HerbalMIS.ppt 1

รายงานการวิ�เคราะห์ ระบบข้�อมู�ลสถานการณ์

การใช้�ยาไทยและสมู�นไพร

รศ.ดร. อาทร ร�!วิไพบ�ลย คณ์ะเภส#ช้ศาสตร มูห์าวิ�ทยาล#ยมูห์�ดล

HerbalMIS.ppt 2

วั�ตถุ�ประสงค์�เพ%&อศ'กษาและวิ�เคราะห์ ระบบข้�อมู�ลการใช้�ยาไทยและสมู�นไพรในประเทศไทยน*าไปส�+กระบวินการวิางแนวิทาง (ห์ร%อนโยบาย) การพ#ฒนาในอนาคต ได�ศ'กษาตามูแนวิทางด#งน/!

1. ศ'กษาสถานการณ์ ข้องระบบข้�อมู�ลการใช้�ยาไทยและสมู�นไพร

- การผล�ตยาไทย- การใช้�ยาในสถานบร�การท#!งภาคร#ฐและเอกช้น- การบร�โภคยาไทยและสมู�นไพร- ปร�มูาณ์การบร�โภคยาไทยและสมู�นไพร

2. วิ�เคราะห์ ส#งเคราะห์ ภาพรวิมู พร�อมูท#!งแนวิทางในการพ#ฒนาระบบข้�อมู�ล

HerbalMIS.ppt 3

วั ธี�การดำ�าเนิ นิการ1. ทบทวินรายงานท/&เก/&ยวิข้�อง2. ก*าห์นดกรอบการศ'กษา3. ศ'กษาจากเอกสาร การส#มูภาษณ์ ห์ร%อการด�งาน

และสร�ปเป3นโครงร+างรายงานเบ%!องต�น4. เช้�ญผ��ทรงค�ณ์วิ�ฒ� น#กวิ�ช้าการห์ร%อผ��ท/&เก/&ยวิข้�อง

ร+วิมูวิ�พากษ และให์�ข้�อเสนอแนะ5. ปร#บปร�งรายงาน6. น*าเสนอผลงานวิ�ช้าการท/&ปร#บปร�ง7. จ#ดท*ารายงานฉบ#บสมูบ�รณ์

HerbalMIS.ppt 4

ศั�พท์�บั�ญญ�ต ท์��เก��ยวัข้�อง

• ข้�อมู�ล ห์มูายถ'ง ข้�อเท6จจร�งท/&มู/อย�+ในช้/วิ�ตประจ*าวิ#น• สารสนเทศ ห์มูายถ'ง ข้�อมู�ลท/&ผ+านการประมูวิลผล

ผ+านการวิ�เคราะห์ ห์ร%อสร�ปให์�อย�+ในร�ปท/&มู/ควิามูห์มูาย สามูารถน*าไปใช้�ประโยช้น ได�ตามูวิ#ตถ�ประสงค

• ระบบสารสนเทศ (Information System) ห์มูายถ'ง ระบบท/&ผ+านกระบวินการกล#&นกรองห์ร%อประมูวิลข้�อมู�ลเพ%&อให์�ได�สารสนเทศท/&ต�องการเพ%&อท/&จะสน#บสน�นการปฏิ�บ#ต�งานข้ององค กร

HerbalMIS.ppt 5

การวัางแผนิระบับัสาธีารณส�ข้ในการวิางแผนระบบสาธารณ์ส�ข้ มู/การก*าห์นดเป9า

ห์มูายล#กษณ์ะข้องระบบ • สามูารถจ#ดห์ามูาให์�บร�การได� (Availability)

• ผ��ร #บบร�การเข้�าถ'งบร�การได� (Accessibility)

• บร�การน#!นได�ร#บการยอมูร#บ (Acceptability)

• เป3นบร�การท/&มู/ค�ณ์ภาพ (Quality of care) • มู/ต�นท�นท/&สามูารถจ+ายได� (Affordable cost)

HerbalMIS.ppt 6

National Center for Complementary and Alternative Medicine (NCAM)

• ควิามูห์มูายข้องการแพทย ทางเล%อกและการแพทย เสร�มู (Complementary and Alternative Medicine; CAM) (What is CAM?)

