อาหารสัตว์ และ การคำนวณสูตรอาหาร

อาหารสั�ตว์และ

การคำ�านว์ณสั�ตรอาหาร

รศ.ดร.ว์�ชรพงษ์ ว์�ฒนก�ลคำณะเกษ์ตรศาสัตร

มหาว์�ทยาล�ยอ บลราชธาน#

Food, Feedอาหารที่��มนุษย์ หร�อสั�ตว์ กิ�นุเข้�าไป

• Feed stuffs, Feeding stuffs ว์�ตถุ ด�บอาหารสั�ตว์ ท#%ได'จากธรรมชาต�หร)อท#%มน ษ์ยสั�งเคำราะหขึ้+,นเพ)%อน�ามาเป็.นอาหารโดยกรรมว์�ธ#ท#%ถุ�กต'องและเป็.นป็ระโยชนก�บสั�ตว์

• Diet, Ration อาหารท#%สั�ตว์ก�นท กๆ ว์�น–Baby diet อาหารเด1ก–Swine Diet อาหารสั กร–Experimental Diet อาหารทดลอง

NutrientsNutrients (โภชนะ) หมายถุ+งสัารเคำม#หร)อกล 3มขึ้องสัาร

เคำม#ท#%ม#คำ ณสัมบ�ต�คำล'ายคำล+งก�น เม)%อสั�ตว์ก�นเขึ้'าไป็จะช3ว์ยให'ด�ารงช#ว์�ตได'อย3างเป็.นป็กต�และเป็.นป็ระโยชน

ได'แก31. น�,า 2. คำารโบไฮเดรท3. โป็รต#น

4. ไขึ้ม�น5. แร3ธาต 6. ว์�ตาม�น

คำว์ามต'องการโภชนะขึ้อง สั�ตว์ เพ)%อ 2 สั3ว์น

•1. เพ)%อการด�ารงช#พ (Maintenance)– เพ#ยงพอแล'ว์ จ+งน�าสั3ว์นท#%เหล)อไป็สัร'างผลผล�ต

• 2. เพ)%อให'ผลผล�ต (Production)–2.1 การเจร�ญเต�บโต (Growth)–2.2 การสั)บพ�นธ (Reproduction)–2.3 การให'ผลผล�ตเช3นนม, ไขึ้3 (Milk, egg Product)

–2.4 การให'แรงงาน (working)

การจ�าแนกการใช'อาหารในสั3ว์นขึ้องพล�งงานGross energy (พล�งงานท�,งหมดท#%สั�ตว์ก�นเขึ้'าไป็)

»Fecal energy (พล�งงานในม�ล)

Digestible energy (พล�งงานท#%ย3อยได')»Urinary energy (พล�งงานในป็8สัสัาว์ะ)

Metabolizable energy (พล�งงานท#%ใช'ป็ระโยชนได')

»Heat increment

(พล�งงานคำว์ามร'อนท#%เพ�%มขึ้+,นจากการใช'อาหาร)

Net energy; NE (พล�งงานสั ทธ�)

NEm (maintenance) NEp (production)

การจ�าแนกการใช'อาหารในสั3ว์นขึ้องโป็รต#นTotal Protein intake (โป็รต#นท�,งหมดท#%สั�ตว์ก�น

เขึ้'าไป็)» Protein in feces from feed

(โป็รต#นในม�ลท#%มาจากอาหาร)

True Digestible protein (โป็รต#นท#%ย3อยได'จร�ง)» Protein in feces from body

(โป็รต#นในม�ลท#%มาจากร3างกายสั�ตว์)

Apparent digestible protein (โป็รต#นท#%ย3อยได'โดยป็ระมาณ)

»Urinary protein (โป็รต#นในป็8สัสัาว์ะ)Metabolizable protein Amino acids

การใช'โป็รต#นขึ้องสั�ตว์เคำ#,ยว์เอ),อง• Protein in feed Non protein

nitrogen :NPN

• NH3 (หม�กใน rumen)–Energy + mineral + จ ล�นทร#ย

• Microbial protein–ย3อยและด�ดซึ+ม

• Amino acids

ป็8จจ�ยท#%ม#ผลต3อคำว์ามต'องการโภชนะขึ้องสั�ตว์

• 1.ป็8จจ�ยจากต�ว์สั�ตว์–1.1 ชน�ดและป็ระเภทขึ้องสั�ตว์

•เช3นพว์กก�นเน),อ ต'องการโป็รต#น มากกว์3าพว์กก�นพ)ช

•สั�ตว์เคำ#,ยว์เอ),องต'องการ ว์�ตาม�น B, C และ K น'อยกว์3าสั�ตว์ไม3เคำ#,ยว์เอ),องเพราะสัามารถุสั�งเคำราะหบางสั3ว์นเองได'

ป็8จจ�ยจากต�ว์สั�ตว์ (ต3อ) 1.2 ขึ้นาดและอาย

• การเจร�ญเต�บโตด'านโคำรงสัร'าง การเจร�ญเต�บโตด'านโคำรงสัร'าง((สั กรสั กร))

การเจร�ญเต�บโตด'านกล'ามเน),อการเจร�ญเต�บโตด'านกล'ามเน),อ การเจร�ญเต�บโตด'านไขึ้ม�นการเจร�ญเต�บโตด'านไขึ้ม�น

0 20 40 60 80 100 กก.

ป็8จจ�ยจากต�ว์สั�ตว์ (ต3อ) 1.3 ว์งจรช#ว์�ต และสัภาว์ะทางสัร#ระ

ว์�ทยาขึ้องสั�ตว์การให'นม, ไขึ้3, ต�,งท'อง ต'องการโภชนะ

ท#%มากขึ้+,น 1.4 ระด�บขึ้องผลผล�ต 1.5 สั ขึ้ภาพขึ้องสั�ตว์2. ป็8จจ�ยจากสั�%งแว์ดล'อม

อ ณหภ�ม�, คำว์ามช),น, คำว์ามเร1ว์ลม, คำว์ามเคำร#ยด

3. ป็8จจ�ยจากอาหาร• 3.1. สั3ว์นป็ระกอบขึ้องอาหาร

พล�งงานในอาหารสั�ง ท�าให'การก�นได'ลดลง3.2. คำว์ามฟ่;ามขึ้องอาหาร3.3. รสัชาดอาหาร3.4. ร�ป็แบบขึ้องอาหารท#%ให' อ�ดเม1ด

