بيماريها بيماريها تتییيرير مركز مدمركز مد

مهندس مهندس مافيمافي

مراقبت بیماری تب راجعه

مقدمهمقدمه ( Ticks) و كنه (Pedicolose)شپش •

از جمله ناقلين خونخواري هستند كه در علم پزشكي و دامپزشكي از اهميت زيادي

برخوردارند. خونخواري از ميزبان و ايجاد عالوه بر

وفلج ‌، عوارض پوستيوحساسيت ‌ ،کمخونیمسموميت

، باكتريهااز جمله عوامل مختلف باعث انتقال بيمايزاي از فرد يا تك ياخته های و ويروس ها، ريكتزياها

انسان و حيوان سالم مي شوند. بهحيوان آلوده

(RELAPSING-FEVER)تعريف تب هاي بازگرد: تعريف تب هاي بازگرد:

جزو بيماريهاي عفوني حاد اند كه توسط بند پا منتقل ميشود

استتب لرزتابلوي واضح بيماري همان تابلوي

داردغير فعالو دوره هاي فعالدر مقايسه با ماالريا

ساعت تب و لرزبروز مي كند 48 - 72در ماالريا هر

روز چندواست 6-5 ) (چند روزدر تب باز گرد تب ولرز 4 - 5معموال ودوباره شروع ميشود ) ( 6-3 متوقف

بيشتر نداردعود

روز طول دارد40 بدون درمان ،بهبودی تا -

انتشار

تب راجعه بجز مناطق محدودي از جنوب غربي - مشاهده مي شودتمام دنيااقيانوس كبير در

در ايران نيز كه يكي از مشكالت مهم -بهداشتي اغلب استان هاي كشور بويژه

مناطق روستائي است

: بيماري‌ :عامل بيماري‌ عامل

از اسcت بورليcاباكتري در جنس كcه خcارج خون يافت مي شودگلبول هاي قرمز

باريcك و كشcيده بcه شcكل مcارپيج بcه اين ارگانيسcم ميكرون 8-30طول

5/0 و بcه قطcر ( گلبcول قرمcز بcه بcزرگي سcه برابcر )ميكرون ميباشد. 2/0-

و فاقcد زوائcد لcرزان ،متحcرك ، قابcل انعطcاف غشاي مواج است

Borealis persikaBorealis persika

انواع تب راجعه :انواع تب راجعه :

تب راجعه همه گير: الف(

بورليا ركورانتيس فقط : عامل ه‌زيرگون‌‌6داراي‌‌درجهان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

شپش تن فقط :ناقل ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انسان

اندميك‌‌ب( ‌:نوعجهان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بورلياناقل:‌ بورليا‌‌‌‌28در گونه

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ايران‌ ‌گونه‌4در شده‌ شناساییكنهناقل‌:‌

انواع كنه ها: انواع كنه ها:

((أيكسوديدهأيكسوديده)) كنه هاي سختكنه هاي سخت -- 11

)) آرگازيدهآرگازيده) ) كنه هاي نرمكنه هاي نرم - - 22

Argadid tickArgadid tick

تب راجعه آندميك: تب راجعه آندميك:((ناقلینناقلین،،عواملعوامل))

شناس�ائي ش�ده در اي�ران برحس�بب زیcر گونcه بورليcاي4 : عبار�تند ازن�وع كنه �ناقل � و منطق�ه جغراف�يايي

اورنيتودوروس ، ناقل : بورليا پرسيكا .1تولوزاني

اورنيتودوروس ، ناقل : بورليا ميكروتي .2اراتيكوس

اورنيتودوروس ، ناقل : بورليا التيشوي .3 تارتاكوفسكي

، تا كنون ناقل طبيعي براي آن بورليا بالتازاردي.4شناخته نشده

انتشار جغرافیایی کنه های نافل تب انتشار جغرافیایی کنه های نافل تب راجعه در ایرانراجعه در ایران

در :ناقل اصلی درایران اورنيتودوروس تولوزاني- 1

در ایران کشف 1313

مناطق کوهستانی غرب،شمال و شمال غرب اردبیل ، آذر شرقی وغربی،زنجان،گیالن، مازندران، همدان، قزوین، دماوند،

فیروزکوه، سمنان، سبزوار، نیشابور،اصفهان ،...... و دامنه های جنوبی ذاکرس

خوزستان،هرمزگان،سیستان اورنيتودوروس اراتيكوس: - 2و بلوچستان ،بوشهر،اصفهان،ساوه،قزوین،کرج ،سمنان، پارس

آباد مغان، آذربایجان غربی،

شمال شرقی کشور اورنيتودوروس تارتاكوفسكي: - 3 خراسان ،سرخس ، گنبد ، ترکمن صحرا

خصوصیات مهم ناقلين تب راجعه آندميك:خصوصیات مهم ناقلين تب راجعه آندميك:: اين كنه ها در محل خنك و تاريك نظير-

جونcدگان النcه هcاي اسcطبل ‌،داالن ديوارهcاي شcكاف درون چcوب هcاي پوسcيده و غارهcا و) پناهگcاه حيوانcات(

بcدcون تغذcيcه زنcده وزنcدcگي مي cكننcد cالهاcد سcتواننc مي باقي بمانند.

