ارائه دهنده: دکتر سید علیرضا مروجی استادیار پزشکی...

1Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist

2

ارائه دهنده:

دکتر سید علیرضا مروجیاستادیار پزشکی اجتماعی

دانشگاه علوم پزشکی کاشان

اپیدمیولوژی بالینیدانشجویان مقطع فیزیوپاتولوژی

Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist

3

ی:تعريف اپيدميولوژ•

مطالعه چگونگی توزيع وقايع يا حاالت •كننده ‌مرتبط با سالمتي و عوامل تعيين

آنها در جمعيتهاي مشخص و به كارگيري اين علم در كنترل مشكالت سالمت

“Epidemiology is the study of the distribution and determinants of health-

related states or events in specified populations, and the application of this

study to the control of health problems.”‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌J. M. Last

Clinical EpidemiologyClinical Epidemiology

ساله با درد شديد سمت ساله با درد شديد سمت 6464يك خانم يك خانم • دقيقه كه به دقيقه كه به 1515چپ سينه به مدت چپ سينه به مدت

بازوي چپ تير كشيده است با آمبوالنس بازوي چپ تير كشيده است با آمبوالنس به اورژانس آورده شده است:به اورژانس آورده شده است:

در آزمايشها و نوار قلب و عكس قفسه در آزمايشها و نوار قلب و عكس قفسه •سينه مشكل خاصي ديده نمي شودسينه مشكل خاصي ديده نمي شود

44Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist Community Medicine Specialist

سؤاالت مطرح براي بيمار:سؤاالت مطرح براي بيمار:

علت بيماري من چيست؟علت بيماري من چيست؟•

چه تأثيري بر سالمتي من دارد؟چه تأثيري بر سالمتي من دارد؟•

چه كار بايد بكنم؟چه كار بايد بكنم؟•

اگر بيماري من خطرناك است اگر بيماري من خطرناك است •

تا چه مدت زنده مي مانم؟تا چه مدت زنده مي مانم؟


سؤاالت مطرح براي پزشك:سؤاالت مطرح براي پزشك:

آيا احتمال بيماري جدي وجود دارد؟آيا احتمال بيماري جدي وجود دارد؟•آيا تستهاي تشخيصي مختلف قادر آيا تستهاي تشخيصي مختلف قادر •

به افتراق بين علل احتمالي درد به افتراق بين علل احتمالي درد قفسه سينه بيمار هستند؟ )مانند قفسه سينه بيمار هستند؟ )مانند

انفاركتوس، اسپاسم مري، انفاركتوس، اسپاسم مري، اضطراب و ...(اضطراب و ...(

بستري گردد؟ يا بستري گردد؟ يا CCUبيمار بايد در بيمار بايد در •به خانه برگردد و تست ورزش به خانه برگردد و تست ورزش

بدهد؟بدهد؟تست ورزش چقدر مي تواند به تست ورزش چقدر مي تواند به •

تشخيص دقيق مشكل بيمار كمك تشخيص دقيق مشكل بيمار كمك كند؟كند؟


سؤاالت مطرح براي پزشك:سؤاالت مطرح براي پزشك:اگر احتمال بيماري عروق اگر احتمال بيماري عروق •

كرنر مطرح است سرنوشت كرنر مطرح است سرنوشت بيمار چه خواهد شد؟بيمار چه خواهد شد؟

آيا مشكل بيمار با دارو آيا مشكل بيمار با دارو •شود يا اين كه شود يا اين كه ‌‌برطرف ميبرطرف مي

بايد جراحي انجام شود؟بايد جراحي انجام شود؟

•....................


پزشك براي پاسخ به سؤاالت، از:پزشك براي پاسخ به سؤاالت، از:•

هاي ديگران، متون هاي ديگران، متون ‌‌هاي شخصي، تجربههاي شخصي، تجربه‌‌تجربهتجربه

پزشكي و مشاهدات قبلي بر روي بيماران پزشكي و مشاهدات قبلي بر روي بيماران

مشابه استفاده مي كند.مشابه استفاده مي كند.

آيا نتايج اين مشاهدات قبلي داراي اعتبار آيا نتايج اين مشاهدات قبلي داراي اعتبار •كافي هستند كه مالك تصميم گيري پزشك كافي هستند كه مالك تصميم گيري پزشك

قرار گيرند؟قرار گيرند؟


پزشكي باليني و اپيدميولوژي باهم آغاز شدند:پزشكي باليني و اپيدميولوژي باهم آغاز شدند:•

بنيانگذاران اپيدميولوژي عمدتا} پزشكان بودند.بنيانگذاران اپيدميولوژي عمدتا} پزشكان بودند.•

با گذر زمان اين دو رشته از هم جدا شدند و در با گذر زمان اين دو رشته از هم جدا شدند و در •دپارتمانهاي مجزا شروع به فعاليت كردند.دپارتمانهاي مجزا شروع به فعاليت كردند.

ولي مجددا} به اين نتيجه رسيدند كه به هم ولي مجددا} به اين نتيجه رسيدند كه به هم •وابسته هستند:وابسته هستند:

اپيدميولوژي باليني از اينجا آغاز شد.اپيدميولوژي باليني از اينجا آغاز شد.•


اپيدميولوژي باليني علمي قديمي نيستاپيدميولوژي باليني علمي قديمي نيست

كه يك متخصص عفوني بود كه يك متخصص عفوني بود John PaulJohn Paul 19381938در سال در سال • را تعريف نمود: را تعريف نمود:Clinical EpidemiologyClinical Epidemiologyاولين بار اولين بار

• ““New basic scienceNew basic science””

forfor

““preventive medicinepreventive medicine””

)بررسي جنبه هاي اكولوژيك ”بوم شناختي“ و بهداشت )بررسي جنبه هاي اكولوژيك ”بوم شناختي“ و بهداشت “ همزمان با بررسي يك بيمار “ همزمان با بررسي يك بيمار public healthpublic healthعمومي ”عمومي ”

خاص(خاص(1010

Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist Community Medicine Specialist

Definition of Clinical Definition of Clinical EpidemiologyEpidemiology– David L. Sacket:David L. Sacket:

– The application, by a physician who provides The application, by a physician who provides

direct patient care, of epidemiologic and direct patient care, of epidemiologic and

Biostatistical methods to the study of Biostatistical methods to the study of

diagnostic and therapeutic processes in diagnostic and therapeutic processes in

order to effect an improvement in health.order to effect an improvement in health.


اپيدميولوژي باليني، در مورد يك بيمار خاص اپيدميولوژي باليني، در مورد يك بيمار خاص

با در نظر گرفتن وقايع باليني در گروهي با در نظر گرفتن وقايع باليني در گروهي

از بيماران مشابه و با استفاده از متدهاي از بيماران مشابه و با استفاده از متدهاي

پردازد و پردازد و ‌‌بيني ميبيني مي‌‌علمي قوي، به پيشعلمي قوي، به پيش

كند. كند. ‌‌بيني را ارزيابي ميبيني را ارزيابي مي‌‌صحت پيشصحت پيش


Is there difference Is there difference betweenbetween

Clinical Clinical Epidemiology Epidemiology and and

Clinical MedicineClinical Medicine??

YESYES!!