ผง3.5. คำว์ามเป็.นพ�ษ์ขึ้องอาหาร

4. ป็8จจ�ยจากการจ�ดการ

4.1. ว์�ธ#การเล#,ยง ขึ้�งคำอก ป็ล3อยแป็ลง เล#,ยง

แบบแออ�ด4.2. คำว์ามสัะอาดขึ้องรางน�,าและรางอาหาร

4.3. คำว์ามถุ#%ในการให'อาหารและน�,า

การจ�าแนกว์�ตถุ ด�บอาหารสั�ตว์

• 1. น�,า (คำว์ามช),น water)• 2. ว์�ตถุ แห'ง (Dry matter)

–2.1 ไขึ้ม�น (Ether extract)–2.2 โป็รต#น (Crude protein0–2.3 เย)%อใย (Crude fiber)–2.4 เถุ'า (Ash)–2.5 แป็<งรว์ม (Nitrogen free extract)

1 .ท�าการว์�เคำราะหหร)อแยกออกเพ)%อหาสั�ดสั3ว์นขึ้องโภชนะต3าง ในว์�ตถุ ด�บอาหารแต3ละชน�ด ด'ว์ยว์�ธ#การว์�เคำราะหโดยป็ระมาณ หร)อ Proximate analysis

• 2. เม)%อได'สั�ดสั3ว์นขึ้องโภชนะในว์�ตถุ ด�บแต3ละชน�ดแล'ว์ ก1สัามารถุน�ามาหาสั�ดสั3ว์นขึ้องว์�ตถุ ด�บหลายต�ว์ท#%น�ามาป็ระกอบก�นเพ)%อให'ได'โภชนะต3างๆคำรบตามคำว์ามต'องการขึ้องสั�ตว์แต3ละชน�ด, อาย , เพศ, ช3ว์งการให'ผลผล�ต ตลอดจน ว์�ธ#การให'

1. น�,า (water)• 1.ช�%งน�,าหน�กว์�ตถุ ด�บอาหาร• 2. อบว์�ตถุ ด�บอาหารด'ว์ยคำว์ามร'อน

ป็ระมาณ 100 องศาเซึลเซึ#ยสั• 3. ช�%งน�,าหน�กว์�ตถุ ด�บอาหารหล�งอบอ#กคำร�,ง• 4. สั3ว์นท#%หายไป็คำ)อ น�,า สัามารถุคำ�ดเป็.น

เป็อรเซึ1นต หร)อเป็.นสั�ดสั3ว์นได'• 5. สั3ว์นท#%เหล)อคำ)อ สั�%งแห'ง (Dry matter)

2.1 สั3ว์นท#%ละลายได'ในอ#เธอร (Ether extract)

• 1. ช�%งน�,าหน�กว์�ตถุ ด�บอาหาร• 2. แช3ว์�ตถุ ด�บอาหารในอ#เธอรร'อน ซึ+%งม#

คำ ณสัมบ�ต�ในการสัก�ดเอาสั3ว์นท#%เป็.นไขึ้ม�น สัารเคำล)อบผ�ว์ และคำลอโรฟ่=ลลในพ)ชแยกออกมา

• 3. น�าว์�ตถุ ด�บอาหารท#%เหล)อมาท�าให'แห'งด'ว์ยการอบและช�%งน�,าหน�ก

• 4. สั3ว์นท#%หายไป็คำ)อ สั3ว์นท#%ลายได'ในอ#เธอรซึ+%งสั3ว์นใหญ3เป็.นไขึ้ม�น หาเป็.นเป็อรเซึ1นตหร)อสั�ดสั3ว์นได'

2.2 โป็รต#นหยาบ (Crude protein)1 .ช�%งน�,าหน�กว์�ตถุ ด�บอาหาร

2. น�าไป็กล�%นในกรดซึ�ลฟ่�ร�ก และให'สั3ว์นท#%ระเหยออกมา(ไนโตเจน) และท�าการคำว์บแน3นให'หยดลงมาเก1บไว์'ในขึ้ว์ดด3าง

3. ท�าการไตเตรทหาป็ร�มาณไนโตรเจนท#%ม#อย�3

4. โดยม#หล�กคำ�ดคำ)อ โป็รต#น 100 สั3ว์น จะม#ไนโตรเจนเป็.นองคำป็ระกอบโดยเฉล#%ย 16 สั3ว์น

5. ด�งน�,นถุ'าม#ไนโตรเจน 1 สั3ว์น ก1น3าจะมาจากโป็รต#น 100/16= 6.25

สั3ว์น• 6. ต�ว์เลขึ้ 6.25 จ+งเป็.นต�ว์คำ�ณท#%น�าไป็ใช'หาสั�ดสั3ว์นขึ้องโป็รต#นหยาบในอาหาร

• 7. อย3างไรก1ตาม ถุ'าว์�ตถุ ด�บอาหารน�,นม#ไนโตรเจนท#%ไม3ใช3องคำป็ระกอบขึ้องโป็รต#น (non protein nitrogen; NPN) เช3นป็ ?ยย�เร#ยท#%ม#ไนโตรเจนป็ระมาณ 46 %

• 8. ด�งน�,นเม)อคำ�านว์ณเป็.นโป็รต#นจะได'• 46x 6.25 = 287 %

ขึ้'อคำว์รระว์�ง• ซึ+%งถุ'าม#การป็ลอมป็น NPN มาในว์�ตถุ ด�บท#%ม#ราคำาแพงเช3นป็ลาป็;น ท�าให'ผ�'ซึ),อเขึ้'าใจว์3าเป็.นป็ลาป็;นคำ ณภาพด#เพราะม#โป็รต#นสั�ง จ+งซึ),อในราคำาท#%แพง

• แต3เม)%อน�ามาเล#,ยงสั�ตว์โดยเฉพาะสั�ตว์ไม3เคำ#,ยว์เอ),อง กล�บใช'ป็ระโยชนไม3ได' และอาจเป็.นพ�ษ์อ#กด'ว์ย

2.3 เย)%อใย (Crude fiber)• 1.ช�%งว์�ตถุ ด�บอาหาร• 2. น�าไป็ย3อย และน�าไป็กรองในผ'าขึ้าว์

