جنس لیشمانیا تاژکدارانی می باشند که به جنس لیشمانیا تاژکدارانی می باشند که بهداخل سلولی در میزبانان داخل سلولی در میزبانان آماستیگوتآماستیگوتصورت صورت

مهره دارمهره دار تاژکداران پروماستگوت در میزبانان تاژکداران پروماستگوت در میزبانان و به صورت و به صورت

زندگی می کنند. زندگی می کنند. بی مهره و محیط کشتبی مهره و محیط کشت

لیشمانیازیسلیشمانیازیس

این بیماری یک بیماری مشترک بین انسان و این بیماری یک بیماری مشترک بین انسان وحیوان می باشد.حیوان می باشد.

سگ سانان و جوندگانسگ سانان و جوندگان مخزن اصلی بیماری مخزن اصلی بیماری می باشند و انسان یک میزبان تصادفی می باشند و انسان یک میزبان تصادفی

محسوب می شود.محسوب می شود.

سه مجموعه سه مجموعه انگلهای بیماریزای انسانی مرکب از انگلهای بیماریزای انسانی مرکب از می باشند. می باشند.ی بزرگ و سه گروه فرعی کوچکتری بزرگ و سه گروه فرعی کوچکتر

( ( 11 ) )عامل ، عامل مجموعه ی لیشمانیا برازیلینسیسمجموعه ی لیشمانیا برازیلینسیس ،بیماری جلدی و جلدی ـ مخاطی در آمریکا بیماری جلدی و جلدی ـ مخاطی در آمریکا

( ( 22 ) )که اساسا باعث که اساسا باعث مجموعه لیشمانیا مکزیکانامجموعه لیشمانیا مکزیکانا بیماری جلدی در آمریکا می شود.بیماری جلدی در آمریکا می شود.

((33 ) ) مجموعه ی لیشمانیادونواني شامل ليشمانيا مجموعه ی لیشمانیادونواني شامل ليشمانيا لیشمانیا شاگازیلیشمانیا شاگازی در نواحی مدیترانه ای و در نواحی مدیترانه ای و اینفانتوماینفانتوم

در شبه قاره هند. در شبه قاره هند. ليشمانيا دونواني ليشمانيا دونواني در آمریکا و در آمریکا و

دو عامل بیماری دو عامل بیماری لیشمانیا ماژور و لیشمانیا تروپیکالیشمانیا ماژور و لیشمانیا تروپیکا پوستی در دنیای قدیم هم اکنون دو گونه ی مجزا پوستی در دنیای قدیم هم اکنون دو گونه ی مجزا

محسوب می شوند.محسوب می شوند.

عامل بیماری پوستی محدود به عامل بیماری پوستی محدود به لیشمانیا اتیوپیکالیشمانیا اتیوپیکا شمال آفریقا است.شمال آفریقا است.

در آماستگوت ها و پروماستیگوت ها هر در آماستگوت ها و پروماستیگوت ها هر تولید مثلتولید مثل انجام می گیرد انجام می گیردتقسیم دوتایی طولیتقسیم دوتایی طولیدو از طریق دو از طریق

میزبانان مخزن طبیعی، به جز انسان، عبارتند ازمیزبانان مخزن طبیعی، به جز انسان، عبارتند از:: سگهای اهلی و تعداد متنوعی از پستانداران وحشی سگهای اهلی و تعداد متنوعی از پستانداران وحشی

مانند میمونها، جوندگان، مورچه خوار، موش مانند میمونها، جوندگان، مورچه خوار، موش صحراییصحرایی

،پشه های خاکی جنس پشه های خاکی جنس میزبانان بی مهره، میزبانان بی مهره تغییر تغییر لوتزومیالوتزومیا هستند که در آمریکا به هستند که در آمریکا به فلبوتوموسفلبوتوموس

نام یافته اند. نام یافته اند.

پس از آن که انگلها داخل سلول آلوده همراه با پس از آن که انگلها داخل سلول آلوده همراه باخون خورده شدند در داخل روده ی پشه تبدیل به خون خورده شدند در داخل روده ی پشه تبدیل به

اشکال تاژکدار پروماستیگوت شده و تکثیر می یابند.اشکال تاژکدار پروماستیگوت شده و تکثیر می یابند.

