چه حوادثی موجب تبدیل چوب به سنگ شده است؟

ح�وادث ب�ه چگون�ه شناس�ان زمین گذشته پی می برند؟

با مش�اهده دقی�ق ش�واهد موج�ود، مثال وج�ود فس�یل مرج�ان در ی�ک الی�ه رس�وبی نش�ان دهن�ده آن اس�ت عم�ق کم و گ�رم دری�ایی محی�ط در الی�ه این ک�ه

تشکیل شده است.

بیش�ترین ش�واهد و م�دارک ب�رای مطالع�ه گذش�ته زمین در چ�ه سنگ های رسوبیسنگ هایی یافت می شود؟

چراس�نگ ه�ای رس�وبی می توانن�د در تش�خیص س�نE الی�ه ه�او محیط تشکیل آن ها مورد استفاده قرار گیرند؟

به دلیل داشتن فسیل

شکل الف:فاقد فسیل – دانه ها در اندازه های مختلف – بنابراین منشاء خشکی)رودخانه ای( دارد)سنگ کنگلومرا(

شکل ب:حاوی فسیل آمونیت زیاد نام سنگ : کوکینا - منشاء دریایی

�ای �ه �نگ �س �ژگی �وی �رین �ت مهم الیه الیه بودن آن هارسوبی

رس�وبی ه�ای س�نگ از الی�ه هر �ایی �چیزه �ه �چ �ده �دهن �ان �نش

است؟

-نشان دهنده شرایط رسوب گذاری1-زمان رسوب گذاری2

ویژگی یک الیه رسوبی چیست؟

ه�ای ص�ورت ب�ه زی�اد مس�احت ب�ا رس�وبی الی�ه یک متف�اوتی دی�ده می ش�ود.مثال ممکن اس�ت در ی�ک مح�ل ه�ای س�نگ قل�وه دارای دیگ�ر مح�ل در و ای ماس�ه

درشت و ریز و یا رسی باشد.

بع�د از ت�ه نش�ن ش�دن رس�وبات در ه�ای دان�ه گ�یری ق�رار نح�وه دری�ا �ه �چگون رس ذرات و �ت �درش

است؟

دان�ه ه�ای درش�ت در ن�زدیکی س�احل ب�ر ج�ای می مانن�د ه�ای ت�ا مس�افت زی�اد ب�ه علت س�بکی ذرات رس و

زیادی از ساحل قرار می گیرند.

الف(رسوبگذاری در آبهای ساکن -الیه های باالیی به موازات الیه تیره پایینی تشکیل شده و هر الیه دارای 1

-پس�تی و بلن�دی ه�ا 3-قط�ر رس�وبات در هم�ه نق�اط یکس�ان اس�ت 2ان�رژی پتانس�یل یکس�ان می باش�د. در نحوه رسوب گذاری تاثیری نداشته است.

-زی�را در الی�ه زی�رین ان�رژی پتانس�یل در تم�ام نق�اط یکس�ان نیس�ت در 1ب(آب ح�رکت داش�ته اس�ت، -ابت�دا گ�ودی ه�ا 2برآم�دگی ه�ا ان�رژی پتانس�یل بیش�تر و داخ�ل ف�رورفتگی ان�رژی پتانس�یل کم�تر اس�ت.

پر شده ،سپس رسوبات به صورت سطوح صاف شکل گرفته است.

در هنگام تغییر شرایط محیطی – هر گاه شرایط رسوبگذاری تغییر ناگهانی داشته باشد، سطح حدفاصل الیه ها واضح است و هر گاه شرایط بطور تدریجی و به آهستگی تغییر کند، سطح

حدفاصل نامشخص ایجاد می شود

خیرآیا همه سنگ های الیه الیه رسوبی اند؟

رس�وبی ه�ای س�نگ غ�یر به اس�ت ممکن ه�ا س�نگ ک�دام

الیه الیه باشند؟

-گ�دازه ه�ای آتشفش�انی پس از انجم�اد ب�ه ص�ورت الی�ه 1الیه در می آیند.

