο ίδιος Ένα ελεεινό μακελειό ακολούθησε Ο

Λεοκάντιο πήρε πρώτος στο μερί μια λαβωματιά από κοντάρι

Απάνου σrsquo αυτά σηκώθηκε ξαφνικά ένας φουρτουνιασμένος άνεμος Τα

δυο καράβια όπως ήταν μπερδεμένα ανάμεσά τους κυλούσαν κουτουλώντας

το rsquoνα τrsquo άλλο με μεγάλες αβαρίες ώσπου η φουρτούνα τα βίασε να

χωρίσουν Όταν έπεσε η νύχτα έχασε ο ένας τον άλλον Ο Κάλβο είχε δίκαιο

να παραπονεθεί για το τέλος που πήρε η ιστορία την ώρα που ξέφυγαν οι

Σπανιόλοι οι μισοί τους σκεπάζανε με τα κορμιά τους την κουβέρτα Ο ίδιος ο

Πέδρο είχε αρπάξει μια σπαθιά στο πρόσωπο από το χέρι του Κάλβο Ένα δυο

όμως Πορτουγέζοι δεν πρόφταξαν να περάσουν στο καράβι τους κι έμειναν

στα χέρια του κακούργου Τους θανάτωσε με τα βασανιστήρια που επινοούσε

με μια σατανική ευκολία

Ανέλπιστα τέσσερα ή πέντε χρόνια αργότερα πέταξε τη βασιλική εύνοια κι

έγινε μπουκανιέρος[4] Αυτό μαρτυρεί πως ούτε η ταπεινότερη εθνική

φιλοδοξία δεν τον έσπρωχνε να πράξει όπως είχε πράξει αλλά απλά η πλέον

άσβηστη δίψα του αιμάτου αφού άρχισε την άτιμη τέχνη του βάζοντας στο

χέρι ένα καράβι της αμερικάνικης αρμάδας με την ελπίδα να εύρει χρυσάφι

με λίγα λόγια πρωτόβαψε τα χέρια του με σπανιόλικο αίμα

Για δυο χρόνια βρίσκεται είτε στα νερά των Αντιλλών είτε σιμά στον

Πράσινον Κάβο Αφάνταστη είναι η γληγοράδα που βάζει στα μακρινά τούτα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3442

μισοχωμένο κι έσκυψα και το σήκωσα Το θηκάρι έπεφτε σχεδόν κομμάτια

κομμάτια απrsquo τη σκουριά Το καθάρισα κι όταν έμεινε σκέτη η λάμα ξεχώρισα

τη μάρκα του σπαθιού δυο σιδερένιες φούχτες σφιχτοδεμένες Η μάρκα

ήτανε του περίφημου Γκάτα που έφτιανε τα καλύτερα σπαθιά στη Λιζμπόνα

στα 1500 Απrsquo τrsquo άλλο μέρος διάβασα καθαρά μα ολωσδιόλου καθαρά το

όνομα

Leoc ad io Ca lv o

Ο Θεός πρέπει να λυπήθηκε το κακόμοιρο το μυαλό μου

Τάχα εκείνος ο αλυσωμένος άνθρωπος ήτανε ο ίδιος ο Λεοκάντιο Κάλβο

ένας από τους προπάτορές μου που είχε αφήσει πεθαίνοντας μια θρυλική

φήμη

Γονάτισα σιμά σrsquo εκείνα τrsquo άψυχα κόκαλα και το μάτι μου περπατούσε

απάνου στα γυμνά παΐδια χωρίς να μπορεί να καταλάβει τι τρέχει Θυμάμαι

ακόμα τrsquo αχαμνά μπράτσα του και τον αγκώνα του που ήτανε χωμένος στη

γη σα να rsquoθελε νrsquo ανασηκωθεί Η σκουριά είχε ποτίσει το κόκαλο ένα γύρο

στα κλειδιά Η λεκάνη ήτανε ένας σκληρός βώλος χώμα Το καύκαλο είχε μια

τρύπα στην κορφή απrsquo όπου κατέβαινε μια πένθιμη αντιφεγγιά που ξέφευγε

μέσrsquo απrsquo τις μασέλες

Έτσι σα να μου rsquoρχεται να σταματήσω Το παράθυρό μου είναι ανοιχτό κι

ο αγέρας είναι πλημμυρισμένος από φως Μια παρέα ψαρόπαιδα ξεντύθηκαν

κι αυτή τη στιγμή βλέπω τα κοκκινωπά κορμιά τους να τρέχουν κατά τη

θάλασσα βγάζοντας δυνατές φωνές

Είναι κάμποσες μέρες που έπιασα τούτο το σπιτάκι και μου στέκει αδύνατο

να πάω πιο πέρα στην ιστορία μου

Διαβάζω και ξαναδιαβάζω τα τελευταία λόγια που έχω γραμμένα laquoΈτσι σα

να μου rsquoρχεται να σταματήσωraquo Κάθε φορά όλο και περσότερο βρίσκω πως

γράφτηκε καλά βέβαια δε χρειάζεται περσότερο

Για να πω πιο σωστά από δω και πέρα αν αποφασίσω να πω ένα δυο

λόγια θα rsquoναι χαμένα λόγια

Το σπιτάκι μου είναι χτισμένο σιμά στο Βαλφερμόζο Είμαι τόσο καλά που

συλλογιέμαι πια να πεθάνω εδώ Πρώτη φορά δοκιμάζω την παράξενη μανία

που πιάνει τον άνθρωπο να διαλέγει το μέρος που θα πεθάνει με μεγαλύτερη

φροντίδα παρrsquo όσο το μέρος που θα περάσει τη ζωή του

Όπως και να rsquoναι το Φάρο είναι μια ζεστή γωνιά χωρίς ταίρι είτε για να

ζήσει είτε για να πεθάνει κανένας Μονάχα για να τελειώσω το βιβλίο μου δε

γίνεται τρόποςhellip Το τραπέζι μου με τα χοντρά ποδάρια του είναι φτιαγμένο

για κρασί

Ωστόσο θέλω να βάνω ακόμα λίγα λόγια στην ιστορία μουhellip Τάχα θα μου

φάει πολλές μέρες ακόμα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3542

Αυτό το καράβι έρχεται από την Ταβίρα Κοιτάξτε Όσο να ξεχωρίσω τη

φιγούρα του θα rsquoχω τελειώσει

Από τώρα κιόλας γεμίζω το ποτήρι μου και το βάζω δίπλα στο καλαμάρι

μου Ο Θεός να σκεπάζει την πρωτεύουσα της Αλγκάρβας από κακό

Καλότυχα παιδιά Το γέλιο σας πετιέται μέσrsquo απrsquo τα βρούλα σαν το κελάηδισμα

μέσrsquo απrsquo τις φωλιές Σηκώνω το ποτήρι μου στην υγειά σας Να που έρχεται

στrsquo αυτί μου μια μακρινή μουσική Δίχως άλλο απόψε θα καθαρίσω για

πάντα απrsquo τα χαρτιά το μαύρο τραπέζι μου

Βέβαια είναι μια σκοτεινή ιστορία το πως χάθηκε ο Λεοκάντιο Κάλβο Μας

χωρίζουν κιόλας παραπάνου από τρακόσα χρόνια Άλλοι είπανε πως πνίγηκε

ανεβαίνοντας στη Λιζμπόνα από την Ιντία κι ακόμα πως τον έπνιξε ο Άγιος

Λορέντζος για τrsquo άπρεπο κάμωμά του να ρίξει το εικόνισμά του στη θάλασσα

λέγοντας πως δεν είχε καθόλου την ανάγκη του για να στρίψει την Καλή

Ελπίδα Άλλοι πάλε είπαν πως τον ρίξανε στη θάλασσα οι σύντροφοί του από

φόβο μην πνιγούν ύστερrsquo από τrsquo άσκημο φέρσιμο του στον Άγιο Λορέντζο

Μια φορά κι οι δυο τούτες ιστορίες φαίνεται πως δεν πάνε απάνου στην

αλήθεια Η αλήθεια κατά τη δική μου γνώμη βρίσκεται μέσα στο βιβλίο

laquoΙστορία των νησιών της Μολούκαςraquo του γιατρού Βάντερ Λεμπρούν Το

βιβλίο τούτο είναι γραμμένο σπανιόλικα στα 1588 Όπως φαίνεται ο

Λεμπρούν αυτός γνώριζε τα σπανιόλικα όπως τη γλώσσα του κι όσα γράφει

δείχνουν πως ήταν ένας σοφός άνθρωπος Περσότερο απrsquo όλα η αμεροληψία

του κάνει το βιβλίο τούτο σίγουρα μοναδικό Οι Κάτου Χώρες λίγα χρόνια

πριν είχανε πετάξει τη σπανιόλικη κυριαρχία κι είχανε πιάσει τις

πορτουγέζικες σκάλες του Ινδικού Απάνου σrsquo αυτά αρμόζει να πάρουμε την

ιστορία με περσότερη τάξη

Τα νησιά της Μολούκας για εκατό χρόνια απάνου κάτου στάθηκαν το

σκάνταλο ανάμεσα στους Σπανιόλους και στους Πορτουγέζους Ο Μαγελάνος

μπόρεσε να τα φτάσει μονάχα στα 1521 μrsquo άλλα λόγια δέκα χρόνια αργότερα

απrsquo τους Πορτουγέζους που είχανε ξεμπαρκάρει στα νησιά αυτά στα 1511 μrsquo

ένα καράβι του Αλμπουκέρκη Είναι φανερό όμως πως δε φάνηκε των

Σπανιόλων αρκετή δόξα ο γύρος της γης γιατί δεν έδειξαν καμιά διάθεση νrsquo

αφήσουνε ήσυχους τους Πορτουγέζους να γεμίζουν τα καράβια τους απrsquo τα

μπαχάρια της Μολούκας Οι Πορτουγέζοι υπερασπίστηκαν τα δίκαια τους κι

έτσι και τα δυο μέρη κράτησαν τη θέση τους με πείσμα ανάλογο με τους

θησαυρούς που είχαν να διαφεντέψουν ή νrsquo αρπάξουν

Η αλήθεια είναι πως υπήρχε η βούλα της 4 Μαΐου του 1493 που όριζε για

σύνορο ανάμεσα στις κτήσεις των δύο εθνών το μεσημβρινό που περνά εκατό

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες κι από τα νησιά του Πράσινου Κάβου

Απrsquo άλλο μέρος οι δυο βασιλιάδες είχαν έρθει σε συμφωνία (7 Ιουνίου

1494) βάζοντας μεταξύ τους το μεσημβρινό που περνά τρακόσες εξήντα

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες Οι Σπανιόλοι ζήτησαν τότες να στηριχτούν στην

