بسمه تعالی

خالقیتچیست؟ • نوآوری و خالقیت

• ( زمینه چه در بیشتر هستید؟ خالق فردی شما آیاای(

چیست؟ • آفرینی کار

مباني روانشناسي خالقيت

تعاريف : خالقيت

راجرز : خالقيت يعني اظهار وجود و استقالل طلبي و حفظ شخصيتانسان

دندا اريك فرم : خالقيت توانايي ديدن وپاسخ هربرت فوكس : خالقيت يعني هر نوع تفكري كه مساله اي را به طور مفيد

يع حل كند .دو ب لوتانز : بوجود آوردن تلفيقي از انديشه و رهيافت هاي افراد ويا گروه در يك

)) خالقيت يعني به كارگيري تواناييهاي ذهني، براي ايجاد يك فكر يا مفهوم روش جديد .(زرجديد (( )كاي

فكرومفهوم جديد تفكراهميت

ديدگاه از خالقيت تعريف روانشناسي

هاي اصلي تفكر يا خالقيت يكي از جنبه•انديشيدن است.

تفكر عبارت است از فرايند بازآرايي يا تغيير •اطالعات و نمادهاي كسب شده موجود در

حافظه درازمدت. تفكر بر دو نوع است:تفكر همگرا •تفكر واگرا •

تعريف خالقيت از ديدگاه سازماني

خالقيت يعني ارائه فكر و طرح نوين براي •هاي بهبود و ارتقاء كميت يا كيفيت فعاليت

سازمان؛ [ افزايش بهره• وري، افزايش توليدات يا مثال

ها، توليدات يا خدمات از خدمات، كاهش هزينهروش بهتر، توليدات يا خدمات جديد و غيره

خالقيت و نوآوري چگونه با هم مرتبط اند؟ شده

خالقيت به طور عام يعني توانايي تركيب •اي منحصر به فرد يا ايجاد ها به شيوه انديشه

ها. ارتباطي غيرمعمول بين انديشه

يك سازمان كه مشوق نوآوري است سازماني •هاي ناشناخته به مسائل يا راه است كه ديدگاه

هاي منحصر براي حل مسائل را ارتقا حلاي خالق دهند. نوآوري فرايند كسب انديشه مي

و تبديل آن به محصول و خدمت و يا يك روش عملياتي مفيد است.

چگونه فرهنگ سازماني بر نوآوري اثر گذارد؟ مي

يك فرهنگ نوآور داراي هفت ويژگي زير است:• پذيرش ابهام-۱• شكيبايي در امور غير عملي-۲•هاي بيروني كم كنترل-۳• بردباري در مخاطره-۴• شكيبايي در برخوردها-۵• تأكيد بر نتايج تا بر وسايل-۶• تأكيد بر نظام باز-۷•[ به سازمان از نزديك محيط را كنترل مي• كند و سريعا

دهد افتند پاسخ مي تغييرات آن طور كه اتفاق مي

هاي خالقيت‌فرصت

هاي خالقيت در سه گروه فرصت داخلي و سه فرصت•بندي شده است: هاي خارجي تقسيم گروه فرصت

هاي داخلي ‌فرصت•هاي ها يا موفقيت وقايع غيرمنتظره: مثل شكست–

غيرمنتظره ها  ناسازگاري–نيازهاي فرايندي و تغييرات در صنايع و بازارها–

)در محيط علمي و اجتماعي هاي خارجي‌فرصت•سازمان(

تغييرات جمعيتي –تغيير نگرش  –دانش جديد–

خالقیت

نوآوری کارآفرینی

: ‌ خالقیت‌ اصل دو

1. ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ است- ایده یک از بهتر ایده دو2‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ هوشمند- من اندازه به هم مقابل طرف

است.

نقش و اهميت خالقيت و نوآوري

نقش و اهميت خالقيت و نوآوري از جنبه فردي

خالقيت و نوآوري عامل رشد و شكوفايي استعدادها و •سوق دهنده به سوي خودشكوفايي

هاي فردي، شغلي و خالقيت و نوآوري عامل موفقيت•اجتماعي.