• ประเภทข้องการแพทย ด#งกล+าวิท/&การส*ารวิจครอบคล�มู (CAM therapies included in the survey)

• ประช้าช้นมู/การใช้�มูากน�อยเท+าไร (How many people use CAM)

• ประช้าช้นกล�+มูไห์นเป3นผ��ใช้� (Who uses the CAM most)• ใช้�การแพทย แต+ละประเภทรวิมูท#!งผล�ตภ#ณ์ฑ์ ธรรมูช้าต� (Natural

products) มูากน�อยเพ/ยงใด (CAM therapies used the most)• ใช้�ก#บสภาพการเจ6บป;วิยอย+างไร (Health conditions prompting

CAM use)• เห์ต�ผลในการใช้� (Reasons for using CAM)• ค+าใช้�จ+าย (Spending on CAM)

HerbalMIS.ppt 7

สถานการณ์ ข้องระบบข้�อมู�ลกรมการแพท์ย�แผนิไท์ยและการแพท์ย�

ท์างเล&อก• กล�+มูงานส+งเสร�มูภ�มู�ป<ญญาการแพทย แผนไทย

และสมู�นไพร กรมูพ#ฒนาการแพทย แผนไทยและ การแพทย ทางเล%อก ได�เคยท*าการส*ารวิจสถาน

บร�การสาธารณ์ส�ข้ท#!งข้องร#ฐและเอกช้น ใน ล#กษณ์ะการส*ารวิจเฉพาะก�จ เน%!อห์าครอบคล�มู

ประเภทข้องการให์�บร�การ จ*านวินผ��ร #บบร�การและประเภทข้องผ��ร #บบร�การ

HerbalMIS.ppt 8

กองค์วับัค์�มยา ส�านิ�กงานิค์ณะกรรมการอาหารและยา

• กล�+มูยาแผนไทยและยาจากสมู�นไพร กองควิบค�มูยา มู/การบ#นท'กข้�อมู�ลจากเอกสารการข้'!นทะเบ/ยนต*าร#บยา แต+มู�ได�มู/การประมูวิลผลจากฐานข้�อมู�ลด#งกล+าวิ เพราะไมู+มู/การใช้�งานท/&ช้#ดเจน อ/กท#!งเป3นข้�อมู�ลท/&เป3นควิามูล#บ การก*าห์นดกล�+มูยาก6ย#งไมู+มู/ห์ล#กการท/&ช้#ดเจน

• ในส+วินข้องกล�+มูงานพ#ฒนาระบบ กองควิบค�มูยา ได�มู/การจ#ดท*าฐานข้�อมู�ลการผล�ตและน*าเข้�า โดยมู/รายละเอ/ยดข้องยาแต+ละต*าร#บท/&ผล�ตท#!งปร�มูาณ์และมู�ลค+าท/&ได�จากการส+งรายงานประจ*าป=ข้องผ��ประกอบการ มู�ลค+าท/&รายงานเป3นราคาท/&ต#!งข้าย (Wholesale Price)

HerbalMIS.ppt 9

ศ�นย ข้�อมู�ลข้+าวิสารด�านเวิช้ภ#ณ์ฑ์ กรมูสน#บสน�นบร�การส�ข้ภาพ

• มู/การก*าห์นดให์�โรงพยาบาลในส#งก#ดส*าน#กงาน ปล#ดกระทรวิงฯ ส+งรายงานการผล�ตยา การจ#ดซื้%!อ

และการใช้�ยา ซื้'&งแบบฟอร มูข้องกรมูจะให์�กรอกท�ก อย+าง ไมู+ใช้+เฉพาะข้�อมู�ลสมู�นไพร แต+ได�ร#บควิามู

ร+วิมูมู%อในการรายงานไมู+มูาก

HerbalMIS.ppt 10

ส�านิ�กงานิสถุ ต แห(งชาต ส*าน#กงานสถ�ต�แห์+งช้าต�ท*าการส*ารวิจด�านสมู�นไพรและ

ยาแผนโบราณ์ เป3นส+วินห์น'&งข้องการส*ารวิจภาวิะอนามู#ยและสวิ#สด�การ ได�ห์ย�ดไปในป= พ.ศ. 2544