• 3. สั3ว์นท#%เหล)อคำ)อ เย)%อใยหยาบ เพราะม#เย)%อใยท#%ละลายในน�,า เช3น เฮไมเซึลล�โลสับางสั3ว์นถุ�กย3อยออกไป็ก3อน ท�าให'คำ3าเย)%อใยน#,น'อยกว์3าป็กต�

2.4 เถุ'า (Ash)• 1. ช�%งว์�ตถุ ด�บอาหาร• 2. น�าไป็เผาด'ว์ยคำว์ามร'อนสั�ง• 3. สั3ว์นท#%เหล)อคำ)อเถุ'า ซึ+%งม#สั�ดสั3ว์น

ขึ้องแร3ธาต เป็.นองคำป็ระกอบซึ+%งจะพ�จารณาหาแร3ธาต สั�าคำ�ญคำ)อ แคำลเซึ#%ยม และฟ่อสัฟ่อร�สั โดยว์�ธ#การทางเคำม#ต3อไป็

2.5 แป็<งรว์ม (Nitrogen free extract; NFE)

หร)อสั3ว์นท#%เป็.นคำารโบไฮเดรท• 1. ใช'การคำ�านว์ณโดยน�าเอาสั�ดสั3ว์นขึ้อง น�,า, โป็รต#นหยาบ, สั3ว์นท#%ละลายในอ#เธอร, เย)%อใยหยาบ และเถุ'า ไป็ลบออกจาก 100 ท#%เหล)อคำ)อ NFE

2. ถุ'าในการว์�เคำราะหได'สั3ว์นขึ้องโภชนะขึ้'างต'นผ�ดไป็ไม3ว์3ามากกว์3าหร)อน'อยกว์3าคำว์ามเป็.นจร�ง จะท�าให'ได' สั�ดสั3ว์นขึ้อง NFE ผ�ดไป็ด'ว์ย

การป็ระกอบสั�ตรอาหารให'ตรงก�บคำว์ามต'องการขึ้องสั�ตว์

• 1. ต'องร�'คำว์ามต'องการอาหารขึ้องสั�ตว์ชน�ดน�,นๆ• 2. ต'องร�'องคำป็ระกอบขึ้องว์�ตถุ ด�บท#%จะน�ามาใช'• 3. ต'องร�'ขึ้'อจ�าก�ดขึ้องว์�ตถุ ด�บอาหารท#%ม#ต3อสั�ตว์

ชน�ดน�,น• 4. ป็ระกอบแล'ว์ต'องคำรบถุ'ว์นตามคำว์ามต'องการ

ขึ้องสั�ตว์และสั�ตว์ก�นได'เต1มท#%และม#ป็ระสั�ทธ�ภาพสั�งสั ด (high intake and high efficiency)

• 5. เม)%อป็ระกอบแล'ว์ต'องม#ราคำาต�%า (Least cost)

คำว์ามต'องการขึ้องสั�ตว์น�,นๆ ต'องอย�3บนพ),นฐานท#%สั�ตว์ก�นได'เต1มท#%และป็ระสั�ทธ�ภาพ

สั�งสั ดซึ+%งว์�ดโดย• 1. อ�ตราการเจร�ญเต�บโตต3อว์�น (Average Daily Gain; ADG)

• 2. อ�ตราการก�นได'ต3อว์�น (Average Daily Intake; ADI

หร)อ Feed intake; FI)

• 3. อ�ตราการแลกเป็ล#%ยนอาหารเป็.นน�,าหน�กต�ว์

(Feed conversion ratio; FCR) หร)อป็ระสั�ทธ�ภาพการใช'อาหาร (Feed efficiency; FE)

1 .อ�ตราการเจร�ญเต�บโตต3อว์�น (Average Daily Gain; ADG)

• เฉล#%ยแล'ว์สั�ตว์โตว์�นละก#%กร�ม หร)อ ก#%ก�โลกร�ม• เช3น เร�%มเล#,ยงหม�ต�ว์หน+%งท#%น�,าหน�ก 20 กก. เป็.นระยะ

เว์ลา 40 ว์�น ท�าให'หม�ม#น�,าหน�กเป็.น 50 กก.

หม�ม#น�,าหน�กเพ�%ม 50-20 = 30 กก.

ใช'เว์ลาเล#,ยง 40 ว์�นด�งน�,นหม�ต�ว์น#,ม#อ�ตราการเจร�ญเต�บโตเฉล#%ยต3อ

ว์�น= 30/40

ADG = 0.75 กก.ต3อว์�น หร)อ 750 กร�มต3อว์�น

2. อ�ตราการก�นได'ต3อว์�น Feed intake; FI• สั�ตว์ก�นอาหารได'เฉล#%ยว์�นละ ก#%กร�มหร)อก#%กก.

• เช3น น�าอาหารมาใสั3ถุ�งไว์' 100 กก. ให'หม�ต�ว์หน+%งก�น เป็.นเว์ลา 40 ว์�น พบว์3าเหล)ออาหารในถุ�ง 40 กก.

•หม�ต�ว์น#,ก�นอาหารไป็ท�,งสั�,น 100-40 = 60 กก.

•ใช'เว์ลาก�น 40 ว์�น•ด�งน�,นหม�ต�ว์น#,ก�นอาหารเฉล#%ย ว์�นละ = 60/40 FI= 1.5 กก. ต3อว์�น หร)อว์�นละ 1,500 กร�ม

3. อ�ตราการแลกเป็ล#%ยนอาหารเป็.นน�,าหน�กต�ว์ (Feed conversion

ratio; FCR)• สั�ตว์สัามารถุเป็ล#%ยนอาหารเป็.นน�,าหน�กต�ว์ได'อย3างไร

• ใช'อาหารก#%ก�โลกร�มเพ)%อเป็ล#%ยนเป็.นน�,าหน�กต�ว์ 1 ก�โลกร�ม

• เช3น หม�ก�นอาหารได'เฉล#%ย ว์�นละ 1.5 กก. และม#อ�ตราการเจร�ญเต�บโตเฉล#%ยว์�นละ 0.75 กก.

• ด�งน�,นหม�ต�ว์น#,ม# FCR = 1.5/0.75 = 2 หร)อหม�จะใช'อาหาร 2 กก.เพ)%อเป็ล#%ยนเป็.นน�,าหน�กต�ว์ได' 1 กก.

