نويسنده : دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب : ...

217
ده : ن س ي و ن ده : ن س ي و ن اد ژ ن ه ت س ي ا ر ش كب ا ي عل ر كب د اد ژ ن ه ت س ي ا ر ش كب ا ي عل ر كب د: اب ن ك! اب! چ: اب ن ك! اب! چ ور ن ام ن% پ گاه ش ي دا راب ا ش* ت, ن ا ور ن ام ن% پ گاه ش ي دا راب ا ش* ت, ن ا ي هل ل را ب خ را ه ت ن پ و! ن اور! ده پ ن, ن ك ه ت ه ت ي هل ل را ب خ را ه ت ن پ و! ن اور! ده پ ن, ن ك ه ت ه ت> را@ ن ق ي ع و ض و م ر سب ف ت> را@ ن ق ي ع و ض و م ر سب ف ت

Upload: howie

Post on 15-Jan-2016

92 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

تفسير موضوعي قرآن. نويسنده : ‌ دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب : ‌ انتشارات دانشگاه پيام نور تهيه كننده پاور پوينت : زهرا خيراللهي. اهداف كلي آشنايي با تفسير موضوعي قرآن. اهداف رفتاري آشنايي با كليات قرآن شاخص هاي قرآن اهل بيت و قرآن تفسير و تاويل قرآن كريم لطائف سوره حمد - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

دكتر علي اكبر شايسته نژاد دكتر علي اكبر شايسته نژاد‌‌نويسنده :نويسنده :

انتشارات دانشگاه پيام نور انتشارات دانشگاه پيام نور ‌‌چاپ كتاب :چاپ كتاب :

تهيه كننده پاور پوينت :زهرا خيراللهيتهيه كننده پاور پوينت :زهرا خيراللهي

تفسير موضوعي قرآنتفسير موضوعي قرآن

Page 2: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

اهداف كلي اهداف كلي

آشنايي با تفسير موضوعي قرآنآشنايي با تفسير موضوعي قرآن

Page 3: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

اهداف رفتاري اهداف رفتاري

آشنايي با آشنايي با

كليات قرآن كليات قرآن

شاخص هاي قرآنشاخص هاي قرآن

اهل بيت و قرآناهل بيت و قرآن

تفسير و تاويل قرآن كريمتفسير و تاويل قرآن كريم

لطائف سوره حمدلطائف سوره حمد

محكم و متشابهمحكم و متشابه

خدا در قرآنخدا در قرآن

خلقت انسان و روابط اجتماعي او در قرآنخلقت انسان و روابط اجتماعي او در قرآن

سنت هاي اجتماعي در قرآنسنت هاي اجتماعي در قرآن

Page 4: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

مقدمه :مقدمه :

قرآن كريم كه كتاب پيغمبر )ص( است و هم مظهر قرآن كريم كه كتاب پيغمبر )ص( است و هم مظهر اعجاز او،اعجاز او،

نقشي صدها بار بزرگتر از نقش عصاي موسي و نقشي صدها بار بزرگتر از نقش عصاي موسي و دم عيسي دردم عيسي در

تمدن بشر داشته است . اهتمام بي نظير تمدن بشر داشته است . اهتمام بي نظير مسلمين از صدر اسالممسلمين از صدر اسالم

تا عصر حاضر نشانه شيفتگي آنها نسبت به قرآن تا عصر حاضر نشانه شيفتگي آنها نسبت به قرآن است .است .

Page 5: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل اولفصل اول

Page 6: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

اين كتاب عزيز ، يگانه سند بي بديل و جاودانه اين كتاب عزيز ، يگانه سند بي بديل و جاودانه رابطهرابطه

خداوند با خلق است كه گرد تحريف بر دامن آن خداوند با خلق است كه گرد تحريف بر دامن آن ننشستهننشسته

است و خداوند سالمت آن را از هرگونه تغيير و است و خداوند سالمت آن را از هرگونه تغيير و تبديلي بهتبديلي به

عهده گرفته است . عهده گرفته است .

Page 7: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

خداوند اراده فرمود تا مسلمان راستين و عالمان خداوند اراده فرمود تا مسلمان راستين و عالمان راسخ ،راسخ ،

درس هاي اين كتاب را براي ملت اسالم بازگو كنند و درس هاي اين كتاب را براي ملت اسالم بازگو كنند و آموزه آموزه

تبيين و تبيين و هاي آن را در بستر زمان به اقتضاي ضرورت ،هاي آن را در بستر زمان به اقتضاي ضرورت ،

تفسير نمايند . اما عده اي از انسانهاي هوي پرست ، تفسير نمايند . اما عده اي از انسانهاي هوي پرست ، امامان امامان

راستين را از صحنه كنار زدند و به تبديل مفاهيم قرآن راستين را از صحنه كنار زدند و به تبديل مفاهيم قرآن

پرداختند.پرداختند.

Page 8: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

به ظاهر قرآن و به ظاهر قرآن و حاكمان مستكبر با قيافه حق به جانب ،حاكمان مستكبر با قيافه حق به جانب ،

اموري كه مزاحم حكومت آنان نبود وسعت بخشيدند و با اموري كه مزاحم حكومت آنان نبود وسعت بخشيدند و با

تظاهر به دلسوزي ميان مردم و حقايق قرآن فاصله تظاهر به دلسوزي ميان مردم و حقايق قرآن فاصله

انداختند . انداختند .

در عمق اين فاجعه كساني را مي توان مشاهده كرد كه از در عمق اين فاجعه كساني را مي توان مشاهده كرد كه از

اساس به اسالم گردن نهادند و براي تامين منافع خود اساس به اسالم گردن نهادند و براي تامين منافع خود تظاهرتظاهر

به اسالم كردند. به اسالم كردند.

Page 9: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

تاثير عميق قرآن بر روح و جان تاثير عميق قرآن بر روح و جان

همانند باراني كه سرزمين مرده اي را احياء همانند باراني كه سرزمين مرده اي را احياء آيات قرآن ،آيات قرآن ،

جانهاي مستعد را زنده مي كند و به قلبهاي آماده جانهاي مستعد را زنده مي كند و به قلبهاي آماده مي كند ، مي كند ،

هيجان و تحول مي بخشد . هيجان و تحول مي بخشد .

قرآن زبان فطرت است بنابراين توصيه شده است كه آن قرآن زبان فطرت است بنابراين توصيه شده است كه آن رارا

با آواز نيكو بخوانند تا موسيقي آن نيز جاذب و مطبوع با آواز نيكو بخوانند تا موسيقي آن نيز جاذب و مطبوع

باشد .باشد .

Page 10: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل دومفصل دوم

Page 11: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

شاخص هايقرآن

هماورد خواهيو تحدي

موضوعاتقرآني

ويژگيهايقرآن

موقعيتآياتتحدي

زمان نزول قرآن

مراقبتالهي

تکريم گرعقل

محرکانديشه

ايجادخضوع

حرکتآفريني

استواري،اتقان

حقانيت ودوستي

جامعيت

Page 12: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

‌‌ويژگيهاي قرآنويژگيهاي قرآن‌-1-‌1

مهمترين ويژگي معارف قرآن ، تكيه آن بر دو مهمترين ويژگي معارف قرآن ، تكيه آن بر دو . . عنصر عقل و فطرت استعنصر عقل و فطرت است

عقلي و عقلي و اساس حقايق اعتقادي و اخالقي قرآن ،اساس حقايق اعتقادي و اخالقي قرآن ،فطري است ماهيت اين تعاليم از يك سو آنها فطري است ماهيت اين تعاليم از يك سو آنها

را هميشگي ساخته و از سوي ديگر شيوه را هميشگي ساخته و از سوي ديگر شيوه خاصي را در عرضه و آموزش و در نتيجه خاصي را در عرضه و آموزش و در نتيجه

. . پذيرش آنها فراهم آورده استپذيرش آنها فراهم آورده است

Page 13: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

جامعيت و كمال قرآن بدان معناست كه قرآن تمام جامعيت و كمال قرآن بدان معناست كه قرآن تمام مواد ومواد و

مصالح علمي رسيدن به سعادت فردي و اجتماعي مصالح علمي رسيدن به سعادت فردي و اجتماعي رارا

داراست . قرآن با گستره عظيم معارف خود داراست . قرآن با گستره عظيم معارف خود راهكارهايراهكارهاي

روابط انسان در چهار حوزه رابطه انسان با خود ، روابط انسان در چهار حوزه رابطه انسان با خود ، خدا،خدا،

انسانهاي ديگر و جهان را تبيين كرده است . انسانهاي ديگر و جهان را تبيين كرده است .