Clinical MedicineClinical Medicine پزشكان باليني:پزشكان باليني:

با بيماران منفرد سر و كار دارند.با بيماران منفرد سر و كار دارند.•

شخصا� تمام بيماران خود را مالقات، و معاينه فيزيكي شخصا� تمام بيماران خود را مالقات، و معاينه فيزيكي •

كنند.كنند.‌‌ميمي

ممكن است نسبت به ساير بيماراني كه همانقدر بيمارند ولي ممكن است نسبت به ساير بيماراني كه همانقدر بيمارند ولي •

اند، خود را مسئول ندانند.اند، خود را مسئول ندانند.‌‌به آنها مراجعه نكردهبه آنها مراجعه نكرده

از آنجا كه پزشكان باليني مسئوليت خاصي نسبت به بيماران از آنجا كه پزشكان باليني مسئوليت خاصي نسبت به بيماران •

خود دارند، تالش مي كنند بدانند هر بيمار چه خصوصيتي دارد. خود دارند، تالش مي كنند بدانند هر بيمار چه خصوصيتي دارد.

لذا ميلي ندارند بيماران را به صورت گروههاي گوناگون لذا ميلي ندارند بيماران را به صورت گروههاي گوناگون

مطالعاتي قرار دهند.مطالعاتي قرار دهند.


Clinical epidemiologyClinical epidemiology

اپيدميولوژيستهاي باليني:اپيدميولوژيستهاي باليني:

با توزيع بيماري و تعيين كننده هاي آن در جامعه سر و با توزيع بيماري و تعيين كننده هاي آن در جامعه سر و •كار دارند.كار دارند.

عالقمندند مشاهدات معرف جمعيت باشد.عالقمندند مشاهدات معرف جمعيت باشد.•

مايلند تجربه هاي تمام اعضاي گروه تحت مطالعه را، مايلند تجربه هاي تمام اعضاي گروه تحت مطالعه را، •خواه بيمار باشند يا نباشند، خواه به مركز پزشكي خواه بيمار باشند يا نباشند، خواه به مركز پزشكي

مراجعه كنند يا نكنند، ثبت كنند.مراجعه كنند يا نكنند، ثبت كنند.

معموال} تمام اطالعات را خود شخصا� جمع آوري نكرده معموال} تمام اطالعات را خود شخصا� جمع آوري نكرده •و افراد مورد مطالعه را معموال� مالقات نمي كنند.و افراد مورد مطالعه را معموال� مالقات نمي كنند.

با متغيرهايي نظير ”سيگاري“ و ”غير سيگاري“ و .... با متغيرهايي نظير ”سيگاري“ و ”غير سيگاري“ و .... •كار مي كنند، گر چه در داخل طبقات هزاران شرايط كار مي كنند، گر چه در داخل طبقات هزاران شرايط

. . منفرد نهفته باشدمنفرد نهفته باشد


Clinical Epidemiology & Clinical Epidemiology &

Evidence Base Medicine )EBM(Evidence Base Medicine )EBM( پزشكان بايد براي تصميم گيري در مورد معالجه پزشكان بايد براي تصميم گيري در مورد معالجه •

بهتر بيمارانشان از محكمترين شواهد و مستندات بهتر بيمارانشان از محكمترين شواهد و مستندات ((evidenceevidence .استفاده كنند ) .استفاده كنند )

•Clinical EpidemiologyClinical Epidemiology اين شواهد را در اختيار اين شواهد را در اختيار پزشكان قرار مي دهد تا بتوانند تصميمات مؤثرتري پزشكان قرار مي دهد تا بتوانند تصميمات مؤثرتري

براي بيماران بگيرند.براي بيماران بگيرند.اپيدميولوژيستهاي باليني به پزشكان كمك مي كنند اپيدميولوژيستهاي باليني به پزشكان كمك مي كنند •

تا بتوانند نتايج تحقيقات اپيدميولوژيك را در تا بتوانند نتايج تحقيقات اپيدميولوژيك را در معالجه بيمارانشان به كار بگيرند.معالجه بيمارانشان به كار بگيرند.

•EBMEBM يك روش مدرن براي استفاده از يك روش مدرن براي استفاده ازClinical Clinical EpidemiologyEpidemiology.در درمان بيماران است. در درمان بيماران است


DefinitionDefinition

SackettSackett and his colleagues define and his colleagues define EBMEBM as as

‘‘The conscientious, explicit and The conscientious, explicit and judicious use of judicious use of current best current best

evidenceevidence in making decisions in making decisions about the care of about the care of individualindividual

patientspatients’’


ClinicalClinical و و EBMEBMارتباط ارتباط

EpidemiologyEpidemiology •Clinical EpidemiologyClinical Epidemiology اصول تحقيق و اصول تحقيق و

اپيدميولوژي را براي پزشكان باليني اپيدميولوژي را براي پزشكان باليني چگونگي كاربرد چگونگي كاربرد EBMEBMفراهم مي كند و فراهم مي كند و

نتايج اين تحقيقات را در درمان بيماران نتايج اين تحقيقات را در درمان بيماران بيان مي كند.بيان مي كند.

•EBMEBM در استفاده از شواهد و در استفاده از شواهد ومستندات ، نتايج تحقيقات را براساس مستندات ، نتايج تحقيقات را براساس

اعتبار آنها رتبه بندي مي كند:اعتبار آنها رتبه بندي مي كند:


بايد تمام انواع مطالعات را ارزيابي نمود و سپس نتايج بايد تمام انواع مطالعات را ارزيابي نمود و سپس نتايج EBMEBMدر در •

جعبه ابزار اين جعبه ابزار اين Clinical EpidemiologyClinical Epidemiologyآنها را به كار گرفت، آنها را به كار گرفت،

ارزيابي است.ارزيابي است.

برخی مداخالت تشخيصي و درماني جديدتر عالوه بر اثر بيشتر، برخی مداخالت تشخيصي و درماني جديدتر عالوه بر اثر بيشتر، •

احتمال خطر و هزينه بيشتري نيز دارند. براي تصميم گيري در مورد احتمال خطر و هزينه بيشتري نيز دارند. براي تصميم گيري در مورد

Clinical Clinicalبه وسيله به وسيله EBMEBMچگونگی استفاده از آنها، چگونگی استفاده از آنها،

EpidemiologyEpidemiologyكند.كند. به پزشكان كمك مي به پزشكان كمك مي


What,‌who‌is‌in‌the‌denominator???‌?‌

•‌Ratio•‌Proportion•‌Rate

Frequency)گيري‌ابزارهاي اندازه

measures)


• Ratio:‌‌value‌obtained‌by‌dividing‌one‌quantity‌by‌another.