گونه های فلبوتوموس پاپاتاسی و فلبوتوموس گونه های فلبوتوموس پاپاتاسی و فلبوتوموسسرژانتی گونه های عمده ناقل بیماری در ایران سرژانتی گونه های عمده ناقل بیماری در ایران

هستند.هستند.

فلبوتوموس سرژانتی به دلیل استراحت در خانه فلبوتوموس سرژانتی به دلیل استراحت در خانهها و امکان انسانی گونه اصلی به شمار می رود.ها و امکان انسانی گونه اصلی به شمار می رود.

از جوندگان مهم مخزن لیشمانیا ماژور در ایراناز جوندگان مهم مخزن لیشمانیا ماژور در ایران::

موش صحرایی بزرگ ، موش صحرایی بزرگ رومبومیس اوپیموسرومبومیس اوپیموس ،مریوس لیبیکوس، همی روکینوس مریوس لیبیکوس، همی روکینوس (، (، ژربیل بزرگژربیل بزرگ) )

می می تاترا ایندیکاتاترا ایندیکا )جوجه تیغی دم بلند( و )جوجه تیغی دم بلند( و اوریتیساوریتیسباشند.باشند.

سگها نیز ممکن است مخزن انگل )به ویژه در سگها نیز ممکن است مخزن انگل )به ویژه درمورد لیشمانیا اینفانتوم( باشند.مورد لیشمانیا اینفانتوم( باشند.

لیشمانیازیس جلدیلیشمانیازیس جلدی

این بیماری در ایران به خاطر طول دوره بیماری این بیماری در ایران به خاطر طول دوره بیماریسالک نامیده می شود.سالک نامیده می شود.

در کشورهای جهان قدیم) خاورمیانه، آفریقا و در کشورهای جهان قدیم) خاورمیانه، آفریقا ولیشمانیا لیشمانیا ، ، تروپیکاتروپیکا لیشمانیالیشمانیا به علت به علت آسیای میانه(آسیای میانه(

( ایجاد می شود.( ایجاد می شود.لیشمانیا اتیوپیکالیشمانیا اتیوپیکا، ، ماژورماژور

22بر اساس طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی بر اساس طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی شکل از لیشمانیازیس جلدی وجود دارد که عبارتند شکل از لیشمانیازیس جلدی وجود دارد که عبارتند

از:از: لیشمانیازیس جلدی روستایی یا مرطوب و لیشمانیازیس جلدی روستایی یا مرطوب و

لیشمانیازیس جلدی شهری یا خشک.لیشمانیازیس جلدی شهری یا خشک.

،لیشمانیا تروپیکا در اغلب موارد ضایعات خشک، لیشمانیا تروپیکا در اغلب موارد ضایعات خشکدیر زخم شونده و با احتمال بازگشت تأخیری دیر زخم شونده و با احتمال بازگشت تأخیری

( ایجاد می کند. ( ایجاد می کند.RecidivansRecidivans)شکل رسیدوا )شکل رسیدوا

مخزن عمده لیشمانیوز خشک به احتمال قوی مخزن عمده لیشمانیوز خشک به احتمال قویانسان می باشد و سگها نیز که در گذشته مخازن انسان می باشد و سگها نیز که در گذشته مخازن

بیماری محسوب می شدند امروزه فقط مخزن بیماری محسوب می شدند امروزه فقط مخزن تصادفی انگل هستند.تصادفی انگل هستند.

بنابراین برخالف نوع روستایی این حالت یک بنابراین برخالف نوع روستایی این حالت یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان نیست.بیماری مشترک بین انسان و حیوان نیست.

لیشمانیا ماژور در مناطق روستایی جنوب لیشمانیا ماژور در مناطق روستایی جنوبروسیه، افغانستان، ایران، خاورمیانه از جمله روسیه، افغانستان، ایران، خاورمیانه از جمله

امارات متحده عربی، اسرائیل، شمال آفریقا و امارات متحده عربی، اسرائیل، شمال آفریقا و کمربند آفریقا تا جنوب صحرا وسیعا منتشر کمربند آفریقا تا جنوب صحرا وسیعا منتشر

است. است.