Page 14: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ويژگيهاي جامعيت قرآن ويژگيهاي جامعيت قرآن - جامعيت و كمال قرآن - جامعيت و كمال قرآن 1-11-1

ائمه معصومين در احاديث متعدد و مفسران در ذيل ائمه معصومين در احاديث متعدد و مفسران در ذيل آياتيآياتي

بر جامعيت و كمال قرآن در ميان مسائلي كه در چار بر جامعيت و كمال قرآن در ميان مسائلي كه در چار چوب چوب

ضروري است ، تصريح كرده اند ضروري است ، تصريح كرده اند هدايت و تكامل بشر ،هدايت و تكامل بشر ، مانند: مانند:

3838ما فرضنا في الكتاب من شيء انعام/ ما فرضنا في الكتاب من شيء انعام/ ما هيچ چيز را در اين كتاب فروگذار نكرده ايمما هيچ چيز را در اين كتاب فروگذار نكرده ايم

Page 15: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

درستي و واقع نمايي درستي و واقع نمايي ‌‌- حقانيت ،- حقانيت ،2-12-1 آموزه ها ي قرآنآموزه ها ي قرآن

قرآن خود را كتابي بدون ترديد ، عزيز و بدون قرآن خود را كتابي بدون ترديد ، عزيز و بدون نفوذ باطلنفوذ باطل

معرفي نموده است و آموزه هاي خود را حق و معرفي نموده است و آموزه هاي خود را حق و درست ودرست و

مطابق با واقيعت مي داند . مطابق با واقيعت مي داند .

22ذالك الكتاب ال ريب فيه بقره / ذالك الكتاب ال ريب فيه بقره /

Page 16: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

منع از فساد و منع از فساد و ‌‌ اتقان ، اتقان ،‌‌- استواري ،- استواري ،3-13-1جهلجهل

حكمت قرآن شامل آموزه هاي راستين و مطابق حكمت قرآن شامل آموزه هاي راستين و مطابق واقع استواقع است

كه دچار نقص نمي شود و با روشنفكري خود كه دچار نقص نمي شود و با روشنفكري خود انسان را در انسان را در

عرصه عمل از فساد و تباهي باز مي دارد و در عرصه عمل از فساد و تباهي باز مي دارد و در حوزه علم و حوزه علم و

اقتصاد مانع ناداني وي مي گردد .اقتصاد مانع ناداني وي مي گردد .

Page 17: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- حركت آفريني و زمينه سازي- حركت آفريني و زمينه سازي4-14-1

iرت به الجبال او قطعت به االرض او iرت به الجبال او قطعت به االرض او و لو انi قرانا سي و لو انi قرانا سيحكم بهحكم به

الموتي ... الموتي ...

كوهها به حركت در آيند يا زمينها كوهها به حركت در آيند يا زمينها اگر به وسيله قرآن ،اگر به وسيله قرآن ،قطعهقطعه

قطعه شوند يا به وسيله آن با مردگان سخن گفته شود قطعه شوند يا به وسيله آن با مردگان سخن گفته شود

) باز هم ايمان نخواهند آورد ( رعد ) باز هم ايمان نخواهند آورد ( رعد / /3131

Page 18: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- ايجاد خضوع و فروتني- ايجاد خضوع و فروتني5-15-1

لو انزلنا القرآن علي جبل لرأيته خاشعا متصدعا من لو انزلنا القرآن علي جبل لرأيته خاشعا متصدعا من خشيته الله وخشيته الله و

تلك االمثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون حشر / تلك االمثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون حشر / 2121

اگر اين قرآن را به كوهي نازل مي كرديم مي ديدي كه در اگر اين قرآن را به كوهي نازل مي كرديم مي ديدي كه در برابربرابر

آن خاشع مي شود و از خوف خدا مي شكافد اينها آن خاشع مي شود و از خوف خدا مي شكافد اينها مثالهايي استمثالهايي است

كه براي مردم مي زنيم شايد در آن بينديشيد . كه براي مردم مي زنيم شايد در آن بينديشيد .

Page 19: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- محرك انديشه - محرك انديشه 6-16-1

1010لقد انزلنا اليكم كتابا فيه ذكركم افال تعقلون انبياء / لقد انزلنا اليكم كتابا فيه ذكركم افال تعقلون انبياء /

ما بر شما كتابي نازل كرديم كه وسيله تذكر او بيداري شما ما بر شما كتابي نازل كرديم كه وسيله تذكر او بيداري شما در آندر آن

است آيا نمي فهميد. است آيا نمي فهميد.

افال يتدبرون القرآن ام علي قلوب اقفالها محمد / افال يتدبرون القرآن ام علي قلوب اقفالها محمد / 2424

آيا آنها در قرآن تدبر نمي كنند با بر دلهايشان قفل نهاده آيا آنها در قرآن تدبر نمي كنند با بر دلهايشان قفل نهاده شده شده

است.است.

Page 20: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تكريم گر عقل - تكريم گر عقل 7-17-1

عقل يكي از مواهب ارزشمند خلقت است كه مقوم عقل يكي از مواهب ارزشمند خلقت است كه مقوم حياتحيات

اوست . قرآن در آياتي به تكريم عقل پرداخته است . اوست . قرآن در آياتي به تكريم عقل پرداخته است .

در نگرش ديني عقل از چنان جايگاه رفيعي برخوردار در نگرش ديني عقل از چنان جايگاه رفيعي برخوردار است است

كه دين بر آن متكي است و بين دين و عقل نه تنها كه دين بر آن متكي است و بين دين و عقل نه تنها تعارضيتعارضي

نيست بلكه وحي كمال عقل است . نيست بلكه وحي كمال عقل است .

Page 21: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- برخوردار از مراقبت الهي - برخوردار از مراقبت الهي 8-18-1

انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون 99 حجر / حجر /

ما قرآن را نازل كرديم و ما بطور قطع نگهدار آنيمما قرآن را نازل كرديم و ما بطور قطع نگهدار آنيم

- موضوعات قرآني - موضوعات قرآني 22

موضوعاتي كه در قرآن طرح شده است زياد موضوعاتي كه در قرآن طرح شده است زياد است ولي در کتاب بهاست ولي در کتاب به

مورد فقط اكتفا مي شود. مورد فقط اكتفا مي شود.2626

Page 22: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- هماورد خواهي و تحدي قرآن- هماورد خواهي و تحدي قرآن33

تحدي و اعجاز قرآن در معارف آن است . علوم و تحدي و اعجاز قرآن در معارف آن است . علوم و معارف قرآن معارف قرآن

داراي ويژگيهاي مهمي است مثل هدايت گري ، داراي ويژگيهاي مهمي است مثل هدايت گري ، روشن گري،روشن گري،

بيانگر همه چيز بودن و ...بيانگر همه چيز بودن و ...

تائيد بر جنبه هاي زباني و ادبي قرآن به عنوان تائيد بر جنبه هاي زباني و ادبي قرآن به عنوان مهمترين وجه مهمترين وجه

اعجاز فروكاستن از شان قرآن و آورنده آن است.اعجاز فروكاستن از شان قرآن و آورنده آن است.

Page 23: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- زمان نزول آيات تحدي- زمان نزول آيات تحدي1-31-3

آيات تحدي از اواخر دوران مكه تا اوايل دوران آيات تحدي از اواخر دوران مكه تا اوايل دوران هجرت نازلهجرت نازل

شده است . شده است .

- موقعيت و ترتيب آيات تحدي- موقعيت و ترتيب آيات تحدي2-32-3

- قل لئن اجتمعت االنس و الجن علي ان يأتو - قل لئن اجتمعت االنس و الجن علي ان يأتو 11بمثل هذالقرآن البمثل هذالقرآن ال

8888 يأتون بمثله اسراء / يأتون بمثله اسراء /

Page 24: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- ام يقولون افتراه قل فاتو سوره مثله . . . - ام يقولون افتراه قل فاتو سوره مثله . . . 22

3838 يونس / يونس /

- ام يقولون افتراه قل فأتو بعشر سور مثله - ام يقولون افتراه قل فأتو بعشر سور مثله 331313مفتريات . . . هود / مفتريات . . . هود /

- ام يقولون تقوiله بل ال يؤمنون فليأتوا بحديث - ام يقولون تقوiله بل ال يؤمنون فليأتوا بحديث 443333مثله . . . نور / مثله . . . نور /

- و ان كنتم في ريب مما نزلنا علي عبدنا فأتو - و ان كنتم في ريب مما نزلنا علي عبدنا فأتو 552323سوره من مثله . . . بقره / سوره من مثله . . . بقره /

Page 25: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

مورد آيه چهارم عالمه طباطبايي مي گويد : مورد آيه چهارم عالمه طباطبايي مي گويد : دردرحديث كالمي است كه خبر و غرضي مهم و تام حديث كالمي است كه خبر و غرضي مهم و تام

دارد و مي توان تمام آيات قرآن را مصداق دارد و مي توان تمام آيات قرآن را مصداق ..حديث ندانستحديث ندانست

Page 26: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

در مورد آيه چهارم عالمه طباطبايي مي در مورد آيه چهارم عالمه طباطبايي مي :: گويدگويد

حديث كالمي است كه خبر و غرضي مهم و حديث كالمي است كه خبر و غرضي مهم و )) ))تام دارد و مي توان تمام آيات قرآن را تام دارد و مي توان تمام آيات قرآن را

((.((.مصداق حديث ندانستمصداق حديث ندانست

يك آيه و يا مقداري يك آيه و يا مقداري چند سوره ، چند سوره ، پس همه قرآن ،پس همه قرآن ،از يك سوره طوالني مي تواند مصداق حديث از يك سوره طوالني مي تواند مصداق حديث

.. باشدباشد

Page 27: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

بعضي از مفسرين » من « را بعضي از مفسرين » من « را در مورد آيه پنجم :در مورد آيه پنجم :ابتدائيه گرفته وابتدائيه گرفته و

ضمير ها در » مثله « را به » عبدنا « بازگردانده اند . ضمير ها در » مثله « را به » عبدنا « بازگردانده اند .