หร)อ ถุ'าคำ�ดเป็.นป็ระสั�ทธ�ภาพการใช'อาหาร

(Feed efficiency; FE) • สั�ตว์จะโตว์�นละก#%ก�โลกร�มถุ'าได'ร�บอาหาร 1 ก�โลกร�ม• หม�ก�นอาหาร 1.5 กก.โตว์�นละ 0.75 กก. • ด�งน�,นหม�ต�ว์น#,ม#ป็ระสั�ทธ�ภาพการใช'อาหาร (FE)

เท3าก�บ• 0.75 /1.5 = 0.5 หร)อ 50 %

• ซึ+%งหมายถุ+ง หม�ต�ว์น#,จะม#ป็ระสั�ทธ�ภาพการใช'อาหาร 50% หร)อถุ'าได'ร�บอาหาร 1 กก. จะเป็ล#%ยนอาหารเป็.นน�,าหน�กต�ว์ได' 0.5 กก.

สัร ป็• หม�ต�ว์น#,น�,าหน�กเร�%มต'น 20 กก. ให'อาหารไว์'เร�%มต'น

100 กก. เล#,ยงไป็ 40 ว์�น ม#น�,าหน�กเป็.น 50 กก. และเหล)ออาหารในถุ�ง 40 กก.

– หม�โตขึ้+,น 50-20 = 30 กก.– ก�นอาหาร 100- 40 = 60 กก.– ใช'เว์ลาในการเล#,ยง = 40 ว์�น1. ADG = โต 30 กก/ 40 ว์�น = 0.75 กก.ต3อว์�น2. FI= ก�น 60 กก./ 40 ว์�น = 1.5 กก.

3. FCR = ก�น 1.5 กก./โต 0.75 กก. = 2

4 .หร)อ FE= โต 0.75 กก./ ก�น 1.5 กก.= 0.5 หร)อ 50%

คำว์ามสั�มพ�นธ• FI

• ADG FCR

• FI = ADG x FCR• ADG = FI / FCR• FCR = FI / ADG

คำว์ามต'องการอาหารขึ้อง สั กรร3น 20-50 กก.

คำาดว์3าต'องก�นได'ว์�นละ 1.9 กก.คำาดว์3าต'องเต�บโตได'ว์�นละ 0.7 กก.คำาดว์3าจะม#ป็ระสั�ทธ�ภาพการใช'อาหาร( ต'องใช'อาหารก#% กก.ใน

การเป็ล#%ยนเป็.นน�,าหน�กต�ว์1 กก.)

2.71

NRC (1988) ได'ก�าหนดคำว์ามต'องการอาหาร 1 ก�โลกร�มขึ้องสั กรร 3น (20-50 กก.) ต'อง

ป็ระกอบด'ว์ยพล�งงาน (DE;Kcal/kg)

3,400 ไขึ้ม�น (Ether extract; %)

-

พล�งงาน (ME; Kcal/kg)

3,260 เย)%อใย (Crude fiber;%)

-

โป็รต#น (CP;%)

15 ไว์ตาม�น (เช3น B2; mg/kg)

0.4

แคำลเซึ#ยม (Ca;%)

0.60 กรดอะม�โน (เช3น Lysine; %)

0.75

ฟ่อสัฟ่อร�สั(P;%)

0.50 กรดอะม�โน(Methionine;%)

2.5

คำว์ามต'องการอาหารในไก3เน),อใน อาหาร 1 กก.

อาย (สั�ป็ดา

ห)

พล�งงาน (ME;Kcal/kg)

CP

(%)

Ca

(%)

P

(%)

0-3 3,200 22.0 1.0 0.45

3-6 3,200 19.0 0.8 0.45

6-8 3,100 18.0 0.8 0.45

• ด�งน�,น เพ)%อจะป็ระกอบอาหารแต3ละก�โลกร�มให'ม#โภชนะตรง

ตามคำว์ามต'องการขึ้องสั�ตว์•ต'องร�'สั3ว์นป็ระกอบขึ้องโภชนะในว์�ตถุ ด�บอาหารแต3ละ

ชน�ด เพ)%อจะได'เล)อกมาเป็.น สั3ว์นๆ มารว์มก�นให'ได'ตามท#%

ต'องการ

สั3ว์นป็ระกอบว์�ตถุ ด�บอาหารสั�ตว์ในป็ลายขึ้'าว์ จาก

National research council (NRC;1988)พล�งงาน (DE;Kcal/kg)

3,505 ไขึ้ม�น (Ether extract; %)

0.6

พล�งงาน (ME; Kcal/kg)

3,290 เย)%อใย (Crude fiber;%)

0.6

โป็รต#น (CP;%)

7.8 ไว์ตาม�น (เช3น B2; mg/kg)

0.4

แคำลเซึ#ยม (Ca;%)

0.03 กรดอะม�โน (เช3น Lysine; %)

0.27

ฟ่อสัฟ่อร�สั(P;%)

0.13 กรดอะม�โน(Methionine;%)

0.13

สั3ว์นป็ระกอบว์�ตถุ ด�บอาหารสั�ตว์ แบบย3อ (1)กล 3ม

พล�งงาน

พล�งงาน(ME; Kcal/kg)

โป็รต#น(CP %)

Ca (%)

P(%)

ขึ้'าว์โพด 3,200 9.0 0.01

0.25

ร�าละเอ#ยด

2,800 12.5 0.02

0.47

ป็ลายขึ้'าว์

3,290 7.8 0.03

0.13

สั3ว์นป็ระกอบว์�ตถุ ด�บอาหารสั�ตว์ (2)

กล 3มพล�งงาน(ไ

ขึ้ม�น)



Ca (%)

P(%)

ไขึ้ม�นว์�ว์ 7,670 0.0 0.0 0.0น�,าม�น

มะพร'าว์10,180 0.0 0.0 0.0

น�,าม�นถุ�%ว์เหล)อง

7,280 0.0 0.0 0.0


กล 3มโป็รต#น



Ca (%)

P(%)

ป็ลาป็;น 2,900 55.0 7.70

3.80

กากถุ�%ว์เหล)อง

2,450 46.0 0.20

0.65

นมขึ้าดม�นเนย

3,570 33.3 1.28

1.02


กล 3มแร3ธาต พล�งงาน

(ME; Kcal/kg)


Ca (%)

P(%)