-خاکس�ترهای آتشفش�انی هم ب�ه ص�ورت الی�ه الی�ه ب�ر 2ن�ام ت�وف ک�ه ش�وند می س�خت و نش�ینند می زمین

دارند.

بلوره�ای س�وزنی راه تشخیص جهت جریان گدازه ها امت�داد ق�رار گ�رفتن ی�ک در گدازه ها

با چ�ه ش�واهدی می ت�وان س�طح فوق�انی الیه ها را تشخیص داد؟

-چینه بندی متقاطع1-ریپل مارک ها2-فسیل ها3

چینه بندی متقاطع چیست؟یع�نی در درون ی�ک الی�ه قط�ور،الی�ه ه�ای ن�ازکی وج�ود دارن�د ک�ه س�طوح ج�دا کنن�ده آنه�ا نس�بت ب�ه س�طح رس�وب گ�ذاری

عمومی الیه اصلی،زاویه دار است.

آم�دن وج�ود ب�ه عوام�ل چین�ه بن�دی متق�اطع ی�ا الی�ه

بندی مورب

-در ه�ر کج�ا ک�ه س�طح ش�یب داری ب�ر اث�ر رس�وب گ�ذاری 1سریع تشکیل شود)دلتا ها(

-عمل رسوب گذاری و تخریب به نوبت انجام شود.2

Cross-bedding

ریپل مارک چیست؟

به چین های کوچکی که در روی ماسه های ساحلی دریا،ته رودخانه یا روی تپه های

ماسه ای و حتی برف دیده می شود ریپل مارک گفته می شود.

ویژگی ریپل مارک هایی که عامل به وجود آورنده آن ها در یک جهت حرکت

می کند چیست؟

شیب ریپل مارک به طرف باد مالیم و طرف پشت به با تند است.

اگر آب یا باد حرکتی به جلو و عقب داشته باشد شک ریپل مار ک ها چگونه

است؟

ریپل مارک ها حالتی متقارن به خود می گیرند .

لبه های تیز ریپل مارک ها ی متقارن همیشه به سمت باالی الیه قرار دارد.

راه تشخیص باالو پایین بودن الیه ها به وسیله

فسیل

فس�یل ن�یز گ�اهی ط�بیعی ی�ا وارون�ه ب�ودن الی�ه ه�ای رس�وبی را نش�ان می �دادی �تع �ا �دری آب �ه �گ �د.وقتی �دهص�دف خ�الی را ب�ر روی س�احل ق�رار می ده�د ،ام�واج و جری�ان ه�ا معم�وال ب�ر می پ�ایین روب�ه را ه�ا آن دهان�ه

گردانند.

چ�ون – اس�ت وارون�ه باالیی ( م�وج نش�ان Inner Crestن�وک )

و �ایین ��پ �مت ��س �ه ��ب ( به سمت باال.Traghگودی)

ه�ا ریپ�ل هم پ�ایین ش�کل در ش�کل ک�ه ده�د می نش�ان ح�الت ع�ادی دارد و هم فس�یل بخش زی�را ای، دوکف�ه ه�ای ب�ه اک�ثر فس�یل ه�ا رو مح�دب

باالست.

عوامل ناپیوستگی چیست؟

به هم خوردن توالی و پیوستگی الیه ها بر اثر چین خوردگی یا ایجاد گسل

آم�دن وج�ود ب�ه نح�وه مراح�ل ناپیوستگی

حرک�ات پوس�ته زمین )ک�وهزایی و چین خ�وردگی( ب�اعث ب�اال دری�ا رس�وب بس�تر در قبال ک�ه ه�ایی می ش�ود الی�ه آم�دن در ه�ا این ص�ورت س�نگ ان�د.در و س�خت ش�ده ان�د ک�رده

معرض تاثیر عوامل فرسایشی قرار می گیرند.