The‌ratio‌of‌male‌to‌female‌birth‌in‌U.S.‌in‌1979:‌‌

1,791,000‌/‌1,703,000‌=‌1.052


(Ratio )نسبت

حاصل تقسیم دو عدد•جزئی از مخرج کسر نیستصورت کسر •می توان کمیت های متفاوت را با هم قیاس کرد•

=‌5‌/‌2‌‌‌=‌‌2.5‌/‌1


مثال هایی از نسبتنسبت تخت به ازای پزشک:•

پزشک:10 تخت تقسیم بر 850– تخت به ازای هر پزشک85–

نسبت شرکت کننده به ازای هماهنگ •کننده کارگاه

2 نفر تقسیم بر 28– نفر به ازای هر هماهنگ کننده14–

نسبت جنسی•تعداد مردان /تعداد زنان–

(odds ratioنسبت شانس )•23Dr Seyyed Alireza Moravveji MD

Community Medicine Specialist

• Proportion:‌‌a‌ratio‌where‌the‌numerator‌is‌always‌part‌of‌denominator

The‌proportion‌of‌males‌among‌all‌birth‌in‌1979:‌‌

1,791,000‌/‌3,494,000‌=‌51.3%


(Proportion)تناسب حاصل تقسیم دو عدد•لزوما}جزئی از مخرج کسر استصورت کسر •صورت و مخرج کسر از یک جنس هستند•ارتباط جزء به کل را بیان می کند•بین صفر و یک تغییر می کند•

2---‌=‌0.5‌=‌50%‌4


26

•Rate:‌‌a‌change‌in‌one‌quantity‌per‌unit‌change‌in‌another


(Rate)میزان حاصل تقسیم دو عدد •وقوع یک پیامد در جمعیت خاص در زمان معین•زمان را نیز شامل می شود•سرعت وقوع یک پیامد را در طی زمان نشان می دهد•صورت کسر •

تعداد پیامدهایی که در طی یک دوره زمانی اتفاق افتاده )تعداد افراد –دارای پیامد(

مخرج کسر•تعداد جمعیتی که پیامد در آن اتفاق افتاده )جمعیتی که افراد دارای –

پیامد متعلق به آن هستند()جمعیت در معرض خطر(

2-----‌=‌0.02‌/‌year‌100

Observed‌in‌1998


مثال میزان

میزان مرگ ناشی از حوادث ترافیکی در ایران• نفر26000: 82تعداد مرگ ها در سال – میلیون نفر68: 82جمعیت در سال –میزان مرگ در سال: ––26000 /68000000 = 38/100,000/year

ضرب می 10میزان ها را معموال} در توانی از •(100000، 1000، 100کنند )


انواع :ها ميزان

انواع (:Crude Rates ) هاي خام ميزان :ها ميزان

دهند مثل ميزان خام ها را كل جمعيت تشكيل مي مخرج اين ميزان( در سالCBR )تولد ميزان خامیا (CDR )مرگ

نام دیگر: میزان غیر استاندارد

:(Specific Rates)ميزانهاي خاص

دهند مثل ها را گروههاي خاصي تشكيل مي مخرج اين ميزان( برای گروههای ASDR )ومير مرگ سنیاختصاصی میزانهای

سال(5مختلف سنی )با فاصله :هاي استاندارد ميزان

استانداردسازی شده یا تطبیق ها برحسب سن يا جنس اين ميزان.شوند داده مي


30

: در كسرهاي فوق(denominator ) انواع مخرج

:جمعيت وسط سال --

تولد و مرگ و ه دلیلجمعيت بروزانه دربه علت تغييرات مهاجرت معموال جمعيت وسط سال را انتخاب و قرار

.دهيم مي:جمعيت در معرض خطر--

ممکن اس�ت واقع�ه ای در آنه�ا رخ ده�د )ص�رف ك�ه هس�تند كس�اني نده�د( ی�ا ده�د � رخ واقع�ا اینک�ه از غ�ذای مثالنظ�ر از ک�ه کس�انی

)مخ�رج کس�ر مس�موم خ�ورده ان�د در مع�رض خط�ر مس�مومیت هس�تند (Person‌-‌Time :)شخص � زمان--میزان بروز مسمومیت(

قرار مطالعه تحتممكن است اشخاص در زمانهاي متفاوت قرار میزان تركيبي از اشخاص و زمان در مخرج گیرند لذا

)کاربرد در مطالعات کوهورت و محاسبه چگالی بروز( گيرد مي

(person-year) سال- شخص رایج ترین:


0 1 2 3 4 5

123456789

101112

Yea

rs‌a

t‌ri

sk

1.5

3

3.5

2.5

2.5

0.5

0.5

4.5

2.5

1.5

3.5

2.5

Per

sons

Time (Years)

Death

First occurrence of disease X31


Odds

The‌chances‌of‌something‌happening‌can‌be‌expressed‌as‌a‌Rate‌(Risk)‌or‌as‌an‌Odds:

Risk‌(or‌rate)=‌the‌chance‌of‌something‌

happening/the‌chance‌of‌all‌things‌happening‌(or‌person-time)

Odds=‌the‌chance‌of‌something‌

happening/the‌chance‌of‌‌it‌not‌happening


Odds:

Won Lost Total------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Basic Science Exam 140 20 160

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Probability‌that‌an‌event‌will‌happen‌‌‌‌‌‌‌

Probability‌that‌an‌event‌will‌not‌happen

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌140‌/‌160

Odds‌=‌----------------‌‌= 14‌TO‌2‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌20‌/‌160


• Thus‌a‌risk‌is‌a‌proportion.‌but‌an‌odds‌is‌a‌ratio.

‌• An‌odds‌is‌a‌special‌type‌of‌ratio,‌one‌in‌which‌

the‌numerator‌and‌denominator‌sum‌to‌one.• Example:‌‌• Among‌100‌people‌at‌baseline,‌20‌develop‌Influenza‌

over‌the‌year.• The‌risk‌is‌1‌in‌5‌(i.e.‌20‌among‌100).The‌odds‌is‌1‌to‌4‌

(i.e.‌20‌compared‌to‌80)


Indicators of )سالمت‌نشانگرهايhealth)

جامعه ما تا چه اندازه سالم است؟موارد كاربرد نشانگر:

اندازه گيري سطح سالمتي جامعه•مقايسه سطح سالمتي يك جامعه در مقاطع زماني •

متواليمقايسه سطح سالمتي جوامع مختلف با هم در يك •

مقطع زمانيتعيين نيازهاي سالمت يك جامعه•نحوه تخصيص منابع )كه معموال} محدودند!(•نظارت و ارزشيابي خدمات و برنامه هاي بهداشتي •

و میزان دستیابی به اهداف 35Dr Seyyed Alireza Moravveji MD


نکات مهم در مورد نشانگر در سالمت

اندازه گیری سطح سالمتی یک جامعه مشکل است و لذا •یک نشانگر خاص را نمی توان برای این منظور در نظر

گرفت.همانطور که سالمت شامل ابعاد گوناگون است، •

نشانگرهای گوناگونی نیز برای اندازه گیری سطح سالمت الزم است.

تعداد اندکی از نشانگرها واجد تمام ویژگیهای الزم برای •یک نشانگر هستند.

لذا برای بررسی سطح سالمت یک جامعه باید چندین •نشانگر را در نظر گرفت و در مجموع تصمیم گیری

نمود.انواع نشانگر سالمت:•

(mortalityنشانگرهای مرگ و میر )–(morbidityنشانگرهای ابتال )–(disabilityنشانگرهای ناتوانی )–(nutritionنشانگرهای تغذیه )–(quality of life) نشانگرهای کیفیت زندگی– 36Dr Seyyed Alireza Moravveji MD


(mortality نشانگرهای مرگ و میر)

نقطه شروع ارزیابی سطح سالمتی •جوامع هستند.

