خدا نام به

بدون بانکداریربا

: دانشجو مقدم نام خلیلی مریم

: استاد ایروانی نام دکتر

صنعت در مهمی تحوالت اسالمی انقالب پیروزی از بعد . تاریخ در داد رخ ایران شورای 17/02/1358بانکداری

نظام که رساند تصویب به را ای الیحه اسالمی انقالب. نمود اعالم ملی را کشور بانکی

ربا • بدون بانکداری

اسالم احکام شدن پیاده و اسالمی جمهوری نظام استقرار با . بر شود می ضروری بانکی نظام از بهره حذف جامعه در

جلسه در اعتبار و پول شورای اساس 03/10/1358همینرا کارمزد و شده تضمین سود بانکی نظام از را بهره حذف

قانون در آن، بر وارده اشکاالت دلیل به که کرد تصویبسال سر 1360بودجه تبصره آن که شد گنجانیده ای تبصره

. آید می حساب به ایران بانکداری در عمیق تحولی یک آغازحضور با متعدد های بررسی از پس و بودجه قانون تصویب با

شورای فقهای و مرکزی بانک صاحبنظران و اقتصاد اساتیدزمستان در ربا بدون بانکی عملیات قانون انجام سر نگهبان،

و 1362 بهره حذف آن اصلی محور که رسید تصویب بهترین برجسته و است بانکی سیستم از ربوی عملیات

. رباست از اجتناب سنتی، بانکداری به نسبت آن مشخصه

ربا بدون بانکداری عملیات اساس بر که قراردادهاییبندی تقسیم یک در کنند تسهیات اعطای توانند می بانکها

به بازدهی 4کلی با عقود مشارکتی، عقود گروهدر که است الحسنه قرض و متغیر بازدهی با ثابت،عقود

شامل باشد 12مجموع می قرارداد

زمان گذشت با که دهد می نشان بانکی نظام عملکرد مطالعهگیری کار به سمت به عمدتا ها بانک های فعالیت گیری جهت

. است ثابت بازدهی با عقود گذشته ربوی نظام در بانکی سیستم طوالنی سازمان، تجربه

ماهیت با متناسب حسابداری حتی متخصص، انسانی نیرویدالیل از باشد می وجوه مدیریت و انتقال و نقل همانا که ربویکه است حالی در این و شود می محسوب فوق گرایش عمدهدیگری ساختار به احتیاج ربا بدون بانکداری قانون اجرای برای

این در که چرا باشد فعال اقتصاد حقیقی بازار در بتواند که استکامال پدیدهای یک از بانک زا نظام اقتصاد برون به نسبت

نهاد حقیقی یک زا به . درون نیازمند نتیجه در شود تبدیل فعال ودر است آن با متناسب حسابداری و انسانی نیروی سازمان،

تغییر کمترین ربا بدون بانکداری تصویب از بعد که حالی . دیگر طرف از است نیامده وجود به بانکی نظام در ساختاری

به احتیاج جامعه، در آن تثبیت و قانون صحیح اجرای برایشود طراحی سیستمی باید که معنی این به هست اجرا ضمانت

تنبیه و مجازات کاران خطا و تشویق آن به کنندگان عمل تاو. توجه مورد که ای مساله تنها شاید ایران بانکی نظام در شوندو شرع موازین با دادها قرار انطباق میزان نمیگیرد قرار پیگیری

. بودن دولتی به توجه با مخصوصا رباست بدون بانکداری قانونبرخورد هر از مصون را خود بانک کارگزاران آن در که بانکها

. دانند می شدیدی

بين که اساسی تفکيکی يک مبانی حـوزه درو ، دارد وجود ربوی بانکداری و ربا بدون بانکداری

بهره نرخ جای به شراکت پديده جايگزينی آنهماست.

های آموزه و شريعت برمبنای بانکداریاسالمی

هم با را جمع و فرد ، فردگرايیصرف جای به کهبيند فرد . می به هم اسالمی اصيل های آموزه

را يکی کند می توجه جمع به هم و کند می توجهاين بر اسالمی متفکرين و کند نمی ديگری فدای

دارند . نظر اتفاق مبنا

 

اسالمی اقتصاد از جزئی که اسالمی بانکداری نظاماساس بر که عملیاتی کلیه از است عبارت است

است رفتاری شیوه آن میپذیردیا انجام اسالم قوانیننداشته منافات مقدساسالم شرع عملیاتشبا که

باشد.