τελευταία σύμβαση και δίκαια όμως οι Πορτουγέζοι φώναξαν πως τα δυο

στέμματα δεν είχαν τη δύναμη νrsquo αλλάξουν τίποτα απrsquo την απόφαση που είχε

βγάλει ο Πάπας στα 1493

Η κατάσταση έμεινε η ίδια ως τα 1524 όπου αποφάσισαν να λύσουν τη

διαφορά τους μrsquo ένα είδος συμβούλιο Ανάμεσα στους αντιπρόσωπους της

Σπάνιας βρέθηκε και ο φημισμένος θαλασσινός Σεβαστιανός Καμπότ μαζί με το

γιο του Κολόμπου Δον Φερδινάνδο Μάταια Το κογκρέσο δεν μπόρεσε να

έρθει σε συνεννόηση γιατί η κάθε μερίδα κρατούσε επίμονα το μέρος της Οι

Πορτουγέζοι έκραζαν να λογαριαστούν οι 100 λεύγες από το ανατολικότερο

μέρος της Αζόρας απαίτηση ολότελα ανόητη αφού η βούλα του Βατικανού

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3642

εννοούσε καθαρά πως η γραμμή τούτη έπρεπε να περνά εκατό λεύγες πέρrsquo

από το δυτικότερο σημείο που φτάνουν τα δυο μαζέματα των νησιών που

είπαμε παραπάνου Οι Σπανιόλοι από τrsquo άλλο μέρος έψελναν από το

Μπανταχόθ τα δικά τους υποστηρίζοντας πως είχαν προλάβει τους

Πορτουγέζους στην ανακάλυψη των περισσότερων νησιών της μικρής

Μολούκας Στο τέλος έριξαν στrsquo αυτιά των Πορτουγέζων την αξίωση πως

είναι δικά τους όχι μόνο τα νησιά της Μολούκας παρά και της Σόντας

παραχωρώντας τους ένα μέρος της Αμερικής από την μπούκα του ποταμού

Ματανιάν έως πέρα από το Ρίο Τζανέιρο

Δεν είναι δύσκολο να κρίνει κανένας αν οι Πορτουγέζοι έμειναν

ικανοποιημένοι Οι αντίδικοί τους όμως έδειξαν πως δεν τους σκότιζε ολότελα

πλέον η περίφημη υπόθεση παίρνοντάς την για λυμένη κι έστρεψαν την

προσοχή τους στα παρακάτου λόγια της βούλας

Κατά τα γραφόμενα του Πάπα οι δοσοληψίες των Σπανιόλων με τα νησιά

των μπαχαρικών έπρεπε να γίνουνται από το δρόμο της Δύσης πράμα που

τους στένευε να περνούν μέσα απrsquo το ρέζιγο μπουγάζι του Μαγελάνου και να

παίρνουν βόλτα περισσότερο απrsquo το μισό μήκος της γης Ένας τότες από τους

συμβούλους ο Εστεβάν Γκομέζ βάρθηκε να ζητήξει κάποιο πέρασμα προς τα

βορειοδυτικά και μέσα σε δέκα μήνες το καράβι του έμπαινε στο λιμάνι της

Κορούνιας Ο κόσμος έπιασε το περιγιάλι για να δει το ένδοξο πρόσωπο

κράζοντας ανυπόμονα στους θαλασσοπόρους πριν ακόμα φουντάρουν laquoΤι

φέρατε laquoΚλάβοςraquo (clavos μοσχοκάρφια) απαντάν εκείνοι Η αλήθεια ήτανε

πως η φρεγάτα δεν είχε μέσα παρά σκ λ άβους esclavos κι η

θαλασσοταραχή δεν άφησε την απάντηση τους να φτάξει ολόκληρη στrsquo αυτιά

του κόσμου της Κορούνιας Ο Γκομέζ δεν ερχότανε όπως νόμιζαν από τα

νησιά των μπαχαρικών Αφού βασανίστηκε μέσα στο Σαν Λορέντζο ζητώντας

μάταια πέρασμα για να μη γυρίσει στην Ευρώπη με άδεια χέρια είχε

αιχμαλωτίσει κάμποσους με τη σκέψη να τους πουλήσει για σκλάβους

Πιο σύντομος φάνηκε ο Κάρολος ο V παίρνοντας χωρίς να σκοτιστεί από

τα λόγια της βούλας τον αντίθετο δρόμο για την Ιντία Η κυβέρνηση της

Λιζμπόνας δέχτηκε άσκημα την παράβαση τούτη και τα πράματα μηνούσανε

κακό τέλος Η αλήθεια είναι πως ο Κάρολος V ζωσμένος από πολέμους δεν

επιθυμούσε διόλου να καταπιαστεί άλλον έναν και ζήτηξε να συμβιβαστεί με

τους Πορτουγέζους ειρηνικά Η ευκαιρία δεν άργησε Στα 1529 έχοντας

ανάγκη από χρήματα για να χριστεί βασιλιάς στην Ιταλία τους πρότεινε νrsquo

αγοράσουν τα δικαιώματά του απάνου στα νησιά μετρώντας του τρακόσες

πενήντα χιλιάδες δουκάτα κι έτσι έγινε Μολαταύτα ύστερrsquo από λίγα χρόνια

έπεσαν ξανά στα χέρια του γιου του για να καταντήσουν σχεδόν ευτύς

χτήμα της Ολλανδίας

Μέσα στο βιβλίο του Λεμπρούν βρήκα τα παρακάτου για το Λεοκάντιο

Κάλβο Λίγους μήνες ύστερrsquo από τη δήλωση του Μπανταχόθ με την οποία οι

Σπανιόλοι ζητούσανε δικά τους τα περισσότερα νησιά της ινδικής θάλασσας οι

Πορτουγέζοι έσφαξαν κοντά στα νησιά Μπάντα ένα σπανιόλικο καράβι που

είχε ξεμακρύνει απrsquo το μικρό στόλο που κυβερνούσε ο Πέδρο Καζάς Αυτός ο

Σπανιόλος ήτανε γιος κάποιου κακούργου που σκοτώθηκε από το χέρι του

Κορτέζ ύστερrsquo από το κρέμασμα του Γκουατιμοζίνου επειδής τον είχε πάρει η

σατανική όρεξη να βιάσει μια νέα Ιντιάνα ενώ ήτανε πλέον γέρος εξήντα

χρονών Ο Πέδρο αυτός είχε μια φήμη πιο μαύρη απrsquo τον πατέρα του

Λίγο διάστημα ύστερrsquo απrsquo τη λευτέρωσή του από το κάτεργο όπου πέρασε

σχεδόν όλα τα χρόνια της νιότης του του δόθηκε η διοίκηση απάνου σrsquo ένα

δυο κομμάτια μέσα στην αρμάδα της Μέξικας πράματα που γινόντανε συχνά

σε μιαν εποχή όπου για μεγαλύτερη αξιοσύνη περνούσε η σκληρή καρδιά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3742

Με το κάμωμα των Πορτουγέζων τον συνεπήρε μια μεγάλη λύσσα Έπεσε

απάνου σε πενήντα Πορτουγέζους ενώ δούλευαν στην ανατολική άκρη του

Τιμόρ και τους πετσόκοψε μια γριά που έλαχε μαζί τους την κρέμασε για

φιγούρα όπως είπε στο μποπρέσο της γαλέρας του και την άφησε ώσπου

έμεινε το σκέλεθρό της Όπως είπανε το καύκαλό της βρισκότανε ακόμα

εκεί τον καιρό που ο αιμοβόρος αυτός κακούργος έγινε κουρσάρος

Όταν βρέθηκαν απάνου στους βράχους της ακρογιαλιάς περάσανε για

σκοτωμένοι από τους ντόπιους Ωστόσο οι Πορτουγέζοι μάσησαν μερικά

παράπονα όταν κυκλοφόρησε κάποια φήμη για τους πραγματικούς φονιάδες

στα οποία το σπανιόλικο στέμμα απάντησε με αξιοπρέπεια θαυμαστή

Τον άλλον μήνα ο Πέδρο κυνήγησε ένα μικρό καράβι με πορτουγέζικη

σημαία σιμά στα νησιά Παλάος Η κυβέρνηση της Λιζμπόνας έστειλε τότες μια

σφοδρή διαμαρτυρία στο βασιλιά της Ισπανίας που νόμισε πως της δίνει

αρκετή ικανοποίηση αλλάζοντας τη θέση του Καζάς και βάζοντάς τον

επικεφαλής των κατεργάρηδων που έλαμναν μέσα στις γαλέρες του κράτους

Όμως είναι φανερό πως η κυβέρνησή του επικροτούσε τα αιμοβόρα του

καμώματα και πως τραβούσε απrsquo αυτόν μεγαλύτερη ωφέλεια στέλνοντάς

τον στις μακρινές εκείνες θάλασσες όπως έλπιζε να κερδίσει την υπόθεση

τρομοκρατώντας τους Πορτουγέζους

Γιrsquo αυτό λίγους μήνες αργότερα ο Καζάς ξαναφαίνεται στην παλιά θέση

του Τη φορά τούτη βάρθηκε να πατήσει ολότελα τα συμφωνημένα ανάμεσα

στις δυο χώρες και καταπιάστηκε νrsquo ανέβει στην Ευρώπη από το δρόμο της

Καλής Ελπίδας Τότες απαντήθηκε με τα δυο καράβια του Λεοκάντιο Κάλβο

μέσα στην ινδική θάλασσα κάπου σιμά στον τροπικό του Αιγόκερω όπως

φαίνεται από τα γραφόμενα του Λεμπρούν

Ο Κάλβο έκραξε στους Σπανιόλους στrsquo όνομα του βασιλέα νrsquo αλλάξουν

δρόμο γιατί όπως τραβούσαν πάσκιζαν να βιάσουν το δρόμο της Ιντίας που

είχαν ανοίξει οι Πορτουγέζοι ενώ κανένας δεν τους πείραζε στο πέρασμα του

Μαγελάνου Ο Πέδρο δε σταμάτησε καν νrsquo ακούσει Ο Κάλβο όμως έχοντας

ενάντιο τον άνεμο αφού τελείωσε τα λόγια του πήρε βόλτα κι έπεσε πίσω

από τους Σπανιόλους που κατέβαιναν ολόπριμα Σε λίγο τους πρόφταξε και

πέφτοντας στο πλευρό τους έριξε απάνου στην κουβέρτα του Καζά κάπου

πενήντα νομάτους αντάμα κι ο ίδιος Ένα ελεεινό μακελειό ακολούθησε Ο

Λεοκάντιο πήρε πρώτος στο μερί μια λαβωματιά από κοντάρι

Απάνου σrsquo αυτά σηκώθηκε ξαφνικά ένας φουρτουνιασμένος άνεμος Τα

δυο καράβια όπως ήταν μπερδεμένα ανάμεσά τους κυλούσαν κουτουλώντας

το rsquoνα τrsquo άλλο με μεγάλες αβαρίες ώσπου η φουρτούνα τα βίασε να

χωρίσουν Όταν έπεσε η νύχτα έχασε ο ένας τον άλλον Ο Κάλβο είχε δίκαιο

να παραπονεθεί για το τέλος που πήρε η ιστορία την ώρα που ξέφυγαν οι

Σπανιόλοι οι μισοί τους σκεπάζανε με τα κορμιά τους την κουβέρτα Ο ίδιος ο

Πέδρο είχε αρπάξει μια σπαθιά στο πρόσωπο από το χέρι του Κάλβο Ένα δυο

όμως Πορτουγέζοι δεν πρόφταξαν να περάσουν στο καράβι τους κι έμειναν

στα χέρια του κακούργου Τους θανάτωσε με τα βασανιστήρια που επινοούσε

με μια σατανική ευκολία

Ανέλπιστα τέσσερα ή πέντε χρόνια αργότερα πέταξε τη βασιλική εύνοια κι

έγινε μπουκανιέρος[4] Αυτό μαρτυρεί πως ούτε η ταπεινότερη εθνική

φιλοδοξία δεν τον έσπρωχνε να πράξει όπως είχε πράξει αλλά απλά η πλέον

άσβηστη δίψα του αιμάτου αφού άρχισε την άτιμη τέχνη του βάζοντας στο

χέρι ένα καράβι της αμερικάνικης αρμάδας με την ελπίδα να εύρει χρυσάφι

με λίγα λόγια πρωτόβαψε τα χέρια του με σπανιόλικο αίμα

Για δυο χρόνια βρίσκεται είτε στα νερά των Αντιλλών είτε σιμά στον

Πράσινον Κάβο Αφάνταστη είναι η γληγοράδα που βάζει στα μακρινά τούτα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3542

Αυτό το καράβι έρχεται από την Ταβίρα Κοιτάξτε Όσο να ξεχωρίσω τη

φιγούρα του θα rsquoχω τελειώσει

Από τώρα κιόλας γεμίζω το ποτήρι μου και το βάζω δίπλα στο καλαμάρι

μου Ο Θεός να σκεπάζει την πρωτεύουσα της Αλγκάρβας από κακό

Καλότυχα παιδιά Το γέλιο σας πετιέται μέσrsquo απrsquo τα βρούλα σαν το κελάηδισμα

μέσrsquo απrsquo τις φωλιές Σηκώνω το ποτήρι μου στην υγειά σας Να που έρχεται

στrsquo αυτί μου μια μακρινή μουσική Δίχως άλλο απόψε θα καθαρίσω για

πάντα απrsquo τα χαρτιά το μαύρο τραπέζι μου

Βέβαια είναι μια σκοτεινή ιστορία το πως χάθηκε ο Λεοκάντιο Κάλβο Μας

χωρίζουν κιόλας παραπάνου από τρακόσα χρόνια Άλλοι είπανε πως πνίγηκε

ανεβαίνοντας στη Λιζμπόνα από την Ιντία κι ακόμα πως τον έπνιξε ο Άγιος

Λορέντζος για τrsquo άπρεπο κάμωμά του να ρίξει το εικόνισμά του στη θάλασσα

λέγοντας πως δεν είχε καθόλου την ανάγκη του για να στρίψει την Καλή

Ελπίδα Άλλοι πάλε είπαν πως τον ρίξανε στη θάλασσα οι σύντροφοί του από

φόβο μην πνιγούν ύστερrsquo από τrsquo άσκημο φέρσιμο του στον Άγιο Λορέντζο

Μια φορά κι οι δυο τούτες ιστορίες φαίνεται πως δεν πάνε απάνου στην

αλήθεια Η αλήθεια κατά τη δική μου γνώμη βρίσκεται μέσα στο βιβλίο

laquoΙστορία των νησιών της Μολούκαςraquo του γιατρού Βάντερ Λεμπρούν Το

βιβλίο τούτο είναι γραμμένο σπανιόλικα στα 1588 Όπως φαίνεται ο

Λεμπρούν αυτός γνώριζε τα σπανιόλικα όπως τη γλώσσα του κι όσα γράφει

δείχνουν πως ήταν ένας σοφός άνθρωπος Περσότερο απrsquo όλα η αμεροληψία

του κάνει το βιβλίο τούτο σίγουρα μοναδικό Οι Κάτου Χώρες λίγα χρόνια

πριν είχανε πετάξει τη σπανιόλικη κυριαρχία κι είχανε πιάσει τις

πορτουγέζικες σκάλες του Ινδικού Απάνου σrsquo αυτά αρμόζει να πάρουμε την

ιστορία με περσότερη τάξη

Τα νησιά της Μολούκας για εκατό χρόνια απάνου κάτου στάθηκαν το

σκάνταλο ανάμεσα στους Σπανιόλους και στους Πορτουγέζους Ο Μαγελάνος

μπόρεσε να τα φτάσει μονάχα στα 1521 μrsquo άλλα λόγια δέκα χρόνια αργότερα

απrsquo τους Πορτουγέζους που είχανε ξεμπαρκάρει στα νησιά αυτά στα 1511 μrsquo

ένα καράβι του Αλμπουκέρκη Είναι φανερό όμως πως δε φάνηκε των

Σπανιόλων αρκετή δόξα ο γύρος της γης γιατί δεν έδειξαν καμιά διάθεση νrsquo

αφήσουνε ήσυχους τους Πορτουγέζους να γεμίζουν τα καράβια τους απrsquo τα

μπαχάρια της Μολούκας Οι Πορτουγέζοι υπερασπίστηκαν τα δίκαια τους κι

έτσι και τα δυο μέρη κράτησαν τη θέση τους με πείσμα ανάλογο με τους

θησαυρούς που είχαν να διαφεντέψουν ή νrsquo αρπάξουν

Η αλήθεια είναι πως υπήρχε η βούλα της 4 Μαΐου του 1493 που όριζε για

σύνορο ανάμεσα στις κτήσεις των δύο εθνών το μεσημβρινό που περνά εκατό

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες κι από τα νησιά του Πράσινου Κάβου

