از : مش�ترک کاریبیات اسدیان،

مح�ترم : استاد باراهنماییمجتبوی دکتر آقای جناب

امورتربیتی کارشناسی88بهار

ح�ض�ر�ت� ب�ع�د�ا�ز� م�س�ی�ح�ی�ت�) ع� ) ع�ی�س�ی�

عیسوی مذهبی تحوالت

از بعد که حوادثی اول قرن مسیحیان نزد درایام در آنچه از بیش افتاد اتفاق عیسی شهادت

. سرگذشت البته دارد اهمیت داد روی او عمرو زندگانی در عیسی مواعظ و تعالیم و زندگی

قیام مسئله ولی داشت، بسیار قیمت ایشان افکارواالتر و عالیتر ارزشی و معنی اموات میان از او

مبقی و حیات صاحب خداوند را او یعنی دارد،با ایشان مابین روحانی وحدت رابطه و ارواح

. دانستند آسمانی پدر یا خداوند

که است آن است رسیده ما به او قیام از بعد عیسی ظهور باب در که روایتی ترین قدیمی . سال حدود در وی نموده نقل حواری کورنت 52بولس شهر در که کلیسایی به میالدی

است : نوشته چنین بود کرده تاسیسشرطی ... به نمایم می اعالم دادم بشارت شما به که انجیلی از را شما برادران ای »االن

در ... ... کتب حسب بر مسیح که زیرا دارید نگاه محکم دادم بشارت شما به که را کالمی کهکیفا به اینکه و برخاست کتب حسب بر سیم روز در و شد مدفون اینکه و مرد ما گناهان راه

. به پس آن از اند خوابیده بعضی اما هستند باقی امروز تا ایشان از بیشتر که شد ظاهرظاهر شده سقط طفل مثل من بر همه از آخر و رسوالن جمیع به بعد و شد ظاهر یعقوب

و... گردید. ) (: » آمدم جهان به زمانی بد در من گفت

. اند کرده تعبیر رستاخیز روز تا خفتن به را مرگ عیسوی قدمایو قیام او اعتقاد به که است این گوید، می بعدا که حواری بولس کالم در توجه جالب نکته

.... عقیده خالف این » مادی و جسمانی بدن با نه و است بوده روحانی پیکر با عیسی صعودلوقا نظر با حتی و دانستند می جسمانی پیکر با را عیسی صعود که کلیساست اصحاب دیگر

. بود متغایر نیز یوحنا و

ق�ی�ا�م ر�س�و�ال�ن� ع�ص�ر�

) و ) برخاسته مردگان از عیسی که ساخت معتقد را حواریان مسیح صعود یا قیام . آنها تعXداد کXه شاگردان اکثر کرد خواهد رجعت ابرها، بر سوار دیگر بار قریب عناورشلیم سوی به کرده ترک را جلیل رسید می تن بیست و یکصد به وقت آن در

. در کردند اجتماع مشورت و نماز برای بزرگ ای غرفه در آنجا در و شدند رهسپارآن در نیز برادرانش و عیسی مادر مریم که است آمده رسوالن مادر کتاب

. بودند گروه آن پیشوایان خود حواریان و بودند جماعت روح هبوط و بود انجیل حقانیت اثبات مسیح قیام اول، صدر مسیحیان این نزد

که غیبی نیروی همان که بخشید قلبی اطمینان آنها به پنجاهه عید روز در القدس . رو این از است شده ظاهر نیز آنها در بود مستور ایشان، سرور مسیح عXیسی درتبلیغ و وعظ به شجاعXت، کمال با کرده، احساس خود در جدیدی جسارت و جرات

را عیسی پیش، هفته چند مخالفان که همانجایی کردند، شروع بازار و کوی در. آویختند صلیب به گرفته

پنجاهه عید

کلی به و بماند پایدار اورشلیم کلیسیای که شد سبب چیز دو . و غایب Xپیشوایی Xپیروان همXه حواریان آنکه نخست نشود نابود

شوق زمان مرور به که داشتند انتظار مخالفین و بودند متوفاتمXام ظاهرا ایشان آنکه دوم شود، کاسته Xایشان حرارت و

روزه همه و کردند Xمی رعXایت را یهود شریعت آداب و رسوماحترام یهودیان دیگر مانند را Xموسی آیین رفته، معبد به مرتبا . می امتیاز یهودیان دیگر از را ایشان که چیزی تنها نهادند Xمی

موعود مسیح همان Xعیسی که داشتند اعتقاد که بود آن دادبشارت را او ظهور به اسرائیل بنی انبیای کتب در که است

. آمد خواهد Xجهان به دیگر بار انسان پسر قریب عن و اند داده

اورشلیم کلیسای

( قدیم (150-50کلیسای میالدی

. از قبل چه داد لقب مسیح کلیسای بانی دومین میتوان را حواری بولسبالد تا را مسیح دین و کشیدند ها زحXمت که اند بوده دیگر پیشوایان او . مردان نام حواریان بر عالوه دادند انتشار رم و اسکندریه و انطاکیه ) حواری، ) بولس مصاحب الوعظ ابن برنابا، برناباس مانند دیگریرضاعی برادر مناحXم و ای کورنه لوکیوس و نیجر به ملقب شمعون ) تمام ) جXهد و جد به سو هر در اینها همه که غیره، و اپلس واپولو هرودس . نوین آیین به گروندگان طوری به بودند مسیح کلیسای تاسیس سرگرم. یافت افزایش شرقی مدیترانه سواحل در سرعت به آیین این و پیوستند

قلمرو تجاری مراکز در اول صدر در مسیحیت پیشرفت و کامیابییا یهودی های کنیسه بالد آن همه در که بود سبب آن از بیشتر رومیانپیام بود رفته موسی دین که جا هر و داشت وجود یهودان محله الاقل. میرفت آن دنبال به نیز مسیح

جفا و مقاومت ،شده فتح کشورهای رومی حکXام برای عیسوی، مذهب میالدی، دوم قرن اواسط در

قضیه این صغیر آسیای و شام ممالک در مخصوصا بود، گردیده مشکل مسئله اولین . به و بودند بیزار مخفی کارهای و آمیز اسرXار امور از بالطبع رومیان بود شده دشوارتر

. حسب بر اولیه مسیحیان رسید ظهور به مقاومتی مسیح دین برXابر در سبب همینجهان در را خود دینی، تعالیم

. خدمت داخXل ایشان از چند تنی ندرت به چند هر دانستند نمی جهان از ولی دیدند میاز ایشان اکثر لیکXن کردند می تصدی را کشوری مناصب یا بود شده روم لشکری

. بودند حXکومت اوامر مطیع کامال دنیوی امور در البته جستند می کناره دنیوی کارهای او االهی« »روح به یعنی امپراتور، »جXنیوس« به رومی فرد هر ک بود واجXب زمان آن در

. بنوشد شراب و سوخته بخور معبد و محراب در Xاو Xتمثال احXترام به و کرXده یاد قسموفایی بی نشانه را امتناع این رومی حXکام زدند، می Xسرباز عمل این از مسیحیان چون

. به روز اواخر در عیسویان چXون آن بر عالوه شدند می نگران بسیار دانسته، تمرXد وشب هنگام در نماز Xو Xعبادت برXای را خود دینی مجامع Xو بودند مشغول خXود کار و شغل

تشکیل سXحرگاهان Xدر یادادند می

سال به الکبری رومیه شهر در مسیحیان عام قتل ترین قدیمی . 64تاریخ تا میرسد میالدیباز سر امپراتور تمثال پرستش از که را مسیحیانی غالبا رومی حکام تمام قرن یک مدت

یا سوزانیدند می زنده را ها آن یا یعنی رسانیدند، می قتل به صورتی فجیعترین به زدند، می. ساختند می ددان و شیران طعمه آنکه

دارای که مستقلی واحدهای صورت به و یافته تحول مسیحیان جوامع احوال، این خالل در . مسیحیان که هنگامی حواری، بولس زمان در آمد در بود منظمی و متشکل صورت

جمعیت خود و گرفتند کناره بشری جوامع سایر از و نمودند کلیسا در استقالل احساس: بود نوع دو ایشان عبادات و اعمال دادند، تشکیل اخوتی

درهای که یهود های کنیسه نمونه مطابق دینی مراسم انجام برای گاهها عبادت در تجمع اوالانبیا کتب روی از آنجا در و بود باز وارد، تازه و سالک یا قدیم مومن از اعم همه، روی به آن

سخن وعظ به و خواندند می دعاها و نمازها و کردند می تالوت فقراتی تورات صحف و. سرودند می مزامیر از و گفتند می

قرن از بعد »تورات« تالوت دنبال به مسیحیان رساالت و »انجیل« از هایی قسمت خواندن. است گردیده معمول کلیسا در میالدی دوم

گشودن از بود عبارت آن و بود مومنان خاص فقط که محبت« »ضیافت در شرکت ثانیا . شد می انجام ای ساده تشریفات آن صرف اثنای در و حضار تمام برابر در طعام سفره . »شکرگزاری« معنی به یونانی زبان به کردند می یاد عیسی آخرین طعام سفره از یعنی