Rock phosphate 0.0 0.0 33.0 18.0

Dicalciumphosphate 0.0 0.0 24.0 49.0

กระด�กป็;น 0.0 0.0 29.8

12.5


กล 3มอ)%นๆ



Ca (%)

P(%)

กากเมล1ดฝ้<าย

2,200 32.0 0.45

0.45

เล)อดป็;นแห'ง

2,330 86.0 0.41

0.30

ขึ้นไก3ป็;น

2,213 84.9 0.30

0.62

• เม)%อร�'คำว์ามต'องการโภชนะขึ้องสั�ตว์• สั3ว์นป็ระกอบในว์�ตถุ ด�บอาหารแต3ละ

ชน�ดแล'ว์• ย�งจ�าเป็.นต'องทราบถุ+งขึ้'อจ�าก�ดใน

การใช'ว์�ตถุ ด�บอาหารสั�ตว์แต3ละชน�ด เพ)%อไม3ให'เก�ดการใช'ว์�ตถุ ด�บน�,นๆ ใน

อ�ตราสั3ว์นท#%เก�นไป็ ซึ+%งอาจเก�นคำว์าม จ�าเป็.น และอาจเป็.นอ�นตรายต3อสั�ตว์

ได'

ขึ้'อจ�าก�ดขึ้องว์�ตถุ ด�บอาหารบางชน�ดชน�ด ขึ้'อ

จ�าก�ดใช'ได'สั�งสั ด(%)

ไก3 ล�กสั กร

สั กรใหญ3

ขึ้'าว์โพด

- 60-80

20-50

60-80

ร�าอ3อน

เย)%อใยสั�ง

30 5-10 20-30

ม�นสั�าป็ะหล�ง

สัารพ�ษ์ HCN

30-50 50 60-70

ขึ้'อจ�าก�ดขึ้องว์�ตถุ ด�บอาหารบางชน�ดชน�ด ขึ้'อจ�าก�ด ใช'ได'สั�งสั ด(%)

ไก3 ล�กสั กร

สั กรใหญ3

ป็ลาป็;น

เถุ'าสั�ง 3-15 2-5 2-10


ไขึ้ม�นสั�ง 20-30

25-30

5-15

ขึ้นไก3ป็;น

คำ ณภาพโป็รต#นต�%า

3-8 3 7

การคำ�านว์ณสั�ตรอาหาร• ต�ว์อย3างเช3น การใช'

• 1. Person’s square method

• 2. Double Person’s square method

• 3. ว์�ธ#การใช'สัมการแทนคำ3า• 4. ว์�ธ#การลองผ�ดลองถุ�ก• 5. การใช'โป็รแกรมคำอมพ�ว์เตอร เช3น

Mixit, หม� หม� ม. อ บล (บน Exel) ฯลฯ

การคำ�านว์ณสั�ตรอาหารอย3างง3าย• Pearson’s square method

• เช3น ถุ'าต'องการอาหารสั กรร 3นท#%ม#โป็รต#น 16 % จ�านว์น 100 กก.

• ต'องใช'กากถุ�%ว์เหล)องท#%ม#โป็รต#น 44 %

• และขึ้'าว์โพดท#%ม#โป็รต#น 9%

อย3างละก#%ก�โลกร�ม

1.Pearson’ square Method

• ขึ้'าว์โพด 9.0 28.0 16.0 +

• กากถุ�%ว์เหล)อง 44.0 7.0

• 35.0• ใช'ขึ้'าว์โพด 28/35 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ (28/35) x100=

80%• ใช'กากถุ�%ว์เหล)อง 7/35 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ (7/35) x100=

20%

ตรว์จสัอบ• ขึ้'าว์โพด 80 กก. ม#โป็รต#น 9 % เป็.นเน),อโป็รต#น• เท3าก�บ (80 x 9) /100 = 7.2 กก.• กากถุ�%ว์เหล)อง 20 กก.ม#โป็รต#น 44% เป็.นเน),อ

โป็รต#น• เท3าก�บ (20 x 44) /100 = 8.8 กก.• ด�งน�,นขึ้'าว์โพด 80 กก.รว์มก�บกากถุ�%ว์เหล)อง 20

กก. ม#เน),อโป็รต#นเท3าก�บ 7.2 +8.8 กก. เท3าก�บ 16 กก.

• หร)อ 16% ตามท#%สั กรต'องการ

2. Double Pearson’s square

• ถุ'าต'องการอาหารสั กรท#%ม#โป็รต#น 16 % และม#พล�งงาน 3,252 DE;kcal/kg

ถุ'าต'องการอาหารสั กรท#%ม#โป็รต#น 16 %

และม#พล�งงาน 3,252 DE;kcal/kg

ต'องใช' Double Pearson’s square

CP % DE Kcal/kg

ขึ้'าว์โพด 9 3,400กากถุ�%ว์เหล)อง

44 3,300

ร�าละเอ#ยด 12 2,900ป็ลาป็;น 60 2,500

ให'จ�บคำ�3ว์�ตถุ ด�บเพ)%อให'เหล)อว์�ตถุ ด�บแคำ3 2 ช ดและหาโป็รต#นให'เท3าก�น

• ขึ้'าว์โพด 9.0 28.0 16.0 +


• 35.0• ใช'ขึ้'าว์โพด 28/35 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ (28/35) x100=

80%• ใช'กากถุ�%ว์เหล)อง 7/35 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ (7/35) x100=

20%

หาพลั�งงานุข้องอาหารชุดแรกิ (A)• ขึ้'าว์โพด 80 สั3ว์นม#พล�งงาน 3,400 kcal/kg

• เท3าก�บ (80 x 3400) /100 = 2,720 kcal/kg

• กากถุ�%ว์เหล)อง 20 สั3ว์นม#พล�งงาน 3,300 kcal/kg

• เท3าก�บ (20 x 3300) /100 = 660 kcal/kg

รว์ม 2,720 + 660 = 3,380 kcal/kg

• ด�งน�,นอาหารช ดแรก (A) 100 กก. ป็ระกอบด'ว์ย ขึ้'าว์โพด 80 กก.และกากถุ�%ว์เหล)อง 20 กก. ม#โป็รต#น 16 กก. (16%)

• และพล�งงานเท3าก�บ 3,380kcal/kg

หาโป็รต#นอาหารช ดท#%2 (B)