لیشمانیا اتیوپیکا چرخه ی حیوانی داشته و یک لیشمانیا اتیوپیکا چرخه ی حیوانی داشته و یکنوع جونده )راک هیراکس( میزبان مخزن آن نوع جونده )راک هیراکس( میزبان مخزن آن

است.است.

لیشمانیا اتیوپیکا در سرزمینهای مرتفع اتیوپی و لیشمانیا اتیوپیکا در سرزمینهای مرتفع اتیوپی وکنیا دیده می شود.کنیا دیده می شود.

فلبوتوموس پاپاتاسی یکی از مهمترین عوامل فلبوتوموس پاپاتاسی یکی از مهمترین عواملانتقال لیشمانیا ماژور در خاورمیانه است.انتقال لیشمانیا ماژور در خاورمیانه است.

فلبوتووس سرژانتی ناقل لیشمانيا تروپیکا استفلبوتووس سرژانتی ناقل لیشمانيا تروپیکا است

فلبونوم النگی پس و پديفر از ناقلین معمول فلبونوم النگی پس و پديفر از ناقلین معمول لیشمانیا اتیوپیکا هستند.لیشمانیا اتیوپیکا هستند.

در ایران مهمترین مرکز آلودگی استان اصفهان در ایران مهمترین مرکز آلودگی استان اصفهانمی باشد. می باشد.

در این منطقه مخزن اصلی رومبوس اوپیموس در این منطقه مخزن اصلی رومبوس اوپیموسمی باشد و بیشترین میزان آلودگی در شهریورماه می باشد و بیشترین میزان آلودگی در شهریورماه

میباشد.میباشد.

مناطق آلوده متعددی در استان خوزستان و مناطق آلوده متعددی در استان خوزستان وهمچنین شمال شرق کشور در مشهد و گنبد همچنین شمال شرق کشور در مشهد و گنبد

کاووس وجود دارد.کاووس وجود دارد.

کانوهای اندمیک دیگری نیز در یزد )اردستان( در کانوهای اندمیک دیگری نیز در یزد )اردستان( درحال شکل گیری است.حال شکل گیری است.

در این نواحی ناقل فلبوتوموس سرژانتی می در این نواحی ناقل فلبوتوموس سرژانتی می باشد.باشد.

ضایعه به تدریج بزرگ شده و لبه های زخم با ضایعه به تدریج بزرگ شده و لبه های زخم باپوست نواحی اطراف برجسته و سفت شده و به پوست نواحی اطراف برجسته و سفت شده و به

رنگ قرمز تیره در می آید. رنگ قرمز تیره در می آید.

ضایعات نوع مرطوب، بدون پوشش و همراه با ضایعات نوع مرطوب، بدون پوشش و همراه بااگزودای سرو ـ چرکی باقی می مانند ولی ضایعات اگزودای سرو ـ چرکی باقی می مانند ولی ضایعات

نوع خشک به صورت پوسته دار در می آیند.نوع خشک به صورت پوسته دار در می آیند.

در بیمارانی که حساسیت بیش از حد به انگل در بیمارانی که حساسیت بیش از حد به انگلنشان می دهند ضایعه مرکزی اولیه بهبود پیدا می نشان می دهند ضایعه مرکزی اولیه بهبود پیدا می کند ولی ضایعات محیطی جدیدی ایجاد می گردند.کند ولی ضایعات محیطی جدیدی ایجاد می گردند.

درصد بیماران و در شكل درصد بیماران و در شكل 77ـ ـ 1010این حالت که در این حالت که در

شکل شکل خشك ليشمانيا مشاهده می شود به عنوان خشك ليشمانيا مشاهده می شود به عنوان لیشمانیازیس عود لیشمانیازیس عود یا یا لیشمانیازیس جلدیلیشمانیازیس جلدی لوپوسیلوپوسی

کننده )رسیدوا( اطالق می شود.کننده )رسیدوا( اطالق می شود.

لیشمانیازیس جلدی ـ مخاطیلیشمانیازیس جلدی ـ مخاطی

،نام بیماری: لشمانیازیس جلدی ـ مخاطی، نام بیماری: لشمانیازیس جلدی ـ مخاطیاسپوندیا، اوتا، زخم شیکلرو. اسپوندیا، اوتا، زخم شیکلرو.