. باشد می

بوده نظم بی و مشوش بسیار کلیساها تشکیالت کار، آغاز درکه جا هر در مسیحی جوامع اول قرن اواخر در ولی است

دادند تشکیل متقدمان از شورایی خود امور تنظیم برای بودند»اسقف« را او که گرفت قرار آنها راس در رئیس تن یک و

»شماس« که بود معاونی هریک را اسقفها و نهادند اسم . و رسوالن خاص همچنان موعظه و تعلیم ولی شد می نامیده

آنکه یا بودند جامعه آن جزء دائما خود یا که بود معلمانکرده سفر آنجا به موقتا دیگر بالد از که بودند انجیلی سیاحانقدمای. و کرده می اداره واحد اسقفی را جوامع بعضی بودند

چندی از بعد و اند نموده می معاونت ار او شماسان و قومیا روحانی رئیس همین وظایف جزء نیز موعظه و تعلیم عمل

یا انبیا و معلمان نام رفته رفته و گرفت قرار اسقف. گردید محو کلیسا زندگانی از تدریج به انجیلی مسافران

دوم ) قرن اواسط تا عقاید (150تحوالت میالدی

افزایش و رشد به رو مسیحیت عالم در نیز معنوی اصول و مبادی صوری، های سازمان گسترش و نمو با همقدممسیح. زمیالد ا تمام سال صد که هنگامی درست نهاد ) که ) بود آمده وجود به یهود انبیای صحف عتیق عهد کتب دایره از پیروی به آداب و ها نوشته سلسله یک گذشت، می . و رفتند میان از مسیحیان اول طبقه تدریج به بگذارند نام جدید عهد را آن توانستند می مبادی و جهات بعضی از . آن در گردید محو خرد خرد نیز داشت وجود آسمان ابرهای بر سوار عیسی، رجعت باب در که عقایدی و انتظاراتاکثر که مسیح مومنان دوم نسل و بود گذشته بودند دیده چشم به را عیسی ایشان که زمانی از سال پنجاه زمانو پیغمبر آن گذشت سر تاریخ از که بودند اثری و نوشته طلب در داشتند فاصله بعیدی مسافت اورشلیم با ایشان

. سال در که وقتی سازد آگاه را ایشان او این 70تعالیم البته شدند، پراکنده مردمش و شد ویران اورشلیم میالدی. یافت اشتداد تقاضا و طلب

سالهای حدود در انطاکیه شهر در قوی احتمال به و هاست انجیل کوتاهترین و ترین قدیمی مرقس 70-65انجیل . حواری مرقس که است حواری پطرس قدیس خاطرات از عبادت انجیل این است آمده در تحریر رشته به میالدیانجیل این است کرده تدوین و تحریر را آنها بیاید، انطاکیه به آنکه از قبل زیسته، می اورشلیم در هنوز که وقتی درو کرده سخن به شروع از تعمید هنگام از و کند می ذکر عیسی شباب دوره حوادث و تولد وقایع در خاصی صورتبشری احساسات از زیاد بیانات و اشارات حال عین در و است نموده بیان او رسالت و بعثت از روشن شرحی . »فرزند را او و شود می داده نشان بشر فوق ما موجودی عیسی مرقس، انجیل در است کرده متضمن را عیسییگانه فرزند و حقیقی مسیح را او و برگزید خود فرزندی به تعمید هنگام در را او خداوند که نماید می معرفی انسان« ) بر. ) خلقت از قبل وجود عیسی ازلیت اصل از و عیسی پیکر در االهی تجسم اصل از اثری انجیل این در خداست . از باالتر مرحله این از لوقا انجیل و متی انجیل اما شود نمی دیده کرد وضع بعدها حواری بولس که مبادی آن طبقو حکایات دو هر در و کنند می آماده عیسی پیکر در ربوبیت تجسم به اعتقاد برای را زمینه و هستند مرقس انجیل. نمایند می نقل شد واقع عیسی طفولیت هنگام در که طبیعی فوق حوادث و عذرا مریم دوشیزگی باب چند روایات

کاتولیک ) قدیم (1054تا 150کلیسای میالدی

. شد می استعمال »جهانی« عام مطلق معنای به آغاز در کاتولیک لقبطبقات تمام نزد و روم امپراتوری و قلمرو سراسر در مسیح دین همینکه

جدیدی فنی معنی و کرد حاصل جدید تحولی یافت، انتشار عام و خاص( . میالدی دوم قرن اواسط تا کرد موسسه( 154-150پیدا کاتولیک کلیسای

بود الزم بماند عام و واحد همچنان اینکه برای ولی بود متشکل و یگانه ایکه بدعتگزار های فرقه برابر در بلکه خارجی، دشمنان برابر در تنها نه کهآن در رو این از و نماید مقاومت بودند، آمده وجود به مسیح دین داخل در

به : که دینی مبادی سیستم یک نخست پیوست وقوع به امر دو کلیساو کامل یعنی »ارتدوکس« را آن که بود مطهر و پاک و روشن ایشان زعم . عقاید که دینی رهبران و کشیشی سازمان سلسله یک دوم گفتند صحیح . بود استوار کلیسا قدوسیت و وحدت و جامعیت رسالت قاعده بر ایشانبه آنها در جدید تحوالتی و نماند دایم و برقرار همچنان امر دو هر این ولی

. آمد وجود

مارکیونی و گنوسی فرقه دو

تفسیرات به قابل عیسی پیغمبری عمل و شخصیت گرد که کسانی میان درو رسیدند ظهور به دوم قرن در که بودند فرقه دو شدند، جدید تاویالت و

و : ها گنوسی عبارتنداز دو هر آن و گرفتند قرار تکفیر مورد همه آن، از بعد ( . به که یافته اشتقاق گنوسیس از اسم این ها گنوسی اما ها مرقیونیه

. ) بودند خاصی عقاید دارای کرد توان می ترجمXه عرفان یا حقیقی معرفتوجود نمایند، منحل عیسوی مذهب در را یونان فلسفه اینکه جای به ایشان

. کردند معرفی غرب و شرق فلسفه ترکیب مظهر آخرین را عیسیکتاب خود نظریات اثبXات و شرح برای و نکرد اکتXفا دعاوی این به مرقیون

تحریرات و کلمات از بعضی و نمود تحریر خود اصحاب برای نوین مقدسیکرد تالیف جدید انجیلی آمیخته، هم به را لوقا انجیل و حواری بولس قدیسآن از ساخت می متصل عتیق عهد خدای با را عیسی که عبارتی هرگونه وروم کلیسای با را خود رابطه و نهاد فراتر قدمی این بر عالوه و کرد حذف

. کرد تاسیس خویش پیروان مخصوص نوین کلیسایی و ساخت منطبق

) ( : ) جدید ) عهد تشریع و رسوالن نامه اعتقاد نوآوران مبتدیان دعاوی به کلیسا پاسخ

کالم به مستند که اسXت Xآن مسیح دین درست عقیدههر و اند داشته کامل معرفت Xرسوالن زیرا باشد رسXوالنرساالت و اناجیل نوشXته Xیعنی ایشان، تعالیم موافق چهمبادXی بر دلیل این به و بود نخXواهد قبول قابل نباشXدافراد : گفت کشید بطالن خط مرقیونیه و گنوستیسیسمکه بیاموزند کلیسایی طریق از را عیسی تعالیم باید مومن. باشXد کرده XیسXتاس رسوالن از یکی

از Xنیز آن و Xداد انجXام تاریخ Xآن در کلیسا که دیگXر مهم کارگشت، حاصل XوالنXرس روایات و اخبار شرح و اثبات تنیجXه. Xمقدس کتب قانونی تحریر از Xبود عبارت همانا

عیسوی دین رسمیت و قطعی غلبه

. در بود عیسوی نویس آیین مخالف رسما روم امپراتوری حکومتتاسر سر در مسیح کلیسای که میالدی، دوم قرن ایام خالل

رقیبی جا همه در و رفت می نمو و رشد به رو رومیان محروسه . عقاید آمد می شمار به قدیم خرافی عقاید برابر در نیرومند

بین در بیش و کم عیسی معنوی تعالیم و مسیحیان خداپرستیرود سواحل طول در که بدوی عشایر و قبایل از گروه هزاران

درون به تهاجم آماده دقیقه هر و آمده فرود رن رود و رود و دانوب( . آورلیوس مارکوس بود کرده نفوذ بودند، امپراتوری 180-161خاک

عالیه( اصطالحات پیرو و حکیم و متفکر مردی خود که میالدیکه افتاد فکر به خود سلطنت ایام اواخر در بود، رواقی فالسفه

