1

هو الله رب العالمين

کارآمدی در تحصيالت حوزوی

علم نياز جامعه و تمدن موعود نسبت به

و اثربخشنافع

در اثر عدم دوگانگي بحران سازو ايجاد

دست رسی به آن

تحصیل در کیفیتافت محسوس حوزه ها

ارتقاء ارائه شاخص های عملیاتی برای تحصیلکیفیت

انگيزه

هدف

ضرورت

تحليل شاخص هاي كارآمدي در روشتحصيل

شناسنامه بحث:

ساختار بحث

مقدمه:تHدرس خارجهوّی

بدنه:درس خارج اثربخشمدل

درس خارج راهبردهای

اثربخش

درس خارج شاخص های

اثربخشنتيجه:

چشم اندازپیشنهادی برای

حوزه

مقدمه: هویت درس خارج

تعريف تحصیل خالق:

در روش پژوهش فعاليت پژوهشي كه در طي آن،

به نظر دست يابي موجHهعلوم و معارف اسالم، براي

داده مي شود.آموزشخداوند،

تحصیل خالق، آموزشY پژوهش محور است پس

تابعي است از ساختارها، قواعد و قوانين آموزش

و تحقيقات

وضعيت موجود

وضعيت مطلوب

فعاليت آموزشي كه در طي آن اقوال در

مسائل علم فقه، نقل و

نقد مي شود.

فعاليت پژوهشي كه در طي آن، روش پژوهش در

علوم و معارف اسالم، آموزش

داده مي شود.

مبنا و نقطه نفوذ به بحث:

تعيين شيوه آموزش و پژوهش تابع اهداف

سيستم هستند پس:

براي دست يابي به جايگاه درس خارج بايد

اهداف سيستم آموزشي و پژوهشي حوزه

مشخص شود

كه اين اهداف، خود، تابعي از اهداف كالن

حوزه و طلبگي است

کج\ا ب\ه باّی\د باش\د داش\ته اّینچ\نین س\ؤالی کس\ی اگ\ر

مراجعه کند؟

برای ّیک زندگی بهینه چیست؟اسالمبرنامة

:اّین سؤال نیاز زّیر را اّیجاد می کند

نیازY دستیابی به طرح و برنامة خداوند براي زندگي

و چگونگي اجرا كردن اين برنامه

برای پاس\خگوّیی ب\ه س\ؤال ف\وق و نی\از برآم\ده از آن، نه\اد

زّیر به وجود آمده است:

حوزة علمیHه

رسالت حوزه های علمیه

است.اسالم شناسی ّیک طلبه، دانش پژوه رشتة

خروجی حوزه باّید چگونه شخصی باشد؟

می توان\د روانک\اوی هم\انطور ک\ه روانشناس\ی رش\ته ای اس\ت ک\ه خ\روجی آن

،کند

،می توان\د طب\ابت کندو هم\انطور ک\ه پزش\کی رش\ته ای اس\ت ک\ه خ\روجی آن

و...

اسالم شناسی هم رشته ای است که خروجی آن

رفتار خود و جامعه را بر اساس برنامة اسالم، تعيين برنامهمی تواند

کند.

8

شاخص اصلی درس منجر به اجتهاد)هويت اجتهاد(

بتواند با استناد به منابع دست اول دين به اين سوال پاسخ دهد و از استناد خود دفاع كند،

عقالنیت پاسخ خود را اثبات کند، برتری پاسخ خود را بر پاسخ های مشابه ملموس نماّید.

نظر اسالم در مورد ...................چیست؟

و برای پیاده سازی آن در زندگی چه مدل و برنامه ای را ارائه کرده است؟

فهرستي از سيستم هاي مورد نياز يك جامعه

سيستم مديريت كالن سيستم حقوقي و

قوانين سيستم اداري

)معماري، سيستم شهري حمل ونقل، شهرسازي(

سيستم مسكنسيستم ارتباطات

سيستم پول و اقتصادسيستم كشاورزي و

توليد غذاسيستم صنعت و توليد

ابزار و لوازمسيستم تجارت و توزيع

سيستم بهداشت و درمان

سيستم اطالعات و آمارسيستم آموزش و

تحقيقاتسيستم كار و مشاغلسيستم محيط زيست

سيستم قضاوت و دادگستري

سيستم نظارت و كنترلسيستم امنيت و دفاع

سيستم روابط بين المللسيستم عبادي و معنوي

سيستم گروه هاي اجتماعي

سيستم رسانهسيستم فرهنگيسيستم خانواده

سيستم مديريت زمان)در يك كالم، سيستم

توسعه(

10

شاخص های تحصيل اثربخش

)يع\ني توان\ايي انتق\ال حسq موج\ود در مه\ارت ترجم\ه بالغي گزاره ه\اي دين 1.عبارات به مخاطب(

مه\ارت كش\ف مغالط\ات در گفتاره\اي روزم\ره و در گفتاره\اي 2.علمي

مهارت ارائه استدالل ها به صورت قالب هاي منطقيY پايه3.