به دلیل کنترل بیماریهای عفونی، •میزانهای مرگ در اکثر کشورها

کاهش یافته اند.و لذا نشانگرهای مرگ و میر، •

حساسیت خود را برای نشان دادن سطح سالمتی جوامع از دست داده

اند. 37Dr Seyyed Alireza Moravveji MD


برخی از انواع نشانگرهای مرگ و میر

میزان خام مرگ•میزانهای اختصاصی مرگ•(Case Fatality Rateمیزان کشندگی بیماری )• Proportional Mortalityميزان مرگ نسبتي )•

Rate)( در بدو تولدLife Expectancyاميد به زندگي )•(Survival Rate )میزان بقا•


Cause Specific Deathمیزان اختصاصی-علتی مرگ )•Rate)

تعداد مرگ ناشی از یک بیماری یا علت –خاص طی یک سال در یک ناحیه جغرافیایی

نفر جمعیت1000خاص در گویای خطرمرگ از بیماری خاص می باشد.–کمک به بیان فرضیه هایی در زمینه علل –

بیماری می کند.


( Proportional Mortality Rateميزان مرگ نسبتي )•-یا نسبت میرایی: تعداد مرگهایی که به علت یک

بیماری خاص رخ داده اند-اهمیت نسبی یک علت اختصاصی مرگ را در رابطه

با کل مرگها در جامعه بیان می کند.-نسبتی از زندگیها را که می توان به وسیله ریشه کنی

یک علت اختصاصی مرگ نجات داد برآورد می کند.-آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه

� ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد براي -)مثالتعيين وسعت مرگهاي قابل پيشگيري با واكسن(


(Case Fatality Rateميزان كشندگي )•تعداد افراد تلف شده، در بين تمامي افراد مبتال

شدبابه آن بيماري در يك مدت مشخص مي در بيشتر موارد براي همه گيريهاي خاص

بيماريهاي حادي كه تمام بيماران در دوره زماني مشخصي تحت نظر قرار مي گيرند تا بتوان

مرگ هاي ناشي از آن بيماري را محاسبه كرد، به كار مي رود.

نسبی ميزان كشندگي را نبايد با ميزان مرگ اشتباه كرد


(Morbidityنشانگرهاي ابتال )توصیف سالمتی فقط در قالب نشانگرهای •

مرگ ومیر گمراه کننده خواهد بود.چراکه بار سنگین برخی بیماریها )روانی-•

مزمن و ...( مشخص نخواهد شد.لذا نشانگرهای ابتال به عنوان مکمل •

نشانگرهای مرگ برای تعیین وضعیت سالمت یک جامعه به کار می روند.

انواع :•(Incidence Rateميزان بروز )–(Prevalenceشيوع )–میزان غیبت از کار یا مدرسه به خاطر بیماری–مدت بستری در بیمارستان–



43

اندازه های وقوع بیماری(Prevalenceشیوع )•

وضعیت بیماری )موارد جدید و قدیم( در –جامعه را نشان می دهد

شیوع دوره ای•شیوع لحظه ای•

( Incidenceبروز)•فراوانی موارد جدید بیماری را نشان می دهد–

بروز تجمعی•چگالی بروز•

(Prevalence: )شيوعكليه موارد بيماري )جديد يا قديمي( در يك مقطع

زماني خاص يا در طول مدت زماني خاص و در يك جمعيت مشخص

: استتناسبيا proportion در حقيقت

:انواع شيوع

(Point prevalence) اي الف( شيوع لحظه

( Period prevalence) اي ب( شيوع دوره

تعداد موارد جدید و قدیم بیماری در یک مقطع زمانی مشخص

جمعیت در همان مقطع زمانی


شيوع :اي لحظه

تعداد كل جمعيت در همان مقطع زماني

تعداد بيماران فعلي )جديد يا قديمي( براي يك بيماري خاص در يك مقطع زماني خاص ‌100

اي كاربرد بيشتري از شيوع ‌شيوع لحظه. اي دارد‌دوره

شيوع :اي دوره

تعداد موارد فعلي يك بيماري )جديد يا قديمي( در طي دوره زماني معين

تعداد تخميني جمعيت در معرض خطر در نيمه همان دوره زماني‌100

Point Prevalence:‌existing‌cases‌at‌a‌point‌in‌time

Period Prevalence:‌existing‌cases‌plus‌those‌developing‌over‌a‌specified‌period‌of‌time


کاربرد شیوع:مشكالت مربوط به بيماري و سالمت تعیین حجم 1.

)خصوصا بیماریهای مزمن(در جامعهبرنامه ریزی تسهیالت درمانی و نیروی 2.

انسانی)تعداد تخت، نیروی انسانی الزم، پیش بینی تعداد مراجعین به درمانگاه(

پیگیری برنامه های کنترل بیماریهای 3.مزمن)خصوصا روانی(

توجه:شیوع ...

مناسب برای مطالعه علت بیماریها نیست.•متاثر از کلیه عواملی است که بر طول دوره •

مثال در مورد شیوع دیابت، بیماری و یا ایجاد آن اثر دارند.) (لوکمیا، عقب ماندگی ذهنی

تنها با انجام یک بررسی قابل محاسبه است.• 46Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist

(Incidence)‌بروز

بیماری در یک دوره جدید تعداد موارد زمانی مشخص

جمعیت در معرض خطر در ابتدای دوره

I = 100

• Cumulative‌Incidence: the probability (risk) of an individual developing the disease

(outcome) during a specific period of time.

‌Cumulativeدر حقیقت فرمول فوق، بروز تجمعی )Incidenceرا نشان می دهد )

بروز بر دو نوع است:(Cumulative‌Incidence- بروز تجمعی )(Incidence‌Density- چگالی بروز)


بروز تجمعی

Risk

CI assumes that entire population at risk followed up for specified time period

xx

x

x

x

x

xx‌‌disease‌onset

Month‌1 Month12

CI‌=‌7/12‌per‌year

‌‌‌‌‌=‌0.58‌per‌year


(Incidence Densityچگالی بروز )

بیماری در یک دوره جدید تعداد موارد زمانی مشخص

مجموع شخص – زمانهای در معرض خطریک میزان واقعی است•به لحاظ مفهوم شبیه سرعت است•مخرج کسر:•

از جنس زمان است–جمع زمان هایی است که افراد عاری از بیماری –

در معرض خطر مبتال شدن به آن بوده اند– One subject followed one year contributes one

person-year (PY).

ID =


50

A

B

C

D

E

90‌‌91‌‌92‌‌93‌‌94‌‌95‌‌96‌‌97‌‌98‌‌99‌00‌‌‌01‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌Time‌at‌risk

x

x

‌‌6.0

‌‌6.0

11.0

‌‌9.5

‌‌5.0

Total‌years‌at‌risk‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌37.5‌‌

-‌time‌followedx‌disease‌onset ID‌=‌2‌/‌37.5‌‌person-‌years

‌‌‌‌‌=‌0.053‌‌person-year‌‌‌‌‌Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist

Risk & Oddscumulative

Incidence (Risk)Number of new cases

with disease in a specified time period / Number of disease-free people at the start of the time period

Odds of a disease

Number of new cases with disease in a

specified time period / Number of people who were still disease-free by the end of the time period

Dr Seyyed Alireza Moravveji MD Community Medicine Specialist 51

در محاسبه بروز تعیین تاریخ شروع بیماری •مهم است.