مي توان احتمال داد كه » من « در اين آيه » تبعيضيه مي توان احتمال داد كه » من « در اين آيه » تبعيضيه « باشد. بر« باشد. بر

اين اساس اگر بعضي از وجوه اعجاز را داشته باشد اين اساس اگر بعضي از وجوه اعجاز را داشته باشد تحدي محققتحدي محقق

مي شود و البته تحدي به آوردنده قرآن نيز منتفی مي شود و البته تحدي به آوردنده قرآن نيز منتفی نيست .نيست .

Page 28: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

سوره سوره 5050در آيه اول به كل قرآن )كه تا آن زمان در آيه اول به كل قرآن )كه تا آن زمان با با نازل شده بود(نازل شده بود(

همه ويژگيها در آيه دوم در صورت عجز از كل همه ويژگيها در آيه دوم در صورت عجز از كل قرآن به يك سورهقرآن به يك سوره

با تمام ويژگيها و در آيه سوم به ده سوره با يك با تمام ويژگيها و در آيه سوم به ده سوره با يك ويژگي و در آيهويژگي و در آيه

چهارم به مقداري از سوره تحدي شده است . چهارم به مقداري از سوره تحدي شده است .

Page 29: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تبيين قرآن توسط پيامبر و امامان- تبيين قرآن توسط پيامبر و امامان44

پيامبر مبين قرآن است پيامبر مبين قرآن است به تصريح آيات متعدد قرآن ،به تصريح آيات متعدد قرآن ،. بر اساس. بر اساس

حديث ثقلين و احاديث قطعي ديگر اهل بيت نيز حديث ثقلين و احاديث قطعي ديگر اهل بيت نيز مبين قرآن مبين قرآن

هستند . هستند .

رجوع به قرآن به مفهوم قرآني آن جز از راه رجوع رجوع به قرآن به مفهوم قرآني آن جز از راه رجوع به ثقلين نمودبه ثقلين نمود

پيدا نمي كند . پيدا نمي كند .

Page 30: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

براي آگاهي از قرآن دو شناخت الزم براي آگاهي از قرآن دو شناخت الزم استاست

شناخت قرآن كريم از زاويه علمي و آفاق عملي شناخت قرآن كريم از زاويه علمي و آفاق عملي و اهداف متعالي آن در ساختن فرد و جامعه و اهداف متعالي آن در ساختن فرد و جامعه به هر مقدار كه اين شناخت امكان پذير باشدبه هر مقدار كه اين شناخت امكان پذير باشد

..

شناخت معلم قرآن يعني كسيكه آن را بشناسد و شناخت معلم قرآن يعني كسيكه آن را بشناسد و آموزش دهد و با رفتار خود آن را به نمايش آموزش دهد و با رفتار خود آن را به نمايش

.. بگذاردبگذارد

Page 31: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل سومفصل سوم

Page 32: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

اهل بيتو

قرآن

مکتبتفسيرياهل بيت

رابطهاهل بيت

وقرآن درروايات

کاربردهايعلوم

اهل بيت

بيانمصاديق

آيات

نمونه هايياز تفاسير

سايرامامان

تفسيرنبوي

علم ويژهقرآن

تجسمبخشي

واسوه بودن

ايستادگي در برابرانحرافات

رفعاختالفها

تاويل آياتتفصيل

معارف و احکام

جايگاهحديث

درتفسير

نمونه تفسيرامام

علي )ع(

Page 33: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

( و قرآن در روايات ( و قرآن در روايات‌‌- رابطه اهل بيت ) ع- رابطه اهل بيت ) ع11

رواياتي كه به رابطه اهل بيت و قرآن پرداخته اند رواياتي كه به رابطه اهل بيت و قرآن پرداخته اند : : سه دسته اندسه دسته اند

الف – جايگاه آنان را به عنوان همتاي قرآن بيان كردالف – جايگاه آنان را به عنوان همتاي قرآن بيان كرد. .

ب – آنان را راسخون در علم و عالم به تفسير و ب – آنان را راسخون در علم و عالم به تفسير و . . تاويل معرفي كردتاويل معرفي كرد

ج – رواياتي را كه برخي از آيات را بر اهل بيت ج – رواياتي را كه برخي از آيات را بر اهل بيت .. انطباق داده استانطباق داده است

Page 34: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

2-‌2-‌ ع (ع (‌‌كاربردهاي علوم اهل بيت )كاربردهاي علوم اهل بيت ) ‌‌

در در بهره گيري از سنت و علم اهل بيت ) ع (بهره گيري از سنت و علم اهل بيت ) ع (..موارد زير ضروري استموارد زير ضروري است

تفصيل معارف و احكامتفصيل معارف و احكام‌-1-2-‌1-2

علوم اهل بيت در بيان ناسخ و منسوخ ، اسباب علوم اهل بيت در بيان ناسخ و منسوخ ، اسباب وجه وجه تفصيل احكام ، تفصيل احكام ، نزول ، فضا شناسي آيات ،نزول ، فضا شناسي آيات ،

..تخصيص و تعليم آيات كارگشاستتخصيص و تعليم آيات كارگشاست

Page 35: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تاويل آيات- تاويل آيات2-22-2

درك عميق و لب معاني و حقايق و انطباق آن بر درك عميق و لب معاني و حقايق و انطباق آن بر ويژه كساني است كه در علم قرآن ويژه كساني است كه در علم قرآن مصاديق ،مصاديق ،

. . رسوخ دارندرسوخ دارند

جايگاه انحصاري اهل بيت در باب تاويل ، اعتماد جايگاه انحصاري اهل بيت در باب تاويل ، اعتماد و برانگيزي و تضمين راه و سلوك است كه كه و برانگيزي و تضمين راه و سلوك است كه كه

.. در رويت ثقلين بر آن تاكيد شده استدر رويت ثقلين بر آن تاكيد شده است

Page 36: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- رفع اختالفها- رفع اختالفها3-23-2

يكي از جايگاههاي مهم و انحصاري اهل بيت يكي از جايگاههاي مهم و انحصاري اهل بيت ) ع ( رفع اختالف در تفسير و تاويل و فهم ) ع ( رفع اختالف در تفسير و تاويل و فهم

. . كلي قرآن استكلي قرآن است

جامعه ديني در تفسير و تاويل ، قوام دهنده و جامعه ديني در تفسير و تاويل ، قوام دهنده و مدير علمي الزم دارد و فصل انحطاب اين امر مدير علمي الزم دارد و فصل انحطاب اين امر

‌‌.. ائمه ) ع ( هستندائمه ) ع ( هستند

Page 37: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

اگر همه مسلمين در تفسير به ائمه ) ع ( اگر همه مسلمين در تفسير به ائمه ) ع ( مراجعه مي كردند بخش زيادي از مراجعه مي كردند بخش زيادي از

نزاعهاي كالمي ، اختالفات اعتقادي و نزاعهاي كالمي ، اختالفات اعتقادي و نحله هاي مذهبي پديد نمي آمدند و نحله هاي مذهبي پديد نمي آمدند و

اسرائيليات و خرافات در فرهنگ اسالمي اسرائيليات و خرافات در فرهنگ اسالمي .. رواج نمي يافترواج نمي يافت

Page 38: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- ايستادگي در برابر انحرافات- ايستادگي در برابر انحرافات4-24-2

يكي از مسئوليتهاي مهم ائمه ايستادگي در برابر يكي از مسئوليتهاي مهم ائمه ايستادگي در برابر تحريفات تفسيري و پاسخ به شبهات و تحريفات تفسيري و پاسخ به شبهات و

. . راهنمايي نادانان استراهنمايي نادانان است

پيامبر ) ص ( فرمود : رسالت حفظ اين دين در پيامبر ) ص ( فرمود : رسالت حفظ اين دين در هر دوره اي بر عهده كسي از فرزندان من هر دوره اي بر عهده كسي از فرزندان من

است كه تاويل هاي باطل انديشان و تحريفهاي است كه تاويل هاي باطل انديشان و تحريفهاي گزافكاران و بدعت های نادانان را از آن دوري گزافكاران و بدعت های نادانان را از آن دوري

.. مي كنندمي كنند

Page 39: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تجسم عيني و اسوه بودن- تجسم عيني و اسوه بودن5-25-2

تجسم بخشيدن به دستورات ديني در صورت تجسم بخشيدن به دستورات ديني در صورت مؤثر و اطمينان بخش است كه متكي بر علم مؤثر و اطمينان بخش است كه متكي بر علم و عصمت باشد چيزي كه به صورت انحصاري و عصمت باشد چيزي كه به صورت انحصاري

كه مصداق آيه كه مصداق آيه در خاندان اهل بيت ) ع (در خاندان اهل بيت ) ع ( .. تطهيرند يافت مي شودتطهيرند يافت مي شود

Page 40: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- علم ويژه قرآن- علم ويژه قرآن6-26-2

قرآن پيامهاي عميق و ژرفي دارد كه درك آن قرآن پيامهاي عميق و ژرفي دارد كه درك آن شرايط و لوازمي مي خواهد و اكتساب همه شرايط و لوازمي مي خواهد و اكتساب همه