Απrsquo άλλο μέρος οι δυο βασιλιάδες είχαν έρθει σε συμφωνία (7 Ιουνίου

1494) βάζοντας μεταξύ τους το μεσημβρινό που περνά τρακόσες εξήντα

λεύγες δυτικά απrsquo τις Αζόρες Οι Σπανιόλοι ζήτησαν τότες να στηριχτούν στην

τελευταία σύμβαση και δίκαια όμως οι Πορτουγέζοι φώναξαν πως τα δυο

στέμματα δεν είχαν τη δύναμη νrsquo αλλάξουν τίποτα απrsquo την απόφαση που είχε

βγάλει ο Πάπας στα 1493

Η κατάσταση έμεινε η ίδια ως τα 1524 όπου αποφάσισαν να λύσουν τη

διαφορά τους μrsquo ένα είδος συμβούλιο Ανάμεσα στους αντιπρόσωπους της

Σπάνιας βρέθηκε και ο φημισμένος θαλασσινός Σεβαστιανός Καμπότ μαζί με το

γιο του Κολόμπου Δον Φερδινάνδο Μάταια Το κογκρέσο δεν μπόρεσε να

έρθει σε συνεννόηση γιατί η κάθε μερίδα κρατούσε επίμονα το μέρος της Οι

Πορτουγέζοι έκραζαν να λογαριαστούν οι 100 λεύγες από το ανατολικότερο

μέρος της Αζόρας απαίτηση ολότελα ανόητη αφού η βούλα του Βατικανού

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3642

εννοούσε καθαρά πως η γραμμή τούτη έπρεπε να περνά εκατό λεύγες πέρrsquo

από το δυτικότερο σημείο που φτάνουν τα δυο μαζέματα των νησιών που

είπαμε παραπάνου Οι Σπανιόλοι από τrsquo άλλο μέρος έψελναν από το

Μπανταχόθ τα δικά τους υποστηρίζοντας πως είχαν προλάβει τους

Πορτουγέζους στην ανακάλυψη των περισσότερων νησιών της μικρής

Μολούκας Στο τέλος έριξαν στrsquo αυτιά των Πορτουγέζων την αξίωση πως

είναι δικά τους όχι μόνο τα νησιά της Μολούκας παρά και της Σόντας

παραχωρώντας τους ένα μέρος της Αμερικής από την μπούκα του ποταμού

Ματανιάν έως πέρα από το Ρίο Τζανέιρο

Δεν είναι δύσκολο να κρίνει κανένας αν οι Πορτουγέζοι έμειναν

ικανοποιημένοι Οι αντίδικοί τους όμως έδειξαν πως δεν τους σκότιζε ολότελα

πλέον η περίφημη υπόθεση παίρνοντάς την για λυμένη κι έστρεψαν την

προσοχή τους στα παρακάτου λόγια της βούλας

Κατά τα γραφόμενα του Πάπα οι δοσοληψίες των Σπανιόλων με τα νησιά

των μπαχαρικών έπρεπε να γίνουνται από το δρόμο της Δύσης πράμα που

τους στένευε να περνούν μέσα απrsquo το ρέζιγο μπουγάζι του Μαγελάνου και να

παίρνουν βόλτα περισσότερο απrsquo το μισό μήκος της γης Ένας τότες από τους

συμβούλους ο Εστεβάν Γκομέζ βάρθηκε να ζητήξει κάποιο πέρασμα προς τα

βορειοδυτικά και μέσα σε δέκα μήνες το καράβι του έμπαινε στο λιμάνι της

Κορούνιας Ο κόσμος έπιασε το περιγιάλι για να δει το ένδοξο πρόσωπο

κράζοντας ανυπόμονα στους θαλασσοπόρους πριν ακόμα φουντάρουν laquoΤι

φέρατε laquoΚλάβοςraquo (clavos μοσχοκάρφια) απαντάν εκείνοι Η αλήθεια ήτανε

πως η φρεγάτα δεν είχε μέσα παρά σκ λ άβους esclavos κι η

θαλασσοταραχή δεν άφησε την απάντηση τους να φτάξει ολόκληρη στrsquo αυτιά

του κόσμου της Κορούνιας Ο Γκομέζ δεν ερχότανε όπως νόμιζαν από τα

νησιά των μπαχαρικών Αφού βασανίστηκε μέσα στο Σαν Λορέντζο ζητώντας

μάταια πέρασμα για να μη γυρίσει στην Ευρώπη με άδεια χέρια είχε

αιχμαλωτίσει κάμποσους με τη σκέψη να τους πουλήσει για σκλάβους

Πιο σύντομος φάνηκε ο Κάρολος ο V παίρνοντας χωρίς να σκοτιστεί από

τα λόγια της βούλας τον αντίθετο δρόμο για την Ιντία Η κυβέρνηση της

Λιζμπόνας δέχτηκε άσκημα την παράβαση τούτη και τα πράματα μηνούσανε

κακό τέλος Η αλήθεια είναι πως ο Κάρολος V ζωσμένος από πολέμους δεν

επιθυμούσε διόλου να καταπιαστεί άλλον έναν και ζήτηξε να συμβιβαστεί με

τους Πορτουγέζους ειρηνικά Η ευκαιρία δεν άργησε Στα 1529 έχοντας

ανάγκη από χρήματα για να χριστεί βασιλιάς στην Ιταλία τους πρότεινε νrsquo

αγοράσουν τα δικαιώματά του απάνου στα νησιά μετρώντας του τρακόσες

πενήντα χιλιάδες δουκάτα κι έτσι έγινε Μολαταύτα ύστερrsquo από λίγα χρόνια

έπεσαν ξανά στα χέρια του γιου του για να καταντήσουν σχεδόν ευτύς

χτήμα της Ολλανδίας

Μέσα στο βιβλίο του Λεμπρούν βρήκα τα παρακάτου για το Λεοκάντιο

Κάλβο Λίγους μήνες ύστερrsquo από τη δήλωση του Μπανταχόθ με την οποία οι

Σπανιόλοι ζητούσανε δικά τους τα περισσότερα νησιά της ινδικής θάλασσας οι

Πορτουγέζοι έσφαξαν κοντά στα νησιά Μπάντα ένα σπανιόλικο καράβι που

είχε ξεμακρύνει απrsquo το μικρό στόλο που κυβερνούσε ο Πέδρο Καζάς Αυτός ο

Σπανιόλος ήτανε γιος κάποιου κακούργου που σκοτώθηκε από το χέρι του

Κορτέζ ύστερrsquo από το κρέμασμα του Γκουατιμοζίνου επειδής τον είχε πάρει η

σατανική όρεξη να βιάσει μια νέα Ιντιάνα ενώ ήτανε πλέον γέρος εξήντα

χρονών Ο Πέδρο αυτός είχε μια φήμη πιο μαύρη απrsquo τον πατέρα του

Λίγο διάστημα ύστερrsquo απrsquo τη λευτέρωσή του από το κάτεργο όπου πέρασε

σχεδόν όλα τα χρόνια της νιότης του του δόθηκε η διοίκηση απάνου σrsquo ένα

δυο κομμάτια μέσα στην αρμάδα της Μέξικας πράματα που γινόντανε συχνά

σε μιαν εποχή όπου για μεγαλύτερη αξιοσύνη περνούσε η σκληρή καρδιά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3742

Με το κάμωμα των Πορτουγέζων τον συνεπήρε μια μεγάλη λύσσα Έπεσε

απάνου σε πενήντα Πορτουγέζους ενώ δούλευαν στην ανατολική άκρη του

Τιμόρ και τους πετσόκοψε μια γριά που έλαχε μαζί τους την κρέμασε για

φιγούρα όπως είπε στο μποπρέσο της γαλέρας του και την άφησε ώσπου

έμεινε το σκέλεθρό της Όπως είπανε το καύκαλό της βρισκότανε ακόμα

εκεί τον καιρό που ο αιμοβόρος αυτός κακούργος έγινε κουρσάρος

Όταν βρέθηκαν απάνου στους βράχους της ακρογιαλιάς περάσανε για

σκοτωμένοι από τους ντόπιους Ωστόσο οι Πορτουγέζοι μάσησαν μερικά

παράπονα όταν κυκλοφόρησε κάποια φήμη για τους πραγματικούς φονιάδες

στα οποία το σπανιόλικο στέμμα απάντησε με αξιοπρέπεια θαυμαστή

Τον άλλον μήνα ο Πέδρο κυνήγησε ένα μικρό καράβι με πορτουγέζικη

σημαία σιμά στα νησιά Παλάος Η κυβέρνηση της Λιζμπόνας έστειλε τότες μια

σφοδρή διαμαρτυρία στο βασιλιά της Ισπανίας που νόμισε πως της δίνει

αρκετή ικανοποίηση αλλάζοντας τη θέση του Καζάς και βάζοντάς τον

επικεφαλής των κατεργάρηδων που έλαμναν μέσα στις γαλέρες του κράτους

Όμως είναι φανερό πως η κυβέρνησή του επικροτούσε τα αιμοβόρα του

καμώματα και πως τραβούσε απrsquo αυτόν μεγαλύτερη ωφέλεια στέλνοντάς

τον στις μακρινές εκείνες θάλασσες όπως έλπιζε να κερδίσει την υπόθεση

τρομοκρατώντας τους Πορτουγέζους

Γιrsquo αυτό λίγους μήνες αργότερα ο Καζάς ξαναφαίνεται στην παλιά θέση

του Τη φορά τούτη βάρθηκε να πατήσει ολότελα τα συμφωνημένα ανάμεσα

στις δυο χώρες και καταπιάστηκε νrsquo ανέβει στην Ευρώπη από το δρόμο της

Καλής Ελπίδας Τότες απαντήθηκε με τα δυο καράβια του Λεοκάντιο Κάλβο

μέσα στην ινδική θάλασσα κάπου σιμά στον τροπικό του Αιγόκερω όπως

φαίνεται από τα γραφόμενα του Λεμπρούν

Ο Κάλβο έκραξε στους Σπανιόλους στrsquo όνομα του βασιλέα νrsquo αλλάξουν

δρόμο γιατί όπως τραβούσαν πάσκιζαν να βιάσουν το δρόμο της Ιντίας που

είχαν ανοίξει οι Πορτουγέζοι ενώ κανένας δεν τους πείραζε στο πέρασμα του

Μαγελάνου Ο Πέδρο δε σταμάτησε καν νrsquo ακούσει Ο Κάλβο όμως έχοντας

ενάντιο τον άνεμο αφού τελείωσε τα λόγια του πήρε βόλτα κι έπεσε πίσω

από τους Σπανιόλους που κατέβαιναν ολόπριμα Σε λίγο τους πρόφταξε και

πέφτοντας στο πλευρό τους έριξε απάνου στην κουβέρτα του Καζά κάπου

πενήντα νομάτους αντάμα κι ο ίδιος Ένα ελεεινό μακελειό ακολούθησε Ο

Λεοκάντιο πήρε πρώτος στο μερί μια λαβωματιά από κοντάρι

Απάνου σrsquo αυτά σηκώθηκε ξαφνικά ένας φουρτουνιασμένος άνεμος Τα

δυο καράβια όπως ήταν μπερδεμένα ανάμεσά τους κυλούσαν κουτουλώντας

το rsquoνα τrsquo άλλο με μεγάλες αβαρίες ώσπου η φουρτούνα τα βίασε να

χωρίσουν Όταν έπεσε η νύχτα έχασε ο ένας τον άλλον Ο Κάλβο είχε δίκαιο

να παραπονεθεί για το τέλος που πήρε η ιστορία την ώρα που ξέφυγαν οι

Σπανιόλοι οι μισοί τους σκεπάζανε με τα κορμιά τους την κουβέρτα Ο ίδιος ο

Πέδρο είχε αρπάξει μια σπαθιά στο πρόσωπο από το χέρι του Κάλβο Ένα δυο

όμως Πορτουγέζοι δεν πρόφταξαν να περάσουν στο καράβι τους κι έμειναν

στα χέρια του κακούργου Τους θανάτωσε με τα βασανιστήρια που επινοούσε

με μια σατανική ευκολία

Ανέλπιστα τέσσερα ή πέντε χρόνια αργότερα πέταξε τη βασιλική εύνοια κι

έγινε μπουκανιέρος[4] Αυτό μαρτυρεί πως ούτε η ταπεινότερη εθνική

φιλοδοξία δεν τον έσπρωχνε να πράξει όπως είχε πράξει αλλά απλά η πλέον

άσβηστη δίψα του αιμάτου αφού άρχισε την άτιμη τέχνη του βάζοντας στο

χέρι ένα καράβι της αμερικάνικης αρμάδας με την ελπίδα να εύρει χρυσάφι

με λίγα λόγια πρωτόβαψε τα χέρια του με σπανιόλικο αίμα

Για δυο χρόνια βρίσκεται είτε στα νερά των Αντιλλών είτε σιμά στον

Πράσινον Κάβο Αφάνταστη είναι η γληγοράδα που βάζει στα μακρινά τούτα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3642