عقاب و شدت مورد روم محروسه ایاالت سراسر در را مسیحیان. دهد قرار

نیقیه نامه اعتقاد و آریوسی اختالف

. در بود توسعه و تکامل به رو همچنان کاتولیXک دین کالمی کلیات و اصولاست، مسیح دین اصولی مسئله که القدس« روح و واب »ابن رابطحدود و مسیح کلیسای حقانیت موضوع و نمودند تدفیقات و مباحثات . توافق تنها نه دینی دانشمندان این بین اما کردند طرح را آن اختیارات. انجامید تلخ مناظرات و مجادالت به کار بلکه نگردید، حاصل

ذلک مع است، حق »کلمه« مسیح عیسی اینکه با که بود آن بر آریوساز و است حادث وجودی خلقت، عالم موجودات سایر مانند و است مخلوق . ولی دارد فرق الوهیت عنXصر با او عنصر و آمده »هست« به »نیست«»ابن« که رفت آن بر و کرد قیام او عقیده خالف بر قویا شهر آن اسقف . است گرفته مایه االهی ذات و گوهر از و نیست مخلوق و دارد لیت از نیزبعد و آمدند جمع بوسفور، ساحل در قسطنطیه، نزدیکی در نیقیه، شهر درمسیحیت عالم در که کردند تصویب ای نامه اعتقاد بسیار مباحثات از. است موسوم نیقیه« نامه »اعتقاد به و دارد بسیار شهرت

. همه خالق مطلق، قادر پدر واحد خدای به داریم ایمان »مامسیح، عیسای واحد خداوند به و مرئی غیر و مرئی چیزهایی

او از مولود و یگانه فرزند آمده، بیرون پدر از که خدا، پسریافت، وجود چیز همه او وسیله به که است، پدر ذات از که

سوم روز و برد رنج و گردید انسانی و است آسمان در آنچهو زندگان تا آمد خواهد و کرد صعود آسمان به و برخاست... . » اقدس روح به داریم ایمان ما و نماید داوری را مردگان

بسیاری انتقاد مورد شدت به فوق نامه اعتقاد عبارات بعضیتشکیل بعد که شورایی در و گرفت قرار مسیحیت زعمای از

. گوهای و گفت از پس گرفت قرار بحث مورد مجددا شدنسل چندی ذلک مع و گرفت قرار قبول مورد باالخره زیاد

کلیسا، نزد کرده حاصل تقدس جنبه فوق متن تا کشید طول. شود شناخته ناپذیر زوال اصلی

کالسدون نامه اعتقاد و مسیح دین در اصولی اختالفات

در فورمولی و اصل قرن این در مغرب کلیساهایوجود در که گفتند و کردند اختیار عیسی ذات ماهXیتدو هر که شود می Xمشاهده واحد آن در حالت دو اوواحد شخص در شوند یکدیگر معارض اینکه بدون . دیگر عبارت به اند رسیده ظهور به و شده متحدعنصXر : یکی است عنصر دو از مرکب عیسی شخص. مخلوقیت و انسانیت عنصر دوم خالقیت، و الوهیت

پاپ دستگاه رشد و تکوین

. گردید روم امپراتوری عیسویان مجامع بزرگترین از آغاز از هم رم شهر کلیسایپیش دین فروع و اصول در اشکاالتی و اختالفات عیسوی مجامع بین ما وقت هر . رسمی دین عیسی آیین اینکه از بعد بود قاطع روم کلیسای فتوای آمد، میبه مذهب آن در رهبانیت اصول که نیامد بر اندکی گردید، روم امپراتوری مملکت . است شایسته مرد و زن از را عیسوی کرد نمو و رشد سرعت به و رسید ظهوراین به داشتند، دل در بمانند، همسر بی و دوشیزه کرده زندگی تفرد و تجرد به کهعالقه قطع بر مبتنی خاص نهضت یک صورت به رهبانیت ظهور لکن روشگراییدند. پیوست وقوع به میالدی سوم قرن اواخر در اجتماع از

و شام در کرده، سرایت خارج به مصر از جمعی دسته رهبانیت اسلوب این . تفکرات به وقتشان تمام انفرادی رهبانهای ولی یافت رواج نیز صغیر آسیای . دیگر بعضی و ها بیابان در بعضی و غارها در بعضی میگذشت مراقبت و نفسانیهای شاخه درون دیگر بعضی و باستانی ویرانه معابد سنگی های ستون برفرازبه روز حجرات تنگنای در تبت و چین بودایی راهبان مانند دیگر بعضی و اشجار. رسانیدند می آنها به زحمت به غذایی لقمه دیگران و بردند می سر

غربی و شرقی به کلیسا اشتقاق

کلیسا یعنی آورد، بار به عمده نتیجه یک مسلمانان فتوحات مستقیم اثر . از پس قسطنطنیه، در سوم، لئو امپراتور کرد تجزیه قسمت دو به را

برای داد، فاحش شکست بوسفور کنار در را عرب مجاهدین لشکر آنکهمصمم مذهبی اصالحات بعضی به اسالم تعالیم نفوذ خطر از جلوگیری

. امپراتور ساخت ناراضی را دوم گرگوریوس پاپ سبب این از و شددر را کلیسا مسیحیان خود از بعضی حتی و اسالمیان که نمود مالحظه

به نسبت که را پرستش حد به احترام و اند داده قرار انتقاد معرضبت از نوعی شود، می معمول ها نمازخانه در مقدس تماثیل و تصاویر

. سال در رو این از شمارند می و 726پرستی کرد صادر فرمانی میالدی . در که است قدمی اولین این نمود قدغن کلیساها در را تصاویر نصب

این ولی پیوست، ظهور به مسیحیت عالم در شکنی صورت طریقه. آورد وجود به مغرب در هم و مشرق در هم شدیدی، واکنش عمل

حوزه از را ایتالیا جنوب در سیسیل ناحیه پاپ تنبیه برای عمل این برابر در امپراتور . امالک دارای پاپ نتیجه در داد قرار یونان بطرک امر تحت ساخته خارج پاپ حکومتتخمین دالر میلیون یک معادل او سالیانه عایدات چنانچه گشت، گزافی ثروت و وسیعآن پپن مرگ از بعد گردید پاپ نصیب که مهمی فیروزی و فتح ولی شد، می زدهکه آورد در خود فرمان تحت وسیعی امپراتXوری اروپا غرب در اقتدار صاحب سلطانعمده قسمت هلند، بلژیک، اسپانXیا، شرقی شمال فرانسه، ممالک بر بود مشتمل . را احترام نهایت کلیسا به پXادشاه این ایتالیا شمال و مجارستان اتXریش، آلمان، خاک

. سال اول کرد می لئو 800رعایت پاپ مسیح، میالد عید روز در و آمد رم به میالدیدو به روم امپراتوری رسما زمان آن از و نهاد او سر بر را امپراتوری تاج سوم. گردید منقسم غربی و شرقی قسمت

را 589در اصل این متن و گردید تشکیل اسپانیا در کلیسا زعمای از شورایی میالدیو گنجانیدند ابن یXعنی »فیلیوک« کلمه و عنوان تحت آتاناسیوسی نامه اعتقاد در . گفتند و کردند اعتراض عمل این بر شرق کلیسای الهوتیان و متکلمان کردند اضافه . حقیقت در است تعالی باری ذات از مطلق مصدریت نفی معنی به کلمه این الحاقاالهی کامل قدرت انXکار

. سال در باشد پاپ 876می شده، تشکیل قسطنطنیه شهر در روحانیان از شوراییبه محکوم فیلیوک، اصل به مندی عالقه دیگر و سیاسی فعالیت از یکی دلیل دو به را . . انفصال کرد سلب پاپ از را کلیسا بر مطلق حکومت حق واقع در فتوا ساخت خطا

سال در کلیسا دو بین قطعی . 1054نهایی دو سال آن از پیوست وقوع به میالدی. یافتند استقالل و گرفتند پیش خود بXرای دیگری راه هریک کاتولیک کلیسای شاخه

شرقی ارتدوکس کلیسای

بالد در یعنی زمین، مشرق ممالک در مسیحیت مراکز آنکه از پس . بعداز گردید تسخیر اسالم سپاه دست به انطاکیه، و اورشلیم و اسکندریه

مهمی تغییر مذکور کلیساهای خداشناسی کالمی مبادی در هشتم قرنو آمد پیش نماز آیین و اعمال و عبادات در تغییرات بعضی فقط نداد روی

. شد قسطنطنیه بطرک نصیب دراز روزگاری پس، آن از ریاست . کلیساهای نرگردید منقطع وقت، هیچ واقع در ارتدوکسی کلیساهای اتحاد

کرده می پیدا اختالف گاهی یکدیگر با اسالم مختلف ملل جداگانه مختلفمی. اقتصادی« »منفعت را آن که مصلحت اقتضای به آنها همه عاقبت اندشده تکفیر کلیساهای احکام و شدند می متمایل یکدیگر سوی به نامیدند

کلیساها که نمودند می استدالل و کردند می قبول تدریجا را منفصل. نگردد کاسته اختیاراتشان و قدرت از و باشند متحد هم با بایستی