.. آن شرايط براي كسي ميسور نيستآن شرايط براي كسي ميسور نيست

: :غزالي درباره امام علي ) ع ( مي گويدغزالي درباره امام علي ) ع ( مي گويد

علم لدني بايدش تا به اين درجه از معلومات علم لدني بايدش تا به اين درجه از معلومات ..قرآن برسدقرآن برسد

Page 41: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

-تفسير نبوی-تفسير نبوی7-27-2

بخش عظيمي از معارف قرآن كه توسط پيامبر بخش عظيمي از معارف قرآن كه توسط پيامبر بيان شده به دست ما نرسيده و بسياري از بيان شده به دست ما نرسيده و بسياري از رواياتي كه رسيده است داراي سند معتبر رواياتي كه رسيده است داراي سند معتبر

نيست البته تعدادي از روايات تفسيري منسوب نيست البته تعدادي از روايات تفسيري منسوب به پيامبر كه از طريق تواتر و قرائن قطعي به پيامبر كه از طريق تواتر و قرائن قطعي

.. صدورشان از آن حضرت يقينی استصدورشان از آن حضرت يقينی است

Page 42: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

نمونه اي از تفسير نبوي نمونه اي از تفسير نبوي

در تفسير آيه : يا ايها الذين امنو اتقوالله حق در تفسير آيه : يا ايها الذين امنو اتقوالله حق تعالهتعاله

اي كساني كه ايمان آورده ايد آنگونه كه حق تقوا اي كساني كه ايمان آورده ايد آنگونه كه حق تقوا . .و پرهيزگاري است از خدا بپرهيزيدو پرهيزگاري است از خدا بپرهيزيد

:: رسول اكرم ) ص ( فرمودندرسول اكرم ) ص ( فرمودند

.. خدا پيوسته در ياد باشد و فراموش نگرددخدا پيوسته در ياد باشد و فراموش نگردد

Page 43: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مکتب تفسيري ائمه ) ع (- مکتب تفسيري ائمه ) ع (33

در پذيرش روايات تفسيري رسول خدا ) ص ( در پذيرش روايات تفسيري رسول خدا ) ص ( ميان اهل سنت و شيعه توافق وجود دارد ولي ميان اهل سنت و شيعه توافق وجود دارد ولي در مورد اهل بيت چنين نيست و برخي از اهل در مورد اهل بيت چنين نيست و برخي از اهل

سنت جايگاه اهل بيت را آنچنان كه شايسته سنت جايگاه اهل بيت را آنچنان كه شايسته .. آنان است پاس نمي دارندآنان است پاس نمي دارند

Page 44: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نمونه اي از تفسير امام علي ) ع (- نمونه اي از تفسير امام علي ) ع (1-31-3

درباره آيه : و لبثوا في كهفهم ثالث مأه سنين و درباره آيه : و لبثوا في كهفهم ثالث مأه سنين و ... ... ازدادواازدادوا

يهوديان اعتراض كردند كه در تورات ، مدت يهوديان اعتراض كردند كه در تورات ، مدت اقامت اصحاب كهف سيصد سال است و اين اقامت اصحاب كهف سيصد سال است و اين :: نه سال اضافه وجود ندارد حضرت فرمودندنه سال اضافه وجود ندارد حضرت فرمودند

(((( اين نه سال به آن دليل است كه سالهاي شما اين نه سال به آن دليل است كه سالهاي شما ((.((. شمسي و سالهاي ما قمري استشمسي و سالهاي ما قمري است

Page 45: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- جايگاه حديث در تفسير - جايگاه حديث در تفسير 2-32-3

حديث اهميت زيادي در اسالم و حديث اهميت زيادي در اسالم و پس از قرآن ،پس از قرآن ،نزد مسلمانان دارد و بدون مراجعه به حديث نزد مسلمانان دارد و بدون مراجعه به حديث

عمل بر طبق قرآن تحقق نخواهد يافت عمل بر طبق قرآن تحقق نخواهد يافت بنابراين قرآن و حديث اگرچه به ظاهر دو بنابراين قرآن و حديث اگرچه به ظاهر دو

چيزند ولي در جريان شناخت معارف دين و چيزند ولي در جريان شناخت معارف دين و .. استمرار جامعه اسالمي حقيقت واحدي دارنداستمرار جامعه اسالمي حقيقت واحدي دارند

Page 46: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نمونه هايي از تفاسير ساير امامان- نمونه هايي از تفاسير ساير امامان3-33-3

ع ( در تفسير آيه ع ( در تفسير آيه الف – امام حسن مجتبي )الف – امام حسن مجتبي )

يا ايها النبي انا ارسلناك شاهدا و مبشرا و نذيرا يا ايها النبي انا ارسلناك شاهدا و مبشرا و نذيرا 3333 احزاب / احزاب /

فرمودند شاهد پيامبر است و مشهود روز قيامت و فرمودند شاهد پيامبر است و مشهود روز قيامت و به آيهبه آيه

ذالك يوم مجموع له الناس و ذالك يوم مشهود ذالك يوم مجموع له الناس و ذالك يوم مشهود 103103 هود / هود /

.. استفاده فرمودنداستفاده فرمودند

Page 47: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ب – امام حسين ) ع ( درباره معني » ب – امام حسين ) ع ( درباره معني » ‌‌صمد « فرمودند :صمد « فرمودند :

خداوند برتر از آن است كه چيزي از او خواسته خداوند برتر از آن است كه چيزي از او خواسته شود ، يا چيز خشن يا لطيفي از او متولد شود ، يا چيز خشن يا لطيفي از او متولد گردد ، بلكه اوخداوند صمد است آنكه نه گردد ، بلكه اوخداوند صمد است آنكه نه .. ازچيزي است و نه در چيزي و بر چيزيازچيزي است و نه در چيزي و بر چيزي

Page 48: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ج – از امام باقر )ع( درباره علت اينكه مسح بر ج – از امام باقر )ع( درباره علت اينكه مسح بر قسمتي از سر واجب است سئوال شد . قسمتي از سر واجب است سئوال شد .

ايشان فرمودند به خاطر وجود حرف » با « ايشان فرمودند به خاطر وجود حرف » با « ) يعني داراي معنی تبعيضيه است ( در آيه » ) يعني داراي معنی تبعيضيه است ( در آيه »

فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الي المرافق و فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الي المرافق و امسحوا بروؤسكم و ارجلكم الي الكعبين « امسحوا بروؤسكم و ارجلكم الي الكعبين «

66 مائده / مائده /

Page 49: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

‌‌- بيان مصاديق آيات- بيان مصاديق آيات4-34-3

در پاره اي از موارد ائمه ) ع ( به بيان مصاديق آيات در پاره اي از موارد ائمه ) ع ( به بيان مصاديق آيات پرداخته اند مثال در اين آيه : و السماء رفعها و پرداخته اند مثال در اين آيه : و السماء رفعها و

وضع الميزان اال تطغوا في الميزان و اقيموالوزن وضع الميزان اال تطغوا في الميزان و اقيموالوزن بالقسط و ال تخسرو الميزانبالقسط و ال تخسرو الميزان

99--77الرحمن / الرحمن /

امام صادق ) ع ( فرمودند ميزاني كه براي مردم امام صادق ) ع ( فرمودند ميزاني كه براي مردم قرارداده شد امام عادلي است كه در ميان مردم قرارداده شد امام عادلي است كه در ميان مردم

..به عدالت فرمان مي راندبه عدالت فرمان مي راند

Page 50: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل چهارمفصل چهارم

Page 51: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

تفسيرو

تاويلقرآن

مرور اجمالیبر چندتفسير

تفسيرموضوعی

انواعتفسير

تاريخ و حکايت بشری

ضرورتهایتفسير

مقدماتتفسير

تفسير و تاويلو باطنقرآن

قابل فهمبودن قرآن

نظريهدوم

نظريهاول

تاويل قرآنباطن قرآنتفسيرقرآن

تفسير در لغت

تفسيراصطالحی

توجه به قرائنخارجی

نقش سياقدر معنی

آيات

بررسی ساختارجمالت

بررسی وجوهمعنايی

مفاهيم وواژه ها

حکايتتفسيری

تاريختفسير

نبوی

اهل بيت

صحابه

تابعين

اجتهادی

جامع

سوره ای عصری معرفتیتفاسيرشيعه

تفاسيرعامه

مجمعالبيان

الميزان

جمع البيان

المنار

Page 52: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- قابل فهم بودن قرآن- قابل فهم بودن قرآن11

در مورد فهم قرآن دو نظريه وجود دارد :در مورد فهم قرآن دو نظريه وجود دارد :

- نظريه اول :- نظريه اول :1-11-1

گروهي معتقدند كه قرآن جز براي پيامبر و گروهي معتقدند كه قرآن جز براي پيامبر و راسخان در علم قابلراسخان در علم قابل

اخباريون اخباريون فهم و حجت نيست فهم و حجت نيست

Page 53: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

دليل :دليل :

الف – در برخي روايات رسيده : انما يعرف القرآن الف – در برخي روايات رسيده : انما يعرف القرآن من خوطب به . قرآن را كسي مي شناسد كه من خوطب به . قرآن را كسي مي شناسد كه مخاطب آن باشد . چون مخاطب پيامبر و امام مخاطب آن باشد . چون مخاطب پيامبر و امام