εννοούσε καθαρά πως η γραμμή τούτη έπρεπε να περνά εκατό λεύγες πέρrsquo

από το δυτικότερο σημείο που φτάνουν τα δυο μαζέματα των νησιών που

είπαμε παραπάνου Οι Σπανιόλοι από τrsquo άλλο μέρος έψελναν από το

Μπανταχόθ τα δικά τους υποστηρίζοντας πως είχαν προλάβει τους

Πορτουγέζους στην ανακάλυψη των περισσότερων νησιών της μικρής

Μολούκας Στο τέλος έριξαν στrsquo αυτιά των Πορτουγέζων την αξίωση πως

είναι δικά τους όχι μόνο τα νησιά της Μολούκας παρά και της Σόντας

παραχωρώντας τους ένα μέρος της Αμερικής από την μπούκα του ποταμού

Ματανιάν έως πέρα από το Ρίο Τζανέιρο

Δεν είναι δύσκολο να κρίνει κανένας αν οι Πορτουγέζοι έμειναν

ικανοποιημένοι Οι αντίδικοί τους όμως έδειξαν πως δεν τους σκότιζε ολότελα

πλέον η περίφημη υπόθεση παίρνοντάς την για λυμένη κι έστρεψαν την

προσοχή τους στα παρακάτου λόγια της βούλας

Κατά τα γραφόμενα του Πάπα οι δοσοληψίες των Σπανιόλων με τα νησιά

των μπαχαρικών έπρεπε να γίνουνται από το δρόμο της Δύσης πράμα που

τους στένευε να περνούν μέσα απrsquo το ρέζιγο μπουγάζι του Μαγελάνου και να

παίρνουν βόλτα περισσότερο απrsquo το μισό μήκος της γης Ένας τότες από τους

συμβούλους ο Εστεβάν Γκομέζ βάρθηκε να ζητήξει κάποιο πέρασμα προς τα

βορειοδυτικά και μέσα σε δέκα μήνες το καράβι του έμπαινε στο λιμάνι της

Κορούνιας Ο κόσμος έπιασε το περιγιάλι για να δει το ένδοξο πρόσωπο

κράζοντας ανυπόμονα στους θαλασσοπόρους πριν ακόμα φουντάρουν laquoΤι

φέρατε laquoΚλάβοςraquo (clavos μοσχοκάρφια) απαντάν εκείνοι Η αλήθεια ήτανε

πως η φρεγάτα δεν είχε μέσα παρά σκ λ άβους esclavos κι η

θαλασσοταραχή δεν άφησε την απάντηση τους να φτάξει ολόκληρη στrsquo αυτιά

του κόσμου της Κορούνιας Ο Γκομέζ δεν ερχότανε όπως νόμιζαν από τα

νησιά των μπαχαρικών Αφού βασανίστηκε μέσα στο Σαν Λορέντζο ζητώντας

μάταια πέρασμα για να μη γυρίσει στην Ευρώπη με άδεια χέρια είχε

αιχμαλωτίσει κάμποσους με τη σκέψη να τους πουλήσει για σκλάβους

Πιο σύντομος φάνηκε ο Κάρολος ο V παίρνοντας χωρίς να σκοτιστεί από

τα λόγια της βούλας τον αντίθετο δρόμο για την Ιντία Η κυβέρνηση της

Λιζμπόνας δέχτηκε άσκημα την παράβαση τούτη και τα πράματα μηνούσανε

κακό τέλος Η αλήθεια είναι πως ο Κάρολος V ζωσμένος από πολέμους δεν

επιθυμούσε διόλου να καταπιαστεί άλλον έναν και ζήτηξε να συμβιβαστεί με

τους Πορτουγέζους ειρηνικά Η ευκαιρία δεν άργησε Στα 1529 έχοντας

ανάγκη από χρήματα για να χριστεί βασιλιάς στην Ιταλία τους πρότεινε νrsquo

αγοράσουν τα δικαιώματά του απάνου στα νησιά μετρώντας του τρακόσες

πενήντα χιλιάδες δουκάτα κι έτσι έγινε Μολαταύτα ύστερrsquo από λίγα χρόνια

έπεσαν ξανά στα χέρια του γιου του για να καταντήσουν σχεδόν ευτύς

χτήμα της Ολλανδίας

Μέσα στο βιβλίο του Λεμπρούν βρήκα τα παρακάτου για το Λεοκάντιο

Κάλβο Λίγους μήνες ύστερrsquo από τη δήλωση του Μπανταχόθ με την οποία οι

Σπανιόλοι ζητούσανε δικά τους τα περισσότερα νησιά της ινδικής θάλασσας οι

Πορτουγέζοι έσφαξαν κοντά στα νησιά Μπάντα ένα σπανιόλικο καράβι που

είχε ξεμακρύνει απrsquo το μικρό στόλο που κυβερνούσε ο Πέδρο Καζάς Αυτός ο

Σπανιόλος ήτανε γιος κάποιου κακούργου που σκοτώθηκε από το χέρι του

Κορτέζ ύστερrsquo από το κρέμασμα του Γκουατιμοζίνου επειδής τον είχε πάρει η

σατανική όρεξη να βιάσει μια νέα Ιντιάνα ενώ ήτανε πλέον γέρος εξήντα

χρονών Ο Πέδρο αυτός είχε μια φήμη πιο μαύρη απrsquo τον πατέρα του

Λίγο διάστημα ύστερrsquo απrsquo τη λευτέρωσή του από το κάτεργο όπου πέρασε

σχεδόν όλα τα χρόνια της νιότης του του δόθηκε η διοίκηση απάνου σrsquo ένα

δυο κομμάτια μέσα στην αρμάδα της Μέξικας πράματα που γινόντανε συχνά

σε μιαν εποχή όπου για μεγαλύτερη αξιοσύνη περνούσε η σκληρή καρδιά

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3742

Με το κάμωμα των Πορτουγέζων τον συνεπήρε μια μεγάλη λύσσα Έπεσε

απάνου σε πενήντα Πορτουγέζους ενώ δούλευαν στην ανατολική άκρη του

Τιμόρ και τους πετσόκοψε μια γριά που έλαχε μαζί τους την κρέμασε για

φιγούρα όπως είπε στο μποπρέσο της γαλέρας του και την άφησε ώσπου

έμεινε το σκέλεθρό της Όπως είπανε το καύκαλό της βρισκότανε ακόμα

εκεί τον καιρό που ο αιμοβόρος αυτός κακούργος έγινε κουρσάρος

Όταν βρέθηκαν απάνου στους βράχους της ακρογιαλιάς περάσανε για

σκοτωμένοι από τους ντόπιους Ωστόσο οι Πορτουγέζοι μάσησαν μερικά

παράπονα όταν κυκλοφόρησε κάποια φήμη για τους πραγματικούς φονιάδες

στα οποία το σπανιόλικο στέμμα απάντησε με αξιοπρέπεια θαυμαστή

Τον άλλον μήνα ο Πέδρο κυνήγησε ένα μικρό καράβι με πορτουγέζικη

σημαία σιμά στα νησιά Παλάος Η κυβέρνηση της Λιζμπόνας έστειλε τότες μια

σφοδρή διαμαρτυρία στο βασιλιά της Ισπανίας που νόμισε πως της δίνει

αρκετή ικανοποίηση αλλάζοντας τη θέση του Καζάς και βάζοντάς τον

επικεφαλής των κατεργάρηδων που έλαμναν μέσα στις γαλέρες του κράτους

Όμως είναι φανερό πως η κυβέρνησή του επικροτούσε τα αιμοβόρα του

καμώματα και πως τραβούσε απrsquo αυτόν μεγαλύτερη ωφέλεια στέλνοντάς

τον στις μακρινές εκείνες θάλασσες όπως έλπιζε να κερδίσει την υπόθεση

τρομοκρατώντας τους Πορτουγέζους

Γιrsquo αυτό λίγους μήνες αργότερα ο Καζάς ξαναφαίνεται στην παλιά θέση

του Τη φορά τούτη βάρθηκε να πατήσει ολότελα τα συμφωνημένα ανάμεσα

στις δυο χώρες και καταπιάστηκε νrsquo ανέβει στην Ευρώπη από το δρόμο της

Καλής Ελπίδας Τότες απαντήθηκε με τα δυο καράβια του Λεοκάντιο Κάλβο

μέσα στην ινδική θάλασσα κάπου σιμά στον τροπικό του Αιγόκερω όπως

φαίνεται από τα γραφόμενα του Λεμπρούν

Ο Κάλβο έκραξε στους Σπανιόλους στrsquo όνομα του βασιλέα νrsquo αλλάξουν

δρόμο γιατί όπως τραβούσαν πάσκιζαν να βιάσουν το δρόμο της Ιντίας που

είχαν ανοίξει οι Πορτουγέζοι ενώ κανένας δεν τους πείραζε στο πέρασμα του

Μαγελάνου Ο Πέδρο δε σταμάτησε καν νrsquo ακούσει Ο Κάλβο όμως έχοντας

ενάντιο τον άνεμο αφού τελείωσε τα λόγια του πήρε βόλτα κι έπεσε πίσω

από τους Σπανιόλους που κατέβαιναν ολόπριμα Σε λίγο τους πρόφταξε και

πέφτοντας στο πλευρό τους έριξε απάνου στην κουβέρτα του Καζά κάπου

πενήντα νομάτους αντάμα κι ο ίδιος Ένα ελεεινό μακελειό ακολούθησε Ο

Λεοκάντιο πήρε πρώτος στο μερί μια λαβωματιά από κοντάρι

Απάνου σrsquo αυτά σηκώθηκε ξαφνικά ένας φουρτουνιασμένος άνεμος Τα

δυο καράβια όπως ήταν μπερδεμένα ανάμεσά τους κυλούσαν κουτουλώντας

το rsquoνα τrsquo άλλο με μεγάλες αβαρίες ώσπου η φουρτούνα τα βίασε να

χωρίσουν Όταν έπεσε η νύχτα έχασε ο ένας τον άλλον Ο Κάλβο είχε δίκαιο

να παραπονεθεί για το τέλος που πήρε η ιστορία την ώρα που ξέφυγαν οι

Σπανιόλοι οι μισοί τους σκεπάζανε με τα κορμιά τους την κουβέρτα Ο ίδιος ο

Πέδρο είχε αρπάξει μια σπαθιά στο πρόσωπο από το χέρι του Κάλβο Ένα δυο

όμως Πορτουγέζοι δεν πρόφταξαν να περάσουν στο καράβι τους κι έμειναν

στα χέρια του κακούργου Τους θανάτωσε με τα βασανιστήρια που επινοούσε

με μια σατανική ευκολία

Ανέλπιστα τέσσερα ή πέντε χρόνια αργότερα πέταξε τη βασιλική εύνοια κι

έγινε μπουκανιέρος[4] Αυτό μαρτυρεί πως ούτε η ταπεινότερη εθνική

φιλοδοξία δεν τον έσπρωχνε να πράξει όπως είχε πράξει αλλά απλά η πλέον

άσβηστη δίψα του αιμάτου αφού άρχισε την άτιμη τέχνη του βάζοντας στο

χέρι ένα καράβι της αμερικάνικης αρμάδας με την ελπίδα να εύρει χρυσάφι

με λίγα λόγια πρωτόβαψε τα χέρια του με σπανιόλικο αίμα

Για δυο χρόνια βρίσκεται είτε στα νερά των Αντιλλών είτε σιμά στον

Πράσινον Κάβο Αφάνταστη είναι η γληγοράδα που βάζει στα μακρινά τούτα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3742