که آنها نیز قادر که آنها نیز قادر مجموعه ی لیشمانیا برازیلینسیسمجموعه ی لیشمانیا برازیلینسیس به ایجاد ضایعات مخاطی ـ پوستی در انسان بوده به ایجاد ضایعات مخاطی ـ پوستی در انسان بوده

و در محیط کشت نسبتا ضعیف رشد می کنند و و در محیط کشت نسبتا ضعیف رشد می کنند و حدت کمی دارند. حدت کمی دارند.BALB/CBALB/Cدر هامستر و موش در هامستر و موش

DCLDCLشکل غیر معمول ، شکل غیر معمول یا نوع منتشر یا نوع منتشر ،ضایعات ضایعات لیشمانیازیس است که از جهت بالینی با لیشمانیازیس است که از جهت بالینی با

بی پاسخ در برابر بی پاسخ در برابر و و مقاوم به درمانمقاوم به درمان، ، ندولی متعددندولی متعدد مشخص می گردد. مشخص می گردد. آنتی ژن های آزمایش پوستیآنتی ژن های آزمایش پوستی

ناهنجاری های اساسی ناشی از ناهنجاری های اساسی ناشی ازDCLDCL:عبارتند از: عبارتند از عدم بروز افزایش عدم بروز افزایش و نیز و نیز عدم پاسخ ایمنیعدم پاسخ ایمنی

در آزمایش پوستی. در آزمایش پوستی.حساسیت تأخیریحساسیت تأخیری

در این بیماران تست مونته نگرو منفی می باشددر این بیماران تست مونته نگرو منفی می باشد..

.این بیماران پاسخ خوبی به درمان نمی دهند. این بیماران پاسخ خوبی به درمان نمی دهند

و یا زیرگونه و یا زیرگونه عامل بیماری اغلب لیشمانیا اتیوپیکاعامل بیماری اغلب لیشمانیا اتیوپیکا ( است.( است.لیشمانیا پیفانویلیشمانیا پیفانویخاصی از لشمانیا ماژور )خاصی از لشمانیا ماژور )

لیشمانیازیس احشاییلیشمانیازیس احشایی

،نام بیماری: کاآلآزار یا بیماری سیاه، نام بیماری: کاآلآزار یا بیماری سیاهلیشمانیازیس احشایی، تب انفجاری.لیشمانیازیس احشایی، تب انفجاری.

عامل بیماری گروه لیشمانیا دونووانی عامل بیماری گروه لیشمانیا دونووانی )لیشمانیا دونووانی، لیشمانیا )لیشمانیا دونووانی، لیشمانیا می باشدمی باشد

اینفانتوم و لیشمانیا شاگازی(.اینفانتوم و لیشمانیا شاگازی(.

تب سیاهتب سیاهر به معنی ر به معنی کاالآزاکاالآزا بیماری در زبان هندی بیماری در زبان هندی اطالق می شود.اطالق می شود.

بیماری از لحاظ همه گیر شناسی دارای سه بیماری از لحاظ همه گیر شناسی دارای سهالگوی شایع می باشدالگوی شایع می باشد

((11 ) )لیشمانیازیس احشایی هندیلیشمانیازیس احشایی هندی:: ،محسوب محسوب انسان تنها مخزن بیماریانسان تنها مخزن بیماری در این نوع، در این نوع

می گرددمی گردد

عامل اصلی آن لیشمانیا دونووانی استعامل اصلی آن لیشمانیا دونووانی است.. فقط پشه خاکیهای انسان دوست در انتقال آن فقط پشه خاکیهای انسان دوست در انتقال آن

فلبوتوموس آرژنتیپسفلبوتوموس آرژنتیپسنقش دارند که مهمترین آنها نقش دارند که مهمترین آنها می باشد.می باشد.