آنها مي توانند قرآن را بفهمند و براي آنها مي توانند قرآن را بفهمند و براي هستند ،هستند ، . . ديگران قابل فهم نيستديگران قابل فهم نيست

: :ب – رواياتي كه نهي از تفسير به راي كرده مثلب – رواياتي كه نهي از تفسير به راي كرده مثل

پيامبر فرمود : من فقد القرآن برأيه فقه افتري پيامبر فرمود : من فقد القرآن برأيه فقه افتري علي الله الكذبعلي الله الكذب

Page 54: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

پاسخ به اشكال اين گروهپاسخ به اشكال اين گروه

خداوند متعال قرآن را براي همه انسانها نازل خداوند متعال قرآن را براي همه انسانها نازل كرده و از همه خواسته است كه دستوراتش را كرده و از همه خواسته است كه دستوراتش را

بفهمند و به مردم دستور داده است كه در بفهمند و به مردم دستور داده است كه در آيات آن تفكر كنند . اگر قرآن قابل فهم نبود آيات آن تفكر كنند . اگر قرآن قابل فهم نبود مسلمانان را توبيخ نمي كرد كه چرا در قرآن مسلمانان را توبيخ نمي كرد كه چرا در قرآن

‌‌.. تامل نمي كنيدتامل نمي كنيد

Page 55: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

‌‌- نظريه دوم :- نظريه دوم :2-12-1

اين گروه معتقدند كه قرآن قابل فهم است . اين گروه معتقدند كه قرآن قابل فهم است . : : داليل اين گروه عبارتست ازداليل اين گروه عبارتست از

الف – اگر قرآن قابل فهم نباشد چگونه مي تواند الف – اگر قرآن قابل فهم نباشد چگونه مي تواند براي مردم نور ، موعظه و بشارت و انذار براي مردم نور ، موعظه و بشارت و انذار

. . باشدباشد

ب- در برخي روايات اعتقاد به مبهم بودن قرآن ب- در برخي روايات اعتقاد به مبهم بودن قرآن به شدت رد شده استبه شدت رد شده است

Page 56: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ج – محققان شيعه معتقدند كه همه مردم در ج – محققان شيعه معتقدند كه همه مردم در فهم ظواهر و امكان تفسير قرآن مشتركند . و فهم ظواهر و امكان تفسير قرآن مشتركند . و

روايت نهي از تفسير به تفسير راي ، مربوط روايت نهي از تفسير به تفسير راي ، مربوط به غير قابل فهم بودن قرآن نيست بلكه ناظر به غير قابل فهم بودن قرآن نيست بلكه ناظر

. . بر تحميل آراء و اهواء بر قرآن استبر تحميل آراء و اهواء بر قرآن است

د – رواياتي كه انسان را بر تامل و تدبير در قرآن د – رواياتي كه انسان را بر تامل و تدبير در قرآن . . تشويق مي كنندتشويق مي كنند

Page 57: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير ، تاويل و باطن قرآن - تفسير ، تاويل و باطن قرآن 22

- تفسير قرآن- تفسير قرآن1-21-2

تفسير : به معني كشف ، اظهار ، پرده برداري تفسير : به معني كشف ، اظهار ، پرده برداري است و پرده برداشتن در جايي است كه بيان است و پرده برداشتن در جايي است كه بيان

معناي خاصي از لفظ به ذهن نمي رسد و معناي خاصي از لفظ به ذهن نمي رسد و نيازمند بررسي و كشف است يعني بايد لوازم نيازمند بررسي و كشف است يعني بايد لوازم

آشكار و غير آشكار كالم مورد بررسي قرار آشكار و غير آشكار كالم مورد بررسي قرار . . گيرد تا پيام استخراج شودگيرد تا پيام استخراج شود

Page 58: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

‌‌شهيد صدر مي گويد :شهيد صدر مي گويد :

تفسير جايي است كه بيانگر نوعي پنهان بودن و تفسير جايي است كه بيانگر نوعي پنهان بودن و پيچيدگي در كالم باشد و احتماالت گوناگوني در پيچيدگي در كالم باشد و احتماالت گوناگوني در

معناي لفظ مطرح باشد و بخواهيم از راه معناي لفظ مطرح باشد و بخواهيم از راه ‌‌.. تفسير به كشف نائل آييمتفسير به كشف نائل آييم

Page 59: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير در لغت- تفسير در لغت1-1-21-1-2

ر باشد به معني آن را روشن iر باشد به معني آن را روشن اگر از ريشه »فس iاگر از ريشه »فسساخت « و اگر از ريشه » سفر « باشد به ساخت « و اگر از ريشه » سفر « باشد به

‌‌.. معناي كشف و ظهور استمعناي كشف و ظهور است

مفسرينمفسرين - تفسير در اصطالح- تفسير در اصطالح2-1-22-1-2

عبارتست از بيان معناي آيات قرآن و كشف عبارتست از بيان معناي آيات قرآن و كشف مقصود آيات چه آنكه الفاظ مشكل باشد يا غير مقصود آيات چه آنكه الفاظ مشكل باشد يا غير

مشكل و چه آنكه در معني مراد ظهور داشته مشكل و چه آنكه در معني مراد ظهور داشته .. باشد يا نداشته باشدباشد يا نداشته باشد

Page 60: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تاويل قرآن- تاويل قرآن2-22-2

�ول « به معناي فرجام ، �ول « به معناي فرجام ، واژه تاويل از ماده » ا واژه تاويل از ماده » ا مقصود كالم ومقصود كالم و

بار در بار در 1717رجوع به اصل آورده است . اين كلمه رجوع به اصل آورده است . اين كلمه قرآن بكار رفته است ولي كلمه تفسير فقط قرآن بكار رفته است ولي كلمه تفسير فقط يك بار در قرآن آمده از مجموع آيات بدست يك بار در قرآن آمده از مجموع آيات بدست

مي آيد : تاويل نوعي بازگرداندن معناي مي آيد : تاويل نوعي بازگرداندن معناي .. ظاهري به معناي باطني استظاهري به معناي باطني است

Page 61: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

:: ابن تيميه معتقد استابن تيميه معتقد است

صورت علمي لفظ ، تفسير مي باشد و حقيقت صورت علمي لفظ ، تفسير مي باشد و حقيقت ‌‌خارجي آن تاويل است بنابراين آگاهي از خارجي آن تاويل است بنابراين آگاهي از

تفسير همه آيات قرآن ممكن است و هيچ آيه تفسير همه آيات قرآن ممكن است و هيچ آيه اي از نظر معنا مبهم و غير قابل فهم نيست در اي از نظر معنا مبهم و غير قابل فهم نيست در

حالي كه تاويل برخي از آيات را جز خداوند حالي كه تاويل برخي از آيات را جز خداوند ..كسي نمي داندكسي نمي داند

Page 62: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

عالمه طباطبايي :عالمه طباطبايي :

تاويل اگرچه از جهت داللت ، مدلول آيه است تاويل اگرچه از جهت داللت ، مدلول آيه است ليكن به نوعي حكايت آيه محسوب مي شود به ليكن به نوعي حكايت آيه محسوب مي شود به طوري كه همواره بين آنها ارتباطي خاص وجود طوري كه همواره بين آنها ارتباطي خاص وجود

دارد . پس از تاويل هرچيزي ، حقيقتي است دارد . پس از تاويل هرچيزي ، حقيقتي است .. كه آن چيز از آن سرچشمه مي گيردكه آن چيز از آن سرچشمه مي گيرد

Page 63: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- باطن قرآن- باطن قرآن3-23-2

باطن معنايي است كه در پس ظاهر جاي باطن معنايي است كه در پس ظاهر جاي گرفته ، چه آن معناي باطن يكي يا بيشتر باشد گرفته ، چه آن معناي باطن يكي يا بيشتر باشد

و چه به معناي ظاهر نزديك باشد و براي و چه به معناي ظاهر نزديك باشد و براي ارتباط با آن نياز به واسطه نباشد يا آنكه ميان ارتباط با آن نياز به واسطه نباشد يا آنكه ميان

آن دو فاصله باشد و براي ارتباط ظاهر و آن دو فاصله باشد و براي ارتباط ظاهر و .. باطن نيازمند توضيح و ذكر قرينه باشيمباطن نيازمند توضيح و ذكر قرينه باشيم

Page 64: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مقدمات تفسير- مقدمات تفسير33

مقدمات ضروري تفسير عبارتند از :مقدمات ضروري تفسير عبارتند از :

- ايمان به رسالت پيامبر و قرآن - ايمان به رسالت پيامبر و قرآن 1-31-3

- علوم و قواعد زبان عربي- علوم و قواعد زبان عربي2-32-3

-تنزيل و شان نزول-تنزيل و شان نزول3-33-3

- علوم مقدماتي تفسير- علوم مقدماتي تفسير4-34-3

Page 65: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

‌‌- ضرورتهاي تفسيرعبارتند از :- ضرورتهاي تفسيرعبارتند از :44

- مفاهيم واژه ها- مفاهيم واژه ها1-41-4

واژه ها و الفاظ مهمترين ركن معني دهي هر واژه ها و الفاظ مهمترين ركن معني دهي هر گفتاري هستند . واژه شناس قرآن راغب گفتاري هستند . واژه شناس قرآن راغب