Με το κάμωμα των Πορτουγέζων τον συνεπήρε μια μεγάλη λύσσα Έπεσε

απάνου σε πενήντα Πορτουγέζους ενώ δούλευαν στην ανατολική άκρη του

Τιμόρ και τους πετσόκοψε μια γριά που έλαχε μαζί τους την κρέμασε για

φιγούρα όπως είπε στο μποπρέσο της γαλέρας του και την άφησε ώσπου

έμεινε το σκέλεθρό της Όπως είπανε το καύκαλό της βρισκότανε ακόμα

εκεί τον καιρό που ο αιμοβόρος αυτός κακούργος έγινε κουρσάρος

Όταν βρέθηκαν απάνου στους βράχους της ακρογιαλιάς περάσανε για

σκοτωμένοι από τους ντόπιους Ωστόσο οι Πορτουγέζοι μάσησαν μερικά

παράπονα όταν κυκλοφόρησε κάποια φήμη για τους πραγματικούς φονιάδες

στα οποία το σπανιόλικο στέμμα απάντησε με αξιοπρέπεια θαυμαστή

Τον άλλον μήνα ο Πέδρο κυνήγησε ένα μικρό καράβι με πορτουγέζικη

σημαία σιμά στα νησιά Παλάος Η κυβέρνηση της Λιζμπόνας έστειλε τότες μια

σφοδρή διαμαρτυρία στο βασιλιά της Ισπανίας που νόμισε πως της δίνει

αρκετή ικανοποίηση αλλάζοντας τη θέση του Καζάς και βάζοντάς τον

επικεφαλής των κατεργάρηδων που έλαμναν μέσα στις γαλέρες του κράτους

Όμως είναι φανερό πως η κυβέρνησή του επικροτούσε τα αιμοβόρα του

καμώματα και πως τραβούσε απrsquo αυτόν μεγαλύτερη ωφέλεια στέλνοντάς

τον στις μακρινές εκείνες θάλασσες όπως έλπιζε να κερδίσει την υπόθεση

τρομοκρατώντας τους Πορτουγέζους

Γιrsquo αυτό λίγους μήνες αργότερα ο Καζάς ξαναφαίνεται στην παλιά θέση

του Τη φορά τούτη βάρθηκε να πατήσει ολότελα τα συμφωνημένα ανάμεσα

στις δυο χώρες και καταπιάστηκε νrsquo ανέβει στην Ευρώπη από το δρόμο της

Καλής Ελπίδας Τότες απαντήθηκε με τα δυο καράβια του Λεοκάντιο Κάλβο

μέσα στην ινδική θάλασσα κάπου σιμά στον τροπικό του Αιγόκερω όπως

φαίνεται από τα γραφόμενα του Λεμπρούν

Ο Κάλβο έκραξε στους Σπανιόλους στrsquo όνομα του βασιλέα νrsquo αλλάξουν

δρόμο γιατί όπως τραβούσαν πάσκιζαν να βιάσουν το δρόμο της Ιντίας που

είχαν ανοίξει οι Πορτουγέζοι ενώ κανένας δεν τους πείραζε στο πέρασμα του

Μαγελάνου Ο Πέδρο δε σταμάτησε καν νrsquo ακούσει Ο Κάλβο όμως έχοντας

ενάντιο τον άνεμο αφού τελείωσε τα λόγια του πήρε βόλτα κι έπεσε πίσω

από τους Σπανιόλους που κατέβαιναν ολόπριμα Σε λίγο τους πρόφταξε και

πέφτοντας στο πλευρό τους έριξε απάνου στην κουβέρτα του Καζά κάπου

πενήντα νομάτους αντάμα κι ο ίδιος Ένα ελεεινό μακελειό ακολούθησε Ο

Λεοκάντιο πήρε πρώτος στο μερί μια λαβωματιά από κοντάρι

Απάνου σrsquo αυτά σηκώθηκε ξαφνικά ένας φουρτουνιασμένος άνεμος Τα

δυο καράβια όπως ήταν μπερδεμένα ανάμεσά τους κυλούσαν κουτουλώντας

το rsquoνα τrsquo άλλο με μεγάλες αβαρίες ώσπου η φουρτούνα τα βίασε να

χωρίσουν Όταν έπεσε η νύχτα έχασε ο ένας τον άλλον Ο Κάλβο είχε δίκαιο

να παραπονεθεί για το τέλος που πήρε η ιστορία την ώρα που ξέφυγαν οι

Σπανιόλοι οι μισοί τους σκεπάζανε με τα κορμιά τους την κουβέρτα Ο ίδιος ο

Πέδρο είχε αρπάξει μια σπαθιά στο πρόσωπο από το χέρι του Κάλβο Ένα δυο

όμως Πορτουγέζοι δεν πρόφταξαν να περάσουν στο καράβι τους κι έμειναν

στα χέρια του κακούργου Τους θανάτωσε με τα βασανιστήρια που επινοούσε

με μια σατανική ευκολία

Ανέλπιστα τέσσερα ή πέντε χρόνια αργότερα πέταξε τη βασιλική εύνοια κι

έγινε μπουκανιέρος[4] Αυτό μαρτυρεί πως ούτε η ταπεινότερη εθνική

φιλοδοξία δεν τον έσπρωχνε να πράξει όπως είχε πράξει αλλά απλά η πλέον

άσβηστη δίψα του αιμάτου αφού άρχισε την άτιμη τέχνη του βάζοντας στο

χέρι ένα καράβι της αμερικάνικης αρμάδας με την ελπίδα να εύρει χρυσάφι

με λίγα λόγια πρωτόβαψε τα χέρια του με σπανιόλικο αίμα

Για δυο χρόνια βρίσκεται είτε στα νερά των Αντιλλών είτε σιμά στον

Πράσινον Κάβο Αφάνταστη είναι η γληγοράδα που βάζει στα μακρινά τούτα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

στην υγειά σας Πίνω στην υγειά των ζωντανών και παρακαλώ για την 3842

ταξίδια Η Αμερική και η Ιντία του πληρώνουν ταχτικά χαράτσι όπως οι

Σπανιόλοι και οι Πορτουγέζοι του δίνουν να πιει αίμα Και για τους δυο είναι ο

δ ιάβολ ος

Όπως φαίνεται το παλαιό μίσος του απάνου στο Λεοκάντιο Κάλβο τον

σπιρούνισε στο τέλος να περάσει στη θάλασσα της Ιντίας Κανένας δεν ξέρει

πώς έπεσε στα νύχια του ο κακόμοιρος ο Πορτουγέζος Βγήκε η φήμη πως

τον έχωσε ζωντανόν Αντάμα με το Λεοκάντιο είχε πιάσει και τον αδερφό του

Σιδόνιο Τούτον τον θανάτωσε γαργαλώντας τον Ο Πέδρο βασάνιζε κάποτε

τους οχτρούς ταυ μrsquo ένα παρόμοιο τρόπο

1

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ

Σηκώνω το ποτήρι μου και πίνω Ο Θεός να σκεπάζει την πρωτεύουσα της

Αλγκάρβας από κακό Καλότυχα παιδιά του Φάρο σηκώνω το ποτήρι μου

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3942

ειρήνη εκεινών που rsquoναι στον κάτω κόσμο

Αφήστε με να κλάψω από αγάπη για ένα ξερονήσι του Ωκεανού που

απάνω του αυτή τη στιγμή ταξιδεύει ένα βουβό σύννεφο Δίχως άλλο

απόψε θα καθαρίσω από ένα σωρό χαρτιά το μαύρο τραπέζι μου Λάβετε λίγη

υπομονή θέλω να βάλω λίγα λόγια ακόμα λίγα λόγια του κρασιού

Τάχα ήρτε στο κεφάλι κανενός ένα τέτοιο πράμα Όπως κι αν το

πάρουμε είναι πρωτάκουστο Ο άνθρωπος αυτός αντάμα με τον οποίον

έζησα ήτανε ο Καζάς ο Πέδρο Καζάς τrsquo όνομά του ήτανε γραμμένο ανάμεσα

στα βυζιά του Ή έζησε τρακόσα χρόνια ή γύρισε απrsquo τον Άδη Εγώ όμως

ξέρω πως ανέβηκε απrsquo την Κόλαση Είχε περάσει από πάνω του κάτι που δεν

είναι του απάνου κόσμου Αυτό είναι απίστευτο για όλους εξόν από μένα Και

όμως όπως όλοι σας κι εγώ είμαι παιδί της γης τούτης

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανε η ψυχή μου βιασμένη να παραδεχτεί για

αλήθεια ένα πράμα που θα rsquoτανε ψέμα για όλες τις γενεές των ανθρώπων

που έχουν περάσει απάνου από τη σφαίρα μας

Κοιτάξτε Θα παρακαλούσα με δάκρυα να με πιστέψουν ανθρώπους που

περιφρονώ Ο πιο τιποτένιος άνθρωπος θα rsquoτανε αδερφός μου αν έδινε μια

μικρή πίστη στα λόγια μου Θα του πουλούσα την ψυχή μου

Βλέπω να με περιπαίζουν πρόσωπα που περιφρονώ Και όμως έχω τρομερή

ανάγκη από την πίστη τους

Κοιτάξτε Θα έπνιγα από μίσος τους πρόστυχους αυτουνούς Να η αλήθεια

του κόσμου που παίρνει με το μέρος της τους πιο τιποτένιους για να μου

ανοίξει τις φλέβες από απελπισία

Γυρίζουν μέσα στο κεφάλι μου πράματα που δεν τα είπε κανένας ούτε

εγώ μπορώ να τα πω Αν ήμουν στη θέση σας ξέρω πως θα rsquoκανα όπως

κάνετε δε θα πίστευα το συλλογίστηκα και το ξέρω

Αυτή η σκέψη ωστόσο δε με κάνει να σας συχωρέσω Δεν καταλαβαίνω

πως είναι σωστό να δείξω καμιά επιείκεια για την απιστία σας Το μυαλό μου

έπαθε κάποια ανάκουστη μεταβολή Η καρδιά μου τρέμει και χτυπά συχνά σα

να περιμένει ολοένα κάτι φοβερό

Να που καταλαβαίνω την πικρή ανάγκη να ζητιανέψω από τους φτωχούς

του κόσμου να πλύνω τα λερωμένα ποδάρια σας με τα χέρια μου Για μένα

είναι πλέον σιμά μου κάτι που για σας είναι όξω από τα πλέον τολμηρά

σύνορά σας

Μας χωρίζει ένα χάος Μολαταύτα ζητώ με δάκρυα την πίστη σας Μα όλα

μπορεί να τα ζητήσει κανένας όξω απrsquo αυτή Δεν είναι τάχα το ίδιο μια μύγα

που περνά βουίζοντας και η καμπάνα της Μόσκας που ζυγίζει εκατόν

ογδόντα χιλιάδες κιλά για το αυτί ενός άπιστου

Κανείς δε δοκίμασε ακόμα το σκληρό βάσανο που περνώ Στη ζωή μου

περιφρόνησα τους ομοίους μου και να τώρα που χρειάζουμαι το πλέον

δυσκολόδοτο πράμα απrsquo αυτούς την πίστη τους Έχω την ανάγκη τους όσο

ένας απελπισμένος χρειάζεται ένα μαχαίρι για να σκοτωθεί Όξω απrsquo αυτό

τους περιφρονώ όπως πάντα

Αφήστε με να κλάψω για ένα ρημονήσι του Ωκεανού Οι νύχτες είναι

ψυχρές και καθαρές Κάποτε κάποτε περνά χαμηλά απάνω απrsquo τη θάλασσα

ένα παράξενο σύννεφο αραιό και κλωσμένο σαν καπνός από τσιγάρο Το

μυαλό μου είναι καθαρό όπως ο ουρανός του Πόρτου τον Απρίλη

Πάγω και κάθουμαι κοντά στο κανάλι και κοιτάζω τον πράσινο βυθό για να

δω να περνά κανένα ψάρι Συχνά έρχεται στο κεφάλι μου η ιδέα πως είμαι

μοναχός απάνω σrsquo ένα νεκρό άστρο Και όμως ανάμεσα στις πέτρες βρίσκω

κάποτε κάτι μικρά λουλούδια που δεν τα είχα δει ως τα τώρα

Άραγες γιατί να χασμουριέμαι τόσο συχνά Ανοίγω το στόμα μου άθελα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4042

χωρίς να νυστάζω Δεν κοιμάμαι ολότελα Μου φαίνεται πως ποτές μου δε

νύσταξα

Δεν πιστεύω να δω πια τον ήλιο Η νύχτα που με ζώνει δεν περιμένει

καμιάν αυγή

Σηκώνω το κεφάλι και βλέπω από πάνω μου τον Σταυρό της Νοτιάς Το

νησί μου λες και σιμώνει ολοένα στον πόλο Τα άστρα είναι μεγάλα με μια

καθαρή περιφέρεια Μολαταύτα βγάζουν

μια χλωμή λάμψη κι είναι βαμμένα με χρυσά χρώματα

Το κρύο μου καίει το πρόσωπο Η ατμόσφαιρα είναι καθαρή και σιωπηλή

Ακούω να παφλάζουν γύρω μου βαθιά ζαφειρένια ρέματα

Με ζώνουν νερά Όλη η γης είναι σκεπασμένη από νερά

Το καλύβι μου κάθεται φοβισμένο κάτου απrsquo τα ακίνητα άστρα Στη θέση

του Μακρόραμφου στέκεται ένα άστρο δυο φορές χοντρύτερο από του

Κενταύρου Χαμηλά στο μέρος της Νοτιάς ένα άλλο με χρώμα κρασιού ρίχνει

τη λυπηρή αντιφεγγιά του μέσα στο τυφλό χάος του Ωκεανού Ώρες ώρες

καταλαβαίνω στο πρόσωπό μου ένα ρέμα από ζεστόν αγέρα που μου φέρνει

μια μυρουδιά σαν από θειάφι

Δεν ξέρω ποιος σατανάς φοβερίζει την ψυχή μου Κρημνίζουμαι μέσα σrsquo ένα

έρημο και κρύο χάος έχοντας πλάι μου μιαν αχτίνα που κατεβαίνει

κατεβαίνει χωρίς τέλος Το κρύο μού καίει τα κρέατα

Για δες Τάχα ο μεγάλος Θεός μου δάνεισε τα μάτια του σήμερα Βλέπω

τη σκιά μου να μακραίνει να μακραίνει η άκρη της ψιλότερη από μια

τρίχα βρίσκεται σε ανιστόρητο βάθος

Κοιτάξτε Κοιτάξτε Βλέπω καθαρά Ο ουρανός κόβεται από ένα σταχτί

βουνό πλουμισμένο με κάτι μεγάλα λουλούδια από φωτιά

Σα να ακούγω μια μακρινή αρμονία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4142