نقش و اهميت خالقيت و نوآوري از جنبه سازماني

عامل پيدايش سازمان •عامل توليدات و خدمات •عامل افزايش كميت، تنوع توليدات و خدمات •عامل افزايش كيفيت توليدات و خدمات و موفقيت •

در رقابت ها، ضايعات و اتالف منابع عامل كاهش هزينه•عامل افزايش انگيزش كاري كاركنان سازمان •عامل ارتقاي سطح بهداشت رواني و رضايت شغلي •

كاركنان سازمان

نقش و اهميت خالقيت و نوآوري از جنبه سازماني

عامل ارتقاي بهره وري سازمان •عامل موفقيت مجموعه مديريت و كاركنان سازمان •عامل رشد و بالندگي سازمان •عامل تحريك و تشويق حس رقابت •عامل كاهش بوروكراسي اداري؛ كاهش پشت •

ميزنشيني و مشوق عمل گرايي عامل تحريك و مهيا كردن عوامل توليد•

هاي سازمان خالق‌ويژگي

. رقابت كامل و فشرده است•فرهنگ•دسترسي به مديران•احترام به افراد•

هاي سازمان خالق‌ويژگيارائه خدمات مردمي•تخصص• كارگروهي•رابطه كاركنان با سازمان•استقبال مديران از عامل تغيير•

چگونه متغيرهاي ساختاري بر نوآوري اثر گذارند؟ مي

هاي گسترده، با توجه به متغيرهاي براساس پژوهش•توانيم سه گزاره را بيان كنيم. ساختاري مي

اول اين كه ساختارهاي مكانيكي اثري مثبت بر •نوآوري دارند

دوم اين كه دسترسي آسان به منابع فراوان عامل •كليدي نوآوري است.

ارتباط بين واحدها با تسريع در كنش متقابل سوم•خطوط سازماني به شكستن سدهاي احتمالي در

رساند. برابر نوآوري مدد مي

عامل مجزا، كه هر 150 قواي فكري انسان را مي توان به گيلفورد :يك قابل اندازه گيري است ، تقسيم كرد .

خالقيت در گرو سه خصيصه مهم :

ت فكر مرواني و سال1.

انعطاف پذيري قواي فكري 2.

اصالت انديشه و تصميم گيري3.

الزمه خالقيت نبوغ نيست

خالقيت رادر هاله اي از رمز وراز نپيچيم

فرآيندخالقيت

-4 اشراق -3 دوره نهفتگي -2 آماده سازي -1: آماده سازي حقيقيتاثبات كه در آن همه جوانب مساله مورد تحقيق و بررسي قرار مي گيرد اي مرحله

ودر اصل دوره اي از شناسايي مساله و جمع آوري حقايق به شمار مي رود.

:دوره نهفتگيفرد آگاهانه درباره مساله فكر نمي كند . در اينجا نوعي فرآيند ذهني اي كه مرحله

دروني وجود دارد و اطالعات تازه را به اطالعات گذشته مرتبط مي سازد .

:اشراق است كه طي آن ايده فرخنده بوقوع مي پيوندد . ايده كه آنرا پديده در ايمرحله

نيز ناميده اند .در اين مرحله ، فرد خالق ، ايده ، مفهوم يا راه حل مساله را ))آهان((د .بايبطور ناگهاني در مي

:اثبات تحقيقيست آمده مورد داين مرحله اي است كه در آن ايده اي كه طي سه مرحله قبلي ب

م اعتبار آن معلوم شود.لسنجش قرار مي گيرد تا معتبر بودن يا ع

خالقيت وخالقيت پيدايي و توليد يك انديشه و فكر است . نوآوري :

. نوآوري عملي ساختن آن انديشه و فكر است

)) خالقيت بستر رشد و پيدايي نوآوري است(( موانع

اد به اين اصل كه زمينه تفكر خالق در هر فردي وجود داردمبا اعتخالقيت :