مدت مشاهده: باید دقیقا} مشخص شود.•در مخرج کسر فقط باید افراد در معرض •

خطر قرار گیرند.

موارد استفاده بروز: •وسیله ای اساسی برای شناخت علل •

بیماریها )حاد و مزمن(بیانگر احتمال یا خطر ابتال به بیماری است.•

)بروز تجمعی(برای ارزیابی اقدامات پیشگیری و درمانی• 52Dr Seyyed Alireza Moravveji MD


©2002 ATGCI

Uses of Incidence Density and Cumulative Incidence

• Incidence‌density‌gives‌the‌best‌estimate‌of‌the‌true‌risk‌of‌acquiring‌

disease‌at‌any‌moment‌in‌time.

• Cumulative‌incidence‌gives‌the‌best‌estimate‌of‌how‌many‌people‌will‌

eventually‌get‌the‌disease‌in‌an‌enumerated‌population.


53

http://www.atgci.org/

©2002 ATGCI54

)CI()ID(

Dr Seyyed Alireza Moravveji MD


http://www.atgci.org/

شیوع به دو عامل بستگی دارد:

-تعداد افرادی که بیمار شده اند )بروز(1 (Duration-طول دوره بیماری )2

P= I × D

ارتباط بین بروز، شیوع و طول مدت بیماری


Deaths,Cured, Lost...

DurationPrevalence

Incidence

ارتباط بین بروز، شیوع و طول مدت بیماری



57

نشانگرهای ناتواني (Disability)(:Sullivan )شاخص سولیوان•امید به زندگی بدون ناتوانی •

با کم کردن زمانهای ناتوانی و بستری و عدم امکان –فعالیتهای مهم برای فرد از امید به زندگی به دست می

آید.امید به زندگی تطبیق داده شده با سالمت:•(HALE يا Health- Adjusted Life Expectancy)

امید به زندگی همراه با سالمتی را می سنجدتعداد سالهایی که امید می رود هر نوزاد تا پایان عمر بر

اساس میزانهای جاری سالمت و بیماری و مرگ و میر، در سالمت کامل به سر برد.


نشانگرهای ناتواني (Disability)سالهاي زندگي تطبيق داده شده با ناتواني•

( DALY يا Disability Adjusted Life Year)تعداد سالهای سپری شده با ناتوانی یا از دست رفته بر اثر مرگ

زودرس را نشان می دهد. برابر با يك سال از دست رفته از زندگي سالم استDALY يك

( به Burden of Diseaseبهترین نشانگر براي تعيين بار بيماري )حساب می آید.

بار بیماری= فاصله بین وضعیت سالمت جامعه و وضعیت سالمت مرجع

تأثیر مداخالت سالمتی در یک منطقه را نشان می دهد.


Health‌determinants‌:

1- Environmental,‌social,‌and‌economical‌status

2-‌Health‌care‌services‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

3-‌Life‌style‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

4-‌Genetic‌factors

20%

20%

50%

10%


نفری که در دنیا فوت 100در حال حاضر از هر نفر آنها به خاطر شیوه غلط زندگی و 80می کنند

% به خاطر 20عدم مراقبت از خود است و فقط 62Dr Seyyed Alireza Moravveji MDعدم دسترسی به امکانات پزشکی است.


(Stages of Diseaseبيماري:) مراحل

(Susceptibility) آمادگي1.

(Incubation or Induction period )دوره كمون2.

(Presymptomatic period )دوره قبل از عاليم3.

(Symptomatic period)عالمتدار دوره4.

( شامل:Outcome )پيامد5.

Death, Recovery, Immunity, Carriage, Disability &…


پيشگيري و سطوح آنپيشگيري و سطوح آن

تعریف:تعریف:•

جلوگيري از به وجود آمدن بيماري و یا جلوگيري از به وجود آمدن بيماري و یا قطع يا آهسته كردن سير بیماری در قطع يا آهسته كردن سير بیماری در

صورت وقوع آنصورت وقوع آن


با توجه به مراحل گوناگون ايجاد با توجه به مراحل گوناگون ايجاد بيماري، چهار سطح پيشگيري درنظر بيماري، چهار سطح پيشگيري درنظر

گرفته شده است:گرفته شده است:پيشگيري مقدماتی )یا نخستين، ابتدايي، ريشه اي( پيشگيري مقدماتی )یا نخستين، ابتدايي، ريشه اي( 1.1.

((primordialprimordial ) )

( ( primaryprimary))ل ل پيشگيري سطح اوپيشگيري سطح او2.2.

( ( secondarysecondary))م م پيشگيري سطح دوپيشگيري سطح دو3.3.

( ( tertiarytertiary))م م پيشگيري سطح سوپيشگيري سطح سو4.4.

ل بيشتر در ل بيشتر در اگر چه پيشگيري نخستين و پيشگيري سطح اواگر چه پيشگيري نخستين و پيشگيري سطح او•سالمت و رفاه كل جامعه سهيمند ولي تمام سطوح سالمت و رفاه كل جامعه سهيمند ولي تمام سطوح

پيشگيري، مهم و مكمل يكديگرند.پيشگيري، مهم و مكمل يكديگرند.


سطوح پيشگيري:سطوح پيشگيري:

primordial primordialمقدماتي یا نخستین )مقدماتي یا نخستین )- پیشگیری - پیشگیری 11

preventionprevention))ممانعت از ظهور يا رشد عامل خطر ممانعت از ظهور يا رشد عامل خطر ” ”

بيماري درجامعه“بيماري درجامعه“چگونه؟ چگونه؟

با حذف عوامل اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي با حذف عوامل اجتماعي، فرهنگي و اقتصادييا عامل خطر بيماري مرتبط يا عامل خطر بيماري مرتبط كه با بيماري كه با بيماري

هستند )هرچند غير مستقيم(هستند )هرچند غير مستقيم(مثال: تغيير فرهنگ مردم در مورد سيگار مثال: تغيير فرهنگ مردم در مورد سيگار

كشيدن در محيطهاي بسته )افزايش آگاهي كشيدن در محيطهاي بسته )افزايش آگاهي ((passive smokerpassive smokerجامعه در مورد خطرات جامعه در مورد خطرات 7171


مثال ديگر:مثال ديگر:

حذف گازهاي فرئون دار در صنايع يخچال سازي )كاهش تخريب حذف گازهاي فرئون دار در صنايع يخچال سازي )كاهش تخريب به جامعه( به جامعه(UVUVاوزون و درنتيجه ممانعت از ورود اشعه اوزون و درنتيجه ممانعت از ورود اشعه

تغيير در نگرش، باورها و ارزشهاي اجتماعي در پيشگيري تغيير در نگرش، باورها و ارزشهاي اجتماعي در پيشگيري مقدماتي مهم هستندمقدماتي مهم هستند

بيشتركوشش ها معطوف به كودكان بيشتركوشش ها معطوف به كودكان در این نوع از پیشگیری، در این نوع از پیشگیری، است تا آنان را از يادگيري شيوه بد و مضر® زندگي باز دارند.است تا آنان را از يادگيري شيوه بد و مضر® زندگي باز دارند.