شرقی کلیسای عمومی اصلی مبادی علم اصلی مواد در یکدیگر با بیش کما شرقی ارتدوکس کلیساهای شعب

. و داشتند قبول همه را دیرین های نامه اعتقاد اند بوده الکلمه متفق الهوت . به استوار ایمان دانستند می پذیر زوال و ابدی همه را قدیم رسوالن تعالیم . توجه درکلیساها نیت خلوص روی از دینی مناسک و اعمال خداوند، تجسم

خاص معماری سبک که رسید ظهور به موقعی در دمشقی یحیای مبادی . فوق در چنانچه سوم، لئو امپراتور که زمانی یافت تکامل شرق کلیساهای

را قدسیان و مریم و عیسی تصاویر و نقوش احترام که شد سر آن بر گفتیمبلند غرب و شرق در او تصمیم ضد بسیار مقالی و قال کند، قدغن کلیسا داخل

. ) ( ) سال. ) یافت تجسم پسر عیسی پیکر در پدر خدا که طور همان عینا 787شد . شرکت متفقا رومیان و یونانیان شد تشکیل عمومی شورای هفتمین میالدی

های انجیل و صلیب نیز و تماثیل و نقوش و تصاویر که دادند فتوا کردند،عبادت چند هر بگیرند، قرار تکریم و تقدیس و احترام مورد همه باید چهارگانه

. تا غرب و شرق کلیسای قضیه این در نیست االهی عبادت اصل به مربوط آنها. دارند کلمه اتفاق کنون

غرب و شرق بین اختالفات پدید ایمانی و جوهری اختالفی غرب و شرق بین باز تصاویر، االهی ماهیت قضیه سر در

. کلیساهای. دانستند االهی روح و طبیعت دارای را مقدس تصاویر شرق کلیساهای آمد . در دهند می بشری منزلت قدیسین دیگر و مریم تمثال و تصویر به مغرب در روم

و احسXاسات عذرا است مادری که گذارند می احترام جهت آن از را مریم غرب کلیسای . مادر مانند را مریم مشرق کلیسXاهای در که حالی در خود فرزند به نسبت مادری عواطف

بشریت او رحم در که دانند می بشر فوق موجودی را او و کنند می پرستش تعالی خدای. یافت تجسم و امتزاج عیسی جنین پیکر در الوهیت و

: عبارتنداز هفت آن و است مختلف غرب کلیسای با سبعه مقدسات شرقی کلیسXای در 1 )تعمید؛2 )کند؛ می چرب را وارد تازه مومن مقدس روغن با اسقف که تدهین 3 )ربانی؛ عشای4 اعتراف؛ 5 )؛Xمقدس سلسXله قبول 6 )عروسی؛ 7 )می عمل به را آن استشXفا نیت به نیز شدید بیماری و مرض موقع در که میت تدهین

آورند.

ذکر شایسته دیگر، مسئله دو یکی کلیسا اختالفاتاست.

مخالف قطع طور به شرقی کلیساهای آنکه اولرم شهر اسقف نام به مردی که هستند اصل این

داشته مسیح کلیسای جامعه تمام بر عالی ریاستباشد،

از حواریان که دانند می خطا را عقیده این آنکه دومو اند نکرده کسب روحانی نیروی متساویا عیسی

ایشان رئیس حواری پطرس فقط فقط میان آن درگردید.

کنونی وضع . تمام دوم جهانی جنگ از بعد است مشکل بسیار شرقی کلیساهای وضع تعیین

. تمام روسیه در افتادند عظیمی مخاطرات در اروپا شرقی ممالک کلیساهای . شعب بعضی گشت آشفته و مختل کلیسا تشکیالت سراسر و شد بسته دیرها . کلیسای کنون تا کبیر پطر زمان از اند نشده نابود و مضمحل کلی به کلیسا آنشده منقسم گوناگون شعب و ها فرقه به و است یافته بسیار تحوالت روسیه

اصالحات به ناظر دیگر بعضی و دارند کاری محافظه جنبه آنها از بعضی کهمی معابد در مخصوصی توجه قابل مذهبی اصالحات به معتقد و اجتماعی

باشند. ) چین ) و امریکا و اروپا غربی ممالک در که سفید های روس روس مهاجرین

. در که دارند میل اند شده پروتستان کلیساهای به متمایل بیشتر اند رفته ملی . ممالک سایر در نمایند همکاری و موافقت آنها با نیز دینی اعمال در و مبادی

و سیاسی جریانات خالف بر هنوز ارتدوکس کلیساهای بالکان، کشورهایقدیم وضعیت و اند ورزیده استقامت و پافشاری شود، می وارد که فشارهایی

. کنند می احیا اندک اندک را خود

وسطی قرون در رومی کاتولیک کلیسای

رومی کاتولیک کلیسای شد می شروع وسطXی قرون که هنگامی . که قسطنطXین عطXیه شد عصر تاسیسات بزرگترین از یکی مانند

ممالک کلیه واقعی سلطان را پاپ حقیقت در شد ذکر فوق در . در غرب شاهزادگان و سالطXین البته داد می قرار زمین مغرب

اذعان روم اسقف مذهبی معنوی عظمت و روحانی اختیارات برابر . همچنین و بود قدری به کلیسا مالکیت و ثروت بودند تسلیم داشته،

به طXبقه و صنف هر از العقیده خالص مومنین هدایای و موقوفاتسال در که بود رسیده جایی به ثلث 800کلیسا یک تقریبا میالدی

تحت ایتالیا و آلمان کشور عمده قسمت همچنین و فرانسه Xخاک . انجام و اروپا وحدت ایجاد در کلیسا وجود داشت قرار کلیسا تملک

. بود موثر بسیار دایم و منظXم طور به عبادات و دینی Xمناسک

وسطی قرون در رهبانیت

به چندان دیرها راهبان امور در تغییراتی و اصالحات صلیبیون مقدس های جنگ از قبلهای جنگ اثنای در اروپا در راهبان های سازمان و مظاهر تمام و بود نرسیده ظهور . قرون رهبانیت عالم داشت قرار بندیکتیان و سیسترسیان فرقه انقیاد تحت صلیبی

. افتاد فرانسیسیان و دومینیکیان دست به آن ریاضت و زهد تعالیم و وسطیآمده وجود به فرانسه جنوب در کاتارها، مانند داشت تبلیغاتی نهضت یک دومینیکیان

و وعاظ که است راهبان فرقه این بانی و موسس اسپانیایی دومینیک قدیس و بودبه را مردم که فرستاد اروپا نواحی سایر به حواری بولس از تقلید به را خود دعات

. می فرایارها را آنها که فرقه آن پیرو راهبان سازد آشنا کاتولیک مسیحیت تعالیم . دیر هر راس در بودند نموده دانش آموزش و علم به خدمت وقف را خود وقت گفتند،

طرف از سال چهار مدت برای که داشت قرار رئیسه یا رئیس یک راهبات، یا راهبانتفتیش مامور که شد شروع آنجا از جماعت این بدبختی ولی شد می انتخاب آنها خود

. درجه علمای از همه که مقام، عالی معلمان و بزرگ نویسندگان شدند مردم عقاید . و ماگنوس البرتوس مانند رسیدند ظهور به ایشان زمان در بودند، الهوت علم اولو فلورانس در ساووناروال چون معروف عرفای و مصلحان دیگر و آکویناس توماس

. اند جمله آن از تاولر و اکهارت

) اسکوالستیک ) مدرسی کالم شیوه

ها آموزشگاه و مدارس داشت، جریان وقایع این که وسطی قرون دربه رو جدیدی دنیای قدیم دنیای خرابه فراز بر بودند مشغول کار به نیز

تحقیق و مطالعه معرض در نو از را قدیم علمی میراث بود، نمو و رشد . . تنها نه آنان آمدند بر حقیقت طلب در آموزگاران و معلمان دهند قرار

آثار شریعت، قوانین ها، اعتقادنامه وولگات، یعنی قدیم های کتابافالطونی، نو حکمای های نوشته رواقی، فالسفه و افالطون و ارسطوخود بلکه کردند، می مطالعه آنرا امثال و آوگوستینوس قدیس مولفاتکه نمودند جدید کتب و رساالت تصنیف و تحریر و نگارش به شروع نیز

جدال و بحث موضوع و یافته انتشار دیرها و کلیساها تمام در سرعت به . در رشته این آنکه از بعد دین منطق شد می منازعات و مباحثات و

می کودکانه آن مباحث آغاز در و گردید شروع کم کم شارلمانی زمان. آورد وجود به عمیقی فلسفه و کرد حاصل کمال و بسط مرور به نمود،

و افالطونی نو حکمای آثار وسیله به حکیم افالطون میالدی، دوازدهم قرن تاعالم االهی علمای مطلق هادی و راهنما آوگوستینوس، قدیس های نوشته

. عالم به نسبت ماده عالم که داد می تعXلیم آوگوستینوس قدیس بود مسیحیت. دارد نادرست و پست مقامی روح