جلوگيري از عوامل ظهور خالقيت روشهاي ايجاد استعداد خالقيت

موانع اصلي ظهور خالقيت :

فقدان اعتماد به نفس

ترس از انتقاد و شكست

تمايل به همرنگي با جماعت

فقدان تمركز ذهني

تاثيرات عوامل خاص برخالقيت

شواهد علمي مبني بر اين است كه حتي اگر استعداد ذاتي ما رشد - سن :1 مي تواند سال به سال با سعي و كوشش كه در آن زمينه نيابد ، قدرت خالقيت

بكار مي بريم به رشد خود ادامه دهد .

با توجه به تحقيقات انجام شده - جنسيت :2توسط اشخاص مختلف از جمله ؛ دكتراسبورن ، پرفسور لهمان و دكنر تورنس بيانگر اين مطلب

است كه تفاوت مهمي بين امتيلزات خالقيت كلي و هيچ يك از امتيازهاي جنسيت براي مرد وزن نشان

داده نشده است .شخصيت خالق في نفسه شكل - تحصيالت :3

نمي گيرد ، بلكه در محيط اجتماعي و تعليم و تربيت پرورش مي يابد .

ارزشها - ارزشها ي اجتماعي :4فشارهايي هستند كه تعيين كننده مبناي فكري و

نحوه رشد و ارتقاء آن قلمداد مي شود .

پيشنهادهاي عملي براي افزايش خصايص مرتبط باخالقيت

يادداشت برداري

انتخاب زمان و مكان مناسب

تقويت توان پرسش كردن

استفاده ازروابط ميان افكار

تغيير شكل وضع موجود

يژه گيها و تهيه فهرست

تحليل شبكه

هم انديشي مستقيم

هم انديشي غير مستقيم

قراردادن خود بجاي ديگران

تحليل داده ها و باز خورآنها

تكنيك هاي خالقيت

(( تكنيك هاي مبتني بر رويكرد الكس اسبورنOsborn))

(( تكنيك هاي مبتني بر رويكرد الرنس ميلزMiles))

تكنيك هاي مبتني بر رويكرد گنريش ((Altshullerآلتشولر))

نسل سومنسل دومنسل اول

رويكرد الكس اسبورن ) نسلاول (

تكنيكهاي مبتني بر اين رويكرد براساس روشهاي سيال سازي ذهن وحذف موانع ذهني و تحريك شعور ناخودآگاه مغز جهت توليد ايده هاي

جديد استوار است .

(Brain stormingطوفان مغزي )1.

(ask Questionسواالت ايده بر انگيز ) 2.

(Lateral thinkingتفكر موازي )3.

( Forced associationارتباط اجباري ) 4.

Attributeليست كردن مشخصات )5.listing )

Listing toگوش كردن به موزيك ) 6.music)

(Role playingايفاي نقش ) 7.

(Check listچك ليست )8.

(synecticsتيكس ) نكسي9.

Delphiتكنيك 10.

)رويكرد الرنس ميلز )نسل دوم

در اين تكنيك ها اطالعات فراواني در محيط مساله جمع آوري و مورد •تجزيه و تحليل قرار مي گيرد . سپس با تكنيك هاي نوع اول اقدام به خلق ايده مي شود . و در نهايت ايده ها ارزيابي و ايده بهتر گزينش

واجرا مي شود .

( تجزيه و تحليل ريخت شناسانه Morphological analysis)

( توسعه عملكرد هاي كيفي QFD)

( مهندسي ارزش VE )

رويكرد گنريش آلتشولر)نسل سوم(

اين رويكرد براساس پايگاه دانش و الگوهاي نوآوري و نفي كامل سعي •وخطا يا روشهاي هيورستيك استوار مي باشد .