امcا ممكن كنcه هcا ترجيحcاt از خcون جونcدگان تغذيcه مي كننcد - c از نcباشcد دسcترس cدر اصcلي ميزcبcان كcه cواقعيcمc در اسcت

انسان تغذيه نمايند.پستانداران ديگري نظير

كنcه هcاي نcرم معمcوالt در طcول شcب و ظcرف مcدت - ( cخوcنخcواري دقcيقcه30حcداكثcر دقcيقcه c)20 تcا 5

مي كنند،و بcه همين دليcل بيشcتر گcزش آنهcا بcدون درد اسcت -

مcردcمي كcه مcوردc تهcاجم كنcه قcرارc ميc گيرنcد گcزش cآن را به ياد نمي آورند.

مخازن تب راجعه:مخازن تب راجعه:

:‌در تب راجعه اندميك‌ب‌( و موش صحرائي ، سنجاب نظير جوندگاني-

خرگوش و ...به دليل اينكه بورلياها مي توانند به مدت طوالني در جريان

خون آنها باقي بمانند

شناخته مي شوند.به عنوان مخزن اصلي

به دليل اينكه بورليا را آلودهكنه هاي ماده- منتقل مي كنند راه تخم به نسل بعدي مستقيماt از

قرار مي گيرندزمره مخازندر

فقط در تب راجعه اپيدميك: الف(انسان

راه انتقال بيماري:راه انتقال بيماري::نوع اپیدمیک

آلودهله كردن شپش تندر اثر

نوع اندميك: ) در تمام مراحل چرخه حياتيمي توانند كنه هاي نرم

( بالغين و نمف و نوزاد

توسط بزاقعامل بيماري را طريق خونخوارياز منتقل نمايند. ‌ ،دفعي مواديا

عامل بيماري مستقيماt از انسان به انسان نمي شود.منتقل

دوره كمون بيماري:دوره كمون بيماري:

غالبcاt در افراديكcه بcراي اولين بcار مcورد گcزش است. روز7-10قcرار مي گيرنcد دوره كمcون

شپشcي نcوع در معمcول دوره :بطcور هم طcوالني بcدون تب و هم مرحلcه تب دار ونهفتگي

است.كمتر ولي حمالت راجعه بيماري تر

تب خصوصcيات بcارز از عودهcاي مكcرراز طcرف ديگcر است.راجعه كنه اي

فاکتورهای مهم اپيدميولوژي وقوع فاکتورهای مهم اپيدميولوژي وقوع تب راجعه:تب راجعه:

وجود افراد حساس و فاقد ايمني -1

وجود كنه نرم يا شپش تن آلوده به -2بورليا

تماس انسان با كنه يا شپش آلوده-3 توانايي ناقل نسبت به انتقال عامل -4

بيماري وجود مخزن عامل بيماري در منطقه-5

انتقال وراثتي بورليا توسط كنه ها-6

تشخيص بيماري:تشخيص بيماري:

بیحالی ، سردرد ، لرز و تب: تشخيص مشکوکنوسانی

، لرز(، سانتيگراد5/38- 40 ) تب باال:تشخيص محتمل ، بي حالي، دردهاي عضالني مفصليوسردردها

خون ریزی به شکل ،سرفه وحساسیت نسبت به نور استفراغ خون آلود.وخلط ،خون ریزی ازبینی ،پتشی

به اضافه 3- 6 حمله اولیه پس از ناپدید شد ن نا گهانی

عالئم در صورت عدم درمان باز گشت ناگهانی روز روز. 7-10پس از

تشخيص قطعی:تشخيص قطعی:

مشاهده بورلياها در خون محيطي بيماران .تب دار

:متداولترين و ساده ترين روش تشخيص مشاهده مستقيم بورليا در نمونه خون

بيمار مبتال ( Dark‌–‌field ) زمينه سياه ميكروسكوپ با

اقدامات پيشگيري:اقدامات پيشگيري:

پيشگيري از تب راجعه اپيدميك:الف(

جلوگيري از ‌،رعايت دقيق نكات بهداشت فرديتجمع و اسكان افراد زياد بصورت بسيار

خوابگاهها ، زندان ها،متراكم در اردوگاهها ....، موسسات شبانه روزيو

- در صورت لزوم استفاده از مواد حشره كش مناسب

ب( پيشگيري از ابتال به تب راجعه ب( پيشگيري از ابتال به تب راجعه

اندميك:اندميك:حفاظت فردي: - 1

در مناطقي كه كنه هاي نرم و جوندگان وجود :دارد

،( ...و پيراهن استين بلند ، شلوار بلند )استفاده از لباس مناسب ايجاد فاصله بين تخت ، تخت پايه فلزي وپشه بند

استفاده از مواد ،ايجاد روشنائي ،خواب و ديوار بدن . ودور كننده مورد تائيد روي لباس

بويژه در شب ها كه فعاليت كنه ها بيشتر است

نزديك النه هاي يا خود داري از احداث ساختمان بر روي -1جوندگان

محل وجلوگيري از ورود جوندگان به محل نگهداري حيوانات -2كانال هاي ورودي ،با نصب توري هاي فلزي مناسب در پنجره ها ) مسكوني

(هوا و..

پركردن درزهاف شكاف ها و )تعمير و نگهداري ساختمانهاي قديمي -3(البالي چوب ها و...

محل وبين اماكن انساني ايجاد فاصله مناسب -4نگهداري حيوانات

دفع صحيح و بموقع زباله ها از اماكن مسكوني -5جلو گیری از انباشتن وسايل اضافي و غير ضروري در –6

محل زندگی

بهسازي محيط: بهسازي محيط:--22

مبارزه با جوندگان و كنه ها: مبارزه با جوندگان و كنه ها:--33A ):مبارزه با جوندگان تخريب محل -2 استفاده از تله ها -1

زندگي جوندگان استفاده از سموم جونده كش هاي تائيد -3

شده استفاده از گاز اگزوز وسايل موتوري-4

B):مبارزه با كنه ها

استفاده از گردنبندهاي حاوي مواد دور - 1كننده در حيوانات

در استفاده از كنه كش هاي شيميائي تائيد شده -2محل نگهداري حيوانات

استفاده از شعله افكن در اماكن حيواني-3 جداكردن كنه از روي ميزبان-4

نكات مهم در برنامه مراقبت تب نكات مهم در برنامه مراقبت تب راجعه:راجعه:

برنامه بيماريابي در مراقبت تب راجعه بر - 1اساس برنامه كشوري كنترل ماالريا

پيشنهاد مي گردد:

(اکتیو )برنامه بيماريابي فعال - گزارش يا در مناطق بسيار اندميك )

( پيگيري اطرافيان بيماران شناسائي شدهيا وحالت طغيان بيماري

برنامه - :موارد مشکوک ( پاسيو)بيماريابي غير فعال

محتملو

وتهیه الم موارد مشكوك ومحتمل- شناسايي 2ارسال به آزمايشگاهو

از آزمايشگاه به گزارش تلفني موارد مثبت - 3مركز بهداشت شهرستان

پیگیری و تكميل فرم بررسي انفرادي - 4بيماري

ادامهادامه پيگيري تكميل و درمان اختصاصي بيماري -5

دوره درمان

تهيه و اطرافيان مورد مثبت پيگيري فعال-6الم خون محيطي از تمام موارد تب دار

تهيه الم خون محيطي پس از اتمام دوره -7درمان براي اطمينان از بهبودي كامل

بيماري بصورت ماهيانه گزارش تمام موارد مثبت -8

بر اساس فرم خالصه اطالعات ( به سطوح باال4 و 3اپيدميولوژيك )فرم

اقدامات الزامي در مواقع مواجهه با اقدامات الزامي در مواقع مواجهه با حالت طغيان بيماري تب راجعه در حالت طغيان بيماري تب راجعه در

گزارش فوري و تلفني حالت طغيان بيماري تا م م -1 منطقه :منطقه :بیماریها

مراجعه فوري كارشناسان ستاد شهرستان به -2منطقه براي انجام بررسي هاي الزم

بررسي فعال و شناسايي كليه موارد مشكوك و -3محتمل

2 و سي سي نمونه خون سيتراته2مقدار تهيه - 4 از كليه افراد مشكوكالم خون محيطي عدد گسترش

يكعدد الم خوني و ارسال سريع نمونه هاي خوني -5محيطي به انستيتو پاستور ايران

درمان سريع و كامل موارد بيماري-6 انجام پيگيري هاي مستمر تا كنترل كامل بيماري در -7

منطقه

وظايف سطوح مختلف نظام شبكه در وظايف سطوح مختلف نظام شبكه در

::ارائه خدمات مراقبت بيماري تب راجعهارائه خدمات مراقبت بيماري تب راجعه

وظايف مراكز بهداشتي درماني شهری و ب( روستائي:

مسئول مبارزه با بيماريهاي )وظايف كاردان- 1(مركز بهداشتي درماني

مورد8 مورد10 وظايف پزشك:- 2

وظايف خانه بهداشت و پايگاههاي الف( مورد13بهداشتي:

وضعيت بيماري تب راجعه در جمهوري اسالمي ايران از سال 1385 لغايت 1376

رددانشگاه 85848382818079787776جمعي

ف

61514

224457

120

124132671129

1اردبيل

12710

102236

كردستا191114512ن

2

12813

202659

3همدان3934188

179192653

4زنجان6011103

5قزوين6678516911433

6مركزي101442

7ايران6222

8تهران81231

9بهشتي1112153

351371812

1سمنان0

1شاهرود7321221

1سبزوار16241132

858جمع4

83828180797877

76

دانشگاه

خ 651221رضوي

13

بجنور33د

14

گلستا22ن

15

1ساري3216

1گيالن31117

1قم31118

اصفها11ن

19

زاهدا3556453453ن

20

5826764567510

بندرعباس

21

2فسا222

1325

3976

150

231275

216

231

5055

61

جمع

وظايف خانه بهداشت و پايگاههاي بهداشتي:الف(

آموزش جمعيت تحت پوشش در مورد بيماري تب راجعه- 1 - شناسائي موارد مشكوك بيماري2تهيه الم خون محيطي از بيماران مشكوك قبل از درمان -3ارجاع موارد مشكوك به پزشك و پيگيري آنها -4 ارسال الم خون محيطي تهيه شده در كوتاهترين زمان ممكن -5

به آزمايشگاه مربوطهپيگيري درمان موارد تائيد شده بيماري -6 پيگيري اطرافيان مورد مثبت و تهيه الم خون محيطي از -7

موارد تب دار و مشكوكتهيه الم خون محيطي پس از دوره درمان -8 آموزش جمعيت تحت پوشش جهت حفاظت فردي در تماس -9

با ناقلين بيماري آموزش مسائل بهسازي محيط به جمعيت تحت پوشش-10- انجام مراقبت اكتيو جمعيت تحت پوشش در مناطق پرخطر 11

براي كشف بيماران و در مواقع وقوع حالت طغيان بيماري- گزارش موارد اپيدميك بيماري در منطقه به سطح باالتر 12

بصورت تلفني و فوري

ثبت و گزارش فعاليت هاي بيماريابي و شناسائي موارد - 13بيماري

وظايف پزشك- انجام بيماريابي در جمعيت منطقه تحت پوشش-

- بررسي موارد ارجاع و اقدام الزم- ارجاع موارد مشكوك جهت تهيه الم خون محيطي و

ارسال نمونه ها به آزمايشگاه- تجويز داروي بيماران مبتال به تب راجعه

- نظارت بر فعاليت خانه هاي بهداشت و پايگاهها- نظارت بر فعاليت كاردان در رابطه با تب راجعه- همكاري در آموزش جامعه و پرسنل بهداشتي

درماني- جلب مشاركت مردمي براي كنترل بيماري با توجه

به برنامه اجرائي شهرستان- شناسائي و گزارش موارد طغيان بيماري در منطقه

بصورت فوري به ستاد شهرستان- ارجاع موارد اورژانسي به سطوح باالتر در صورت

نياز

وظايف كاردان) مسئول مبارزه با بيماريهاي مركز بهداشتي درماني(

نظارت بر فعاليت هاي خانه هاي بهداشت و پايگاههاي - بهداشتي

- برنامه ريزي و اجراي برنامه هاي آموزشي براي جامعه و پرسنل خانه ها و پايگاههاي بهداشتي

- ارسال به موقع نمونه هاي خون محيطي به آزمايشگاه و پيگيري نتايج آنها

- انجام بررسي هاي اپيدميولوژيك بيماري تب راجعه در منطقه- برنامه ريزي و اجراي برنامه هاي كنترل ناقلين در منطقه با

توجه به برنامه اجرايي شهرستان- جلب مشاركت هاي مردمي در كنترل بيماريها) در خصوص

بهسازي محيط، مبارزه با ناقلين(‌مسائل حفاظت فردي،- همكاري و تكميل فرم هاي بررسي اپيدميولوژيكي بيماري و

شناسائي پيگيري اطرافيان- ارسال گزارشات و اطالعات به سطوح باالتر و ارائه پس خوراند

به واحدهاي محيطي

‌ راجعه‌ تب -RELAPSING)‌تعريفFEVER)‌

جنس از اسccپيروكتهاي توسccط بیمccاری بورلياكcه از طريcق بنcدپايان منتقcل مي گردنcد

ايجاد مي شود

واز نظر باليني با حمالت عود كننده تب اسپيروكتمي مشخص مي گردد