،اسالمی بانکداری که است معتقد احمد عثمان دکترآن در که است اسالمی اصول بر مبتنی مالی نظام یک

. اصالحی اصول دارد وجود فراوان تاکید ربا حذف بر . در فقط البته کند ایجاد درامد تواند می پول گوید می

طریق از نه باشد داشته همراه به وری بهره که صورتی. مالی بازارهای چرخشدر

یک سازماندهی نحوه برای را طرحی اسالم مکتبکه میدهد ارائه آن افراد امور اداره و اسالمی اجتماع

دورانی هیچ در پیدایشدین بدو در کوتاهی مدت جز بهقبل تا و است نگرفته قرار استفاده مورد آن تکامل ازاز کاملی تحلیل و هنوزتجزیه ایران اسالمی انقالب ازفعلی های اقتصاد در آن عملکرد و اقتصادی نظام یک

. بود نیامده عمل به آن اقتصادی های آمد پی و

سپس و شد تاسیس مصر کشور در اسالمی بانک اولینایران، اردن، کویت، پاکستان، جمله از دیگر های کشور

و لوکزامبورک حتی عربستان، متحده عمارات عربستان، . آخر تا اند نموده اسالمی بانک تااسیس به اقدام سوئیس

بر 1997سال بالغ اسالمی های بانک بوده 176تعداد بانکبه آنها کارکنان تعداد که تعداد 300است و نفر هزلر

بر بالغ آن .22500شعبات باشد می

باشدشش داشته بانک جامع قانون که محورهايیپولی مقررات در تغيير هرگونه و باشد تواند می محـور

قانون ) جامع قانون اين خود در تغيير با بايد بانکی وباشد ( مادر

قانون به نبايد ديگر مختلف قوانين و بودجه قوانين خالل در يعنیپيدا تغيير قانون خود داشت ضرورت اگر شود زده تعريضی جامع

کند می

: اول مستقل با محور بايستی و است مرکزی بانک ، پولی گــــذار سيساست اينکه به توجهاستقالل موضوع بايستی به باشد ملیهست ارزشپول حافظ که مرکزی بانک

شود تصريح محور يک عنوان : دوم و . محور نهاد يک بايستی نظارتی رکن است بانکی نظام نظارتی رکن

وسيعترين ، ابزارها ترين قوي با و فراگير ، مانع ، جامع باشد مستقل سازمانو نظارت بين مشخصمرز طور به که ها دستورالعمل ترين منضبط و اختيارات

عملکرد بر ، امين ناظر يکسازمان عنوان به و میشود ديده آن در دخالتباشد بانکها داشته عهده اشراف بر را بانکها قانونی بازرس وظيفه سازمان همين و

باشـــد . بانکها ( سازمان)داشته امور بر نظارت: سوم " محـــور احيانا و آنها مجامع ، بانکهاست ساختار و بانکها خود به راجع

که . را راهبردی مسائل اشهست تناسبوظيفه به بانک هر ساختار در تحولرا گذاری خطمشی سطح ، ميکند دنبال عمومی مجمع است اول سطح

معاونينش و مقام قائم که عامل هيات و عامل مدير و ناميم می عالی شورایاجرايی راسامور بگيرند عهده بر را اجرايی وظيفه سطح توانند می هستند

. است عامل مدير هم :اسم محورچهارم هر يا و بانکها کانون مثل است بانکها برای تاسيسکانونی

هماهنگ و پاسخگو و روابطعمومیسخنگو مرجع عنـــــــوان به نهادی ، ديگر. بکند عمل بانکی قانونیسيستم داور و کننده

: پنجم کشور محور بانکی حسابرسسيستم عنوان به حسابرسی سازمانمشخصشود . سازمان اين بايد که هست

: ششم .محور افزايشیابد . بايستی مديريت اختيارات است اختيارات موضوع

اجرا 1363درسال به ربا بدون بانکي عمليات قانون کهاز بعد که بود اين مسئله ،فرض شد با 5گذاشته سال

بازنگري اين که بگيرد قرار بازنگري مورد عملکرد به توجهمختلفي 24االن جهات از شده تاخير که است سال

بدون بانکداري عمليات قانون در بازنگري دارد ضرورت. شود رباانجام

چقدر عمل مقام در ببينيم که جهت اين از يکيچقدر و بوده برخوردار کارآمدي از قانون اين

مشکل چقدر dاحيانا و است کرده حل را مشکالتاست . کرده ايجاد

از بانک که است اين ربا بدون بانکــــداری مبنای ، کند می استفاده گذاران سپرده های سپرده

. گيرد می کار به را آنها کند می منابع تجهيز

عايد که آنچه ماحصل ربا بدون بانکــــداری درسپرده به خودش، الوکاله حق وضع پساز شده

پردازد می گذار

رابطه اسالمی بانکداری درربوی - بانکداری در پول پول

پول - رابطــــه به تبديل رامستفاد - که کند می پول کاال

. است شــراکت مفهوم از

کنيم کارا نيز را دولتی بنگاههای بايد ما ، ؟ کنيم کارا را اينها روشی چه با از است ناکارايی با مترادف دولتی بنگاههای اينکه تلقی

. " است اشتباهی کامال حرف مديريتی نظر های سيستم و آن نظاير و انگيزش سيستم بايد شما

را کارايی ادبيات بگذاريد بنگاه مدير اختيار در را فرعیشود . می کارا بنگاه آن کنيم نهادينه