پیش��گیریمهم��ترين اق��دام مداخل��ه اي در اين مهم��ترين اق��دام مداخل��ه اي در اين پیش��گیرین��وع ، آم��وزش ، آم��وزش ن��وع ..شخصي و آموزش همگاني استشخصي و آموزش همگاني است

اثرات پيشگيري مقدماتي غير مستقيم و غير اختصاصي است اثرات پيشگيري مقدماتي غير مستقيم و غير اختصاصي است گيري نيست.گيري نيست. و به راحتي قابل اندازهو به راحتي قابل اندازه

و اميد به زندگي براي بررسي تأثير آن مناسب و اميد به زندگي براي بررسي تأثير آن مناسب IMRIMR دو شاخص دو شاخص هستند.هستند.


پیشگیری مقدماتی یا نخستینپیشگیری مقدماتی یا نخستینمفه�ومي جدي�د اس�ت ك�ه ب�ر پيش�گيري از بيماريه�اي م�زمن توج�ه مفه�ومي جدي�د اس�ت ك�ه ب�ر پيش�گيري از بيماريه�اي م�زمن توج�ه •

ويژه اي دارد.ويژه اي دارد.

پيشµµگيري مµµانع از ايجµµاد و پيشµµگيري مµµانع از ايجµµاد و يع��ني يع��ني ::مفه��ومي واقعي داردمفه��ومي واقعي دارد•گسµترش عوامµل خطµر در كشµور يµا گµروه هµاي جمعيµتي گسµترش عوامµل خطµر در كشµور يµا گµروه هµاي جمعيµتي

كµهµ عوµامµلµ خطµر هµنµوز µدر آµنهµا بµروز µنكµرده كµهµ عوµامµلµ خطµر هµنµوز µدر آµنهµا بµروز µنكµرده خواهµد شµد خواهµد شµد . . انداند

بس�ياري از مش�كالت بهداش�تي بزرگس�االن )نظ�ير چ�اقي و پ�ر بس�ياري از مش�كالت بهداش�تي بزرگس�االن )نظ�ير چ�اقي و پ�ر ��مثالمثال•ف�ش�اري خ�و�ن( د�رك�ودك�ي اف�راد� ريش�ه د�ارد. زي�را در اين دوران ف�ش�اري خ�و�ن( د�رك�ودك�ي اف�راد� ريش�ه د�ارد. زي�را در اين دوران اس�ت ك�ه ش�يوة زن�دگي ش�خ�ص ش�كل �مي گ�ير�د )ما�نن�د �س�يگار اس�ت ك�ه ش�يوة زن�دگي ش�خ�ص ش�كل �مي گ�ير�د )ما�نن�د �س�يگار

كشيد�ن، الگوي �غذا� خوردن،� ورزش و �فعال�يتها�ي بدني(. كشيد�ن، الگوي �غذا� خوردن،� ورزش و �فعال�يتها�ي بدني(.


از نظµر تµاريخي، اين نµوع پيشµگيري تµازه از نظµر تµاريخي، اين نµوع پيشµگيري تµازه •تµرين مµرحلµه شµناµختهµ شµده اسµت و علت تµرين مµرحلµه شµناµختهµ شµده اسµت و علت µ ايش دانشµزµµµµµµµµµايي آن افµµµµµµµµµاسµشنµ ايش دانشµزµµµµµµµµµايي آن افµµµµµµµµµاسµشناپيµµدميولµوژي بيماريهµµاي قلµب و عµµروق اپيµµدميولµوژي بيماريهµµاي قلµب و عµµروق

مي باشدمي باشد جلوگيري ، جلوگيري مقدماتیمقدماتیهدف در پيشگيري هدف در پيشگيري ،

از پيدايش و برقراري آن دسته از از پيدايش و برقراري آن دسته از الگوهاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي الگوهاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي

است است ((life stylelife style )سبک زندگی یا )سبک زندگی یا زندگيزندگيكه نقش آنها درافزايش خطر بيماري، كه نقش آنها درافزايش خطر بيماري،

شناخته شده است. شناخته شده است.


در خيلي از كشور هاي در حال توسعه، ميرايي از در خيلي از كشور هاي در حال توسعه، ميرايي از • زندگي در حال زندگي در حال بهبه بيماريهاي عفوني در حال كاهش و اميدبيماريهاي عفوني در حال كاهش و اميد

افزايش است، اما بيماريهاي غيرمسري نظير بيماريهاي افزايش است، اما بيماريهاي غيرمسري نظير بيماريهاي و سرطانها روند صعودي يافته اند كه داليل و سرطانها روند صعودي يافته اند كه داليل عروقيعروقي �� قلبيقلبي

عمده آن افزايش طول عمر، افزايش و طوالنيتر شدن عمده آن افزايش طول عمر، افزايش و طوالنيتر شدن مواجهه با عوامل خطرزا و تغيير الگوي زندگي است.مواجهه با عوامل خطرزا و تغيير الگوي زندگي است.

متاسفانه در غالب موارد اهميت پيشگيري متاسفانه در غالب موارد اهميت پيشگيري •كه ديگر خيلي دير كه ديگر خيلي دير وقتي درك مي شودوقتي درك مي شودمقدماتی مقدماتی

شده است. در حال حاضر در بسياري از كشورها شده است. در حال حاضر در بسياري از كشورها عوامل زمينه ساز بيماري وجود دارند و همه عوامل زمينه ساز بيماري وجود دارند و همه گيري هاي ناشي از آن رو به افزايش است. گيري هاي ناشي از آن رو به افزايش است.

تمام كشورها بايد از ترويج عادات غيربهداشتي و تمام كشورها بايد از ترويج عادات غيربهداشتي و •الگوهاي مصرفي نامطلوب در زندگي، قبل از الگوهاي مصرفي نامطلوب در زندگي، قبل از

فرهنگي در جامعه جا باز كنند و فرهنگي در جامعه جا باز كنند و اينكه از نظراينكه از نظرريشه بدوانند پرهيز كنند. هرچه مداخله در اين ريشه بدوانند پرهيز كنند. هرچه مداخله در اين

موارد زودتر انجام شود هزينه هاي ناشي از اين موارد زودتر انجام شود هزينه هاي ناشي از اين ..الگوها كمتر خواهد بود الگوها كمتر خواهد بود عادات وعادات و


((Primary PreventionPrimary Prevention- پیشگیری سطح اول )- پیشگیری سطح اول )22

““كاهش مواجهه با عامل خطركاهش مواجهه با عامل خطر ” ”

عوامل خطر زا است.عوامل خطر زا است. پيشگيري از بيماري با كنترل علل وپيشگيري از بيماري با كنترل علل واست.است.ا شامل مداخله در مرحله پيش از بيماري زايي ا شامل مداخله در مرحله پيش از بيماري زايي }} عمدت عمدت

تفاوت با پيشگيري مقدماتي: تفاوت با پيشگيري مقدماتي:

به منظور حذف عامل خطر (به منظور حذف عامل خطر (پيشگيري مقدماتي: عوامل زمينه اي كلي بيماري )پيشگيري مقدماتي: عوامل زمينه اي كلي بيماري )

پيشگيري سطح اول: عوامل خطر اختصاصي بيماريپيشگيري سطح اول: عوامل خطر اختصاصي بيماري

