بسم الله الرحمن الرحيمبسم الله الرحمن الرحيم

سير تاريخي و علمي حجامت در تمدن سير تاريخي و علمي حجامت در تمدن بشريبشري

دكتر رضا منتظردكتر رضا منتظر

dr_rezamontazer@yahoo.comdr_rezamontazer@yahoo.com

عده افراد زيادي طي ساليان اخير له يا عليه حجامت سخن گفته اند اي

لذا حجامت يك امر اعتقادي و سنت درماني اسالم استگفته اند كه نياز به

. تحقيق و بررسي علمي ندارد

گويند رسانيده اند كه مي سوي ديگر عده اي مخالفت را بدانجااز چون حجامت از آن طرف مرز نيامده و جايگاهي در طب رايج

، ندارد . نبايد مورد دقت و بررسي قرار گيرد

حجامت نيز مثل برخي مباحث ديگر گرفتار دينداران متحجر

كه بد دفاع مي كنند و روشنفكران بي دين . كه اصال دفاع نمي كنند شده است

به نظر مي رسد براي رسيدن به قضاوت صحيح چاره اي نداريم جز اينكه

از سير تاريخي حجامت و جايگاه آن در گذشته اطالع پيدا كرده و در بررسي اثرات درماني آن بر اساس اصول علمي امروز قدم بعد به

. بپردازيم

ميدان در سربازي وقتي كه شدند متوجه گذشتگان

و گرفته قرار شمشير يا چاقو ، سنگ اصابت مورد جنگ

از بسياري زخم، همين علت به دارد، برمي زخمي

. يابدیم بهبود او قبلي بيماريهاي

سوزن بردن فرو با كه آموخت آنها به بزرگ كشف اين

و بخشيد شفا را امراض از برخي توان مي زدن تيغ و

یسوزنها ، مسيح ميالد از قبل سال 2600 این ترتیب

اصول وارد ايران در حجامت شاخهاي و چين در فلزي

.كرد پيدا رواج حجامت و سوزني طب و گرديد درمان

3300 مقدونيه در مسيح ميالد از سال قبل

كرده رخنه باستان يونان به مقدونيه از

ابزار داشتن و كردن حجامت بودن، پزشك شاخص زمان آن در)

(است بوده آن

سال قبل از ميالد2200 :عصر باستان در اوراق پاپيروس

( سال قبل از ميالد مسيح1500مربوط به )طب سنتي هندكتاب آيورودا

سال قبل از ميالد مسيح در آثارخود به400بقراط حدود

موارد استفاده و منع استفاده آن اشاره كرده است .

سال بعد از ميالد مسيح مطالب متنوعي در120جالينوس

.بيان كرده است مورد حجامت در آثار خود

فراوان تاكيد و تاييد مورد حجامت اسالم، ظهور با

گرفت قرار السالم عليهم ئمه اطهارا و و آله عليه الله صلي اكرم پيامبر

ت، خواص، انواع، حجاماهمیت مورد در روايت 600از بيش

تمهیدات قبل و بعد و ...

الهي پيامبرانهمه سنتهاي از را چيز پنج اكرم پيامبر

معرفي

زدن عطر و مسواك ، حجامت ، حلم ، حياء: اند دهفرمو

الفصاحه نهج

صلى الله عليه وآله رسول اكرم :

گذر نكرد مگر » وقتى به آسمان هفتم صعود كردم هيچ ملكى از من

اين

را به حجامت و خوردن كه گفت: اى محمد حجامت كن و امتت

سياهدانه و

oسط امر فرماق»

q sجqqqيا مoحمrد ا qال محت sكs ب oمuت حqجامsةوsأمoر ا

كردم واجب » آن قدر جبرئيل در مورد حجامت سفارش كرد كه فكر

است. «

ام است يا درrجsاگر در چيزى شفا وجود داشته باشد پس در تيغ ح

شربتى از

عسل

السالم عليه علي امام :