TRIZكالسيك

Ideation/TRIZ

روشهاي كاهش رخوت رواني كار تيمي روش جمع آوري و سازمان دهي آناليز عملكردها رويكرد ريخت شناسانه روشهاي تكاملي• پايگاه دانش•ابزارهاي تحليلي تريز•

ويژه گيهاي عمده نسل هاي خالقيت

نسل اول :سطح پاييني از نظام يافتگي مبتني بر اصول روانشناسي بهره گيري از كار تيمي

نسل دوم :نظام يافته تر بكار گيري تكنيكهاي نسل اول قابل تعريف بصورت يك پروژه قابل

مديريتارايه مفهوم آناليز عملكرد مبتني بر فرآيند حل خالق مساله

نسل سوم : نظام يافتگي بسيار باال بكارگيري پايگاه دانش انعطاف پذيري پايين بهره وري بسيار باال از نظر زمان دسترسي به ايده هاي

خالق

خالقيت و هم انديشي در مهندسي ارزش

. فاز خالقيت نقطه عطف فرآيند مهندسي ارزش است

مديريت ارزش در اين مرحله ، با حساسيت و ظرافت و اعمال مديريتصحيح ظرافتهاي روحي و رواني افراد شرايط را براي ظهور ايده هاي خالق

بيشتر فراهم مي نمايد .

! انتقاد و ارزيابي ممنوع

! بي توجهي و ناديده گرفتن ايده ها ممنوع

فرآيند حل خالق مساله و متدولوژي مديريت ارزش

جهت يابي

آماده سازي

تجزيه و تحليل

يزنظريه سا

توسعه دادن

تركيب ايده ها

تعيين اعتبار ايده ها

تعريف مساله

جمع آوري اطالعات

انديشه بر داده ها

توليد راه حل

تنظيم و تركيب

يكي كردن نظريه ها

لرزيابي نظريه نهايي

Producing alternative

Sorting & combining

Bringing idea together into one new idea

Evaluating the data

Gathering inf.

Evaluating the proposed sol. Or idea

Defining the problem

فرآيند حل خالق مساله

نيازان

زم

هزينه

( Value )

نمونه هايي از تكنيكهاي خالقيت

مدل سينكتيكس 1.

صورت تطبيقي اسكمپر2.

تكنيك دلفي3.

تكنيك گروه اسمي4.

ارتباط اجباري5.

تجزيه و تحليل ريخت شناسانه6.

گردش تخيلي7.

الگوبرداري از طبيعت8.

تفكر موازي9.

روش تحليل معتوف به 10.هدف

طوفان فكري11.

مدل سينكتيكس (Synectics: ) . به معني اتصال عوامل كه به ظاهر همانند نيستند

، بر استفاده از تشابهات ساختي مدلها وآزمايش آنها ] گوردن : اين مدل اساساگرد هم آوردن افرادي كه در رشته هاي مختلف دانشگاهي آموزش ديده و در

ف جغرافيايي بزرگ شده اند وداراي شيوه هاي مختلف يادگيري و تلنواحي مختفكر متكي است .

عجيب را آشنا و آشنا را عجيب كردن

: صورت تطبيقي اسكمپر يا سواالت ايده برانگيز (SCAMMPER)

Substitute Combine MagnifyAdapt Modify

RearrangeEliminatePut to other uses

: شروعتكنيك دلفي

ارايه مساله به گروه

هركدام از اعضا ايده هاي خود را يادداشت ميكنند

نظرات وايده ها به ايستگاه مركزي

ايده ها جمع آوري و تكثير و در اختيار ساير اعضا

هرعضو ايده هاي ديگران را بررسي و اعمال نظر خود

آيا ايده جديديتوليد شده ؟

پايان ايده آفريني

بله

:ارتباط اجباري

مجموعه پديدهدوم

مجموعه پديدهاول

محصوالت شيشهايحباب چراغ

ليوانآينه0

انواع بازيها000

: تجزيه و تحليل مورفولوژيك پديده از نظر ريخت و ساختار كلي و ابعاد مختلف موجود در آن تجزيه و تحليل

مي شود .