آگاهي از مرحله پيش از بروز عالئم باليني، از جمله آگاهي از مرحله پيش از بروز عالئم باليني، از جمله سطح اول سطح اول در پيشگيري در پيشگيري . . عامل بيماريزا، ميزبان و محيط زيست ضرورت داردعامل بيماريزا، ميزبان و محيط زيست ضرورت دارد


سازمان جهاني بهداشت، براي پيشگيري سازمان جهاني بهداشت، براي پيشگيري •اوليه از بيماريهاي غير واگير با عوامل اوليه از بيماريهاي غير واگير با عوامل

را توصيه را توصيه خط مشي خط مشي دودو ،،خطرزاي مشخصخطرزاي مشخص مكمل يكديگرند. مكمل يكديگرند.��مي كند. اين دو غالبامي كند. اين دو غالبا

Population Populationال��ف( راه��برد جمعي��تي )همگ��اني( ال��ف( راه��برد جمعي��تي )همگ��اني( •

)Mass( Strategy)Mass( Strategy High - risk High - risk))ب( راه�برد گ�روه ه�اي پرمخ�اطره ب( راه�برد گ�روه ه�اي پرمخ�اطره •

StrategyStrategy ) )


)Mass( Population )Mass( Populationراهبرد جمعيتي )همگاني( راهبرد جمعيتي )همگاني( StrategyStrategy

بµراي تمµام جمعيت و بµه منظµور كµاهش متوسµط خطµر بµراي تمµام جمعيت و بµه منظµور كµاهش متوسµط خطµر •بµµرايµ جمعµيت µو بµµدون توجµµه بµµه سµµطوح µخطµµرµات فµµردي بµµرايµ جمعµيت µو بµµدون توجµµه بµµه سµµطوح µخطµµرµات فµµردي

است. است. مثال بررسµي هµا نشµان داده انµد كµه حµتي مختصµر كµاهش درمµيزان مثال بررسµي هµا نشµان داده انµد كµه حµتي مختصµر كµاهش درمµيزان –

فµشµارخون µو يµا سµطµح كلسµترولµ سµرµم در جµمعيت بµاعث كµاهش فµشµارخون µو يµا سµطµح كلسµترولµ سµرµم در جµمعيت بµاعث كµاهش بيمµاريهاµي قلبµي µ عµروقي خواهد گرديد . بيمµاريهاµي قلبµي µ عµروقي خواهد گرديد . مµيزان بروزمµيزان بروز

راهµبرد جمعيµتي در سµطح جµامع و اقµدامهاي مµداخله اي بµا راهµبرد جمعيµتي در سµطح جµامع و اقµدامهاي مµداخله اي بµا •µµ اديµµتصµاق µيراتµµدف تغيµµهµµ اديµµتصµاق µيراتµµدف تغيµµيوه هµµاري و شµµرفت ،µاعيµµيوه اجتمµµاري و شµµرفت ،µاعيµµاجتم

.µمي گيردµ ي انجامµزندگ .µمي گيردµ ي انجامµزندگمثµال ديگµري از پيشµگيري سµطح اول كµه واقعµا} كµل جمعيت مثµال ديگµري از پيشµگيري سµطح اول كµه واقعµا} كµل جمعيت •

شµهµر از هµوای آلµودگµی µاهشµک مµيµ دهµد قµراµر هµدف شµهµر از رµا هµوای آلµودگµی µاهشµک مµيµ دهµد قµراµر هµدف رµا اتوµمبيلµهµµا، صµµنايµعµ و اتوµمبيلµهµµا، صµµنايµعµ و طµرµيµµق محµµدµودµ كµµرµدµن خµµروµج دµودµ اµزطµرµيµµق محµµدµودµ كµµرµدµن خµµروµج دµودµ اµز

وµسايل گرم كننده خانگµي اسµت. وµسايل گرم كننده خانگµي اسµت.


High-Risk High-Risk)) راهبرد گروه هاي پر مخاطرهراهبرد گروه هاي پر مخاطره

StrategyStrategy))

اولانج�ام مراقبته�اي پيش�گيريانج�ام مراقبته�اي پيش�گيري • س�طح اول س�طح ب�راي اش�خاص در مع�رض خط�ر ب�االتر ب�راي ب�راي اش�خاص در مع�رض خط�ر ب�االتر ب�راي

..بيماري هاي خاص استبيماري هاي خاص است

مس�تلزم شناس�ايي اف�راد در مع�رض خط�ر مس�تلزم شناس�ايي اف�راد در مع�رض خط�ر •ب��اال ب��ا اس��تفاده از روش��هاي مناس��ب و ب��اال ب��ا اس��تفاده از روش��هاي مناس��ب و

محافظت آنان است. محافظت آنان است.


Secondary Secondary- پیشگیری سطح دوم )- پیشگیری سطح دوم )33PreventionPrevention:):)

ScreeningScreeningغربالگري يا غربالگري يا - نام دیگر: - نام دیگر:

شناخت بيماري در مراحل زودرس و قبل از شناخت بيماري در مراحل زودرس و قبل از - - ( و ( و presymptomaticpresymptomaticعالمتدار شدن آن )در مرحله عالمتدار شدن آن )در مرحله

سپس درمان بیماریسپس درمان بیماری

- هدف: جلوگیری از پیشرفت بیماری از طریق - هدف: جلوگیری از پیشرفت بیماری از طریق کشف و درمان به موقع و مناسب بیماریکشف و درمان به موقع و مناسب بیماری


سطح سطح پيشگيري پيشگيري جمع بندی مطالب جمع بندی مطالب مربµµوط بµµه مرحلµµه قبµµل از بµµروز عالئم بµµاليني مربµµوط بµµه مرحلµµه قبµµل از بµµروز عالئم بµµاليني •دومدوم

..استاست كشµف بµه موقµع و درمµان بيماريهµا قبµل از ايجµاد عالئم كشµف بµه موقµع و درمµان بيماريهµا قبµل از ايجµاد عالئم –

هاي واضح باليني. هاي واضح باليني. ه ه ونشانونشانتوان با كشف به موقع و درمان سريع، يك بيماري توان با كشف به موقع و درمان سريع، يك بيماري ‌‌گاه ميگاه مي•

را در مراحل اوليه درمان نمود و يا سير آن را آهسته كرد را در مراحل اوليه درمان نمود و يا سير آن را آهسته كرد از پيدايش عوارض جلوگيري و ناتواني را محدود كرد و از پيدايش عوارض جلوگيري و ناتواني را محدود كرد و وو

از اشاعه بيماريهاي واگير نيز جلوگيري نمود.از اشاعه بيماريهاي واگير نيز جلوگيري نمود.پ�اپ اس�مير و س�اير آزمونه�ا ب�راي س�رطانهاي پنهان.پ�اپ اس�مير و س�اير آزمونه�ا ب�راي س�رطانهاي پنهان.مث�ال: مث�ال: •در هµر جامعµه درمµان بµه موقµع يµك مµورد بيمµاري در هµر جامعµه درمµان بµه موقµع يµك مµورد بيمµاري •

از از عفµµوµني )مثµµل بيمµµارµي مقµµاµربتي( µديگµµران راعفµµوµني )مثµµل بيمµµارµي مقµµاµربتي( µديگµµران رااµبتµالءµ بµه بيµمµاري محµافµظµت ميµ µكنµد وµ ضµمن µاينكµه اµبتµالءµ بµه بيµمµاري محµافµظµت ميµ µكنµد وµ ضµمن µاينكµه بµاعµثµ µانµجµاµمµ پيشµگµيرµي نµوع µدومµ µبµراي فµرµد مبتµال بµاعµثµ µانµجµاµمµ پيشµگµيرµي نµوع µدومµ µبµراي فµرµد مبتµال