การให์�ส*าน#กงานสถ�ต�แห์+งช้าต� เป3นผ��ส*ารวิจสามูารถท*าได�โดยการประสานงานระห์วิ+างห์น+วิยงาน ในล#กษณ์ะ

• รวิมูเข้�าไวิ�ในการส*ารวิจอนามู#ยและสวิ#สด�การ (สอส.) :ซื้'&งท*าการส*ารวิจท�กป=ห์ร%อสองป=

• รวิมูก#บการส*ารวิจภาวิะการท*างานข้องประช้ากร ซื้'&งท*าการส*ารวิจท�กเด%อน

• แยกเป3นโครงการด�านยาแผนไทยโดยเฉพาะกรณ์/มู/เน%!อห์ามูาก

HerbalMIS.ppt 11

ศั*นิย�วั จั�ยกส กรไท์ย• ศ�นย วิ�จ#ยกส�กรไทยให์�ควิามูสนใจวิ�จ#ยสมู�นไพร เพราะ

เป3นส+วินห์น'&งข้องอ�ตสาห์กรรมูการเกษตรท/&เป3นภารก�จท/&ร #บผ�ดช้อบ การด*าเน�นงานมู/เป9าห์มูายเพ%&อให์�บร�การข้�อมู�ลทางวิ�ช้าการแก+ล�กค�าข้องธนาคารและสาธารณ์ะช้นท#&วิไป โดยได�ร#บงบประมูาณ์สน#บสน�นจากธนาคารต�นส#งก#ด เป3นส+วินห์น'&งข้องงานประช้าส#มูพ#นธ ข้องธนาคาร โดยใช้�เคร%อข้+ายการส*ารวิจข้�อมู�ลจากสถาบ#นราช้ภ#ฎสวินด�ส�ต ป<จจ�บ#นย#งมู/ นโยบายท/&จะด*าเน�นการส*ารวิจ แต+ไมู+มู/แผนงานในรายละเอ/ยด ถ�ากระทรวิงสาธารณ์ส�ข้จะจ#ดท*าระบบสารสนเทศ ก6สามูารถร+วิมูมู%อก#นได�

HerbalMIS.ppt 12

การใช�ยาแผนิไท์ยในิม�มมองข้องระบับัส�ข้ภาพ

ต�องการให�การใช�นิ�/นิเป0นิไปอย(าง• เหมาะสม

• ค์��มค์(า

HerbalMIS.ppt 13

สารสนิเท์ศัท์��จั�าเป0นิในิการวัางแผนิ

• ควิามูช้�กข้องการใช้� จ*าแนกตามูประเภทการเจ6บป;วิย ช้น�ดและประเภทข้องยา ล#กษณ์ะข้องผ��ใช้� ผลและ

ควิามูพ'งพอใจข้องผ��ใช้� รวิมูถ'งป<จจ#ยท/&ส#มูพ#นธ ก#บการใช้�

• ปร�มูาณ์การใช้�และ ค+าใช้�จ+าย– ปร�มูาณ์และการผล�ต และน*าเข้�า จ*าแนกตามูช้น�ดและ

ประเภทข้องยา– การใช้�ในสถานพยาบาล– มู�ลค+าการบร�โภคจ*าแนก ตามูประเภทการเจ6บป;วิย ช้น�ดและ

ประเภทข้องยา ล#กษณ์ะข้องผ��ใช้�• ควิามูค��มูค+าต+อระบบส�ข้ภาพ

HerbalMIS.ppt 14

กรอบัข้�อม*ล• ค์วัามหมายข้องยาไท์ยและสม�นิไพร

พระราช้บ#ญญ#ต�ค��มูครองและส+งเสร�มูภ�มู�ป<ญญาการแพทย แผนไทย พ.ศ. 2542 ระบ�วิ+า

ยาแผนไทย ห์มูายควิามูวิ+า ยาท/&ได�จากสมู�นไพรโดยตรงห์ร%อท/&ได�จากการผสมู ปร�ง ห์ร%อแปรสภาพสมู�นไพร และให์�ห์มูายควิามูรวิมูถ'งยาแผนโบราณ์ตามู