طبق�ات این روی دری�ا آب ه�ایی علت ب�ه دوب�اره بع�دها فرسایش�ی را بپوش�اند،رس�وبات جدی�دی در روی الی�ه ه�ای می پدی�د را ای ت�ازه ه�ای س�نگ و گ�یرد می ق�رار قبلی

آورند.

س�ری دو این تش�کیل زم�ان در انقط�اع آم�دن وج�ود به رسوب

ناپیوستگی چیست؟به وقفه ایجاد شده در توالی رسوب ،ناپیوستگی می

.گویند

نکته

روی زمین نمی توان نقطه ای را یافت که در طول تاریخ زمین همواره در زیر دریا

مانده و یا همچنان رسوبات الیه به الیه در .آنجا ته نشین شده باشند

ناپیوستگی مشخص کننده چه

چیزی هستند؟

ناپیوستگی ها مشخص کننده زمان هایی هستند که عمل رسوب گذاری متوقف شده

.است

انواع ناپیوستگی

ناپیوستگی آذرین پی-1ناپیوستگی دگرشیب)زاویه -2

دار(ناپیوستگی هم -3شیب)موازی(

تعریف ناپیوستگی آذرین پی

در نق�اطی ک�ه الی�ه ه�ایی از س�نگ روی در مس�تقیما رس�وبی ه�ای

توده های آذرین قرار گرفته باشند.

ت�وده تش�کیل ال�ف( آذرین

ب( پیش�روی دری�ا و رسوبگذاری

رس�وبات ،س�ری ناپیوس�تگی ن�وع این در و ان�د ش�ده خ�ارج افقی ح�الت از زی�رین روی آنه�ا ،س�ری رس�وبات ج�وان ت�ر و اغلب آن تش�خیص و اس�ت گرفت�ه ق�رار افقی

بسیار آسان است.

تعریف ناپیوستگی دگرشیب یا زاویه دار

هم �تگی ��ناپیوسشیب

تعریف ناپیوستگی هم شیب:الیه های رسوبی باال و پایین ناپیوستگی با هم موازی اند.فراوان ترین و نامشخص ترین ناپیوستگی کدام است؟

ناپیوستگی هم شیبچرا ناپیوس�تگی هم ش�یب نامش�خص ت�ر از دیگ�ر ناپیوس�تگی ه�ا

است؟�طح �س �ایین �پ و �اال �ب در �ع �واق �وبی �رس �ای �ه �ه �الی �را �زیوق�وع ش�واهد ح�تی و ان�د م�وازی هم�دیگر ناپیوس�تگی،ب�ا

فرسایش احتمالی هم وجود ندارد.

�ور �بط �وبگذاری �رس �ف( �الافقی

عقب �ا �ی �روی �پس ب( چین �دون ��ا)ب�دری �ینی �نش

خوردگی( ج( فرس�ایش و ایج�اد س�طح ناهموار)سطح فرسایشی(

و �روی ��پیش د( رسوبگذاری مجدد افقی

سمت چپ باال )رسوبگذاری بطور افقی( -1سمت چپ پایین)پسروی یا عقب نشینی دریا و با چین خوردگی( -2

سمت راست باال)فرسایش و ایجاد سطح ناهموار یا سطح -3 فرسایشی(

سمت راست پایین)پیشروی و رسوبگذاری مجدد افقی( -4

-اصل انطباق1اصول اصل انطباق نیکالس استنو:

می 1 نش�ین ت�ه افقی ط�ور ب�ه رس�وبی ه�ای -الی�ه شوند.

تغی�یر 2 ب�دون از طبق�ات رس�وبی ک�ه ی�ک س�ری -در مان�ده باش�د الی�ه ه�ای زی�رین ق�دیمی ت�ر از الی�ه ه�ای

فوقانی اند.البت�ه زم�انی ک�ه طبق�ات رس�وبی برگش�ته نباش�ند و ی�ا ک�رده حف�ظ را خ�ود اولی�ه ت�والی دیگ�ر عب�ارت ب�ه

باشند.