Έχω την ιδέα πως ο laquoΠέδρο Καζάςraquo έχει τα σφάλματα και τις χάρες της

νιότης Σήμερα θrsquo άλλαζα τη γλώσσα του σε πολλές μεριές θα rsquoβγαζα από

μέσα και πολλά φανταχτερά από κείνα ίσα ίσα πrsquo αρέσουνε στον κόσμο

Μολαταύτα δεν έχει και πολλή σαβούρα μάλιστα απορώ κι εγώ ο ίδιος πως

βγήκανε τόσα αληθινά πράματα από την πέννα μου που την κράταγε τούτο

το ίδιο χέρι που τότες ήτανε ντελικάτο σαν παιδιακίσιο

Αλλά τώρα δεν είναι καιρός για τέτοια θέλω μονάχα να πω δυο λόγια για

την επίδραση που λένε πως είχε ο laquoΠέδρο Καζάςraquo και γενικά το γράψιμό μου

απάνου στη νέα λογοτεχνία της Ελλάδας

Εγώ δεν το παραδέχουμαι Γιατί όξω από κάποια εξωτερικά πράματα στη

γλώσσα και στη μορφή του λόγου γενικά που ξομπλιάσανε από μένα κάποιοι

λογοτέχνες και που τα ξεφυλλίσανε σε κούφια σκέρτσα και σε ψεύτικες

απομιμήσεις η επίδραση η βαθύτερη στην ουσία ώστε να γίνει ένα έργο πιο

τίμιο και πιο απλό κι αυστηρό μια τέτοια επίδραση δεν υπάρχει Δηλαδή μrsquo

άλλα λόγια δεν είχε επίδραση απάνου στη ζωή μας κι αυτό θα πει πως

κανένα καλό δε βγήκε από μένα για τους άλλους Πολλοί μrsquo όλο που λένε

πως ωφεληθήκανε από μένα με τα έργα τους δείχνουνε ότι τα πήρανε όλα

στrsquo αλαφριά αφού δε νοιώσανε μέσα στο γράψιμό μου κάποιο πράγμα που

rsquoναι το τ ιμ ιό τ ατ ον

Αυτό φαίνεται φανερά από την ξεπεσούρα στην οποία βρίσκεται η τέχνη

μας σήμερα που πάει κατρακυλώντας Ο Νάρκισσος ζαλίστηκε πια να κοιτάζει

την ψεύτικη ομορφιά του στο νερό κι έπεσε μέσα και το rsquoκανε βούρκο και

κολυμπά λασπωμένος και φχαριστημένος

Την τέχνη την πήραμε στα χωρατά ο καθένας γράφει και ζωγραφίζει Δεν

υπάρχει ανοησία ξυπνάδα κρυάδα κουβέντα νερουλιασμένη που να μη

γίνεται βιβλίο γυναικολογήματα λόγια αδιαφόρετα σαν εκείνα που λέγει

όλος ο κόσμος γίνουνται αξιομνημόνευτα πράματα Κι όλα τούτα γραμμένα

με τον πιο άτεχνο τρόπο Όσοι διαβάζουνε άλλοι τόσοι γράφουνε Κανένας

δεν έχει πια παράπονο και καμαρώνουμε Άνθρωποι που δεν είναι ούτε καν

για αναγνώστες γίνουνται συγγραφείς Ανακαλύψανε το δυτικό πόλο γιατί

το βόρειο και το νότιο τον βρήκανε πια θέλω να πω για την πραγματικότητα

την ξώπετση και την εξωτερική τη χεροπιαστή πραγματικότητα Οι δε

περισσότεροι απrsquo όσους κρίνουνε οι δικαστές κι οι ελλανοδίκες να πούμε της

τέχνης αυτοί γράφουνε γράφουνε τι ψυχολογίες τι υποσυνείδητα τι

ιψενικά τρίγωνα τι πασχαλικά τετράγωνα τι σοφίες που τρέμει ο κόσμος τι

θεωρίες φοβερά πράματα Κι όλα τούτα για τίποτα Μα τι πράμα είναι η

Τέχνη Χαμπάρι Πέρα βρέχει Παίρνουνε το έργο συνοφρυώνουνται σαν το

γιατρό πιάνουνε ύστερα το νυστέρι και το κάνουνε κιμά ψιλόν ψιλό για να

τον χωνέψει το κοινό που δεν μπορεί να φάει το ψαχνό αλιάνιστο Τι είπε ο

Προυστ τι έκανε ο Μποντελέρ σε πόσες εκδόσεις βγήκε ο τάδες Επιστήμη

κύριε εδώ δεν περνάνε αφέλειες Με τέτοια λοιπόν καθοδήγηση γέμισε ο

κόσμος από λογής λογής ξεράσματα και χαρτοφάναρα

Λοιπόν έτσι θα ανεβάσετε το ιδεώδες της ζωής Με τέτοια έμπλαστρα θα

γιατρέψετε τη σακατεμένη ανθρωπότητα που τη δέρνει την κακομοίρα η

ψευτιά κι η απάτη Κι εσείς δος του ψευτιά στην ψευτιά και φαρμάκι αντίς για

θροφή Γαργαλίζετέ την αυτή την υστερική γυναίκα ξεθεώσετέ την με

πρόστυχα ερωτικά σαλιαρίσματα που κι αυτά είναι χοντροκομμένα και

μπουνταλάδικα αποτελειώστε αυτό το ψοφίμι με τα ναρκωτικά σας που

rsquoχουνε τόση πέραση

Εσείς λοιπόν είσαστε οι ήρωες του πνεύματος οι παιδαγωγοί κείνοι που

ομορφαίνουνε τη ζωή και την κάνουνε πολύτιμη Μα εσείς είσαστε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4242

πάμφτωχοι ανθρωπάκηδες συμβιβαστικοί ευνούχοι που τυραννάτε τα νιάτα

και θα τα ρίξετε στην απελπισία άμα περάσει η πρώτη ζάλη

Βρισκόμαστε λοιπόν ή δε βρισκόμαστε αγαπητέ αναγνώστη εκεί που

βρισκόμαστε τότες πόγραφα τα ίδια παιδί με αγνή καρδιά στον Πρόλογο του

laquoΠέδρο Καζάςraquo Ναι αλίμονο εκεί βρισκόμαστε και σε πολύ χειρότερα

Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο είναι όμως και χρέος μεγάλο Αγώνας

μέγιστος και έσχατος

Πρόσεχε λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου

δόθηκε Μα αν είσαι αληθινός τεχνίτης δε θα το προδώσεις γιατί με το να

είσαι τέτοιος θε να rsquoσαι τίμιος όσο κανένας άνθρωπος κι αξιοπρεπής δίχως να

rsquoσαι ακατάδεχτος κι απάνου σου θα τσακίζουνται οι σαγίτες της κολακείας

και θα χαίρεσαι σε περιστάσεις που άλλοι κλαίνε κι απελπίζουνται και ζητάνε

παρηγοριά στα μικρά και στα τριμμένα μrsquo έναν λόγο αν είσαι αληθινός

τεχνίτης δε φοβάσαι Θάνατο

Δεκέμβρης 1943

[1] Τούτοι οι ατρόμητοι Εγγλέζοι τράβηξαν με την απόφαση να μη γυρίσουν στην Ευρώπη πριν απrsquo τα1925

[2] Σπανιόλικα Αρκούδα

[3] Μια τέτοια πρόληψη κρατά σε κάποια μέρη της Ευρώπης

[4] Boucaniero από τη λέξη Boucan μέρος όπου οι Ιντιάνοι της Αμερικής καπνίζουν τα κρέαταΜπουκανιέροι λεγόντανε οι τυχοδιώκτες που κυνηγούσαν τrsquo αγριόβοδα στο XVI και XVII αιώναΓύριζαν συχνά σε κουρσάρους

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

3942

ειρήνη εκεινών που rsquoναι στον κάτω κόσμο

Αφήστε με να κλάψω από αγάπη για ένα ξερονήσι του Ωκεανού που

απάνω του αυτή τη στιγμή ταξιδεύει ένα βουβό σύννεφο Δίχως άλλο

απόψε θα καθαρίσω από ένα σωρό χαρτιά το μαύρο τραπέζι μου Λάβετε λίγη

υπομονή θέλω να βάλω λίγα λόγια ακόμα λίγα λόγια του κρασιού

Τάχα ήρτε στο κεφάλι κανενός ένα τέτοιο πράμα Όπως κι αν το

πάρουμε είναι πρωτάκουστο Ο άνθρωπος αυτός αντάμα με τον οποίον

έζησα ήτανε ο Καζάς ο Πέδρο Καζάς τrsquo όνομά του ήτανε γραμμένο ανάμεσα

στα βυζιά του Ή έζησε τρακόσα χρόνια ή γύρισε απrsquo τον Άδη Εγώ όμως

ξέρω πως ανέβηκε απrsquo την Κόλαση Είχε περάσει από πάνω του κάτι που δεν

είναι του απάνου κόσμου Αυτό είναι απίστευτο για όλους εξόν από μένα Και

όμως όπως όλοι σας κι εγώ είμαι παιδί της γης τούτης

Δεν ξέρω πώς δεν πέθανε η ψυχή μου βιασμένη να παραδεχτεί για

αλήθεια ένα πράμα που θα rsquoτανε ψέμα για όλες τις γενεές των ανθρώπων

που έχουν περάσει απάνου από τη σφαίρα μας

Κοιτάξτε Θα παρακαλούσα με δάκρυα να με πιστέψουν ανθρώπους που

περιφρονώ Ο πιο τιποτένιος άνθρωπος θα rsquoτανε αδερφός μου αν έδινε μια

μικρή πίστη στα λόγια μου Θα του πουλούσα την ψυχή μου

Βλέπω να με περιπαίζουν πρόσωπα που περιφρονώ Και όμως έχω τρομερή

ανάγκη από την πίστη τους

Κοιτάξτε Θα έπνιγα από μίσος τους πρόστυχους αυτουνούς Να η αλήθεια

του κόσμου που παίρνει με το μέρος της τους πιο τιποτένιους για να μου

ανοίξει τις φλέβες από απελπισία

Γυρίζουν μέσα στο κεφάλι μου πράματα που δεν τα είπε κανένας ούτε

εγώ μπορώ να τα πω Αν ήμουν στη θέση σας ξέρω πως θα rsquoκανα όπως

κάνετε δε θα πίστευα το συλλογίστηκα και το ξέρω

Αυτή η σκέψη ωστόσο δε με κάνει να σας συχωρέσω Δεν καταλαβαίνω

πως είναι σωστό να δείξω καμιά επιείκεια για την απιστία σας Το μυαλό μου

έπαθε κάποια ανάκουστη μεταβολή Η καρδιά μου τρέμει και χτυπά συχνά σα

να περιμένει ολοένα κάτι φοβερό

Να που καταλαβαίνω την πικρή ανάγκη να ζητιανέψω από τους φτωχούς

του κόσμου να πλύνω τα λερωμένα ποδάρια σας με τα χέρια μου Για μένα

είναι πλέον σιμά μου κάτι που για σας είναι όξω από τα πλέον τολμηρά

σύνορά σας

Μας χωρίζει ένα χάος Μολαταύτα ζητώ με δάκρυα την πίστη σας Μα όλα

μπορεί να τα ζητήσει κανένας όξω απrsquo αυτή Δεν είναι τάχα το ίδιο μια μύγα

που περνά βουίζοντας και η καμπάνα της Μόσκας που ζυγίζει εκατόν

ογδόντα χιλιάδες κιλά για το αυτί ενός άπιστου

Κανείς δε δοκίμασε ακόμα το σκληρό βάσανο που περνώ Στη ζωή μου

περιφρόνησα τους ομοίους μου και να τώρα που χρειάζουμαι το πλέον

δυσκολόδοτο πράμα απrsquo αυτούς την πίστη τους Έχω την ανάγκη τους όσο

ένας απελπισμένος χρειάζεται ένα μαχαίρι για να σκοτωθεί Όξω απrsquo αυτό

τους περιφρονώ όπως πάντα

Αφήστε με να κλάψω για ένα ρημονήσι του Ωκεανού Οι νύχτες είναι

ψυχρές και καθαρές Κάποτε κάποτε περνά χαμηλά απάνω απrsquo τη θάλασσα

ένα παράξενο σύννεφο αραιό και κλωσμένο σαν καπνός από τσιγάρο Το

μυαλό μου είναι καθαρό όπως ο ουρανός του Πόρτου τον Απρίλη

Πάγω και κάθουμαι κοντά στο κανάλι και κοιτάζω τον πράσινο βυθό για να

δω να περνά κανένα ψάρι Συχνά έρχεται στο κεφάλι μου η ιδέα πως είμαι

μοναχός απάνω σrsquo ένα νεκρό άστρο Και όμως ανάμεσα στις πέτρες βρίσκω

κάποτε κάτι μικρά λουλούδια που δεν τα είχα δει ως τα τώρα

Άραγες γιατί να χασμουριέμαι τόσο συχνά Ανοίγω το στόμα μου άθελα

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4042

χωρίς να νυστάζω Δεν κοιμάμαι ολότελα Μου φαίνεται πως ποτές μου δε

νύσταξα

Δεν πιστεύω να δω πια τον ήλιο Η νύχτα που με ζώνει δεν περιμένει

καμιάν αυγή

Σηκώνω το κεφάλι και βλέπω από πάνω μου τον Σταυρό της Νοτιάς Το

νησί μου λες και σιμώνει ολοένα στον πόλο Τα άστρα είναι μεγάλα με μια

καθαρή περιφέρεια Μολαταύτα βγάζουν

μια χλωμή λάμψη κι είναι βαμμένα με χρυσά χρώματα

Το κρύο μου καίει το πρόσωπο Η ατμόσφαιρα είναι καθαρή και σιωπηλή

Ακούω να παφλάζουν γύρω μου βαθιά ζαφειρένια ρέματα

Με ζώνουν νερά Όλη η γης είναι σκεπασμένη από νερά

Το καλύβι μου κάθεται φοβισμένο κάτου απrsquo τα ακίνητα άστρα Στη θέση

του Μακρόραμφου στέκεται ένα άστρο δυο φορές χοντρύτερο από του

Κενταύρου Χαμηλά στο μέρος της Νοτιάς ένα άλλο με χρώμα κρασιού ρίχνει

τη λυπηρή αντιφεγγιά του μέσα στο τυφλό χάος του Ωκεανού Ώρες ώρες

καταλαβαίνω στο πρόσωπό μου ένα ρέμα από ζεστόν αγέρα που μου φέρνει

μια μυρουδιά σαν από θειάφι

Δεν ξέρω ποιος σατανάς φοβερίζει την ψυχή μου Κρημνίζουμαι μέσα σrsquo ένα

έρημο και κρύο χάος έχοντας πλάι μου μιαν αχτίνα που κατεβαίνει

κατεβαίνει χωρίς τέλος Το κρύο μού καίει τα κρέατα

Για δες Τάχα ο μεγάλος Θεός μου δάνεισε τα μάτια του σήμερα Βλέπω

τη σκιά μου να μακραίνει να μακραίνει η άκρη της ψιλότερη από μια

τρίχα βρίσκεται σε ανιστόρητο βάθος

Κοιτάξτε Κοιτάξτε Βλέπω καθαρά Ο ουρανός κόβεται από ένα σταχτί

βουνό πλουμισμένο με κάτι μεγάλα λουλούδια από φωτιά

Σα να ακούγω μια μακρινή αρμονία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4142