กฎห์มูายวิ+าด�วิยยา• แหล(งท์��มา ท#!งในประเทศและน*าเข้�า• แหล(งผล ต โรงงานผ��ร #บใบอน�ญาตผล�ตยาแผนโบราณ์ และห์น+วิยผล�ตข้อง

โรงพยาบาล• แหล(งส(งมอบัยา สถานบร�การส�ข้ภาพ และร�านยา• สถุานิบัร การส�ข้ภาพ โรงพยาบาลข้องร#ฐ เอกช้น• การบัร โภค์ การซื้%!อจากร�านยา การซื้%!อจากแผงลอยพ+อค�าเร+ การซื้%!อจากการ

ข้ายตรง การเตร/ยมูใช้�เอง การพบแพทย แผนโบราณ์ การส#&งจ+ายข้อง แพทย การซื้%!อจากโรงพยาบาล

HerbalMIS.ppt 15

ล�กษณะข้�อม*ล

หนิ(วัยงานิท์��ค์วัรเป0นิผ*�ดำ�าเนิ นิการ

ล�กษณะสารสนิเท์ศัท์��ต�องการ

การน*าเข้�าและส+งออก

- กรมูศ�ลกากร- อย.

- มู�ลค+าน*าเข้�าและส+งออกต+อป=จ*าแนกตามูช้น�ดสมู�นไพรและยาไทย- ร�อยละข้องปร�มูาณ์ท/&เปล/&ยนแปลง

การผล�ตท/&โรงงาน

อย. - ปร�มูาณ์การผล�ตต+อป= จ*าแนกตามูช้น�ดและประเภท - มู�ลค+าการผล�ตต+อป= จ*าแนกตามูช้น�ดและประเภท- ส#ดส+วินมู�ลค+าการผล�ตข้องยาแผนโบราณ์และยาแผนป<จจ�บ#น

ภาพรวัมข้องระบับัสารสนิเท์ศัดำ�านิสม�นิไพรและยาไท์ย

16

ล�กษณะข้�อม*ล หนิ(วัยงานิท์��ค์วัรเป0นิผ*�ดำ�าเนิ นิการ

ล�กษณะสารสนิเท์ศัท์��ต�องการ

การผล�ตท/&โรงพยาบาล

กรมูต�นส#งก#ดข้องรพ.ร#ฐกรมูพ#ฒน / สสจ.

- จ*านวินโรงพยาบาลท/&มู/การผล�ต- ส#ดส+วินโรงพยาบาลท/&มู/การผล�ต- ปร�มูาณ์การผล�ตต+อป= จ*าแนกตามูช้น�ดและประเภท - มู�ลค+าการผล�ตต+อป= (ราคาช้าย) จ*าแนกตามูช้น�ดและประเภท- ส#ดส+วินมู�ลค+าการผล�ตข้องยาแผนโบราณ์และยาแผนป<จจ�บ#น

การใช้�ในสถานบร�การ

กรมูต�นส#งก#ดข้องรพ.ร#ฐกรมูพ#ฒน / สสจ.

- จ*านวินโรงพยาบาลท/&มู/การใช้�- ส#ดส+วินโรงพยาบาลท/&มู/การใช้�- จ*านวินรายการยาท/&ใช้�ในแต+ละโรงพยาบาล- ส#ดส+วินรายการยาแผนไทยและยาแผนป<จจ�บ#นในรายการยาข้องโรงพยาบาล- มู�ลค+า (ราคาข้าย) ข้องยาแผนไทยท/&ใช้�ต+อป=- ส#ดส+วินมู�ลค+า ข้องยาแผนไทยต+อยาแผนป<จจ�บ#นท/&ใช้�ต+อป=- มู�ลค+า (ราคาข้าย) ข้องยาแผนไทยต+อรายผ��ป;วิยนอก

HerbalMIS.ppt 17

ล�กษณะข้�อม*ล

หนิ(วัยงานิท์��ค์วัรเป0นิผ*�ดำ�าเนิ นิการ

ล�กษณะสารสนิเท์ศัท์��ต�องการ

การบร�โภคผ+านร�านยา

ห์น+วิยงานวิ�ช้าการ เช้+นมูห์าวิ�ทยาล#ย ร+วิมูก#บ สสจ.