اصفهاني مي گويد واژه ها همانند آجرهاي يك اصفهاني مي گويد واژه ها همانند آجرهاي يك ساختمان هستند . بدست آوردن معناي ساختمان هستند . بدست آوردن معناي

مفردات الفاظ قرآن نخستين نياز مفسر در مفردات الفاظ قرآن نخستين نياز مفسر در .. دستيابي به معاني قرآن استدستيابي به معاني قرآن است

Page 66: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- بررسي وجوه معنايي- بررسي وجوه معنايي2-42-4

واژه اي كه در معناي مختلفي بكار برده مي شود واژه اي كه در معناي مختلفي بكار برده مي شود به آن مشترك معنوي مي گويند مثل حيوان و به آن مشترك معنوي مي گويند مثل حيوان و اگر واژه بدون داشتن چنين معناي گسترده با اگر واژه بدون داشتن چنين معناي گسترده با توجه به وضع هاي متعدد كه در معاني مختلف توجه به وضع هاي متعدد كه در معاني مختلف بكار رود به آن اشتراك لفظي مي گويند مثل بكار رود به آن اشتراك لفظي مي گويند مثل

جاسوسي جاسوسي همين كه به معني چشم ، چشمه ،همين كه به معني چشم ، چشمه ، .. و . . . استو . . . است

Page 67: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

‌‌- توجه به قرائن خارجي- توجه به قرائن خارجي5-45-4

از آيه )افال يتدبرون القرآن لوكان من عند غير الله از آيه )افال يتدبرون القرآن لوكان من عند غير الله لوجدوا فيه لوجدوا فيه

((8282اختالفا كثيرا( )نساء/اختالفا كثيرا( )نساء/

مفهوم آيه آن است كه هر چه منتسب به خداوند مفهوم آيه آن است كه هر چه منتسب به خداوند باشد با تناقض وباشد با تناقض و

تضاد روبرو نخواهد بودبدليل : تضاد روبرو نخواهد بودبدليل :

هماهنگي آيات جنبه تفسيري بعضي آيات نسبت به هماهنگي آيات جنبه تفسيري بعضي آيات نسبت به بعضي ديگربعضي ديگر

Page 68: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تاريخ و مكاتب تفسيري- تاريخ و مكاتب تفسيري55

- تاريخ تفسير- تاريخ تفسير1-51-5

تفسير از زمان پيامبر آغاز شده است و رسول تفسير از زمان پيامبر آغاز شده است و رسول خدا اولين مفسر قرآن بود كه به توضيح خدا اولين مفسر قرآن بود كه به توضيح

..مجمالت مي پرداختندمجمالت مي پرداختند

دكتر مساعد مسلم مي نويسد : شيوه و تربيت دكتر مساعد مسلم مي نويسد : شيوه و تربيت پيامبر براي پيروانش ، شيوه عملي براي پيامبر براي پيروانش ، شيوه عملي براي

..تفسير قرآن بودتفسير قرآن بود

Page 69: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مكاتب تفسيري- مكاتب تفسيري2-52-5

تفسير قرآن از دوران پيامبر آغاز شد و در طول تفسير قرآن از دوران پيامبر آغاز شد و در طول تاريخ مراحل مختلفي را پشت سر نهاد و تاريخ مراحل مختلفي را پشت سر نهاد و

. .مكاتب مختلف تفسيري شكل گرفتمكاتب مختلف تفسيري شكل گرفت

Page 70: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مكتب تفسير نبوي- مكتب تفسير نبوي1-2-51-2-5

روشن است كه در قرآن نياز به تفسير و تبيين روشن است كه در قرآن نياز به تفسير و تبيين دارد و خداوند اراده كرده است كه قرآن را ، دارد و خداوند اراده كرده است كه قرآن را ،

معلماني راستين باشد و از جانب او به مردم ، معلماني راستين باشد و از جانب او به مردم ، تعليم دهند. خداوند پيامبر را به عنوان مفسر تعليم دهند. خداوند پيامبر را به عنوان مفسر

معرفي كرده مي فرمايد: و ما ينطق عن معرفي كرده مي فرمايد: و ما ينطق عن ..الهوي ان هو اال وحي يوحيالهوي ان هو اال وحي يوحي

Page 71: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مكتب تفسير اهل بيت- مكتب تفسير اهل بيت2-2-52-2-5

اولين مكتب تفسيري را پيامبر تاسيس كرد و اولين مكتب تفسيري را پيامبر تاسيس كرد و پس از ارتحال ايشان ائمه اهل بيت كه پس از ارتحال ايشان ائمه اهل بيت كه

شايسته ترين و باال ترين جايگاه را در تفسير شايسته ترين و باال ترين جايگاه را در تفسير ..داشتند بنا نهادندداشتند بنا نهادند

Page 72: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مكتب تفسيري صحابه- مكتب تفسيري صحابه3-2-53-2-5

صحابه از پيامبر كه سرچشمه زالل وحي بود بهره صحابه از پيامبر كه سرچشمه زالل وحي بود بهره مي گرفتند و براساس استعداد و عطش خويش مي گرفتند و براساس استعداد و عطش خويش

..آنچه را مي خواستند از او در يافت ميكردندآنچه را مي خواستند از او در يافت ميكردند

استاد معرفت : چهار تن از صحابه در تفسير استاد معرفت : چهار تن از صحابه در تفسير ..مشهورندمشهورند

علي بن ابي طالب كه سر سلسله آنان است ، عبد علي بن ابي طالب كه سر سلسله آنان است ، عبد الله بن مسعود ، ابي بن كعب و عبد الله بن الله بن مسعود ، ابي بن كعب و عبد الله بن

..عباسعباس

Page 73: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

الف – نمونه اي از تفسير ابن عباسالف – نمونه اي از تفسير ابن عباس

در تفسير آيه : اولم يرو الذين كفروا ان در تفسير آيه : اولم يرو الذين كفروا ان � ففتقناها � ففتقناهاالسماوات و االرض كانت رتقا ....السماوات و االرض كانت رتقا

آيا كافران نديدند كه آسمانها و زمين به هم آيا كافران نديدند كه آسمانها و زمين به هم .. پيوسته بودند و ما آنها رااز يكديگر باز كرديمپيوسته بودند و ما آنها رااز يكديگر باز كرديم

گفته است )رتق سماوات( يعني نباريدن باران گفته است )رتق سماوات( يعني نباريدن باران ) رتق ارض( يعني نروييدن گياه و فتق عكس ) رتق ارض( يعني نروييدن گياه و فتق عكس

..آن استآن است

Page 74: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ب – منابع تفسير صحابهب – منابع تفسير صحابه

منابع تفسير صحابه عبارتند از : منابع تفسير صحابه عبارتند از :

مراجعه به قرآنمراجعه به قرآن

احاديث پيامبر احاديث پيامبر

شان نزول آياتشان نزول آيات

استفاده از محاورات عرباستفاده از محاورات عرب

Page 75: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ج – اجتهادج – اجتهاد

صحابه در مواردي به اجتهاد درتفسير پرداخته صحابه در مواردي به اجتهاد درتفسير پرداخته اندو بر اساس علم خويش الهام دروني به بيان اندو بر اساس علم خويش الهام دروني به بيان تفاهيم آيات پرداخته اند تفسير در دوره صحابه تفاهيم آيات پرداخته اند تفسير در دوره صحابه ، بسيار ساده بود و تمام آيات قرآن نيز تفسير ، بسيار ساده بود و تمام آيات قرآن نيز تفسير نشده همچنين تفسير به راي و اسرائيليات در نشده همچنين تفسير به راي و اسرائيليات در

..عرصه قرآنت را ه نيافتعرصه قرآنت را ه نيافت

Page 76: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مكتب تفسيري تابعين- مكتب تفسيري تابعين4-2-54-2-5

::تفسير تابعين داراي ويژگيهاي زير بوده استتفسير تابعين داراي ويژگيهاي زير بوده است

تفسير در آغاز ترتيبي و همراه با تعقل و اجتهاد تفسير در آغاز ترتيبي و همراه با تعقل و اجتهاد ..بودهبوده

بدليل عملكرد مردم به افسانه ها زمينه ورود بدليل عملكرد مردم به افسانه ها زمينه ورود .. اسرائيليات فراهم شداسرائيليات فراهم شد

توسعه اجتهاد موجب تفكيك علم تفسير ازساير توسعه اجتهاد موجب تفكيك علم تفسير ازساير ..علوم شدعلوم شد

Page 77: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير اجتهادي- تفسير اجتهادي5-2-55-2-5

پس از دوران تابعين ، تفسير اجتهادي پا به پس از دوران تابعين ، تفسير اجتهادي پا به عرصه حيات گذاشت و هركس به عرصه حيات گذاشت و هركس به

فراخورنگرش خود آيات قرآن را توضيح داد فراخورنگرش خود آيات قرآن را توضيح داد گروهي از مفسران با گرايشهاي مختلف ادبي، گروهي از مفسران با گرايشهاي مختلف ادبي،

بالغي ، كالمي، فقهي، فلسفي، عرفاني و ... بالغي ، كالمي، فقهي، فلسفي، عرفاني و ... ..هر يك ميدان دار نوعي از تفسير گرديدهر يك ميدان دار نوعي از تفسير گرديد

Page 78: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير جامع- تفسير جامع6-2-56-2-5