ه�ا س�نگ نس�بی سن می مش�خص چگون�ه

شود؟

وق�تی س�ن س�نگ ه�ا ب�ه ص�ورت مقایس�ه ای بی�ان ش�ود مثال س�نگ ال�ف از س�نگ ب را آنه�ا نس�بی اس�ت،س�ن ت�ر ق�دیمی

مشخص می کنیم.

اصل انطباق-1پیوستگی جانبی الیه ها-2

- شکل سمت چپ بترتیب از قدیم به جدید:1گرانیت – ش�یل- ماس�ه س�نگ – آه�ک – س�طح ناپیوس�تگی - ماس�ه س�نگ – آه�ک – ت�وده

نفوذی - گسلشکل سمت راست بترتیب از قدیم به جدید:

ماس�ه س�نگ – ش�یل - آه�ک – چین ت�ک ش�یب - ماس�ه س�نگ – س�طح ناپیوس�تگی - آه�ک – شیل – توده نفوذی – گسل – سطح ناپیوستگی - ماسه سنگ – توده نفوذی

زی�ر 2 اینک�ه فق�ط بخ�اطر - گ�دازه م�دفون : - س�مت راس�ت گ�دازه دچ�ار دگرگ�ونی ش�ده اس�ت. همچ�نین قطع�ات فرس�ایش

یافته از گدازه در الیه باالیی مشاهده می شود.سمت چپ : ت�وده نف�وذی آذرین - بخ�اطر اینک�ه ب�اال و پ�ایین ت�وده دچ�ار دگرگ�ونی ش�ده اس�ت. همچ�نین قطع�اتی از س�نگهای ب�االیی همچ�نین قطع�ات دی�ده می ش�ود. ت�وده درون در ذوب ش�ده

فرسایش یافته در توده نفوذی دیده نمی شود.

علت تط�ابق و ایج�اد همبس�تگی می�ان الی�ه ه�ا شناس�ان زمین توس�ط گ�ذاری رس�وب ی

چیست؟

ت�اخر و تق�دم همزم�انی،ی�ا تع�یین برای رسوب گذاری الیه ها

در ک�دام رس�وبات ک�ار انطب�اق و مقایس�ه آی�ان ت�ر و در ک�دام

مشکل تر می شود؟

ی�ا فس�یل معی�نی ،ب�افت طبق�ات رس�وبی ک�ه رن�گ مش�خص دارند به آسانی می توان با همدیگر مقایسه کرد

ام�ا ه�ر چ�ه فاص�له دو س�ری رس�وب بیش�تر ش�ود ک�ار انطب�اق و مقایسه مشکل تر می شود.

A ∩ C & C ∩ B A ∩ B A ∩ D

D ∩ C & B

اهمین فسیل ها برای زمین شناسان

فس�یل 1 وس�یله ب�ه رس�وبات -تع�یین س�ن های موجود در آن ها

تش�کیل 2 مح�ل و چگ�ونگی از -آگ�اهی رس�وبات مثال ب�رخی از فس�یل ه�ا مرب�وط ب�ه ج�انوران دری�ازی ان�د پس س�نگ ه�ای

محتوی این فسیل ها بای�د درمحی�ط ه�ای دری�ایی تش�کیل ش�ده

باشند. -فس�یل هانش�ان دهن�ده ط�رز تکام�ل حی�ات 3

ه�ای الی�ه ت�رتیب و ان�د زمین روی در رسوبی به وسیله فسیل ها

همبس�تگی 1 اص�ل طب�ق – ه�ا فس�یل طری�ق از -فس�یلی، س�ن الی�ه ه�ا براب�ر س�ن فس�یل ه�ای موج�ود در آن اس�ت. بن�ابراین فس�یل جان�داران پیچی�ده را فق�ط در زم�ان ه�ای نزدی�ک ت�ر ب�ه زم�ان ح�ال می ت�وان ی�افت، در ح�الی ک�ه فس�یل جان�داران س�اده در الی�ه ه�ای رس�وبی

قدیمی می توان یافت.