اندازه

حجم

وزن

رنگ

الگوبرداري از ذهن باقدرت انتخاب خود جريانهاي طبيعت رادرقالب قوانيني مي ريزد و طبيعت :

با انگاره هاي انتخاب خود مطابقت مي دهد .

: تفكر موازي

. مشابه روش ارتباط اجباري است

وجه تمايز : تصادفي بودن تفكر موازي است .

فال حافظ

هوش مصنوعيبرنامه ريزي كامپيوتر

طوفان طوفان مغزي نامي كه اسبورن انتخاب نمود و براساس تالش وي در مغزي :

اصالح و بهبود روش آزمايش و خطا بدست آمد .

قوانين روشانتقاد ممنوع چرخش و گريز آزاد كميت مورد نظر است تركيب ايده ها واصالح آن Sol. Sol.

Sol. انواع طوفان مغزيطوفان مغزي مخالف1.

طوفان مغزي انفرادي2.

طوفان مغزي دونفري3.

طوفان مغزي دومرحله اي4.

طوفان مغزي پياپي5.

معايب روش طوفان مغزي. رد مي كند ] روند نظارت بر افكار را كامال

. نقاط شروع فراوان ولي نقاط پاياني كمتر ديده مي شود

Sol.

Sol.

Sol.

TRIZفرآيند حل مسئله در

ابتدا TRIZدر دانش •مسأله مورد نظر با

مسأله هاي استاندارد مطابقت داده مي شود، سپس راه حل استاندارد

مربوط به مسئله كلي رادر مورد مسأله خاص

خود به كار مي برند.

با استفاده از چنين فرآيندي تعداد آزمايش و خطاي الزم در عمل كاهش مي يابد و

مؤثرترين راه حل براي مسأله مورد نظر بدست مي آيد.

ابتدا مسائل جزئي و TRIZ بنابراين در روش خاص خود را به شيوه استقرائي به مسائل

كلي و استاندارد تعميم داده و سپس با استفاده از راه حلهاي موجود براي مسائل

استاندارد، جواب و راه حل خود را از روش قياسي بدست مي آوريم.

TRIZ- فوايد و كاربردهاي 6  مي توان به نتايج و TRIZبا استفاده از دانش •

دستاوردهاي متعددي از جمله موارد زير دست يافت:- دستيابي به نوعي نگرش جامع علمي به ابداعات و •

اختراعات .- شكل گيري جنبه هاي بسيار مهمي از علم خالقيت •

شناسي.- دستيابي به نوعي جهان بيني خالق.•- كشف انواعي از راه حل ها براي مسائل ابداعي •

يعني مسائلي كه با روش هاي معمولي متداول راه حل آنها به دست نمي آيد.

- دستيابي به بهترين و موثرترين راه حل ها براي •انواع مسائل علمي ، فني ، انساني و اجتماعي.

- پيش بيني روند ابداعات و اختراعات در آينده •)خالقيت شناسي آينده شناختي(.

در مدارس و TRIZ- ارائه آموزش هاي نوين مبتني بر •دانشگاه ها )خالقيت شناسي پرورشي مبتني بر

TRIZ)- تسهيل و تسريع روند رشد و توسعه علوم و •

فناوري .

همچنين در دنياي امروز شركتهاي بزرگ و كوچك بسياري از

TRIZ استفاده مي كنند و اين تئوري را در سطوح مختلفي مانند حل مسايل واقعي، مشكالت روزمره و

عملياتي و پيش بيني و تصميم گيري درباره جهت گيريهاي آينده فناوري به كار مي گيرند.

اين تئوري در شركتهايي چون فورد، زيراكس، هوندا، موتوروال، زيمنس، فيليپس، ال جي، سامسونگ، ميتسوبيشي، كداك، فوجي فيلم، سوني و صدها

كمپاني ديگر، در حال اجراست و در برخي ، ميشيگان و MITدانشگاههاي بزرگ جهان مانند

بركلي تدريس ميشود.

‌ ‌ كاربردهاي‌ تحوالت TRIZسير

پایان