لیشمانیازیس احشایی هندی تقریبا در همه سنین لیشمانیازیس احشایی هندی تقریبا در همه سنین متوسط متوسط )بیشتر در بالغین( مشاهده می شود و )بیشتر در بالغین( مشاهده می شود و

می باشد. می باشد. سال سال2020سن بیماران سن بیماران

((22 ) )لیشمانیازیس احشایی آفریقاییلیشمانیازیس احشایی آفریقایی:: این حالت که بیشتر در کنیا، سودان، اتیوپی و این حالت که بیشتر در کنیا، سودان، اتیوپی و

سومالی مشاهده می شودسومالی مشاهده می شود

مشاهده می شود یک بیماری مشاهده می شود یک بیماری اغلب در بالغیناغلب در بالغینمشترک بین انسان و حیوان می باشد. مشترک بین انسان و حیوان می باشد.

و و سنجاب زمینیسنجاب زمینی و و موش صحراییموش صحراییجوندگان مانند جوندگان مانند گوشتخواران از مخازن بیماری هستندگوشتخواران از مخازن بیماری هستند

می باشد. می باشد.فلبوتوموس اورینتالیسفلبوتوموس اورینتالیسناقل انگل ناقل انگل

((33 ) )این حالت در اروپا، برخی : این حالت در اروپا، برخی کاالآزار مدیترانه ایکاالآزار مدیترانه ای :نقاط آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی، چین و نقاط آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی، چین و

آسیای میانه مشاهده می شود.آسیای میانه مشاهده می شود.ناقل فلبوتومهای مختلف هستندناقل فلبوتومهای مختلف هستند..

عامل مولد آن لیشمانیا اینفانتوم است )غیر از عامل مولد آن لیشمانیا اینفانتوم است )غیر ازآمریکای مرکزی و جنوبی كه ليشمانيا شاگاسي آمریکای مرکزی و جنوبی كه ليشمانيا شاگاسي

..است(است(

مشاهده می شود. مشاهده می شود.فقط در اطفالفقط در اطفال اغلباغلباین فرم این فرم

مخزن گوشتخواران اهلی و وحشی هستندمخزن گوشتخواران اهلی و وحشی هستند

در آمریکای جنوبی و مرکزی عفونت توسط در آمریکای جنوبی و مرکزی عفونت توسطلیشمانیا شاگاسی ایجاد می شود و گاهی لیشمانیا لیشمانیا شاگاسی ایجاد می شود و گاهی لیشمانیا

مکزیکانا آمازونسیس نیز دیده می شود.مکزیکانا آمازونسیس نیز دیده می شود.

سگها و گربه های اهلی به انگل آلوده می شوندسگها و گربه های اهلی به انگل آلوده می شوند و انسانها نیز گاهی به عنوان مخزن عمل می و انسانها نیز گاهی به عنوان مخزن عمل می

کنند.کنند.

ناقلین این حالت پشه خاکیهای جنس لوتزومیا ناقلین این حالت پشه خاکیهای جنس لوتزومیا ..هستندهستند

لیشمانیازیس احشایی مدیترانه ای در تمام لیشمانیازیس احشایی مدیترانه ای در تماماستانهای کشور، گزارش شده است.استانهای کشور، گزارش شده است.

بیشتریت موارد گزارش مربوط به شمال غرب بیشتریت موارد گزارش مربوط به شمال غرب دشت مغاندشت مغان، ، مشکین شهرمشکین شهر، ، استان اردبیلاستان اردبیلکشور در کشور در

می می جنوب )استان فارس(جنوب )استان فارس( و در و در آذربایجان شرقیآذربایجان شرقیو و باشد.باشد.

بیماری با تب، عرق و ضعف آغاز شده و به تدریج بیماری با تب، عرق و ضعف آغاز شده و به تدریجکاهش وزن جلب نظر می کند.کاهش وزن جلب نظر می کند.

و و سرفه ی بدون خلطسرفه ی بدون خلطاین عالیم اغلب شامل این عالیم اغلب شامل

بوده بوده بزرگی طحال و کبدبزرگی طحال و کبد ناشی از ناشی از ناراحتی شکمیناراحتی شکمیو ممکن است چندین ماه و در حالی که بیمار و ممکن است چندین ماه و در حالی که بیمار

سرپا است ادامه یابد.سرپا است ادامه یابد.

در بعضی بیماران سیر بیماری سریعتر بوده و در بعضی بیماران سیر بیماری سریعتر بوده و همراه با تب باال و لرز است.همراه با تب باال و لرز است.