همه جا

طوالنی

فراوان

اغلب ساده

آسان

– زی�را ب�رای تع�یین س�ن 2الیه�ه ��یل 1الی�فس از �ط �فق

اس�تفاده ت�وان می تریل�وبیت 3ک�رد و ب�رای تع�یین س�ن الی�ه

فق�ط از فس�یل اس�پریفر می ت�وان اس�تفاده نم�ود ولی ب�رای

الی�ه دو 2تع�یین س�ن ه�ر از �تفاده �اس �وان �ت می �یل �فس

نمود.

صدف قط�ور : در آبه�ای گ�رم یونه�ای کربن�ات و بیکربن�ات زی�اد می باش�ند. این م�اده در س�اختن اس�کلت ص�دف نرمتن�ان بک�ار می رود. بن�ابراین ص�دف آنه�ا قط�ورتر می باش�د. تع�داد آنه�ا زی�اد

است.

صدف ن�ازک : در آبه�ای س�رد زی�را ک�ه مق�دار ی�ون کربن�ات و بیکربن�ات کم می باش�د و این ج�انوران نمی توانن�د ب�ه مق�دار ک�افی این م�واد را در س�اختن اس�کلت خ�ود بک�ار ببرن�د. تع�داد آنه�ا

کم است.

�ق ��مطل سن چیست؟

سنجیدن سن پدیده ها با زمان حالت�ا آن پی�دایش ،زم�ان چ�یزی ه�ر پس س�ن مطل�ق

امروز را نشان می دهد. �ن �س �ه �مقایسس�ن و نس�بی

مطلق

ین ت�راز مش�کل و ت�ر دقی�ق مطل�ق س�ن تع�یین نسبی است.

روش دقیق برای تعیین دقیق سن

سنگ هاخاصیت رادیو اکتیو

رادیو اکتیو چیست؟ از خود دفع ثابتهسته بعضی از حناصر ،ذرات و انرژی را با نسبتی

.می کند. این عناصر رادیو اکتیو نام دارد

ب�ه را اک�تیو رادی�و م�واد چرا در ط�بیعی ه�ای س�اعت عن�وان

نظر می گیرند؟

-سرعت تخریب قابل محاسبه است.1-هیچ ن�وع عام�ل خ�ارجی از قبی�ل گرم�ا و فش�ار ب�ر آن ه�ا 2

موثر نیست.

از س�نگ عم�ر محاس�به روش طریق رادیو اکتیو

با تعیین مقدار عناصر رادیو اکتیو و غیر رادیو اکتیو

238ویژگی های اورانیوم

-اورانیوم عنصری رادیو اکتیو است1 ب�رای تع�یین 238-ی�ک ن�وع اورانی�وم ب�ا عن�وان اورانی�وم 2

سن مطلق سنگ ها کاربرد زیادی دارد.دارای ع�دد ج�رمی 238-اورانی�وم 3 اتمی 238 و ع�دد

پروتون در هسته دارد.92 است یعنی 92-این عنص�ر پس از تخ�ریب یع�نی خ�ارج ک�ردن م�رتب دو 4

و دو ن�وترون،ک�اهش ج�رم می یاب�د و س�رانجام ب�ه پروت�ون تبدیل می شود.206سرب

�ر ���عم �ه ���نیمچیست؟

سرعت تخ�ریب بیش�تر م�واد رادی�و اک�تیو بس�یار کن�د اس�ت ام�ا دانس�تن این س�رعت

، اهمیت دارد.دانش�مندان دریافت�ه ان�د ک�ه م�دت زم�ان مق�دار ه�ر از نیمی تخ�ریب ب�رای الزم

206 و تب�دیل آن ب�ه س�رب 238اورانی�وم میلیارد سال است.4/5،معادل

ب�رای ه�ر عنص�ری چ�نین م�دت زم�انی را نیمه عمر آن عنصر می نامند.