فالسفه و کلیسا آبای آرای که داشتند بسیار امید مدرسی فیلسوفان نخستین: . شدند تقسیم گروه دو به مدرسی فیلسوفان نمایند تلفیق را مشترک بزرگ

1 )و گرایی واقع مکتب داشتند واقعی عینیت و موجودیت به اعتقاد که آنان2 )،کردند انتخاب را صوری فلسفه مکتب نبودند اشیاء عینیت به قایل که آنان

. در بار نخستین برای سال هفتصد از بعXد است حقیقی و واقعی وجودی کلیساقرار دانشمندان و علما دسترس در کامل و منظم طور به طبیعXی حکمت اروپا،

مردی. وسیله به جدید خداشناسی روش یک طبیعی علوم مطالعه گرفتفلسفه پیشوای بزرگترین که آکویناس، توماس قدیس به موسوم دانشمند

. ایمان و فلسفه از او نظریه شد گذاشته علم اهل افکار معرض در بود مدرسیاین و کXرده تلفیق هم به کند نقص و طرد را دیگری یکی اینکه بدون را دو هر که

. است نموده مدرسی مکتب که است خدمتی بزرگترین

آکویناس تومانس

. . راهبی نیز او آلمانی و رومی نژاد دو از بود مرکب او خون ایتالیاست اهل آکویناس توماسخود تحصیالت آمده، در بود، خود عصر جامع رجال بزرگترین از و سلسله همان از دانشمند . . جمله آن از پرداخت بزرگ کتب و آثار تالیف به آنجا در و بازگشت ایتالیا به سازد تکمیل را

: در ای رساله مختصراالهیات، دیگر و کافر بررداهم رساله یکی کرد تالیف مهم کتاب دو. الهوت علم

یا الهام و عقل بین ما که است کوشیده همواره خود تحقیقات در روحانی دانشمند اینایمان، و غریزی عقل که سازد معلوم و کند تلفیق مسیح و ارسطو یا و الهوت و فلسفه . قوه به انسان یکدیگرند مکمل و متمم که هستند مستور امری مختلف مراتب و مراحل

. به قضیه این اثبات برای کند اثبات را واجب وجود تواند می خود سلوک و سعی به عاقله،کرد : توان می استدالل طریق پنج

1 )،محرک به متحرک از یافتن راه از اعتقاد یکی2 )،اولی علت وجود ضرورت دیگر

واجب،( 3 به امکان از بردن پی دیگر 4 )،موجودات در مراتب تعیین دیگر 5. خلقت( عالم در کامل و ناطقه نفس طرح و وجود از که کالمی علمی استدالل باالخره و

وسطی قرون در عرفان سلوک و سیر و روش به عرفانی جنبه یک راهبات، و راهبان یعنی مرتاضان، وسطی قرون در

پاک شرور و خباثت از را نفس گرفتند، می انزوا و خلوت گوشه که وقتی بودند، داده خودباال االهی عرش پایه تا حتی و ابرار و قدیسان با روحانیت و تجرد عالم در را خود روح کرده،

. بردند می عام طریقه صورت هم و داشت فردی سلوک و سیر جنبه هم وسطXی قرون در روش این

با ... سیسترسیان سلسله پیشوای کلروویی برنار نام به شخصی دوازدهم، قرن در مذهبیوجود به زمان آن مردم مذهبی حیات در نوینی گرمی و حرارت خود، جذبه و شور پر سخنان

. سن دو اوگ ساخت متصل را محب و دهنده نجات محبوب آیین، به محبت طریق از و آوردمدرسی های حوزه به را عرفان میالدی سیزده و دوازده های قرن در بوناونتوره و ویکتور

امر. در آلمان در چهاردهم قرن اوایل تاولر جان و اکهارت دومینیکن، واعظ دو کشاندند . کاتولیک، جهان دیگر سوی در یافتند توفیق مرکزی اروپای در موثری عرفانی آیین توسعه

و تحقیقت تحری برای افراد از بسیاری که شد باعث چهاردهم قرن در کلیسا اختالالت آغاز . سی و مادی عقالیق از گسستن در نامدار قدیسه زن دو آورند روی عرفان به رحمت کسب

. ترسای بعد قرن دو تقریبا یافتند جهان و کلیسا اصالح برای نیروی خود عرفانی سلوک و( 1582- 1515آویالیی ) اصالح را کرملیان نظام او مشابه بی تجاربی از پس اسپانیا در میالدی

کرد.

پاپی دستگاه انحطاط

امم و ملل میان در روحانیت عالم در پاپها الینقطع فساد آنکهآنها بین افتراق باعث که کرد قومیت و ملیت احساس تولید اروپایی

به. توانستند انگلستان، و فرانسه یعنی کشور، دو مخصوصا شد . سلطنت از تعدادی به وسیع امپراتوری بردارند قدم استقالل طرف

و نفوذ پس آن از و شد تجزیه پراکنده امارتهای و کوچک هایما و گرفت افزونی ایتالیا های حکومت قدرت از فرانسه سلطنت

. به که ترتیب بدین داد روی تزاحم پاپ منافع با کشور آن منافع بیندعوت امر این به رسیدگی برای را پارلمان نیز او ها انگلیسی تقلید

طبقه. نمایندگان از که بود دولتی شورای اولین مجلس این کرد . فرانسه پادشاه از شد می تشکیل خلق عامه و اشراف و روحانیون

»اونام نام به تاریخ در که کرد صادر فرمانی کردند، حمایت. است معروف سانکتام«

طلبی اصالح و آزادیخواهی تفردجویی، نهضت

جدیدی نهضت رو این از پیوست، وقوع به شرق در صلیبی جنگهای اوقات همین دررنسانس دروه را آن که رسید ظهور به بXاستانXی کالسیک آثار تحقیق و مطالعه برای

اساتید از که بوکاتچو و پترارک مانند ایتالیایی داستانسرایان و شعرا اند، داده نام . دنیا جغرافیایی اکتشافات که زمان آن در پیوستند نهضت این به بXودند عصر آن ادبای

و سیاحان سپس و صلیبیان نخستین بود آورده وجود به مردم فکر افق در وسیعتریو ماژالن آنها از پس و کلمب کریستف و مارکوپولو مانند جغرافیایی مکتشفان

. کردند حکایت مردم برای خود های سفرنامه طی ها داستان و ها سرگذشت دیگران کرده پا بر وجوه اخذ و مال جمع برای خاصی تاسیسات و مقررات زمان آن در کلیسا

حق عنوان به و تعالی حق کیفر از آزادی و غفران فروش حق عنوان به مثال بود،تکالیف و مشاغل سایر و عزا و زواج مالیات و تعمید مالیات حق و گناهان اعتراف

. کسب برای انXدک اندک و زمان آن در گرفتند مومنان از اجبارا هایXی مالیات کلیسایی، . السنه تحصیل البته بود شده پدیدار زیاد شوقی عامه میان در علم طلب و سواد. ) نبود ) میسر فضال و دانشمندان مانند آنها برای رومی و یونانی کالسیک باستانی

پروتستانیزم اصالح

اتصال گروه دو در را اروپا غرب مسیحیت عالم پروتستانها اصالح . را نشینی شهر اروپا مردم Xکه وقتی ساخت منفصل و مجزا ناپذیر

ازدیاد اثر در دریاها سواحل و ها رودخانه کنار در آباد بالد و کردند آغاز . بار زیر از همینکه متوسط، طبقه آن آمد وجود به پیشه و تجارت

در ایشان حکومت برای تنها و آمدند بیرون عالی طبقه آقایی و اربابیانجمن مشاوران و شهردار عنوان به نمایندگی، به تن چند شهر هر

حیات مشکالت و شدند استقالل و شخصیت دارای ماندند، باقی شهر. کردند فصل و حل خود ذوق و فکر طبق را زندگی مسائل و

در انگلستان در اند، خوانده کنت« دیوانه »کشیش را او که بال، جاننخواهد : بهبود انگلستان اوضاع برآورد فریاد چهاردهم قرن آغاز

سرور و ارباب آنکه مگر شود اشتراکی چیزها همه آنکه مگر یافت،. نماید باقی لردی

لوتر مذهب اصالح . بسیار و پروا بی و متهور آلمانی مردی رسید ظهور به آلمان در رهبر شخص این

. آمیخت در کردار و عمل با را اعتقاد و ایمان خود وجود در که بود پاکدامن و متقیمی روزه کرد، می جاروکشی گرفته، پیش رهبانیت طریقه عمر ابتدای در لوتر

مطالعه به خود، کتابهای در سر دائما و خواند می دعا و کرد می گریه گرفت، . بود نمانXده بیش استخوانی و گوشت او وجود از ریXاضت فرط که حدی تا بود مشغول

. کرد می جستجو مقدس کتاب در فقط را خود ضمیر آسایش و خاطر اطمینان لوترناباب اشخاصی دست به پاپ دستگاه چگونه که کرد مشاهده و کرد رم به سفری