««( »لیشمانیازیس پوستی بعد از کاالآزار( »لیشمانیازیس پوستی بعد از کاالآزارPKDLPKDL ) )نامیده می شود با عالیم عمومی بیماری مانند تب نامیده می شود با عالیم عمومی بیماری مانند تب

یا بزرگی طحال همراه نیست و به درمان ضد یا بزرگی طحال همراه نیست و به درمان ضد لیشمانیا پاسخ می دهد.لیشمانیا پاسخ می دهد.

تشخیصتشخیص

تشخیص بر اساس یافتن انگل در گسترش رنگ تشخیص بر اساس یافتن انگل در گسترش رنگآمیزی شده، یا ترجیحا با کشت مواد آسپیره شده آمیزی شده، یا ترجیحا با کشت مواد آسپیره شده

از مغز استخوان، طحال، کبد یا غده لنفاوی از مغز استخوان، طحال، کبد یا غده لنفاوی صورت می گیرد. صورت می گیرد.

اشکال آماستیگوت باکینتوپالست کامال مشخص را اشکال آماستیگوت باکینتوپالست کامال مشخص رامی توان در گسترشهای تهیه شده در بیوپسی می توان در گسترشهای تهیه شده در بیوپسی

بافتها و یا خراش لبه های زخم دیدبافتها و یا خراش لبه های زخم دید

ولی برای مقاصد تشخیصی کشت انگل در محیط ولی برای مقاصد تشخیصی کشت انگل در محیطNNNNNN.ترجیح دارد. ترجیح دارد

نتایج تست پوستی مونته نگرو و یا لیشمانین نتایج تست پوستی مونته نگرو و یا لیشمانیناغلب در مورد عفونت لیشمانیا تروپیکا، ليشمانيا اغلب در مورد عفونت لیشمانیا تروپیکا، ليشمانيا

ماژور و لیشمانیا برازیلنسیس مثبت می باشد.ماژور و لیشمانیا برازیلنسیس مثبت می باشد.

این روش با تلقیح داخل جلدی سوسپانسیون این روش با تلقیح داخل جلدی سوسپانسیون پروماستیگوتهای کشته شده صورت می گیرد.پروماستیگوتهای کشته شده صورت می گیرد.

جهت تشخیص از تستهای سرولوژیک هم استفاده جهت تشخیص از تستهای سرولوژیک هم استفادهمی شود )مانند تست آنتی بادی فلوئورسنت غیر می شود )مانند تست آنتی بادی فلوئورسنت غیر

..ELISAELISA و و IFAIFAمستقیم مستقیم روش مولكولي روش مولكوليPCRPCR

،در شرایطی که تعداد انگل نسبتا کم است، در شرایطی که تعداد انگل نسبتا کم استکشت های متعدد مواد به دست آمده از طحال و کشت های متعدد مواد به دست آمده از طحال و

N.N.NN.N.Nمغز استخوان )ترجیحا طحال( در محیط مغز استخوان )ترجیحا طحال( در محیط قابل اعتمادترین نتیجه را در بر دارد.قابل اعتمادترین نتیجه را در بر دارد.

در لیشمانیازیس احشایی اغلب بار انگلی سنگین در لیشمانیازیس احشایی اغلب بار انگلی سنگینبوده و عیار آنتی بادیها بر علیه انگل باال می بوده و عیار آنتی بادیها بر علیه انگل باال می

باشد.باشد.

این آنتی بادیها نقشی در مصونیت ندارند و تنها این آنتی بادیها نقشی در مصونیت ندارند و تنهاجنبه تشخیصی دارند که می توان با روش جنبه تشخیصی دارند که می توان با روش

ELISAELISA.و آنتی بادی فلوئورسنت آنها را سنجید. و آنتی بادی فلوئورسنت آنها را سنجید

ایمنی سلولی در مقابل لیشمانیا در این بیماران ایمنی سلولی در مقابل لیشمانیا در این بیمارانضعیف است و در نتیجه تست مونته نگرو منفی یا ضعیف است و در نتیجه تست مونته نگرو منفی یا

ضعیف است.ضعیف است.