1سوال سن سنگ = نیمه عمر × تعداد نیمه عمر گذرانده شده

13/5 = 4/5 × 3

میلی�ارد س�ال(، در نتيج�ه مق�دار 4/5- اورانیم نیم�ه عم�ر ط�والنی دارد)2

آنق�در كم و ج�زيي اس�ت ك�ه قاب�ل 238تخ�ريب ش�ده از عنص�ر اوراني�وم میلی�ون ت�ا 10ان�دازه گ�يري نيس�ت. بن�ابراین ب�رای تع�یین س�ن پدی�ده ه�ایی ک�ه

میلیارد سال قدمت دارند، استفاده می شود 4/5

دانش�مندان ب�رای تع�یین س�ن نمون�ه ه�ایی ک�ه ب�دن بقای�ای مانن�د ندارن�د زی�ادی ق�دمت جانداران از چه ماده ای استفاده می کنند؟

�ام �ن �ه �ب �ربن �ک نوعی c-14))14کربن

تب�دیل 14کربن بع�د از تخ�ریب ب�ه چ�ه م�اده ای می شود؟

14نیتروژن

وج�ود ب�ه نح�وه 14آمدن کربن

ب�ه ط�ور ط�بیعی در اتمس�فر وج�ود دارد 14کربن را ب�ه وج�ود می co2ک�ه پس از ت�رکیب ب�ا اکس�یژن

آورد.

ک�ربن ک�ربن 14مقاس�یه ب�ا 12

ک�ربن 1 ن�وع از اتمس�فر ک�ربن ی�ا 12-بیش�تر ک�ربن غ�یر رادی�و اک�تیو اس�ت و مق�دار کمی از

است.14این گاز ،محصول کربن ک�ربن 2 می�ان ک�ربن 14-نس�بت ب�ه در 12

اتمسفر ثابت است.-هم�ه جان�داران ه�ر دو ن�وع ک�ربن را ج�ذب می 3

حاص�ل از ه�ر دو ن�وع را در co2کنن�د و گیاه�ان فرایند فتوسنتز به کار می برند.

-ه�ر دو ن�وع ک�ربن از طری�ق زنج�یره غ�ذایی 4به بدن جانوران هم می رسند.

زن�ده 5 ج�انوران و گیاه�ان ک�ه زم�انی -ت�ا آنه�ا در ن�وع ک�ربن می�ان دو ،نس�بت ث�ابت ان�د

این نس�بت از م�رگ بع�د ام�ا می تغی�یراس�ت کن�د،چ�ون عم�ل ج�ذب آنه�ا متوق�ف می ش�ود و

ب�ه علت ناپای�داری ،ش�روع ب�ه تجزی�ه 14ک�ربن را به وجود می آورد.14می کند و نیتروژن

تع�یین ب�رای دانش�مندان روش عمر نمونه کربن دار

سال است.5730 معادل 14نیمه عمر کربن را تعیین می کنند.12 به کربن 14ابتدا نسبت کربن

سپس آن نس�بت را ب�ا نس�بتی ک�ه این دو ن�وع ک�ربن در بدن جانداران دارند،می سنجند.

14کاربرد کربن

اغلب ب�رای تع�یین س�ن اس�تخوان،چ�وب،ص�دف 14کربن و بازمانده های آلی انسان به کار می رود.

ه�زار س�ال ق�دمت 50با این روش نمون�ه ه�ایی را ک�ه ت�ا دارند می توان عمرسنجی کرد.

زمین و شناس�ان ،انس�ان شناس�ان باس�تان بن�ابراین شناسان از آن استفاده های زیادی می کنند.

برای 14استفاده از کربن اولین بار توسط کدام دانشمند ابداع گردید؟

بخاطر ابداع این روش جایزه 1960لی بی که در سال .نوبل را دریافت کرد