Έχω την ιδέα πως ο laquoΠέδρο Καζάςraquo έχει τα σφάλματα και τις χάρες της

νιότης Σήμερα θrsquo άλλαζα τη γλώσσα του σε πολλές μεριές θα rsquoβγαζα από

μέσα και πολλά φανταχτερά από κείνα ίσα ίσα πrsquo αρέσουνε στον κόσμο

Μολαταύτα δεν έχει και πολλή σαβούρα μάλιστα απορώ κι εγώ ο ίδιος πως

βγήκανε τόσα αληθινά πράματα από την πέννα μου που την κράταγε τούτο

το ίδιο χέρι που τότες ήτανε ντελικάτο σαν παιδιακίσιο

Αλλά τώρα δεν είναι καιρός για τέτοια θέλω μονάχα να πω δυο λόγια για

την επίδραση που λένε πως είχε ο laquoΠέδρο Καζάςraquo και γενικά το γράψιμό μου

απάνου στη νέα λογοτεχνία της Ελλάδας

Εγώ δεν το παραδέχουμαι Γιατί όξω από κάποια εξωτερικά πράματα στη

γλώσσα και στη μορφή του λόγου γενικά που ξομπλιάσανε από μένα κάποιοι

λογοτέχνες και που τα ξεφυλλίσανε σε κούφια σκέρτσα και σε ψεύτικες

απομιμήσεις η επίδραση η βαθύτερη στην ουσία ώστε να γίνει ένα έργο πιο

τίμιο και πιο απλό κι αυστηρό μια τέτοια επίδραση δεν υπάρχει Δηλαδή μrsquo

άλλα λόγια δεν είχε επίδραση απάνου στη ζωή μας κι αυτό θα πει πως

κανένα καλό δε βγήκε από μένα για τους άλλους Πολλοί μrsquo όλο που λένε

πως ωφεληθήκανε από μένα με τα έργα τους δείχνουνε ότι τα πήρανε όλα

στrsquo αλαφριά αφού δε νοιώσανε μέσα στο γράψιμό μου κάποιο πράγμα που

rsquoναι το τ ιμ ιό τ ατ ον

Αυτό φαίνεται φανερά από την ξεπεσούρα στην οποία βρίσκεται η τέχνη

μας σήμερα που πάει κατρακυλώντας Ο Νάρκισσος ζαλίστηκε πια να κοιτάζει

την ψεύτικη ομορφιά του στο νερό κι έπεσε μέσα και το rsquoκανε βούρκο και

κολυμπά λασπωμένος και φχαριστημένος

Την τέχνη την πήραμε στα χωρατά ο καθένας γράφει και ζωγραφίζει Δεν

υπάρχει ανοησία ξυπνάδα κρυάδα κουβέντα νερουλιασμένη που να μη

γίνεται βιβλίο γυναικολογήματα λόγια αδιαφόρετα σαν εκείνα που λέγει

όλος ο κόσμος γίνουνται αξιομνημόνευτα πράματα Κι όλα τούτα γραμμένα

με τον πιο άτεχνο τρόπο Όσοι διαβάζουνε άλλοι τόσοι γράφουνε Κανένας

δεν έχει πια παράπονο και καμαρώνουμε Άνθρωποι που δεν είναι ούτε καν

για αναγνώστες γίνουνται συγγραφείς Ανακαλύψανε το δυτικό πόλο γιατί

το βόρειο και το νότιο τον βρήκανε πια θέλω να πω για την πραγματικότητα

την ξώπετση και την εξωτερική τη χεροπιαστή πραγματικότητα Οι δε

περισσότεροι απrsquo όσους κρίνουνε οι δικαστές κι οι ελλανοδίκες να πούμε της

τέχνης αυτοί γράφουνε γράφουνε τι ψυχολογίες τι υποσυνείδητα τι

ιψενικά τρίγωνα τι πασχαλικά τετράγωνα τι σοφίες που τρέμει ο κόσμος τι

θεωρίες φοβερά πράματα Κι όλα τούτα για τίποτα Μα τι πράμα είναι η

Τέχνη Χαμπάρι Πέρα βρέχει Παίρνουνε το έργο συνοφρυώνουνται σαν το

γιατρό πιάνουνε ύστερα το νυστέρι και το κάνουνε κιμά ψιλόν ψιλό για να

τον χωνέψει το κοινό που δεν μπορεί να φάει το ψαχνό αλιάνιστο Τι είπε ο

Προυστ τι έκανε ο Μποντελέρ σε πόσες εκδόσεις βγήκε ο τάδες Επιστήμη

κύριε εδώ δεν περνάνε αφέλειες Με τέτοια λοιπόν καθοδήγηση γέμισε ο

κόσμος από λογής λογής ξεράσματα και χαρτοφάναρα

Λοιπόν έτσι θα ανεβάσετε το ιδεώδες της ζωής Με τέτοια έμπλαστρα θα

γιατρέψετε τη σακατεμένη ανθρωπότητα που τη δέρνει την κακομοίρα η

ψευτιά κι η απάτη Κι εσείς δος του ψευτιά στην ψευτιά και φαρμάκι αντίς για

θροφή Γαργαλίζετέ την αυτή την υστερική γυναίκα ξεθεώσετέ την με

πρόστυχα ερωτικά σαλιαρίσματα που κι αυτά είναι χοντροκομμένα και

μπουνταλάδικα αποτελειώστε αυτό το ψοφίμι με τα ναρκωτικά σας που

rsquoχουνε τόση πέραση

Εσείς λοιπόν είσαστε οι ήρωες του πνεύματος οι παιδαγωγοί κείνοι που

ομορφαίνουνε τη ζωή και την κάνουνε πολύτιμη Μα εσείς είσαστε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4242

πάμφτωχοι ανθρωπάκηδες συμβιβαστικοί ευνούχοι που τυραννάτε τα νιάτα

και θα τα ρίξετε στην απελπισία άμα περάσει η πρώτη ζάλη

Βρισκόμαστε λοιπόν ή δε βρισκόμαστε αγαπητέ αναγνώστη εκεί που

βρισκόμαστε τότες πόγραφα τα ίδια παιδί με αγνή καρδιά στον Πρόλογο του

laquoΠέδρο Καζάςraquo Ναι αλίμονο εκεί βρισκόμαστε και σε πολύ χειρότερα

Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο είναι όμως και χρέος μεγάλο Αγώνας

μέγιστος και έσχατος

Πρόσεχε λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου

δόθηκε Μα αν είσαι αληθινός τεχνίτης δε θα το προδώσεις γιατί με το να

είσαι τέτοιος θε να rsquoσαι τίμιος όσο κανένας άνθρωπος κι αξιοπρεπής δίχως να

rsquoσαι ακατάδεχτος κι απάνου σου θα τσακίζουνται οι σαγίτες της κολακείας

και θα χαίρεσαι σε περιστάσεις που άλλοι κλαίνε κι απελπίζουνται και ζητάνε

παρηγοριά στα μικρά και στα τριμμένα μrsquo έναν λόγο αν είσαι αληθινός

τεχνίτης δε φοβάσαι Θάνατο

Δεκέμβρης 1943

[1] Τούτοι οι ατρόμητοι Εγγλέζοι τράβηξαν με την απόφαση να μη γυρίσουν στην Ευρώπη πριν απrsquo τα1925

[2] Σπανιόλικα Αρκούδα

[3] Μια τέτοια πρόληψη κρατά σε κάποια μέρη της Ευρώπης

[4] Boucaniero από τη λέξη Boucan μέρος όπου οι Ιντιάνοι της Αμερικής καπνίζουν τα κρέαταΜπουκανιέροι λεγόντανε οι τυχοδιώκτες που κυνηγούσαν τrsquo αγριόβοδα στο XVI και XVII αιώναΓύριζαν συχνά σε κουρσάρους

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4042

χωρίς να νυστάζω Δεν κοιμάμαι ολότελα Μου φαίνεται πως ποτές μου δε

νύσταξα

Δεν πιστεύω να δω πια τον ήλιο Η νύχτα που με ζώνει δεν περιμένει

καμιάν αυγή

Σηκώνω το κεφάλι και βλέπω από πάνω μου τον Σταυρό της Νοτιάς Το

νησί μου λες και σιμώνει ολοένα στον πόλο Τα άστρα είναι μεγάλα με μια

καθαρή περιφέρεια Μολαταύτα βγάζουν

μια χλωμή λάμψη κι είναι βαμμένα με χρυσά χρώματα

Το κρύο μου καίει το πρόσωπο Η ατμόσφαιρα είναι καθαρή και σιωπηλή

Ακούω να παφλάζουν γύρω μου βαθιά ζαφειρένια ρέματα

Με ζώνουν νερά Όλη η γης είναι σκεπασμένη από νερά

Το καλύβι μου κάθεται φοβισμένο κάτου απrsquo τα ακίνητα άστρα Στη θέση

του Μακρόραμφου στέκεται ένα άστρο δυο φορές χοντρύτερο από του

Κενταύρου Χαμηλά στο μέρος της Νοτιάς ένα άλλο με χρώμα κρασιού ρίχνει

τη λυπηρή αντιφεγγιά του μέσα στο τυφλό χάος του Ωκεανού Ώρες ώρες

καταλαβαίνω στο πρόσωπό μου ένα ρέμα από ζεστόν αγέρα που μου φέρνει

μια μυρουδιά σαν από θειάφι

Δεν ξέρω ποιος σατανάς φοβερίζει την ψυχή μου Κρημνίζουμαι μέσα σrsquo ένα

έρημο και κρύο χάος έχοντας πλάι μου μιαν αχτίνα που κατεβαίνει

κατεβαίνει χωρίς τέλος Το κρύο μού καίει τα κρέατα

Για δες Τάχα ο μεγάλος Θεός μου δάνεισε τα μάτια του σήμερα Βλέπω

τη σκιά μου να μακραίνει να μακραίνει η άκρη της ψιλότερη από μια

τρίχα βρίσκεται σε ανιστόρητο βάθος

Κοιτάξτε Κοιτάξτε Βλέπω καθαρά Ο ουρανός κόβεται από ένα σταχτί

βουνό πλουμισμένο με κάτι μεγάλα λουλούδια από φωτιά

Σα να ακούγω μια μακρινή αρμονία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4142

Έχω την ιδέα πως ο laquoΠέδρο Καζάςraquo έχει τα σφάλματα και τις χάρες της

νιότης Σήμερα θrsquo άλλαζα τη γλώσσα του σε πολλές μεριές θα rsquoβγαζα από

μέσα και πολλά φανταχτερά από κείνα ίσα ίσα πrsquo αρέσουνε στον κόσμο

Μολαταύτα δεν έχει και πολλή σαβούρα μάλιστα απορώ κι εγώ ο ίδιος πως

βγήκανε τόσα αληθινά πράματα από την πέννα μου που την κράταγε τούτο

το ίδιο χέρι που τότες ήτανε ντελικάτο σαν παιδιακίσιο

Αλλά τώρα δεν είναι καιρός για τέτοια θέλω μονάχα να πω δυο λόγια για

την επίδραση που λένε πως είχε ο laquoΠέδρο Καζάςraquo και γενικά το γράψιμό μου

απάνου στη νέα λογοτεχνία της Ελλάδας

Εγώ δεν το παραδέχουμαι Γιατί όξω από κάποια εξωτερικά πράματα στη

γλώσσα και στη μορφή του λόγου γενικά που ξομπλιάσανε από μένα κάποιοι

λογοτέχνες και που τα ξεφυλλίσανε σε κούφια σκέρτσα και σε ψεύτικες

απομιμήσεις η επίδραση η βαθύτερη στην ουσία ώστε να γίνει ένα έργο πιο

τίμιο και πιο απλό κι αυστηρό μια τέτοια επίδραση δεν υπάρχει Δηλαδή μrsquo

άλλα λόγια δεν είχε επίδραση απάνου στη ζωή μας κι αυτό θα πει πως

κανένα καλό δε βγήκε από μένα για τους άλλους Πολλοί μrsquo όλο που λένε

πως ωφεληθήκανε από μένα με τα έργα τους δείχνουνε ότι τα πήρανε όλα

στrsquo αλαφριά αφού δε νοιώσανε μέσα στο γράψιμό μου κάποιο πράγμα που

rsquoναι το τ ιμ ιό τ ατ ον

Αυτό φαίνεται φανερά από την ξεπεσούρα στην οποία βρίσκεται η τέχνη

μας σήμερα που πάει κατρακυλώντας Ο Νάρκισσος ζαλίστηκε πια να κοιτάζει

την ψεύτικη ομορφιά του στο νερό κι έπεσε μέσα και το rsquoκανε βούρκο και

κολυμπά λασπωμένος και φχαριστημένος

Την τέχνη την πήραμε στα χωρατά ο καθένας γράφει και ζωγραφίζει Δεν

υπάρχει ανοησία ξυπνάδα κρυάδα κουβέντα νερουλιασμένη που να μη

γίνεται βιβλίο γυναικολογήματα λόγια αδιαφόρετα σαν εκείνα που λέγει

όλος ο κόσμος γίνουνται αξιομνημόνευτα πράματα Κι όλα τούτα γραμμένα

με τον πιο άτεχνο τρόπο Όσοι διαβάζουνε άλλοι τόσοι γράφουνε Κανένας

δεν έχει πια παράπονο και καμαρώνουμε Άνθρωποι που δεν είναι ούτε καν

για αναγνώστες γίνουνται συγγραφείς Ανακαλύψανε το δυτικό πόλο γιατί

το βόρειο και το νότιο τον βρήκανε πια θέλω να πω για την πραγματικότητα

την ξώπετση και την εξωτερική τη χεροπιαστή πραγματικότητα Οι δε

περισσότεροι απrsquo όσους κρίνουνε οι δικαστές κι οι ελλανοδίκες να πούμε της

τέχνης αυτοί γράφουνε γράφουνε τι ψυχολογίες τι υποσυνείδητα τι

ιψενικά τρίγωνα τι πασχαλικά τετράγωνα τι σοφίες που τρέμει ο κόσμος τι

θεωρίες φοβερά πράματα Κι όλα τούτα για τίποτα Μα τι πράμα είναι η

Τέχνη Χαμπάρι Πέρα βρέχει Παίρνουνε το έργο συνοφρυώνουνται σαν το

γιατρό πιάνουνε ύστερα το νυστέρι και το κάνουνε κιμά ψιλόν ψιλό για να

τον χωνέψει το κοινό που δεν μπορεί να φάει το ψαχνό αλιάνιστο Τι είπε ο

Προυστ τι έκανε ο Μποντελέρ σε πόσες εκδόσεις βγήκε ο τάδες Επιστήμη

κύριε εδώ δεν περνάνε αφέλειες Με τέτοια λοιπόν καθοδήγηση γέμισε ο

κόσμος από λογής λογής ξεράσματα και χαρτοφάναρα

Λοιπόν έτσι θα ανεβάσετε το ιδεώδες της ζωής Με τέτοια έμπλαστρα θα

γιατρέψετε τη σακατεμένη ανθρωπότητα που τη δέρνει την κακομοίρα η

ψευτιά κι η απάτη Κι εσείς δος του ψευτιά στην ψευτιά και φαρμάκι αντίς για

θροφή Γαργαλίζετέ την αυτή την υστερική γυναίκα ξεθεώσετέ την με

πρόστυχα ερωτικά σαλιαρίσματα που κι αυτά είναι χοντροκομμένα και

μπουνταλάδικα αποτελειώστε αυτό το ψοφίμι με τα ναρκωτικά σας που

rsquoχουνε τόση πέραση

Εσείς λοιπόν είσαστε οι ήρωες του πνεύματος οι παιδαγωγοί κείνοι που

ομορφαίνουνε τη ζωή και την κάνουνε πολύτιμη Μα εσείς είσαστε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4242