- มู�ลค+า ( ราคาข้ายส+ง และราคาข้ายปล/กท/&ประมูาณ์การณ์ ) ท/&

ข้ายต+อป= จ*าแนกตามูประเภทยา- มู�ลค+าการบร�โภค ( ราคาข้ายส+งและราคาข้ายปล/กท/&ประมูาณ์การณ์ ) ผ+านร�านยาต+อคนต+อป=จ*าแนกตามูประเภทยา

การบร�โภคโดยท#&วิไปข้องประช้าช้น

ส*าน#กงานสถ�ต�แห์+งช้าต�ศ�นย วิ�จ#ยกส�กรไทย และห์น+วิยงานทางวิ�ช้าการอ%&นๆ

- อ#ตราควิามูช้�กข้องการใช้�ต+อ ประช้ากรต+อป= จ*าแนกตามูเพศ

อาย� การศ'กษา รายได� ประเภท การเจ6บป;วิย ประเภทยา

ประเภทแห์ล+งบร�การ- สาเห์ต�การใช้� ล#กษณ์ะการใช้�

และผลการใช้�- มู�ลค+าการบร�โภคต+อคน/ ต+อ

คร#วิเร%อน ต+อป=

18

ล�กษณะข้�อม*ล

หนิ(วัยงานิท์��ค์วัรเป0นิผ*�ดำ�าเนิ นิการ

ล�กษณะสารสนิเท์ศัท์��ต�องการ

ป<จจ#ยต+อการบร�โภคข้องประช้าช้น

ศ�นย วิ�จ#ยกส�กรไทย และห์น+วิยงานทางวิ�ช้าการอ%&นๆ

โอกาสข้องการใช้�จากป<จจ#ยต+างๆ (odd ratio)

อาการข้�างเค/ยงจากการใช้�ข้องประช้าช้น

ห์น+วิยงานทางวิ�ช้าการ

ควิามูช้�กข้องการเก�ดอาการข้�างเค/ยงจ*าแนกตามูการเจ6บป;วิย

ห์ร%อสาเห์ต�การใช้� และช้น�ดและประเภทข้องยา

การใช้�ข้องผ��ป;วิยเฉพาะโรค

ห์น+วิยงานทางวิ�ช้าการ

- ควิามูช้�กข้องการใช้�ยาแผนไทยร+วิมูก#บการร#กษาแผนป<จจ�บ#น- ส#ดส+วินข้องผลด�านควิามูพ'งพอใจข้องผ��ใช้�- ควิามูช้�กข้องการเก�ดอาการข้�างเค/ยง

ควิามูค��มูค+าต+อระบบส�ข้ภาพ

ห์น+วิยงานทางวิ�ช้าการ

ต�นท�นข้องยา ต�นท�นประส�ทธ�ผล และต�นท�นผล

ได�ข้องการใช้�

HerbalMIS.ppt 19

แนวิทางในการพ#ฒนาระบบข้�อมู�ล• จ#ดต#!งเคร%อข้+ายการจ#ดท*าระบบสารสนเทศกลาง• ประช้�มูเตร/ยมูการให์�เข้�าใจห์ล#กการ เทคน�ควิ�ธ/การ

ตรงก#น แบ+งงานควิามูร#บผ�ดช้อบ• ประมูวิลข้�อมู�ลรวิมูท/&ได�จากเคร%อข้+าย โดยต�องมู/การ

ตรวิจสอบ เช้+นข้�อมู�ลการผล�ตท/&รายงานจากผ��ผล�ต ก#บข้�อมู�ลท/&ส*ารวิจจากยอดซื้%!อข้องร�านยา

• ส+งผลการวิ�เคราะห์ ไปย#งห์น+วิยท/&เก/&ยวิข้�อง และ ห์น+วิยท/&รายงานข้�อมู�ลในท�กระด#บ เพ%&อให์�ห์น+วิยงาน

ท�กระด#บได�ใช้�ประโยช้น จ'งจะเป3นการกระต��นให์�มู/การรายงาน