دشت و ندالب صحت الحجامه ان ". قلالع

را عقل و سالم را بدن حجامت درستيكهه ب . گرداند مي نيرومند

اروپايي كشورهاي در رايج امري حجامت: ميالدي 16قرن

Vidius و Fallopio، Dallacroce جمله از معروف پزشكان

.بودند كرده ابداع براي آن ابزارخاصي هركدام

حجامت نيز كنون تا بيستم قرن اوايل از } مراكز سوي از عمدتا

شود مي انجام آلمان در( Heilpractiker) طبيعي درمان

حجامت حجامت در در

ایران ایران

داشته مردم فرهنگ جايگاهي ويژه در ايران نيز حجامت در

و

. است آنان بوده اعتقادات جزء موكد سنتي عنوان به

را خود كودكان بهاران و در حجامت كرده خود بزرگساالن

.كردند انجام آن مي به ملزم

فرمود كه آله و عليه الله صلي توصيه رسول خدا اساس بر مردم :

روز گرفته خون عيد ، «است حجامت عيد عيد، بهترين »

.كردند مي تعيين كار اين براي را سال از مشخصي

سال در كه ايرانيان(( و ))ايران دركتاب شاه ناصرالدين طبيب پوالك دكتر :شد منتشر درآلمان 1865

چشم به شيارهايي بين دو استخوان كتف تقريبا همه ايرانيان»

.ميخورد

اين تا باشد چوب هاي ضربه آثار اينها كردم بدو امر خيال مي در

لحظه اين از و زنند مي پا كف بر فقط را چوب ضربه ديدم كه

مشرق سراسر در كردن حجامت جريان . شدم حجامت اثر متوجه

به كودكان مورد در را حجامت اغلب بخصوص . است يكسان زمين

.«برند مي كار

:دكتر پوالك در ادامه مي گويد

«حجامت نيز بدن قسمتهاي ساير در كتف دو بين از غير

كنند مي

مفاصل، ،رویكمر( )حجامتخاجي استخوان پشت در جمله از

«طحال

درمان اركان از را حجامت ، قانون كتاب در سينا ابوعلي

تجويز بيماريها تمام براي درمان تقريباy و كرده محسوب

كرده

:است

سنگيني و ابرو دو گرانباري گيرد، انجام كتف دو بين حجامت اگر »

چرك كند، مي رفع را چشم گرمي و برد مي بين از را ها پلك

. زدايد مي را دهان بد بوي و دارد مي بر ميان از را چشم كنار

زدودن ،در شود انجام گردن پشت رگ دو از يكي بر حجامت اگر

مفید است .« بيني و گلو ، چشم و گوش ، رخسار براي و سرشلرز

)آمنوره( باشد شده بند حيض خون اگر و كند تصفيه مي را خونپا ساق بر حجامت

. كند مي باز را آن

مفيد گلو و رخسار ، دندانها براي )چانه( زنخ زير در حجامت

. كند مي تصفيه را ها آرواره و دماغ و است

نقرس، براي و است سودمند ران جوشهاي و دملها رفع براي ، كمر ناحيه حجامت

. دارد فايده پشت خارش و رحم و مثانه بادهاي ، (داءالفیل)ر oپاغ بواسير،

فايده دارد پا و ساق در مزمن زخمهاي و بدخيم دملهاي جهت زانو پائين در حجامت

نقرس و )سياتالژي(النساء عرق ، حيض خون آوردن بند براي پا بر قوزك حجامت

. است مفيد

رازي زكرياي

نقش ايمني زاي حجامتاعتقاد اطباي سنتي بر آلرژي و زكام درمان :

كه گونه بدين ، باشد افزون بيماري اين از آنان رنج كه كساني اما»