• ร�าละเอ#ยด 12.0 46.0

16.0 +

• ป็ลาป็;น 62.0 4.0

• 50.0• ใช'ร�าละเอ#ยด 46/50 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ (46/50) x100=

92.0%

• ใช'ป็ลาป็;น 4/50 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ (4/50) x100= 8.0%

หาพลั�งงานุข้องอาหารชุด2 (B)• ร�าละเอ#ยด 92.0 สั3ว์นม#พล�งงาน 2,900 kcal/kg

• เท3าก�บ (92.0 x 2900) /100 = 2,668 kcal/kg

• ป็ลาป็;น 8.0 สั3ว์นม#พล�งงาน 2,500 kcal/kg

• เท3าก�บ (8.0 x 2500) /100 = 200 kcal/kg

รว์ม 2,668 + 200 = 2,868 kcal/kg

• ด�งน�,นอาหารช ด2 (B) 100 กก. ป็ระกอบด'ว์ย ร�าละเอ#ยด 92 กก.และป็ลาป็;น 8.0 กก. ม#โป็รต#น 16 กก. (16%)

• และพล�งงานเท3าก�บ 2,868 kcal/kg

อาหารช ดแรก(A) คำ)อ ขึ้'าว์โพด + กากถุ�%ว์เหล)อง

ม#โป็รต#น 16% และพล�งงาน 3,380 kcal/kg• อาหารช ดท#% 2 (B) คำ)อ ร�าละเอ#ยด + ป็ลาป็;น

• ม#โป็รต#น 16% และพล�งงาน 2,868 kcal/kg• ด�งน�,นถุ'าเอาอาหารช ดแรก และช ดท#% 2 มารว์ม

ก�น ไม3ว์3าในอ�ตราสั3ว์นเท3าไร ก1จะม#โป็รต#น 16% เหม)อนเด�มเพราะอาหารท�,งสัองช ดม#โป็รต#น 16%

• จ+งสัามารถุเอาอาหารช ดแรกและช ดท#% 2 มาหาสั�ดสั3ว์นให'ได'พล�งงานตามต'องการโดยใช' Pearson’s square อ#กคำร�,ง

Pearson’s square เพ)%อหาพล�งงานท#%ต'องการ

• อาหารช ดแรก 3,380 384

3,252 +

• อาหารช ดท#% 2 2,868 128

• 512

• ใช'อาหารช ดแรก (384/ 512) x 100 = 75%

• ใช'ช ดท#% 2 (128/ 512)x100 = 25%

•อาหารช ดแรก 75 สั3ว์น • ม#ขึ้'าว์โพด 80 % และกากถุ�%ว์เหล)อง 20%• 1. ขึ้'าว์โพด (75 x 80) /100 = 60 กก.• 2. กากถุ�%ว์เหล)อง (75 x 20) /100 = 15

กก.

•อาหารช ดท#% 2 ม# 25 สั3ว์น• ม#ร�าละเอ#ยด 92% และป็ลาป็;น 8%• 3. ร�าละเอ#ยด (25 x 92) /100 = 23 กก.• 4. ป็ลาป็;น (25 x 8) / 100 = 2 กก.

ทดสัอบ ต'องการอาหาร โป็รต#น 16% และพล�งงาน 3,252 kcal/kg

ว์�ตถุ ด�บ สั�ดสั3ว์น

โป็รต#น (%)

ขึ้'าว์โพด 60.0 =(60 x9)/100 5.40


15.0 =(15 x44)/100 6.60


23.0 =(23 x12)/100 2.76

ป็ลาป็;น 2.0 =(2 x62)/100 1.24

รว์ม 100.0

16.00

ทดสัอบ ต'องการอาหาร โป็รต#น 16% และพล�งงาน 3,252 kcal/kg


พล�งงาน (kcal/kg)

ขึ้'าว์โพด 60.0 =(60 x 3400)/100 2,040

กากถุ�%ว์ 15.0 =(15 x 3300)/100 495


23.0 =(23 x 2900)/100 667

ป็ลาป็;น 2.0 =(2 x 2500)/100 50

รว์ม 100.0

3,252

รว์ม ว์�ตถุ ด�บ 60 +15 +23 +2 = 100 กก.

โป็รต#น 16%พล�งงาน 3,252 kcal/kg

3. ใช'สัมการ• ต'องอาการอาหาร 100 กก.ท#%ม#โป็รต#น 16%

และพล�งงาน 3380 kcal/kg • จะใช'ขึ้'าว์โพดและกากถุ�%ว์เหล)องอย3างละก#%กก.• ถุ'าขึ้'าว์โพดม#โป็รต#น 9% และพล�งงาน 3400

kcal/kg• กากถุ�%ว์เหล)องม#โป็รต#น 44% และพล�งงาน 3300

kcal/kg

• สัมม ต�ให' จ�านว์น ขึ้'าว์โพดท#%ต'องการเท3าก�บ xจ�านว์นกากถุ�%ว์เหล)องท#%ต'องการเท3าก�บ y

สัมการ• 9X +44 y =16 x (100)........................(1)• 3,400 X +3,300 y = 3,380 x(100)……………...(2)• (1) x 3,400= 30,600 X + 149,600 y =5,440,000..(3)• (2) x 9 = 30,600 X + 29,700 y =3,042,000…(4)• ให�สัมกิาร (3)-(4)

119,900 y = 2,398,000y = 2,398,000/119,900 y= 20

30,600 x + 29,700 (20) =3,042,000x = 2,448,000 /30,600 = 80

ตรว์จสัอบ จ�านว์น

(กก.)โป็รต#น พล�งงาน kcal/kg

ขึ้'าว์โพด 80

(80x9) /100

= 7.2

(80 x 3,400)/100

= 2,720

กากถุ�%ว์ เหล)อง

20

(20 x 44) /100 = 8.8

(20 x 3,300) /100 = 660

รว์ม 16 3,380

4.ลองผ�ดลองถุ�ก (trial and error)

• ต'องการอาหารสั กร 100 กก.