ص\ورت 4. ب\ه اس\الم فرهن\گ و ق\انون نگ\رش، Yتب\يين مه\ارت سيستم هاي ملموس در زندگي

مه\ارت تنظيم قرارداده\اي م\ورد ني\از م\ردم براس\اس م\وازين 5.شرعي و قانوني

مهارت مشاوره براي حل وفصل اختالفات رايج حقوقي6.

مهارت اثبات انسجام و معقوليت و كارآمدي سيستم هاي ديني7.

مه\ارت اثب\ات برت\ري سيس\تم هاي دي\ني نس\بت ب\ه سيس\تم هاي 8.مشابه

مه\ارت مش\اوره ف\رهنگي و رفت\اري ب\راي ح\ل مش\كالت زن\دگي 9.فردی و جمعی و سازمانی

مهارت عبوديت10.داخلي، ح\وزه چه\ار در و مكت\وب و ش\فاهي س\طح دو در مه\ارت

بين المذاهب، بين االديان و بين الملل

)شاخص هاي اسالم شناس عمومي مطرح در سند راهبرد تحول در آموزش حوزه ارائه شود(

الیه های فهم و ادراک و تعریف آنها

ردّیف الّیة فهم تعرّیف اجمالی

1 تصور اولیه نگهداري تصويربرداري از واقعيت وآن

2 فهم اولیه كردن رابطه بين مفاهيم برقرارجديد و قبلي

3 فهم کاربردی

برقراري رابطه بين ذهنيات و عمل

4 فهم تحلیلی بازنگري علل عدم موفقيت در عمل و آن ترمیم

5 فهم نقFادانه نظریاتنقد و بررسي

6 Fقانه فهم خّال تولید و نظریه پردازی

الیه های فهم و ادراک و شاخصة آنها

ردّیف الّیة فهم نمادهای تشخیص و اندازه

گیری

1 تصور اولیه بتواند به یاد بیاورد، بازگو کند، تطبیق کند

2 فهم اولیه بتواند به بیان خود مطلب را بازگو کند

3 فهم کاربردی

بتواند به کار ببرد، تعمیم دهد، توصیه کند

4 فهم تحلیلی بتواند آسیب شناسی کند و راه ترمیم را نشان دهد

5 فهم نقFادانه بتواند چند نظر را ارزیابی کند و بین آنها قضاوت کند

6 Fقانه فهم خّال نظریه بدهد، تولید کند، ابداع نماید

رایWب آن تبWع بWه و فهم بWرای کWه مWراحلی بWه توجWه با

یادگیری ایجاد میشود مباحث بعدی را پیگیری کنید:

هWه سWاطبین بWاز مخWاس نیWر اسWوزوی بWیّالت حWدورة تحص

مقطع تقسیم می شود:

:نکتة مهم

یWا )مهم نیسWت کWه نظWام فعلی حWوزه بWه این شWکل اسWت

خWیر، چWون نیازهWایی کWه ذکWر می شWود وجWود دارنWد و منتظWر

برنامه ریزی و مقطع بندی ما نمی مانند.

تعریWف شWده انتظWار بWه سWطح مWورد را بایWد خودتWان شWما

برای هر مقطعی برسانید(

اسالم شناسي عموميمقطع=

اسّالم شناس عمومي )با عموم مردم روبروست(

صيمقطعHاسالم شناسي تخص=

علوم اسّالم شناس تخصFصي )با نخبگان و اهل تخصص در

، تصميم گيران و برنامه ريزان روبروست(انساني

عWWWWWص\\\\يمقطHفوق تخص اسالم شناس\\\\ي

Fه پردازي(= )نظري

Fه پرداز )با متخصFصينf اسّالم شناس اسّالم شناس نظري

روبروست(

اسالم شناسي عموميمقطع=

اسّالم شناس عمومي )با عموم مردم روبروست(

:شاخصة فرد عامي

موضWوع بWه نسWبت حWالت، حWداكثر در كWه اسWت كسWي

اسWاس بWر تحليل گWر اسWت، پرسWش گر دارد، اطّالعWات

اسWت، مقايسWه گر و ارائه دهنWدة مWوارد نقض تجربيWات خWود

است.