فراوان عطسه و باشد داشته خارش شده و بسته بيني هاي سوراخ

{ معرفي كه داروهايي از بايد ، ريزد فرو بيني از آب و گرديده قبال

ناحيه از حجامت و در حمام كردن عرق، رفتن راه از نيز و كردم

پشت

«. كنند استفاده

« :حصبه و دريoج» كتاب

شوند حجامت آبله به ابتال از پيشگيري جهت اطفال

هجری(6)قرن جرجانيسید اسماعیل حكيم

كتاب در

خوارزمشاهي ذخيره

سنتي طب كتابو کاملترین مهمترين

است . اختصاص داده حجامت به را مشخصي فصل

( شمسي1344سال ) مهم حادثه

گسترده شكل به ، درمان بر نظارت قانون وضع با همزمان

سراسر در را ، حجامها ژاندارمها و شد مبارزه حجامت با اي

سابقه پر درماني سنت اين ترتيب بدين و كردند دستگير كشور

و شد خارج جامعه سنتي رفتارهاي روند از ، علمي تحقيق بدون

اجرا ، نبود دولت كامل تسلط تحت كه كشور از مناطقي در تنها

در شيميايي طب شدن فراگير تناسب به باالخره و مي شد

كه مختلف فرهنگ استعماري در جوامع و نفوذ جهان سراسر

، حجامت بود جوامع فرهنگي و ديني باورهاي زدودن با همراه

اجتماعي رفتارهاي از و سنتي ديني درمان و روشهاي منسوخ

.كردند فراموش را آن تدريج به نيز جديد هاي نسل و شد حذف

المهيع. » ما احدثت بدعه اال ترك بها سنه. فاتقوا البدع و الزموا

ان عوازم االمور افضلها و ان محدثاتها شرارها«

ترك گردد» هيچ بدعتي در دين پيدا نمي شود مگر اينكه سنتي

پس از بدعتها بپرهيزيد و مالزم راه راست و جاده آشكار حق

كه سالياني بر آن گذشته و باشيد. نيكوترين كارها سنتي است

درستي آن ثابت شده باشد و بدترين كارها آن است كه تازه پيدا

شده «

روش يك كشف انگيزه به كه ميان جمعي در 1364سال در

بخش ازطريق آن بتوان تا بود شده تشكيل ساده و ارزان درماني

درماني كرد سنت درمان را مردم درماني مشكالت از عمده اي

فرهنگي جو عليرغم و گرفت قرار توجه مورد و پيشنهاد حجامت

ابزار و ساماندهي آن به مربوط ، اطالعات نامناسب اجرايي و

طي از پس و شد طراحي روز شرايط با متناسب آن اجرايي

حجامت تحقيقات موسسه قالب در1369سال در مقدماتي مراحل

رسيد ثبت به ايران

درماني وآثار مباني با و شده موسسه اين عضو پزشكان تدريج به

. شدند آشنا حجامت

حجامت پيرامونات علمی تحقيق شروع

با تحقیق آزمایشگاهی بر خون حجامتاولین پایان نامه دانشگاهی

پزشكان ساير ، نامه پايان اين علمي نتايج مشخص شدن از بعد

ايران حجامت تحقيقات موسسه عضويت به افزون روز بصورت

درآمدند

The comparison of biochemical

factors In

phlebotomy and wet cupping

نبودن ديدگاه و پزشكان مطب در حجامت رواج بدنبال

اجرايي دستگاه در آن پيرامون بينانه واقع و شفاف

ممنوعيت بر مبني هايي بخشنامه ، بهداشت وزارت

از مشكالتي ايجاد و برخوردها موجب و صادر حجامت

و حجامت مجريان عليه قضايي هایقبيل تشكيل پرونده

دادگاه به نيز پزشكان از زيادي تعداد و شد آن محققين

.شدند تبرئه اكثرا ولي محاكمه و فراخوانده

هاي بخشنامه شدن شناخته شرع خالف بدنبال سرانجام

، اداري عدالت ديوان آنها توسط ابطال و بهداشت وزارت

وزارت و يافت كامل رسميت كشور در حجامت انجام

پروانه ، پزشكان براي تا كرد آمادگي اعالم نيز بهداشت

صادر کند . حجامت انجام

عزيز مجروحين در 1363سال در عراق و ايران جنگ موقع در

نسوج شديد تورم و ريوي حاد و ادم خردل گاز با شده شيميايي

مبتال، اعضاء به زالو انداختن با توام را حجامت عمل ، مختلف اندام

نتيجه و بردم كار به كلر و خردل سم به آلوده بيمار چند در

موفقيت

حاد ادم به مبتاليان و مجروحين در نيز ويتنام جنگ در . بود آميز

حجامت Agent orange = Dioxins مصرف از حاصل ريوي

{ نجاتبخش بوده به ريوي حاد ادم به مبتال بيمار درچند و شخصا

. بردم كار

آبل يوهان ( johann Abele ) حجامت"كتاب در آلماني پزشك

:شده است چاپ1997سال در كه "شده آزمون درمان شيوه

را حجامت، هميشه براي بلكه امروز تنها نه كه دارم راسخ اعتقاد من»