ربا بدون بانکی عملیات قانون با آشنایی

سال در ربا بدون بانکداری قانون می 1362طبق بانکها ) ( و انداز پس و جاری الحسنه قرض صورت به توانند

قبول به دار،مبادرت مدت گذاری سرمایه های سپرده . ماده اسا بر و کنن به 4سپرده مکلف ها بانک قانون

و باشند می الحسنه قرض های سپرده اصل بازپرداختتوانند می را دار مدت گذاری سرمایه های سپرده اصل

. کنند بیمه یا تعهد

سیاست ابزار در ماهوی تغییر طبعا بانکی سیستم از ربا حذف بامتغیر یک که بهره نرخ آنکه ویژه به است آمده وجود به پولی

حذف اقتصادی رفتاری معامالت از است، کم نسبی ثبات با پولینرخ واقع در که انتظار مورد سود نرخ آن جای به و شده

. این است شده جایگزین است، گذاری سرمایه سازماندهیو یافته کاهش اقتصادی های نوسان که شود می باعث جانشینی

. کند پیدا سوق بیشتر ثبات سمت به اقتصاد

می باعث تنها نه بانکی انتظار مورد سود حداقل تعییناعتباری تسهیالت دریافت از بازده کم های پروژه که شودهای بخش از برخی برخورداری امکان باشند،بلکه محروم

دریافت از نیز را ندارند قرار اولویت در که اقتصادیسازد می محدود اقل حد یا و ممکن غیر اعتباری تسهیالت

تعیین طریق از میتواند اعتبارات تخصیص در مرکزی بانکمختلف های بخش در الشرکه سهم حداکثر

. کند اعمال اعتبارات بر کیفی کنترل اقتصادی،نوعی

بانکی عملکرد سیستم

مؤسسات ترين شاخص از يكي عنوان به نيز ها بانكهاي سياست اجراي راستاي در را مهمي نقش اقتصادي

نحوي ) ( به كنند مي ايفا دولت انقباضي و انبساطي پوليپولي هاي سرمايه آوري جمع با مقتضي شرايط در كه

اقتصادي ي ها فعاليت سمت به آنها هدايت و معه جا مازاداقتصادي توسعه ساختارهاي زير تحكيم باعث ، مولد . شوند مي آن براي روشن ي ها افق ترسيم و جامعه

با مالي مؤسسات اين اقتصادي ركود دوران در همچنين ) ( اعتباري تسهيالت وافزايش بهره سود هاي نرخ كاهش

هاي چرخ حركت منظور به مالي منابع تزريق در سعي. دارند جامعه صنعتي و اقتصادي

بهينه كه است درك قابل روشني به موارد اين به باتوجههاي الگو وارائه بانكي درسيستم خدمات ارائه سازي

ارائه در وتسريع تسهيل باعث نهايت در تواند مي مناسبشود . مردم به اقتصادي مؤسسات اين طرف از دمات

يافتگي وتوسعه رشد اي ه شاخص از يكي امروزه كه چراي ها سازمان پيشرفت المللي بين مجامع نظر از جوامع

اين طريق از خدمات ارائه كيفي سطح افزايش و خدماتي. است ها سازمان

بهره نرخ تعیین برای کشورها از بسیاری در که حالی در . نرخ ما کشور در شود می استفاده مبنا های نرخ از وام

و بانکی های سپرده توسط سود اعطایی تسهیالت نیزبانک طریق از و گردند می تعیین اعتبار و پول شورای

. شود می نظارت آن اجرای بر اسالمی ی جمهور مرکزی ) از ) است تابعی بانکی بهره نرخ که این رغم علی عالوه به

:-1 تقاضا و عرضه-2 تورم-3 ریسک-4 مالیات-5 بازار در موجود های فرصت سایر

بان سیستم عملیات بر نظارت نحوه و پولی های سیاست اعمالبه کشور سود کی نرخ طریق از ریسک پوشش که است ای گونه

سود نرخ تعیین روش از استفاده این بر عالوه و نیست عملیکردن محدود و اقتصادی مختلف های ش بخ براساس تسهیالتو پول شورای طرف از شده قطعی نرخ به سود نرخ نوسانات

ات نوسان طریق از شده پذیرفته ریسک پوشش امکان اعتبار،است . شده سلب کشور بانکی سیستم از زیادی حدود تا سود نرخ

پشت را اقتصادی توسعه دوران نیز کشور اقتصاد دیگر سوی ازو گیری شکل حال در اقتصاد های زیرساخت و گذارد می سر

بازده از کماکان ها زمینه از بسیاری در تولید بخش هستند، تکمیلو بازرگانی بخش در گذاری سرمایه و نیست برخوردار مطلوبی

" دوره . اینکه ا مضاف است برخوردار بیشتری بازدهی از خدماتاز تر طوالنی مراتب به تولیدی های بخش در سرمایه بازگشت

شرایط در ویژه به موضوع این و است بازرگانی و خدمات بخشاست . اهمیت حائز اقتصادی ثبات عدم

شما توجه از تشکر با