صيمقطعHاسالم شناسي تخص=

علوم اسّالم شناس تخصFصي )با نخبگان و اهل تخصص در

، تصميم گيران و برنامه ريزان روبروست(انساني

:صFشاخص نخبه و متخص

تبWيين، تحليWل ، اسWتدالل و روشWمندكسWي اسWت كWه قWدرت

نقFادي را دارد.

مقاطع تحصیلی و الیه های فهم و ادراک

ردّیف الّیة فهم مقاطع تحصیلی

1 تصور اولیه

2اسّالم شناسی عمومی فهم اولیه

3 فهم کاربردی

4 فهم تحلیلی

اسّالم شناسی تخصصی5 فهم نقFادانه

6 Fقانه فهم خّال اسّالم شناسی فوق تخصصی

ومیWعم مقطWع موضWوعات همWان تخصFصWی مقطWع در

و تحلیلی فهم سWطح بWه افWراد تWا می شWود داده ادامWه

بWه و برسWند روش\مندنقFادانWه اس\تنباط از مه\ارت

گزاره هWای دین و توانWایی مستندسWازی نظWر اسWتنباط شWده

دست پیدا کنند

،فهWفلس کّالم، اصWول، فقWه، تخصFصWی رشWتة انتخWاب

تفسیر، حدیث و ... در مقطع فوق تخصFصی باید باشد.

19

مدل تحصيل اثربخش

تحصيل مهارت محور

قال اميرالمومنين عليه السالم:

د�َک� و الع�م�ل� ي�بل�ُغ� بYک� الغ�اي�ه Yلم� ي�رشYالع

ترجمه: دانايی، فقط راهنماست، مهارت های عملي ست که نتيجه بخش

است.

20

راهبردهای تحصيل اثربخش

وال�1. ه� الس� ت�اح� ل� و مYف� ف� العYلم� ع�ليYهY ق�

اي�ه�2. ل� رYو� اي�ه� ال ع�ق� ل� دYر� ب�ر� ع�ق� ل�وا الخ� Yع�قYا

ه� 3. ن\� Yم د� ل\� ي�ت�و� بYب�ع�ٍض� Yاي ال\ر� ب�ع�ٍض� ب�وا Yر اYض\�

و�اب� الص�

.4 YهYال تYع�م� ا�ط�ل�بY العYل�م� بYاس�

.5Yل�ك�المYاد�ا ل ك�ون�وا ن�ق�

راهبردهای پنج گانة:

مساله+ تفكر تحليلي+ مطالعه حل

تطبيقي+

بررسي كاربردي+ تفكر نقادانه

21

پيشنهادی برای چشم انداز حوزه

حوزه ای1404حوزه علمیه در افق

پژوهش محور است که براساس نقشه علمی،

دارای محصوالت علمی است؛

محصوالتی که به صورت تبادلی و مستمر بر

کیفیت آنها افزوده می شود،

و در جهت کارآمد کردن علوم حوزوی برای

کیفیت افزاّیی در زندگی فردی، اجتماعی و

.تمدن سازیY الهی حرکت می کند

)برنامه سازی برای توسعه اسالمی(

22

پيش نيازهاي ورود به فضاي اجتهاد

روش شناسي تحقيقات و مطالعات 1.

ديني

فلسفه دين و دين شناسي2.

تمدن و زندگي شناسي3.

فلسفه حقوق4.

فلسفه فقه و اصول5.

منبع شناسي گزاره هاي دين6.

روش شناسي فحص گزاره ها7.

روش شناسي تفسير متن8.

روش شناسي نسبت سنجي ميان 9.

گزاره ها

روش شناسي نظريه پردازي مبتني بر 10.

گزاره ها

23

منابع مطالعه و بررسي بيشتر:

)براس\اس نگ\رش اس\الم ب\ه كت\اب راهنم\اي تحص\يل دين، علم و عالم دينی(

ب\ه كت\اب راهنم\اي تحقي\ق نگ\رش اس\الم )براس\اس علم و هستي(

در عرص\ه كت\اب نگ\رش سيس\تمي ب\ه دين )دين استراتژي(

آموزش\ي نظ\ام در تح\ول راه\بردي سند حوزه

24

موسسه مطالعات راهبردي علوم و معارف اسّالم

مشهد مقدس

2285800-0511www.islamicsystems.ir

شيخ عبدالحميد واسطي

09151141995hvaseti@yahoo.com