كه است اي پديده حجامت . گرفت ناديده نبايد درمان بيماريها در

كه امري . دارد انسان بدن عملكرد و كار كردن تنظيم خود در دخالت

د كر جايگزين را آن توان نمي ديگر هاي روش با هرگز

را بيماريها درصد 75توان مي درآلمان كه دهد مي نشان ما مطالعات

.«كرد مداوا حجامت جمله از طبيعي درمان هاي شيوه با

در قادرست كه درماني شيوه توان مي چگونه كه است اين كالم جان

باعث وقتگير و هزينه گران و جانبي سوء عوارض ، بدون زمان كوتاهترين

وسطي قرون دوران به متعلق كه علت اين به را شود مرحله يك در بهبود

«كرد ؟ صرفنظر آن كاربرد از گرفت و ناديده است

«بيماريهاي درمان در حجامت و بادكش كاربرد و اثرات با كه پزشكي

ابتدا در ، ترديد بدون بيماري نوع هر با برخورد در ، آشناست گوناگون

در زيرا ديگر می پردازد به درمانهاي بعد و است حجامت انجام انديشه

عمل

حجامت و بادكش كه شده ثابت ، مراجعات تعدد با و امروز شرايط در و

«. است درمان سريع ترين روش و آسانترين

www.tcm-reuter.de/schroepfen.htm

www.rainer-walter.de/html/body_schr.html

www.collectmedicalantiques.com/bloodletting2.html

www.moerfi.at/moerfi/product_info.php/products_id/

2142

www.naturheil.de/schr.htm

www.traditionelle-chinesische-

medizin.info/Schroep.html

Traditional Chinese medical therapy adds to Austrian hotel's popularity www.chinaview.cn 2008-11-02 23:40:43

By Liu GangVIENNA, Nov. 2 )Xinhua( -- Larimar, a four-star spa hotel sitting atop a small hill in the southern Austrian town of Stegerbach, has been very popular since itstarted operation more than one year ago. The hotel does not owe its success to luxury, neither comfort, nor competitive prices, for it can hardly compete with nearby rival five-star hotels, villa spa hotels or the cheaper public spa hotels in these regards.  Yet, Larimar has managed to achieve almost daily full booking since September. Its secret, said manager Johann Haberl, lies in introducing traditional Chinese medical therapy to its services.  Meanwhile, Austrian health professionals on traditional Chinese medicine, Dr. Karin Gruen and Dr. Li Mei, were also invited to perform acupuncture and cupping therapy to guests.

http://news.xinhuanet.com/english/2008-11/02/content_10296659.htm

:منابع

1- johann Abele,Daschropfen.Eine Be Wahrte Heil Methode , 1997كبير امير انتشارات ، خوراكيها زبان ، الدين غياث ـ جزايري2 اول ج شرفكندي عبدالرحمن ترجمه ، طب در قانون ، سينا ـ ابن3 انتشارات ، ايران و اسالم در پزشكي تاريخ ، مهدي محقق ـ4

1374 سروش بيوشيميايي تركيب مقايسه عنوان با منتظر رضا دكتر نامه پايان ـ5

خون 7522شماره بهشتي شهيد دانشگاه ، خون حجامت با وريدي

ر آثا انجمن انتشارات ، خوارزمشاهي ذخيره ، اسماعيل سيد ـ جرجاني6 ملي

، خوارزمي انتشارات ، ايرانيان و ايران ، ادوارد كوب يا ـ پوالك71361

چاپ ، اسالمي انتشارات ، اسالم ديدگاه از حجامت ، حسين ـ خيرانديش81377اول

موسوي باقر محمد سيد ترجمه الميزان تفسير ، عالمه ـ طباطبائي9 ـ زكرياي رازي ، جدري و حصبه 10 ـ الگود سيريل ، تاريخ پزشکي ايران ، انتشارات امير کبير ، 11

1371