• ม#โป็รต#น 16%

• พล�งงาน 3,252 kcal/kg ME • แคำลเซึ#%ยม Ca 0.7%• ฟ่อสัฟ่อร�สั P 0.5%

4.1. เล)อกว์�ตถุ ด�บ• 1. เล)อก ว์�ตถุ ด�บ โดยเล)อกแหล3งโป็รต#นให'ม#ราคำา

ต3อหน3ว์ยโป็รต#นต�%าท#%สั ดหร)อถุ�กท#%สั ดเช3นป็ลาป็;นม#โป็รต#น 60 % กก.ละ 40 บาท

ด�งน�,นโป็รต#นในป็ลาป็;น % ละ (40/60) =0.66 บาทแต3กากถุ�%ว์เหล)องม#โป็รต#น 44 % กก. ละ 35 บาท

ด�งน�,นโป็รต#นในกากถุ�%ว์ % ละ (35/44) = 0.79 บาทโป็รต#นในป็ลาป็;นถุ�กกว์3า คำว์รเล)อกใช'ป็ลาป็;น

4.2. ด�จะสั�งสั ดท#%คำว์รจะใช'ว์�ตถุ ด�บ น�,นได' (เพราะราคำาต3อหน3ว์ย

โป็รต#นต�%าสั ด ต'องใช'ให'มากท#%สั ด)• เช3น ต'องการหาอาหารล�กสั กร ซึ+%งสัามารถุใช'

ป็ลาป็;นได'ไม3เก�น 5 % เพราะจะม#ป็8ญหาเร)%องเถุ'าสั�งเก�นไป็

• ใช'โป็รต#นจากป็ลาป็;นได'สั�งสั ด 5 % หร)อ 5 กก. จาก 100 กก.

• ซึ+%งม#โป็รต#นเท3าก�บ (60 x 5) /100 = 3.0 %.

• เหล)อสั3ว์นโป็รต#นท#%ต'องการหา 16-3.0 = 13.0 %

4.3.ใช' Pearson’s square หาสั3ว์นท#%เหล)อแต3ม#ขึ้'อระว์�งคำ)อ ในอาหาร 100 กก.จะต'องเหล)อไว์'ให'ใสั3 สั3ว์นป็ระกอบพว์กเกล)อแร3และ

ว์�ตาม�น ป็ระมาณ 3 กก. อาหาร จ�านว์น เน),อ

โป็รต#น ต'องการ 100 กก 16 กก

เผ)%อไว์'ใสั3แร3ธาต ว์�ตาม�น

3 กก. -

ใสั3ป็ลาป็;น 5 กก. 3 กก.เหล)อท#%ต'องหา 92 กก. 13 กก.

ซึ+%งเน),อท#%ท#%เหล)อท#%จะป็ระกอบคำ)อ 92 กก. ต'องหาเน),อโป็รต#นมาใสั3อ#ก 13 กก. หร)อคำ�ดเป็.นเป็อรเซึ1นตเท3าก�บ

(100 x 13) /92 = 14.13%

ท�า Pearson’s square ขึ้องว์�ตถุ ด�บอ)%นๆ เช3น ขึ้'าว์โพดหร)อ กากถุ�%ว์เหล)อง เพ)%อหาโป็รต#น อ#ก 14.13%

Pearson’ square Method

• ขึ้'าว์โพด 9.0 29.87 14.13

+


• 35.0

• ใช'ขึ้'าว์โพด 29.87/35 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ 85.34%

• ใช'กากถุ�%ว์เหล)อง 5.13/35 สั3ว์น หร)อเท3าก�บ 14.66%

อย3าล)มว์3าม#เน),อท#%ว์3างเพ#ยง92 กก.

• ด�งน�,น ขึ้'าว์โพด 85.34 % ขึ้อง 92 กก.คำ�ดเป็.นขึ้'าว์โพดเท3าก�บ

• (92 x 85.34) /100 = 78.51 กก.

• กากถุ�%ว์เหล)อง 14.66% ขึ้อง 92 กก. คำ�ดเป็.นกากถุ�%ว์เหล)องเท3าก�บ

• (92 x 14.66) /100 = 13.49 กก.• รว์มเป็.นขึ้'าว์โพดก�บกากถุ�%ว์เหล)องเท3าก�บ 78.51

+13.49 = 92 กก.

ทดสัอบ ต'องการอาหาร โป็รต#น 16% ว์�ตถุ ด�บ สั�ดสั3

ว์นโป็รต#น (%)

ขึ้'าว์โพด 78.51

=(78.51 x9)/100 7.06


13.49

=(13.49 x44)/100 5.94

ป็ลาป็;น 5.0 =(5.0 x60)/100 3.0

ท#%เผ)%อไว์'เกล)อแร3

3.0 - -

รว์ม 100.0

16.0

ทดสัอบ ต'องการอาหาร พล�งงาน 3,252 Kcal/kg




=(78.51 x3,400)/100

2669.3


13.49

=(13.49 x3,300)/100

445.2

ป็ลาป็;น 5.0 =(5.0 x2,500)/100

125.0ท#%เผ)%อไว์'เกล)อแร3

3.0 - -

รว์ม 100.0

3,239.5

4.4. ได'พล�งงาน 3239.5 แต3ต'องการ 3252.0 ด�งน�,นขึ้าดอย�3 12.5 Kcal/kg

• เต�มน�,าม�นถุ�%ว์เหล)องท#%ม#พล�งงาน 7,352 kcal/kg

• ต'องใช'น�,าม�นถุ�%ว์เหล)องเท3าก�บ(100 x 12.5) / 7,352= 0.17 กก. หร)อเท3าก�บ

พล�งงาน 0.17 x 7280 /100 = 12.5 kcal/kg

ทดสัอบ ต'องการอาหาร พล�งงาน 3,252 Kcal/kg




=(78.51 x3,400)/100 2669.3


13.49

=(13.49 x3,300)/100 445.2

ป็ลาป็;น 5.0 =(5.0 x2,500)/100 125.0


0.17 =(0.17 x7,352)/100 12.5


2.83 - -

รว์ม 100.0

3,252.0

ทดสัอบ ต'องการอาหาร Ca 0.7%, P 0.50%


แคำลเซึ#%ยม ฟ่อสัฟ่อร�สั


0.008 0.196


13.49

0.027 0.087

ป็ลาป็;น 5.0 0.385 0.190


0.17 0.00 0.00


2.83 -

รว์ม 100.0

0.420 0.473

4.5. ขึ้าดCa = 0.7-0.42 = 0.280%

ขึ้าด P = 0.5-0.423 = 0.027%• ป็ร�บสั3ว์นท#%ขึ้าดน'อยท#%สั ดก3อนคำ)อฟ่อสัฟ่อร�สั

0.027%• ต'องการกระด�กป็;นท#%ม# Ca 29.8% P 12.5%• ขึ้าด P 0.027% ต'องใช'กระด�กป็;น

(100 x 0.027)/12.5 = 0.216 กก.