در و کرده ترک را شکستگی و فقر عیسی تعالیم خالف بر کشیشان طبقه و افتاده . اند شده گمراه خودخواهی و سازی ظاهر و پXرستی تجمل وادی

ناحیه آن مسیحیان به که آمد ویتنبرگ ناحیه به تتسل نام به پاپ طرف از کارگزاری . و دانست ناپسند را عمل این لوتر بگیرد پXول برابر در و فرماید عطا مغفرت و توبه

. تاریخ در گفت سخن زشت کار ایXن ضد بر نوشت 1517اکتبر 31علنا ای نامه . عمل تفصیل به نامه این است مشهور کلیسا تاریخ در که اصل پنج و نود بر مشتملتقبیح و تخطئه بود ها کشیش برای عایداتی منبع که را انابه و غفران فروش و خرید

. شد واقع آلمان مردم تXمام توجه مورد کرد،

سوئیس در مذهبی اصالح( . تسوینگXلی اولریش آمد در قطعیتر صXورت به مذهبی اصالح سوئیس کشور -1482در

بر( 1531 جماعت آن که ای مبارزه با و کرد رغبت اومانیستها تعالیم به جوانی زمان ازو پایه را جدید عهد کتاب نص به رجعت و شد همراه کردند می اوهام و خرافات ضد

. سال در داد قرار مسیح دین ایمان که 1522اساس رسید نهایی عقیده این به باالخره . الغیر نمایدو عمل مقدس کتاب احکام طبق بر فقط باید مسیحیان

و تماثیل و صور تمام که کرد دعوت را زوریخ مرXدم خود تند مبادی حسب بر تسوینگلی . است عقل خالف بر بسرایند ارغنون بدون را ها سXرود Xو بردارند کلیساها از را ها صلیبهزار ها ده روی در هم باشد آسمان در هم واحد آن در عیسی خون و بدن شود تصور که

) رمزXی ) امری ا شرXاب و نان او، زعم به بود معتقد لوتر چنانکه زXمین روی بر محXرابراه در او فداکاری و عیسی آویختن صلیب از مقدسی یادگار حقیقت در که دانست باید

. باشد می بشری Xنجات مانند مرکزی اروپای بالد بیشتر در اش اصXالحیه مبادی غالب تسوینگلی XیاتXح زمان در

. مابین داخلی جنگ به Xمنجر یافت انتشار استراسبورگ و مولهاوزن گالروس، برن، بال، . در کالون ژان به موسوم فرانسه اهل از دانشمند جوانی گردید ها کاتولیک و او پیروان

مهم 26سن کتب اولین مسیحی، دین مبادی نام به کرده تالیف مهمی کتاب سالگی . از یکی اساس و پایه که است کتاب همین شد شمرده دینی اصالحات دروه کالسیک

. دهد می تشکیل را پرسبیتری به موسXوم پروتستان، های نظام

هلند و فرانسه در مذهبی اصالحات

در دانشمندان و مربیان آمد سر کوردیه، و اومانیسم، پیشوای و فرانسوی دانشمند بز،کشور آن از فرانسه در ها پروتستان و ها کاتولیک بین اختالف آتش اشتعال هنگام

. پیش شدت به فرانسه در قرن آن در طلبی اصالح نهضت بردند پناه ژنو به گریخته، . روش و طریقه معروفند، هوگنوها نام به که فرانسه، های پروتستان رفت می

فرانسه دربار به متکی که کاتولیک کشیشان نموده، پیروی را کالون جان اجتماعی . دو کاترین کنند خاموش را نهضت آن که خواستند آتش و شمشیر قوت به بودند

. آنها ضد از بعد ولی درآمد مسالمت در از هوگنوها با نشست سلطنت نیابت به مدیسیعام قتل فرمان که داشت آن بر را نهم شارل فرانسه ضعیف پادشاه و برخاست

. واقعه آن در پروتستان تن هزار بیست گویند کند صادر تلمی بار سن در را ها پروتستان . رسیدند قتل به

سال در ک فرمانی موجب فرمان 1598به به و شد صادر فرانسه پادشاه طرف ازدویست در مدنی حقوق از کامل استفاد و ایمان و عقیده آزادی است، معروف نانت

. زیادی انبساط و رشد چند هر فرانسه پرتستانیم گردید اعطا آنها به فرانسه شهر . سال در چهاردهم لوئی گرفت قرار دولت امان در ولی نکرد آن 1685حاصل میالدی

. نمود فسخ را فرمان

اسکاتلند در مذهبی اصالح با ماری ازدواج خXواند، اندوهبار نمایشی بتوان را خموش ویلیام با دوم فلیپ رقابت

جویی بهره آن از سرXعت به که داد مجالی اسکاتلندی های پروتستان به فرانسه پادشاهاصالح. این ثمره و مولود خود بلکXه نبود، اسکاتلند مذهبی اصالح موجد ناکس جان کرXدند

و. داوری حق اسکاتلند سرزXمین سرXاسر در رم اسقفهای که کرد تصویب مجلس بود . قدغن نماز مراسم در آنان حضور حتی و گفتار استماع و سخنرانی ندارند صالحXیت

خود. به ملی حالتی کلیسایی حکومت اند، نهاده عنوان پروتستان مشایخ رهبری ساختگرفت.

به و نواحی کشیشان از مرکب که شیوخ، رXهبرXی شورای ای، ناحیه های انجمن این راس در . رXاس در بود گرفته قرار بود، مذکور نواحXی انتخابی نمایندگی به سالمندانی تعداد همان

شوراهای از برخXی بر Xنظارت و فقاهت Xحق با اسقفان ایالتی مجلس شXیوخ، شوراهای . و داوری حق با عمومی مجمع مذهبی، های سXازمان راس در بود شده واقع شیوخ

تعداد همان به و منتخب های اسقف از که داشت قرار ملی کلیساهای بر کلی نظارت . بود محدود و کوچک الزم اندازه به سو یک از نظام این Xمرکز شد می تشکیل سالمندان

دیگر سوی از و باشد محلی ای موسسه زنده نماینده و داشته فعالیت و تحرک قدرت کهرا آن موجXودیت خطری اگر که بود متعدد و گسترده Xکشور سطح در کافی اندازه به

آید Xبر مبارزه عهده از خوبی به کند تهدید

انگلستان در مذهبی اصالح

به وقایع و حوادث نتیجه در انگلستان کشوXر در مذهبی اصالح. رسید ظهوXر

تانXپروتس Xهای رادیکالهیچ Xبه و دادند قرار خود Xرهنمای را عیXسی روش و سنت فقط

. اعمال، و عبادات عالم ندانسXتند جایز را آن از انحراف تاویل . کورکورانه تقلید نه است ایمان اساس نیت خلوXص و تحقیق

بین رابطه این و کرد تجلی عیسی یا کلمه در االهی حقیقی ذاتوسیله به کلمه و او

دوشیزگی مسئله بر دلیلی چون نیز و گرفت انجام القدس روح . است باطل هم عقیده آن بنابراین نیست، دست در عذرا مریم

. نمود انکار نیز را عیسXی معجزات وقوع همچنین

) نانکونفورمیستها ) ناموافقان

نامه اعتقاد دادند، انتشار آمیز کفر اصولی مبادیتفسیر و ترجمه و نصوص مطابق را مسیحیان های

. امور در آنها تشکیالت ولی شمردند مقدس کتبسازمانهای مخالف کلی به دینی و اجتماعی

. بود رسمی کلیساهای متعارف

) پیوریتنها ) پیرایشگران

از الیزابت ملکه که از 1558وقتی جماعتی شد، انگلستان سلطانکالونیستها به کرده فرار اروپا به ماری ملکه عهد دار که ها، پروتستان . ایام در آنان نمودند خود موطن به مراجعت عزم دوباره بودند، پیوستهحکومت و تشکیالت در سوئیس در کالونیستها با مجاورت و مصابحت

در تقوا و زهد طریقه و دین بساطت و سادگی مبادی در همچنین و کلیسا . عین در ولی دادند قرار خود روش و آموختند تعلیماتی آنها از زندگانی . که وقتی نبودند رسمی کلیسای با کامل جدایی و انفصال به قائل حال

را پیرایشگران جماعت که گرفت تصمیم شد انگلیس پادشاه اول چارلزسلسله مخصوصا و کند انگلیس کلیسای تابع عقاید و اعمال در کامال

. ولی سازد برقرار اسکاتلند مردم ماین در را کشیشان و اسقفان مراتب . که کردند یاد سوگند ها اسکاتلندی زیرا شد تمام گران او برای تصمیم این . به انگلیس کلیسای از پیرایشگری برخیزند مخالفت به خود جان قیمت به

گشتند متفرق آن پیروان و شد طرد کلی

کویکرها

تشریفات ضد بر کشور آن مسیحیان از بود Xجنبشی حقیقت در . به بود شخصی فرقه آن موسس کشیشان دروغی ظاهری