πάμφτωχοι ανθρωπάκηδες συμβιβαστικοί ευνούχοι που τυραννάτε τα νιάτα

και θα τα ρίξετε στην απελπισία άμα περάσει η πρώτη ζάλη

Βρισκόμαστε λοιπόν ή δε βρισκόμαστε αγαπητέ αναγνώστη εκεί που

βρισκόμαστε τότες πόγραφα τα ίδια παιδί με αγνή καρδιά στον Πρόλογο του

laquoΠέδρο Καζάςraquo Ναι αλίμονο εκεί βρισκόμαστε και σε πολύ χειρότερα

Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο είναι όμως και χρέος μεγάλο Αγώνας

μέγιστος και έσχατος

Πρόσεχε λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου

δόθηκε Μα αν είσαι αληθινός τεχνίτης δε θα το προδώσεις γιατί με το να

είσαι τέτοιος θε να rsquoσαι τίμιος όσο κανένας άνθρωπος κι αξιοπρεπής δίχως να

rsquoσαι ακατάδεχτος κι απάνου σου θα τσακίζουνται οι σαγίτες της κολακείας

και θα χαίρεσαι σε περιστάσεις που άλλοι κλαίνε κι απελπίζουνται και ζητάνε

παρηγοριά στα μικρά και στα τριμμένα μrsquo έναν λόγο αν είσαι αληθινός

τεχνίτης δε φοβάσαι Θάνατο

Δεκέμβρης 1943

[1] Τούτοι οι ατρόμητοι Εγγλέζοι τράβηξαν με την απόφαση να μη γυρίσουν στην Ευρώπη πριν απrsquo τα1925

[2] Σπανιόλικα Αρκούδα

[3] Μια τέτοια πρόληψη κρατά σε κάποια μέρη της Ευρώπης

[4] Boucaniero από τη λέξη Boucan μέρος όπου οι Ιντιάνοι της Αμερικής καπνίζουν τα κρέαταΜπουκανιέροι λεγόντανε οι τυχοδιώκτες που κυνηγούσαν τrsquo αγριόβοδα στο XVI και XVII αιώναΓύριζαν συχνά σε κουρσάρους

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4142

Έχω την ιδέα πως ο laquoΠέδρο Καζάςraquo έχει τα σφάλματα και τις χάρες της

νιότης Σήμερα θrsquo άλλαζα τη γλώσσα του σε πολλές μεριές θα rsquoβγαζα από

μέσα και πολλά φανταχτερά από κείνα ίσα ίσα πrsquo αρέσουνε στον κόσμο

Μολαταύτα δεν έχει και πολλή σαβούρα μάλιστα απορώ κι εγώ ο ίδιος πως

βγήκανε τόσα αληθινά πράματα από την πέννα μου που την κράταγε τούτο

το ίδιο χέρι που τότες ήτανε ντελικάτο σαν παιδιακίσιο

Αλλά τώρα δεν είναι καιρός για τέτοια θέλω μονάχα να πω δυο λόγια για

την επίδραση που λένε πως είχε ο laquoΠέδρο Καζάςraquo και γενικά το γράψιμό μου

απάνου στη νέα λογοτεχνία της Ελλάδας

Εγώ δεν το παραδέχουμαι Γιατί όξω από κάποια εξωτερικά πράματα στη

γλώσσα και στη μορφή του λόγου γενικά που ξομπλιάσανε από μένα κάποιοι

λογοτέχνες και που τα ξεφυλλίσανε σε κούφια σκέρτσα και σε ψεύτικες

απομιμήσεις η επίδραση η βαθύτερη στην ουσία ώστε να γίνει ένα έργο πιο

τίμιο και πιο απλό κι αυστηρό μια τέτοια επίδραση δεν υπάρχει Δηλαδή μrsquo

άλλα λόγια δεν είχε επίδραση απάνου στη ζωή μας κι αυτό θα πει πως

κανένα καλό δε βγήκε από μένα για τους άλλους Πολλοί μrsquo όλο που λένε

πως ωφεληθήκανε από μένα με τα έργα τους δείχνουνε ότι τα πήρανε όλα

στrsquo αλαφριά αφού δε νοιώσανε μέσα στο γράψιμό μου κάποιο πράγμα που

rsquoναι το τ ιμ ιό τ ατ ον

Αυτό φαίνεται φανερά από την ξεπεσούρα στην οποία βρίσκεται η τέχνη

μας σήμερα που πάει κατρακυλώντας Ο Νάρκισσος ζαλίστηκε πια να κοιτάζει

την ψεύτικη ομορφιά του στο νερό κι έπεσε μέσα και το rsquoκανε βούρκο και

κολυμπά λασπωμένος και φχαριστημένος

Την τέχνη την πήραμε στα χωρατά ο καθένας γράφει και ζωγραφίζει Δεν

υπάρχει ανοησία ξυπνάδα κρυάδα κουβέντα νερουλιασμένη που να μη

γίνεται βιβλίο γυναικολογήματα λόγια αδιαφόρετα σαν εκείνα που λέγει

όλος ο κόσμος γίνουνται αξιομνημόνευτα πράματα Κι όλα τούτα γραμμένα

με τον πιο άτεχνο τρόπο Όσοι διαβάζουνε άλλοι τόσοι γράφουνε Κανένας

δεν έχει πια παράπονο και καμαρώνουμε Άνθρωποι που δεν είναι ούτε καν

για αναγνώστες γίνουνται συγγραφείς Ανακαλύψανε το δυτικό πόλο γιατί

το βόρειο και το νότιο τον βρήκανε πια θέλω να πω για την πραγματικότητα

την ξώπετση και την εξωτερική τη χεροπιαστή πραγματικότητα Οι δε

περισσότεροι απrsquo όσους κρίνουνε οι δικαστές κι οι ελλανοδίκες να πούμε της

τέχνης αυτοί γράφουνε γράφουνε τι ψυχολογίες τι υποσυνείδητα τι

ιψενικά τρίγωνα τι πασχαλικά τετράγωνα τι σοφίες που τρέμει ο κόσμος τι

θεωρίες φοβερά πράματα Κι όλα τούτα για τίποτα Μα τι πράμα είναι η

Τέχνη Χαμπάρι Πέρα βρέχει Παίρνουνε το έργο συνοφρυώνουνται σαν το

γιατρό πιάνουνε ύστερα το νυστέρι και το κάνουνε κιμά ψιλόν ψιλό για να

τον χωνέψει το κοινό που δεν μπορεί να φάει το ψαχνό αλιάνιστο Τι είπε ο

Προυστ τι έκανε ο Μποντελέρ σε πόσες εκδόσεις βγήκε ο τάδες Επιστήμη

κύριε εδώ δεν περνάνε αφέλειες Με τέτοια λοιπόν καθοδήγηση γέμισε ο

κόσμος από λογής λογής ξεράσματα και χαρτοφάναρα

Λοιπόν έτσι θα ανεβάσετε το ιδεώδες της ζωής Με τέτοια έμπλαστρα θα

γιατρέψετε τη σακατεμένη ανθρωπότητα που τη δέρνει την κακομοίρα η

ψευτιά κι η απάτη Κι εσείς δος του ψευτιά στην ψευτιά και φαρμάκι αντίς για

θροφή Γαργαλίζετέ την αυτή την υστερική γυναίκα ξεθεώσετέ την με

πρόστυχα ερωτικά σαλιαρίσματα που κι αυτά είναι χοντροκομμένα και

μπουνταλάδικα αποτελειώστε αυτό το ψοφίμι με τα ναρκωτικά σας που

rsquoχουνε τόση πέραση

Εσείς λοιπόν είσαστε οι ήρωες του πνεύματος οι παιδαγωγοί κείνοι που

ομορφαίνουνε τη ζωή και την κάνουνε πολύτιμη Μα εσείς είσαστε

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4242

πάμφτωχοι ανθρωπάκηδες συμβιβαστικοί ευνούχοι που τυραννάτε τα νιάτα

και θα τα ρίξετε στην απελπισία άμα περάσει η πρώτη ζάλη

Βρισκόμαστε λοιπόν ή δε βρισκόμαστε αγαπητέ αναγνώστη εκεί που

βρισκόμαστε τότες πόγραφα τα ίδια παιδί με αγνή καρδιά στον Πρόλογο του

laquoΠέδρο Καζάςraquo Ναι αλίμονο εκεί βρισκόμαστε και σε πολύ χειρότερα

Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο είναι όμως και χρέος μεγάλο Αγώνας

μέγιστος και έσχατος

Πρόσεχε λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου

δόθηκε Μα αν είσαι αληθινός τεχνίτης δε θα το προδώσεις γιατί με το να

είσαι τέτοιος θε να rsquoσαι τίμιος όσο κανένας άνθρωπος κι αξιοπρεπής δίχως να

rsquoσαι ακατάδεχτος κι απάνου σου θα τσακίζουνται οι σαγίτες της κολακείας

και θα χαίρεσαι σε περιστάσεις που άλλοι κλαίνε κι απελπίζουνται και ζητάνε

παρηγοριά στα μικρά και στα τριμμένα μrsquo έναν λόγο αν είσαι αληθινός

τεχνίτης δε φοβάσαι Θάνατο

Δεκέμβρης 1943

[1] Τούτοι οι ατρόμητοι Εγγλέζοι τράβηξαν με την απόφαση να μη γυρίσουν στην Ευρώπη πριν απrsquo τα1925

[2] Σπανιόλικα Αρκούδα

[3] Μια τέτοια πρόληψη κρατά σε κάποια μέρη της Ευρώπης

[4] Boucaniero από τη λέξη Boucan μέρος όπου οι Ιντιάνοι της Αμερικής καπνίζουν τα κρέαταΜπουκανιέροι λεγόντανε οι τυχοδιώκτες που κυνηγούσαν τrsquo αγριόβοδα στο XVI και XVII αιώναΓύριζαν συχνά σε κουρσάρους

3613 Φώτης Κόντογλου - Πέδρο Καζάς

4242

πάμφτωχοι ανθρωπάκηδες συμβιβαστικοί ευνούχοι που τυραννάτε τα νιάτα

και θα τα ρίξετε στην απελπισία άμα περάσει η πρώτη ζάλη

Βρισκόμαστε λοιπόν ή δε βρισκόμαστε αγαπητέ αναγνώστη εκεί που

βρισκόμαστε τότες πόγραφα τα ίδια παιδί με αγνή καρδιά στον Πρόλογο του

laquoΠέδρο Καζάςraquo Ναι αλίμονο εκεί βρισκόμαστε και σε πολύ χειρότερα

Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο είναι όμως και χρέος μεγάλο Αγώνας

μέγιστος και έσχατος

Πρόσεχε λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου

δόθηκε Μα αν είσαι αληθινός τεχνίτης δε θα το προδώσεις γιατί με το να

είσαι τέτοιος θε να rsquoσαι τίμιος όσο κανένας άνθρωπος κι αξιοπρεπής δίχως να

rsquoσαι ακατάδεχτος κι απάνου σου θα τσακίζουνται οι σαγίτες της κολακείας

και θα χαίρεσαι σε περιστάσεις που άλλοι κλαίνε κι απελπίζουνται και ζητάνε

παρηγοριά στα μικρά και στα τριμμένα μrsquo έναν λόγο αν είσαι αληθινός

τεχνίτης δε φοβάσαι Θάνατο

Δεκέμβρης 1943

[1] Τούτοι οι ατρόμητοι Εγγλέζοι τράβηξαν με την απόφαση να μη γυρίσουν στην Ευρώπη πριν απrsquo τα1925

[2] Σπανιόλικα Αρκούδα

[3] Μια τέτοια πρόληψη κρατά σε κάποια μέρη της Ευρώπης

[4] Boucaniero από τη λέξη Boucan μέρος όπου οι Ιντιάνοι της Αμερικής καπνίζουν τα κρέαταΜπουκανιέροι λεγόντανε οι τυχοδιώκτες που κυνηγούσαν τrsquo αγριόβοδα στο XVI και XVII αιώναΓύριζαν συχνά σε κουρσάρους