กระด�กป็;น 0.216 กก. ได' P= 0.027 กก.

และCa = (29.8x0.216) /100 = 0.0643 กก.





0.008 0.196


13.49

0.027 0.087

ป็ลาป็;น 5.0 0.385 0.190


0.17 0.00 0.00

กระด�กป็;น 0.216

0.0643 0.027


2.614

- -

รว์ม 100.0

0.484 0.500

ต'องการ Ca อ#ก 0.7-0.484

=0.216 กก.• ใช'เป็ล)อกหอยท#%ม#แต3 Ca 33% เพ#ยง

อย3างเด#ยว์• ใช'เป็ล)อกหอยอ#ก = (100 x 0.216)/33

เต�มเป็ล)อกหอยอ#ก = 0.654 กก.




ขึ้'าว์โพด 78.51 0.008 0.196

กากถุ�%ว์เหล)อง 13.49 0.027 0.087

ป็ลาป็;น 5.00 0.385 0.190


0.17 0.000 0.000


0.0643 0.027

เป็ล)อกหอย 0.654

0.216 -

ท#%เผ)%อไว์' 1.960

- -

รว์ม 100.0 0.700 0.500

4.6. สั3ว์นท#%เผ)%อไว์'สั�าหร�บใสั3สัารผสัมล3ว์งหน'า เช3นแร3ธาต ป็ล#ก

ย3อย, เกล)อ,ว์�ตาม�นและยาป็ฏิ�ช#ว์นะ ซึ+%งม#องคำป็ระกอบขึ้องโป็รต#น พล�งงาน Ca และ P อย�3

น'อย ไม3ต'องน�ามาคำ�ด• เกล)อ เพ�%มรสัชาต� 0.5 กก. แร3ธาต ป็ล#กย3อย 0.5

กก. • ว์�ตาม�น 0.5 กก. ยาป็ฏิ�ช#ว์นะ 0.3 กก.

รว์ม 1.8 กก.

ท#%เผ)%อไว์'เหล)อ 1.96 กก. เม)%อใสั3สัารผสัมล3ว์งหน'า 1.7 กก. เหล)อท#%ว์3าง 1.96-1.80 = 0.16 กก.

• จะเอาอะไรใสั3ให'ท กสั3ว์นม#การเป็ล#%ยนแป็ลงน'อยท#%สั ด• ใสั3ขึ้'าว์โพด 0.16 กก. เพ)%อให'อาหารเต1ม 100 กก.

• ด�งน�,นม#โป็รต#นเก�น (0.16 x 9)/100= 0.0144 กก.• พล�งงานเก�น (0.16 x 3400) /100 = 5.44 kcal/kg

• ท�าอย3างไรจ+งจะเอาโป็รต#นและพล�งงานท#%เก�นน#,ออกโดยน�,าหน�กไม3เป็ล#%ยนแป็ลง

4.7.ถุ'าเอากากถุ�%ว์เหล)องออก 1 กก.และใสั3ขึ้'าว์โพดแทน 1 กก. จะท�าให'โป็รต#น ลดลงเท3าก�บ 44-9=

35%แต3พล�งงานเพ�%มขึ้+,น 3400-2900 =

500 ม#โป็รต#นเก�นอย�3 0.0144 กก.

จ+งต'องเอากากถุ�%ว์เหล)องออกและใสั3ขึ้'าว์โพดลงไป็แทน

(100/35) x 0.0144 = 0.041 กก.

และม#พล�งงานเพ�%มอ#ก (0.041 x 500)/100 =

0.20 kcal

ขึ้'าว์โพด 78.51 กก. ใสั3เพ�%มสั3ว์นท#%ขึ้าดอ#ก 0.16 กก. และป็ร�บเพ�%มตอนเอากากถุ�%ว์เหล)องออก 0.041 กก.

รว์ม 78.51+0.16+0.041= 78.711 กก. • กากถุ�%ว์เหล)อง 13.49 กก. ป็ร�บเอา

กากถุ�%ว์เหล)องออก 0.041 กก. เหล)อ 13.449 กก.

• โป็รต#น เท3าเด�ม คำ)อ 16% แต3พล�งงานเก�น 5.54 + 0.20 = 5.74 kcal

4.8. พล�งงานเก�น อย�3 5.74 kcal

เอาน�,าม�นถุ�%ว์เหล)องออก 1 กก. และเอาขึ้'าว์โพดแทน 1 กก. จะท�าให'พล�งงานหายไป็ 7,352-3,400 =

3,952 kcal

ด�งน�,นพล�งงานเก�น 5.74 ต'องม#การป็ร�บน�,าม�นถุ�%ว์เหล)องก�บขึ้'าว์โพดเท3าก�บ (5.74 x100)/3,952= 0.145 กก.

ด�งน�,นขึ้'าว์โพดจะเพ�%มเป็.น 78.711 +0.145= 78.856 กก.

• น�,าม�นถุ�%ว์เหล)องลดลง 0.17-0.145 = 0.025กก.

• ซึ+%งขึ้'าว์โพดท#%เพ�%มขึ้+,นเพ#ยง 0.145 กก. น#,จะท�าให'โป็รต#น รว์มท�,ง Ca และ P เป็ล#%ยนแป็ลงเพ�%มเพ#ยงเล1กน'อยมาก

• โป็รต#นเพ�%มอ#ก 0.01 %


โป็รต#น พล�งงาน


7.097 2681.1

กากถุ�%ว์เหล)อง 13.449

5.918 443.8

ป็ลาป็;น 5.000 3.000 125.0


0.025

0.0 1.83


0.0 0.0

เป็ล)อกหอย 0.654

0.0 0.0

สัารผสัมล3ว์งหน'า

1.800

0.0 0.0

รว์ม 100.0 16.01 3250.7

5. 5. ใช'โป็รแกรมสั�าเร1จร�ป็ใช'โป็รแกรมสั�าเร1จร�ป็• Mixit 2

• หม� หม� ม.อ บล (exel)

• ฯลฯ

อาหารสัตว์ และ การคำนวณสูตรอาหาร

Documents