فاکس ) جرج Xاز( 1691-1624نام Xیکی را او توان می که . Xیقین به دانست بزرگ XانیXایم Xصاحبان از و جهان عارفاناصول سلسله Xیک قبول از عبارت عیسی Xدین که دانست

اعتقاد از عبارت بلکه نیست، انجیل به Xلفظی اعتقاد و Xکالمیکشیش سخنان به Xدادن گوش و کلیسا به رفتن و است قلبی

Xنمی حاصل را حقیقی Xایمان Xمعمولی ادعیه تکرار و Xرسمی Xروشن Xباطنی نور از آدمی دل که است آن Xایمان بلکه کند،

کلمه گاه قرار و قبول مورد بخواهد را که هر خداوند و شود. دهد می قرار خود

) پیتیزم ) تورع نهضت

گناه سلسله و زنجیر از و شوند االهی عفو مشمول مردم تا کرد باید چه . وقتی امر این گردد متصل مسیح خدای با انها قلب و کنند حاصل آزادی

. وسیله بدین گیرند پیش تورع و زهد راه زنان و مردان که شود می میسر . اواخر در عقیده این شد خواهد دیگر عالم از عیسی ظهور محل آنها قلب

بسیار اخالقی روش آن پیروان و رسید ظهور به آلمان در هفدهم قرنکامل تقدس باالخره و تقوا و طهارت و ریاضت به و گرفتند پیش سختی

آن تشریفات و کلیسا معمولی روش و راه از و شدند مشغول زندگانی در : . باشند می آلمان تورع نهضت رهبر بزرگ پیشوای نفر دو جستند دوری

شپنر ) فلیپ نام به واعظ کشیشی .1705- 1635یکی لوتری( کلیسای از فرانکه هرمان نام به الیپزیگ دانشگاه استادان از معلمی تورع دیگر رهبر

کتاب »دوستداران نام به مجمعی تشکیل با را تورع طریقت که بود. شناساند آلمان آکادمیک دوایر به مقدس«

شانزدهم قرن از رومی کاتولیک کلیسای

یحیانXمس بین ما داشت میل قوXیا که پنجم شارل امپراتورتا آورد عمل به اصالحات Xکاتولیک Xکلیسای در و کند ایجاد وحدتی

کوXشش سازد، خنثی را ها پروتسXتان شدید تبلیغات بتوXاند آنکهنماید سازشی ایجاد ها پروتستان و ها کاتولیک بین ما که فرموXد

. نگردید موفق آرزو این به البته ولی در ایزابال و فردیناند سلطنت زمان در کلیسا و دولت بین اتحاد

بر Xبسیاری افکار تفتیش دستگاه و گرفت قوت بسیار اسپانیاشخص را آن مفتشان که کردند Xتاسیس ملیت Xحس پایه روی

. دولت که موقع همان در که شد آن نتیجه کرد می تعیین پادشاهبه اروپا سیاسی Xنیروی اولین و یافت عظمت روز به روز اسپانیا

کرد حاصل حیات تجدید نیز اسپانیا Xکلیسای آمد، حساب

کاتولیکی اصالحات . شد نمایان صورت سه در مذهبی اصالح ایجاد برای کاتولیک کلیسای محیط در که نخست،( 1جنبشی

در ترانت شهر در کشیشان دینی . 1545شورای در نوینی صورت به را رومی کاتولیک کلیسای گردید تشکیلو. روسا سر بر را خود اقتدار و نفوذ بتواند او و سازد متقاعد نیز را پروتستان پیشوایان که طوری به آورد

. نماید عام کاتولیک جرگه وارد بار دیگر را آنها بلکه و سازد برقرار دوباره آلمان پروتستان شاهزادگان در سوم پاولوس . 1543دوم، نمود قرار بر دوباره را افکار تفتیش محکمه خود مشاوران تشویق و تحریک به

توانستند قدرت ارباب حمایت و حکومت اولیای تقاضای محض به اروپا در مکان و شهر هر در که طوری به. دهند تشکیل فورا را محکمه آن

. روح حیات تجدید برای نوین های سازمان این یسوعیان مخصوصا مذهبی، راهبان های گروه تشکیل سوم،. داشت بسزا تاثیر خالیق میان در دین به حرارت و شوق تحریک و کاتولیک کلیسای

( سال هجده مدت در که شورا کار ( :1563-1545حاصل شد اعالم ذیل اصل پنج در داشت ادامه میالدی می روحانی اختیارات سرچشمه و حقیقت منبع و است مقدس کتب زن همو و برابر کاتولیک سنن و اخبار

باشد. ) انحصاری ) حق دیگر السنه به التینی از آن ترجمه وولگات التینی اصلی نسخه از است عبارت مقدس کتاب

. الغیر است رومی کاتولیک کلیسای ها پروتستان اینکه و است؛ شناخته و پذیرفته رسما وسطی قرون در کلیسا که است همان سبعه مقدسات

. است باطل دانند می مقدس را اصل دو فقط عامل ایمان تنها ها پروتستان عقیده خالف بر ولی است، ایمان بر مبتنی و منوط تنها رستگاری و نجات

. شود می االهی غفران و عفو مستوجب صالحه اعمال نیست؛ آن حصول احترام و غفران و عفو امر برای مسیحی قواعد قبیل از دیگر، جزئی منضمات بعضی ضمیمه به اصل پنج این

اقتصادی، ضرورت و احتیاج حد در سال، در مذهبی تعطیالت ایام تحدید و روحانی آبای و قدیسان پرستش و. بود شورا کار حاصل

یسوعیان . اسXت بوده اسپانیایی اشXراف و نجبا از یکی فرقه این موسس لویوالیی ایگناتیوس

دیرهای از دیری در خود آویخته، مریم حضرت محراب در را خود حرب سالح. پرداخت نفس تصفیه و ریاضت به شده داخل دومینیکیان

اوامر مطیع کامل خلوص با باید یسوعی فرد هر که بود آن ایشان نزد عمده قاعده . آموخت می روحانی تعلیم سXلسله یک وارد تازه هر هفته چهار مدت و Xباشد مافوقو گماشتند می ماموریتی و کار به او مذاق و لیاقت حسب به را کس هر آن از پسحاضر دوردست بالد در ولو خود Xماموریت محل در چرا و چون بدXون بایستی می او. XتدXبفرس مافوق مقاماXت برای مرتبا را خود کاXر گزارش همواره که بود ملزم و شود

ممالک در را کاتولXیکی مبادی آنها و بود دینی مبلغاXن اعزام زمینه در ایشان مهم کاربه میالدی هفدهم و شانزدهم قرون اثنای در داده انتشار ژاپن و چین هند، آسیای

. رسیدند کالیفرنیا و مکزیک و سیپی دره و الرنس سXنت جنوبی، امریکای . آمد در آنان نفوذ قبضه در کامال پرتغال و فرانسه و اسXپانیا ممالک هجدهم، قرن در

و عوامل هنوز ولXی شXده، کاسته بسیار ایشان نفوذ و قدرت گرچه حاضر وقت دردین انتشار در ترانت شXورای فتوای طبق بر و آیند می شمار به پاپها جدی کارکنان

مجاهدت کاXتولیکی. نمایند می

جدید تحوالت بعضی ،غیره و کشیش از اعم مذهب، کاتولXیک متفکران از بسیاری نوزدهم قرن اواخر در

دینی مقدس کتب تحقیقات و تاریخ زمینه در XیدXجد تحقیقاتی که شXدند اندXیشه آن بر . و شXناسXی حیوان میدXان در مخصوصا را، علمی اکتشافات همچنین Xآورند عمل به

توجه و مطالعه مورد اسXت، طXبیعی تکامل جدید نظریه بر منطبق که شناسXی زمین. دهند قرار

نیز آن در که نمود حاصل موفقیت بیشتر که آمد وجود به دیگر نهضتی از بعدکوشXش

. نام به نهضت این نمایند تطبیق جدید افکار با را کاتولیک اصول و مبادی شد می. است موسXوم جدید تومیسم

در را خود مسئولیت اعظم پاپ شخص که اسXت آن باالتر و تر مهم نهضت دو هر ازسXنین در و اسXت کرده احساس جهان سراسXر در اخالقی و دینی مسائل نظاXرت امرنام به المللی، بین عمومی فضایای در گذشXته ایام از بیشتر فراوان مواقع در و اخیر

. کند می صادر ها اعالمیه مسیح، کلیسای و متعال خداوند چه Xتا حاXضر عصر در که اسXت برده پی خوبی به کاتولیک کلیسای رفته هم روی

. دارد وارزش اهمیت المللی بین امر زمینه در اش مجاهده و عمل اندازه یXکلیساها تمام بین ما که است مقدس قربانی آیین به مربوط ای کنگره تاسیس

. شود می تشکیل ممالک Xنقاط از یکی در بار، یک سال دو هر کاتولیک،

جدید جهان در پروتستان مذهب

پروتستان فرقه در که تبدیالت و اصالحات تماممی هجدهم قرن از قبل به مربوط همه داد روییک. نباید را آن که متدیسم انتشار و ظهور باشد