در اين نوع تفسير جنبه هاي مختلف شامل امور در اين نوع تفسير جنبه هاي مختلف شامل امور لغوي ، صرفي ، اشتقاقي، نحوي، بياني ، لغوي ، صرفي ، اشتقاقي، نحوي، بياني ،

كالمي، اصولي، فقهي، اسباب نزول و بكار كالمي، اصولي، فقهي، اسباب نزول و بكار گيري همه اصول و قواعد و مباني تفسيري گيري همه اصول و قواعد و مباني تفسيري

..مورد توجه قرار مي گيردمورد توجه قرار مي گيرد

Page 79: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- جامع البيان تاليف محمد بن جرير - جامع البيان تاليف محمد بن جرير 1-1-61-1-6 طبريطبري

گفته اند او ميان عقل و نقل جمع كرد و تفسير گفته اند او ميان عقل و نقل جمع كرد و تفسير او از مهمترين منابع تفسير نقلي است و او از مهمترين منابع تفسير نقلي است و

..اهميت به سزايي به عقل داده استاهميت به سزايي به عقل داده است

اودر تفسير آيه به بررسي آزاد منشانه پرداختند و اودر تفسير آيه به بررسي آزاد منشانه پرداختند و ..از آثار ابن عباس پيروي كرده استاز آثار ابن عباس پيروي كرده است

Page 80: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير المنار تاليف محمد عبده- تفسير المنار تاليف محمد عبده2-1-62-1-6

اهتمام عبده به تفسير قرآن ، گشايشي الهي در اهتمام عبده به تفسير قرآن ، گشايشي الهي در نهضت ديني و انقالب تشريعي بود كه براي نهضت ديني و انقالب تشريعي بود كه براي مسلمانان بهره هاي فراواني درپيشرفت و مسلمانان بهره هاي فراواني درپيشرفت و

..اصالح عصر جديد به همراه داشتاصالح عصر جديد به همراه داشت

تفسير المنار از تفاسير اجتماعي اهل سنت تفسير المنار از تفاسير اجتماعي اهل سنت .. استاست

Page 81: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفاسير شيعه- تفاسير شيعه2-62-6

يكي از مهمترين تفاسير كهن شيعي تفسير زير استيكي از مهمترين تفاسير كهن شيعي تفسير زير است

- مجمع البيان تاليف ابو علي طوسي- مجمع البيان تاليف ابو علي طوسي1-2-61-2-6

دكتر مساعد مسلم مي نويسد : اين تفسير آراء دكتر مساعد مسلم مي نويسد : اين تفسير آراء شيعه را در احكام نقل مي كند و استداللهاي شيعه را در احكام نقل مي كند و استداللهاي

ممكن را مي آورد و تا صحت راي اماميه خطاي ممكن را مي آورد و تا صحت راي اماميه خطاي ديگران را اثبات نمايد. البته اين تفسير متعرض ديگران را اثبات نمايد. البته اين تفسير متعرض

..همه آيات مي شودهمه آيات مي شود

Page 82: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- الميزان ، تاليف عالمه سيد محمد - الميزان ، تاليف عالمه سيد محمد 2-2-62-2-6حسين طباطباييحسين طباطبايي

يكي از تفاسير ممتاز معاصر ،الميزان است كه يكي از تفاسير ممتاز معاصر ،الميزان است كه عالوه بر همه امتيازات ديگر بيان گذار شيوه عالوه بر همه امتيازات ديگر بيان گذار شيوه

نويني در تفسير است كه از آن به عنوان نويني در تفسير است كه از آن به عنوان ..تفسير قرآن به قرآن ياد مي شودتفسير قرآن به قرآن ياد مي شود

مولف با اشراف به ابعاد مختلف اثري ناظر به مولف با اشراف به ابعاد مختلف اثري ناظر به ..تمام عرصه هاي انديشه زمان خود عرضه كردتمام عرصه هاي انديشه زمان خود عرضه كرد

Page 83: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- روش تفسير- روش تفسير77

آنچه تا كنون بيشتر مورد توجه بوده تفسير ترتيبي آنچه تا كنون بيشتر مورد توجه بوده تفسير ترتيبي ..استاست

- تفسير ترتيبي- تفسير ترتيبي1-71-7

اين نوع تفسير ، شرح و توضيح آيات قرآن به اين نوع تفسير ، شرح و توضيح آيات قرآن به ترتيب قرآن كه از سوره حمد شروع و سوره ترتيب قرآن كه از سوره حمد شروع و سوره

.. ناس ختم مي شودناس ختم مي شود

دكتر محمد حجتي : درك صحيح قرآن جز از دكتر محمد حجتي : درك صحيح قرآن جز از ..طريق تفسير ترتيبي ممكن نيستطريق تفسير ترتيبي ممكن نيست

Page 84: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير موضوعي- تفسير موضوعي2-72-7

برخي از انديشمندان ، تفسير موضوعي برخي از انديشمندان ، تفسير موضوعي را مطرح كرده و آن را يكي از تياز هاي را مطرح كرده و آن را يكي از تياز هاي

اساسي اين عصر خوانده انداساسي اين عصر خوانده اند

Page 85: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

تفسير موضوعي را به سه قسم تقسيم كرده تفسير موضوعي را به سه قسم تقسيم كرده ::انداند

معرفتيمعرفتي

عصري يا عينيعصري يا عيني

سوره ايسوره اي

Page 86: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير موضوعي معرفتي- تفسير موضوعي معرفتي1-2-71-2-7

بيشترين تفاسير موضوعي به همين سياق تاليف بيشترين تفاسير موضوعي به همين سياق تاليف شده اند. مفسر موضوعاتي مانند : انفاق ، شده اند. مفسر موضوعاتي مانند : انفاق ،

شفاعت و ... از قرآن بدست مي آورد و آياتي شفاعت و ... از قرآن بدست مي آورد و آياتي كه در سوره هاي مختلف درباره آن موضوع كه در سوره هاي مختلف درباره آن موضوع

وجود دارد و جمع آوري و تحليل مي كند و در وجود دارد و جمع آوري و تحليل مي كند و در اهميت ، تاريخ ، نتايج اهميت ، تاريخ ، نتايج نهايت درباره علل،نهايت درباره علل،

..وفصول آن اظهار نظر مي كندوفصول آن اظهار نظر مي كند

Page 87: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير موضوعي عصري- تفسير موضوعي عصري2-2-72-2-7

از نظر آيت الله سيد محمد باقر صدر ، تفسير از نظر آيت الله سيد محمد باقر صدر ، تفسير عيني يا عصري ، نوعي تفسير موضوعي قرآن عيني يا عصري ، نوعي تفسير موضوعي قرآن

است كه بهترين روش توجه به مسائل زمان است كه بهترين روش توجه به مسائل زمان خود را بيان مي كند بطوريكه موضوع تفسير خود را بيان مي كند بطوريكه موضوع تفسير

را از زمان و اجتماع اخذ مي كنيم و نظر قرآن را از زمان و اجتماع اخذ مي كنيم و نظر قرآن ..را درباره آن بررسي مي نماييمرا درباره آن بررسي مي نماييم

Page 88: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفسير موضوعي سوره اي- تفسير موضوعي سوره اي3-2-73-2-7

در اين نوع تفسير آيات هر سوره را بر اساس در اين نوع تفسير آيات هر سوره را بر اساس موضوعاتي كه در آن سوره آمده است تقسيم موضوعاتي كه در آن سوره آمده است تقسيم

بندي كرده و چند اصل و قاعده را از آن بندي كرده و چند اصل و قاعده را از آن استخراج مي كنيم مانند تفسير )) االساس فی استخراج مي كنيم مانند تفسير )) االساس فی

..التفسير(( اثر سعيد حوiاءالتفسير(( اثر سعيد حوiاء

Page 89: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفاوتهاي تفسير موضوعي و ترتيبي- تفاوتهاي تفسير موضوعي و ترتيبي3-73-7

: : برخي از تفاوتها عبارتند ازبرخي از تفاوتها عبارتند از

تمام مقصد اين است كه تمام مقصد اين است كه در تفسير موضوعي ،در تفسير موضوعي ،مراد قرآن را درباره موضوع مورد بحث بدست مراد قرآن را درباره موضوع مورد بحث بدست

آوريم اما در تفسير ترتيبي مقصود اصلي آوريم اما در تفسير ترتيبي مقصود اصلي ..بدست آوردن مفهوم يك آيه استبدست آوردن مفهوم يك آيه است

در ترتيبي ، ترتيب آيات مراعات مي شود ولي در در ترتيبي ، ترتيب آيات مراعات مي شود ولي در ..موضوعي ترتيب مد نظر نيستموضوعي ترتيب مد نظر نيست

Page 90: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مراحل و فوائد تفسير عصري- مراحل و فوائد تفسير عصري4-74-7

تفسير عصري دو مرحله دارد: مرحله بررسي و تفسير عصري دو مرحله دارد: مرحله بررسي و جستجو در يك موضوع از مسائل روز جامعه و جستجو در يك موضوع از مسائل روز جامعه و فرآورده هاي جديد فكري و مرحله عرضه اين فرآورده هاي جديد فكري و مرحله عرضه اين