بµراي بµراي µ µمµي شµودµ، دµرµ واقµع µنµوعيµ پيµشµگµيرµيµ اµولµيµه نµيµزمµي شµودµ، دµرµ واقµع µنµوعيµ پيµشµگµيرµيµ اµولµيµه نµيµزخµواهد بود.µخµواهد بود.µدµیگران دµیگران


( :( :Tertiary PreventionTertiary Prevention- پیشگیری سطح سوم )- پیشگیری سطح سوم )44

در مراحل پاياني در مراحل پاياني كاهش پيشرفت بيماري يا عوارض كاهش پيشرفت بيماري يا عوارض - -( ( outcomeoutcomeبيماري )پس از بروز پيامد يابيماري )پس از بروز پيامد يا

سير خود را طي كرده اند و در حال سير خود را طي كرده اند و در حال }}به بيماريهائي مربوط مي شود كه قبالبه بيماريهائي مربوط مي شود كه قبال حاضر فقط ضايعات آنها باقي مانده است.حاضر فقط ضايعات آنها باقي مانده است.

كاهش پيشرفت يا عوارض بيماريها كاهش پيشرفت يا عوارض بيماريها ::ففااهدهداا

محدود كردن ميزان ناتواني و ايجاد نوتوانيمحدود كردن ميزان ناتواني و ايجاد نوتواني

ضعف وضعف وبراي كاهش يا محدود كردن براي كاهش يا محدود كردن اقداماقدامشامل شامل ناتواني و به حداقل رساندن رنج و آسيب ناشي از ناتواني و به حداقل رساندن رنج و آسيب ناشي از

وضع فعلي وضع فعلي قدرت تطابق بيمار با قدرت تطابق بيمار با افزایش افزایش بيماري و بيماري و .. است است((حاالت غير قابل درمانحاالت غير قابل درماناش )اش )

فيزيوتراپي براي برگرداندن حركت به يك عضو عارضه ديده از اقدامات فيزيوتراپي براي برگرداندن حركت به يك عضو عارضه ديده از اقدامات محدود كردن ناتواني است.محدود كردن ناتواني است.


در پیشگیری سطح سوم، نوتوانی در پیشگیری سطح سوم، نوتوانی انجام می شودانجام می شود

ي كµه بµه منظµور بµاز گردانµدن ي كµه بµه منظµور بµاز گردانµدن یی تالش هµا تالش هµا==مفهµوم نوتµوانيمفهµوم نوتµواني•يµك فµرد نµاµتوانµ بµهµ فµردµي مفيµد،µ راµضµي و درµ صµورت امكµان يµك فµرد نµاµتوانµ بµهµ فµردµي مفيµد،µ راµضµي و درµ صµورت امكµان

خودµكفا در جµامعه انµجام مي شµودخودµكفا در جµامعه انµجام مي شµودبµا تاكيµد بµر آنچµه بµراي فµرد بµاقي مانµده بµا تاكيµد بµر آنچµه بµراي فµرد بµاقي مانµده این نµوع پیشµگیری این نµوع پیشµگیری •

سµازد كµه سµازد كµه می می اµسµت، نµه µآنچµه µاز دµسµت داµده اسµت،µ او را قµادر اµسµت، نµه µآنچµه µاز دµسµت داµده اسµت،µ او را قµادر ازµ قابليت هاµي باقيماµنده خµود استµفاده حدµاكثر كند. ازµ قابليت هاµي باقيماµنده خµود استµفاده حدµاكثر كند.

ي چµون فلج كودكµان، ي چµون فلج كودكµان، یینوتµواني بيمµاران مبتال بµه بيماريهµانوتµواني بيمµاران مبتال بµه بيماريهµا•سµكته هايµ مغµزيµ، آسµيبهاي µكµوري وµ غµيره، بµراي پيشµگيري سµكته هايµ مغµزيµ، آسµيبهاي µكµوري وµ غµيره، بµراي پيشµگيري اµز كµµاهش µتوانµµايµي شµµركت µآنµµان در زµنµµدگي اجتمµµاعي اµز كµµاهش µتوانµµايµي شµµركت µآنµµان در زµنµµدگي اجتمµµاعي

روزمµره، اµهميت فµراواني دµارد. روزمµره، اµهميت فµراواني دµارد. از آنجµا كµه نوتµواني شµامل مسµائل رواني و حرفµه اي نµيز مي شµود از آنجµا كµه نوتµواني شµامل مسµائل رواني و حرفµه اي نµيز مي شµود •

µردµك فµيµ راييµرت اجµدµاز ق µاد آنµيجµاµردµك فµيµ راييµرت اجµدµاز ق µاد آنµيجµروه از اµك گµد يµايµو ب µتµاسµ ارجµروه از خµك گµد يµايµو ب µتµاسµ ارجµخد.د.افµراد حرفµه اµي دµر اجراي آµن همكµاري كننافµراد حرفµه اµي دµر اجراي آµن همكµاري كنن


متخصصان پزشكي پيشگيري با تعيين مرز هاي دقيق بين اين سطوح موافق نيستند اما اين متخصصان پزشكي پيشگيري با تعيين مرز هاي دقيق بين اين سطوح موافق نيستند اما اين موضوع از اهميت آنها چيزي كم نمي كند . موضوع از اهميت آنها چيزي كم نمي كند .

به طور مثال : تامين مواد غذايي تكميلي براي خانواده در مورد بعضي اعضاي خانواده، به طور مثال : تامين مواد غذايي تكميلي براي خانواده در مورد بعضي اعضاي خانواده، م )غربالگری و م )غربالگری و ل و در مورد بعضي ديگر در راستای پيشگيري سطح دول و در مورد بعضي ديگر در راستای پيشگيري سطح دوپيشگيري سطح اوپيشگيري سطح او

سپس درمان( است. اين تفاوت آرا بيشتر جنبه لغوي دارند تا اساسي.سپس درمان( است. اين تفاوت آرا بيشتر جنبه لغوي دارند تا اساسي.8686


Natural history of disease

88

Stage‌ofsusceptibility

Stage‌of‌subclinical‌

disease

Stage‌of‌clinical‌disease

Stage‌of‌recovery,‌

disability‌or‌death

PRIMARY‌PRIMARY‌PREVENTIONPREVENTION SECONDARY‌SECONDARY‌

PREVENTIONPREVENTION TERTIARY‌TERTIARY‌PREVENTIONPREVENTION

Exposure

Pathologicchanges

Onset‌of‌symptoms

Usual‌time‌of‌diagnosis

?

?

?


منبع:

ميتوانيد براي مرور مطالب به نشاني الكترونيك زير مراجعه

.فرمائيدwww.kaums.ac.ir دانشكده

پزشكي

گروههای آموزشی

گروه پزشکی اسالیدهای اجتماعی

آموزشیاپیدمیولوژی

بالینی90Dr Seyyed Alireza Moravveji MD


ارائه دهنده: دکتر سید علیرضا مروجی استادیار پزشکی...

Documents