عبارت اساسا بلکه آورد، شمار به دینی اصالحنتیجه در که کنونی احوال و اوضاع به توجه از است

داری سرمایه توسعه و طبیعی علوم ترقیات. است آمده پیش صنعت جهان در عمومی

هجدهم قرن در خداپرستی

قرن در متفکران و دانشمندان نزد در غرب ممالک در آن جدید معنای به علوم انتشارانتشار مردم طبقات بین ما اندیشه روشنایی و فکری نورانیت و پیوست وقوع به هجدهمقانع. مذهب کالمی تحقیقات و اصولی مبادی به البته قرن یان در جدید روشنفکران یافت

متدین چگونه بدوی انسXانهای بدانند و بنمایند جدید تحقیقی که برآمدند صدد در و نشXدند. اند شده

دیده برابر در و شد مطرود ایشان نزد در بود کاشفه و وحی بر مبتنی که الهامی مذهب. گردید متالشی افتاده، فرو هم در رفیع بنای آن خردمندان،

پیرو اروپا، قاره در هم و انگلستان در هم قرن، آن دانشXمندان و مبرز کشXیشان از بسیاریپیرو حقیقت در و محض توحید به متمایل حدودی تا آنها البته شدند، خداپرستی مبادی

فتوری و سسXتی آنها عقیدت خلوص در و کردند انکار پنهانی را تثلیت و بودند اونیتاریسم . به تا بیاید وجود به متدیسم فکر که شد آن به منجر آنها عرفانی ضد سخنان بود داده روی

قدیم آالیش بی و پاک مسXیحیت مبادی سوی به انسان قلب و روح دوباره آن وسیله. پذیرفتند. را متدیسXم یعنی جدید Xروش این اشتیاق، به همه مردم عامه پس بازگردد

مبلغان جنبش

. آورد Xحساب به پروتستان عالم بزرگ قرن حXقیقXت در باید را نوزدهم قرنانجXمن و پیوست حصول به انجXیلی نهضت نام به جدیدی نهضت انگلستان در

سال به مسیحXی ذXکور جوانان نام به . 1844بزرگی در شد Xتشکیل لندن دردXر ماخر شالیر نام به دین علوم در عالم و متاله علماXی از تن دو آلمان

ریچل 1834 عطا 1889و آXلمان پروتستانهای مذهبی افXکار به آزاXدتر صورتیکردXند.

. یکی شد واقع قرن این در که بود بزرگ واقعه دو اینها همه از باالتر ولییکشنبه، روز Xمدارس تاسیس دیگری و مبلغان های هیئت ایجاد از بود Xعبارت

. دارند بسزا اهمیتی قرن این پروتستانی مسیحی دین تاریخ در دXو هر که پایگاه هفXدهم قرن در شرقی هند جزایر در ها هلندی که وقتی بار نخستین

تشویق نیز را خXود دیار پروتستان کشیشان کردند، تاسیس تجاری هاXی XرتXمساف Xدست دور جزایر آن به بومی مردم تبلیغ برای آنها Xدنبال که نمودند

کنند.

دینی تربیت کلیسای توجه مورد آغاز از هم جوانان و نوباوگان به مذهبی تربیت و تعلیم لزوم

به را مسیحی دینی تکالیف و اصول که آمدند بر صدد در و گرفت قرار پروتستان. دهند تعلیم آموزان نو

. شهر در عاقبت نیت این کردن عملی گردید کاتشیزم تعلیم مقدمه اندیشه این . وی پیوست حصXول به ریکز رابرت نام به مردی دست به انگلستان در گالستر

اطفال جهت اینکه برایسال در سازد، فراهم پرورشی و آموزشی وسایل شهر آن ولگرد Xصاحب بی

خواندن 1780 کودکان گونه به کXه کرد تاسیس آنجا در را یکشنبه مکتب اولین. بیاموزند را مقدس کتاب

ممالک تمام در جنبشی صورت به و شد شروع یکشنبه مکتب فعXالیت زمان آن از . مهم موسسات از یکی نوزدهم قرن اخر در که طوری به درآمد پروتستان

تمام به یافته، انتشار ایرلند و بریتانیا جزایر تمام در سرعت به و گردید اجتماعیقاره در گذشته، هم آتالنتیک از باالخره و کرد سرایت اروپا اقلیم پروتستان ممالک

) . . ( . در و لندن در اس اس اس یکشنبه مکتب انجمنهای گردید معمول نیز آمریکاکه است قرن یک مدت اکنون و شد تشکیل امریکا و اروپا بزرگ شهرهای دیگر

سال در و اند شده عظیم ترقیات و خدمات نام 1907مصدر به بزرگی انجمن . ) . . . طوری ) به اند آورده وجود به اس اس اس دبلیو یکشنبه مکتب جهانی انجمن

پروتستان کلیساهای اساسی و مهم های سازمان از قرن این در تشکیالت این که. است شده جهان اطراف در

ط�بیعی علوم و دین و ارXتدوکسی مذاهب بین کشمکXش شاهد و ناظر که بود اختتام شرف در نوزدهم قرXن

می آنچه در اعتقاد خالص مسیحیان از بسیاری و گردید علم بر مبتنی گرXایی طبیعت. گشتند مرXدد و ضXعیف قلبا شنیدند می و دیدند

درباره هجدهم قرن در گیبن دیگری و هیوم یکی عصر این Xمعروف مورخان از تن دوو شک تولید بود مسیحیان معتقدات مبنای ،که مقدس کتاب مسلم مبادی از بسیاری

. . محققی کرد حاصXل وقوع Xصورت نیز تاریخی انتقاد این نوزXدهم قرن در اما کرXدند شبهکتابهای در رنان ارنست نام به فرانسوی فیلسوفی و شتراوXس داوید نام به آلمانی

عیسی عمر سرگذشت تاریخ دو هر بود جXدید عصر علمی تحول منشا بر که خود، بزرگ . در مختلف نویسندگان قلم به پنجگانه اسفار دادند قرار تحلیل Xو تجزیه Xو بحث محل را

. آمد وجXود به بدین اصحXاب و علم اهل بین اسXت آمده وجXود به قرن پنج الاقل مدت Xطولو ممنوع را مقدس کتب در سXاخت منقسم متمایز گروه دو به را پرXوتستانیسم عالم و

در بحث و بررسی که بودند آن بر آنها Xو دادند لقب گرایان تجدد را دومی و دانستند حرام . اصXل نام به گردید Xمنتشر کتابی نوزدهم قرن نیمه در ندارد مانعی دینی مقدس کتب

از Xبیش رXا دار دامنه و خXصمانه Xجدال و نزاع این آتش که انگلیسی، داروXین تالیف اجXناس. گردید بلند سو هر از غضب و خشم فریادهای و ساخت مشتعل پیش

کلیساها اتحاد نهضت فعال داشXت وجود قبل سXال پنجاه تا پروتستان کلیساهای بین در که اخXتالفاتی جریان

می احساس وداد و نزدیکی و یگانگXی و اتحXاد به میل طرXف Xهر از و است مانده متوقفو. ها فرقه در مسیحی لیبرالهای رXوشن فکر مدیون قسمت یک جدید نهضت این شود

مورد ایمان و دین مبدا برای یگانه پایه و متحد سطح یک همه که است مختلف های تیرهقرار عموم قبول

. . است جهان اجتماعی و اقتصادی اوضXاع Xتحوالت طبیعی اثر Xنیز قسمت یک دهند می

شده باعث اند مانده دو مذهب دایره از و پرداخXته سXیاسی مسائل به همه که عمومی تمایل . و فنی روابط ایجاد سازXد نزدیکتر همدیگر به جهان در را ایمان و دین پیروان همه که

مباحث و ها سرود مانند مخلتف، های فرقه و ها تیره بین Xانتشارات و مطبوعات Xتبادلملل از دیگر دانشمندان و کشیشان بین عمومی Xمجالس تشکیل صالح، اعمال و دروس

بین المللی بین و ملی اردوهای و ها کنفرانس و ها کمیته و شوراها Xتاسیس مخXتلف،اگر که است کرXده راسخ منور اذهان در را Xفکر این باالخره مسیحی، های فرقه

وانحطاط ضعف آینه هر آن قطعی نتیجه کند، حاصل انقسام و انشقاق پرXوتستانیسم.است

منابع

کنون تا ابراهیم از خداشناسی

سپهر محسن ترجمه آرمسترانگ، کرن نویسنده اسالم، و مسیحیت یهود، دینتهران مرکز، نشر انتشارات

) اسحق ) آل علی شیخ حاج االسالم حجت تالیف مسیحیه وحی مکتب با آشناییقم اسالمی تبلیغات دفتر انتشارات خوئینی،

شرکت حکمت، اصغر علی ترجمه بایرناس، جان نویسنده ادیان، جامع تاریخفرهنگی و علمی انتشارات