..موضوعات بر قرآن و گرفتن پاسخ آنموضوعات بر قرآن و گرفتن پاسخ آن

Page 91: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

برخي از فوائد مهم اين تفسير :برخي از فوائد مهم اين تفسير :

انسان ، تكامل را در تمام ميدانهاي زندگي انسان ، تكامل را در تمام ميدانهاي زندگي -1 -1.. ناديده نمي گيردناديده نمي گيرد

زمينه مناسبي براي نظريه جامع قرآن فراهم زمينه مناسبي براي نظريه جامع قرآن فراهم -2 -2..مي شودمي شود

تفسير از حالت تكراري بيرون مي آيد و همانند تفسير از حالت تكراري بيرون مي آيد و همانند -3 -3..زمان و مسائل آن نو مي شودزمان و مسائل آن نو مي شود

با اين روش بين جاودانگي قرآن و مسائل جديد با اين روش بين جاودانگي قرآن و مسائل جديد -4 -4..جمع مي شودجمع مي شود

Page 92: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مرور اجمالي بر چند تفسير - مرور اجمالي بر چند تفسير 88

- تفاسير ماثور يا روايي- تفاسير ماثور يا روايي1-81-8

- الصافي:- الصافي:1-1-81-1-8

اين تفسير نگارش مال محسن فيض كاشاني اين تفسير نگارش مال محسن فيض كاشاني قمري است او اين تفسير را به قمري است او اين تفسير را به 10911091متوفي متوفي

زبان عربي نوشته و تمام آيات قرآن را با ذكر زبان عربي نوشته و تمام آيات قرآن را با ذكر روايات تفسيري شرح داده است.روايات تفسيري شرح داده است.

Page 93: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

البرهان في تفسير القرآنالبرهان في تفسير القرآن‌2-1-8‌2-1-8

اين تفسير تاليف سيد هاشم حسيني بحراني اين تفسير تاليف سيد هاشم حسيني بحراني قمري است و به زبان عربي قمري است و به زبان عربي 11071107متوفي متوفي

است . گفته شده است گرچه در اين كتاب است . گفته شده است گرچه در اين كتاب روايات ضعيف هم آمده است ولي در روايات ضعيف هم آمده است ولي در

گردآوري روايات تفسيري اهتمام فراواني به گردآوري روايات تفسيري اهتمام فراواني به ..خرج داده استخرج داده است

Page 94: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نور الثقلين:- نور الثقلين:3-1-83-1-8

عبد علي ابن جمعه حويزي از علماي قرن عبد علي ابن جمعه حويزي از علماي قرن يازدهم اين تفسير را به زبان عربي تاليف يازدهم اين تفسير را به زبان عربي تاليف

كرده است. او كوشيده است تا راويات را از كرده است. او كوشيده است تا راويات را از منابع مختلف نقل كند ولي به نقد و بررسي منابع مختلف نقل كند ولي به نقد و بررسي

..پرداخته استپرداخته است

Page 95: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

-تفاسير ادبي-تفاسير ادبي2-82-8

- جوامع الجامع- جوامع الجامع1-2-81-2-8

اين تفسير تاليف امين االسالم طبرسي از علماي اين تفسير تاليف امين االسالم طبرسي از علماي بزرگ شيعه است كه در آن به نكات ادبي ، بزرگ شيعه است كه در آن به نكات ادبي ،

شناخت واژگان و نكات بالغي توجه شده شناخت واژگان و نكات بالغي توجه شده ..استاست

Page 96: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- الكشاف عن حقائق غوامض - الكشاف عن حقائق غوامض 2-2-82-2-8الترتيل:الترتيل:

538538اين تفسير تاليف جار الله زمحشري متوفي اين تفسير تاليف جار الله زمحشري متوفي قمري است . از علماي اهل سنت است و قمري است . از علماي اهل سنت است و حنفي مذهب و به زبان عربي نگاشته شده حنفي مذهب و به زبان عربي نگاشته شده

.. استاست

او با سلطه بر زبان عربي به نكات لغوي ، كالمي او با سلطه بر زبان عربي به نكات لغوي ، كالمي ، ادبي، مانند : صرف ، نحو و لغت و بالغت ، ادبي، مانند : صرف ، نحو و لغت و بالغت

..پرداخته است و مورد توجه علما استپرداخته است و مورد توجه علما است

Page 97: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفاسير فلسفي - تفاسير فلسفي 3-83-8

- تفسير ابن سينا- تفسير ابن سينا1-3-81-3-8

بو علي سينا از علماي بزرگ شيعي است كه آثار بو علي سينا از علماي بزرگ شيعي است كه آثار كالم ، كالم ، گرانقدري در زمينه هاي مختلف فلسفه ،گرانقدري در زمينه هاي مختلف فلسفه ،

طب ، تفسير ، عرفان بجاي گذاشته است . او طب ، تفسير ، عرفان بجاي گذاشته است . او تعدادي از آيات قرآن را با مشرب فلسفي خود تعدادي از آيات قرآن را با مشرب فلسفي خود

..تفسير كرده استتفسير كرده است

Page 98: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفاسير عرفاني- تفاسير عرفاني4-84-8

- لطائف االشارات- لطائف االشارات1-4-81-4-8

اين تفسير توسط ابوالقاسم قشيري كه شافعي اين تفسير توسط ابوالقاسم قشيري كه شافعي بوده است نگارش يافته است . اين تفسير بر بوده است نگارش يافته است . اين تفسير بر

..اساس اشارات و اسرار تدوين شده استاساس اشارات و اسرار تدوين شده است

Page 99: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- كشف االسرار وعده االبرار- كشف االسرار وعده االبرار2-4-82-4-8

ابوالفضل ميبدي از عرفاي قرن ششم است . ابوالفضل ميبدي از عرفاي قرن ششم است . اين تفسير به تفسير خواجه عبد الله انصاري اين تفسير به تفسير خواجه عبد الله انصاري

نيز مشهور است . مولف در آغاز اشاره كرده نيز مشهور است . مولف در آغاز اشاره كرده ..كه بر گرفته از تفسير خواجه عبد الله استكه بر گرفته از تفسير خواجه عبد الله است

در اين تفسير طي سه مرحله مجموعه ای از در اين تفسير طي سه مرحله مجموعه ای از مطالب عرفاني بر اساس مذهب شافعي را مطالب عرفاني بر اساس مذهب شافعي را

..مطرح مي كندمطرح مي كند

Page 100: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفاسير اجتماعي تربيتي- تفاسير اجتماعي تربيتي5-85-8

- المنار- المنار1-5-81-5-8

اين تفسير شامل قسمتي از قرآن است، اين تفسير شامل قسمتي از قرآن است، درسهايي است كه شيخ محمد عبده در درسهايي است كه شيخ محمد عبده در

دانشگاه االزهر ارائه كرد و شاگرد او رشيد دانشگاه االزهر ارائه كرد و شاگرد او رشيد رضا در نشريه المنار منتشر كرده و اين تفسير رضا در نشريه المنار منتشر كرده و اين تفسير

بدليل محتواي اجتماعي و تربيتي و دوري از بدليل محتواي اجتماعي و تربيتي و دوري از امور ناروا از تفاسير مقبول جامعه اسالمي امور ناروا از تفاسير مقبول جامعه اسالمي

..استاست

Page 101: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- في ظالل القرآن- في ظالل القرآن2-5-82-5-8

اين تفسير توسط سيد قطب از شاگردان مكتب اين تفسير توسط سيد قطب از شاگردان مكتب شيخ محمد عبده نگاشته شده و برامور شيخ محمد عبده نگاشته شده و برامور اجتماعي و جهاد تاكيد دارد . سيد قطب اجتماعي و جهاد تاكيد دارد . سيد قطب كوشيده است تا حد ممكن از ورود امور كوشيده است تا حد ممكن از ورود امور

ناصواب و اسرائيليان به تفسير خود جلو گيري ناصواب و اسرائيليان به تفسير خود جلو گيري ..كندكند

Page 102: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- پرتويي از قرآن- پرتويي از قرآن3-5-83-5-8

آيت الله طالقاني نويسنده اين تفسير مي باشد . آيت الله طالقاني نويسنده اين تفسير مي باشد . اين تفسير شامل سوره جزء سي قرآن و آيات اين تفسير شامل سوره جزء سي قرآن و آيات اول تا قسمتي از سوره نساء است . ايشان به اول تا قسمتي از سوره نساء است . ايشان به نكات اخالقي و تربيتي اشاره كرده و برخي از نكات اخالقي و تربيتي اشاره كرده و برخي از نكات تمثيلي را به شيوه اي ابتكاري بيان كرده نكات تمثيلي را به شيوه اي ابتكاري بيان كرده

..استاست

Page 103: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تفاسير جامع - تفاسير جامع 6-86-8

- مجمع البيان- مجمع البيان1-6-81-6-8

از طرفي با نظمي قابل تحسين به تبين آيات از طرفي با نظمي قابل تحسين به تبين آيات قرآن پرداخته است . مكي و مدني ، اختالف قرآن پرداخته است . مكي و مدني ، اختالف

لغت ، اعراب ، شان لغت ، اعراب ، شان قرائات و نقد آن ،قرائات و نقد آن ،نزول ،ثواب قرائت و معنا از بخشهاي مختلف نزول ،ثواب قرائت و معنا از بخشهاي مختلف

..اين تفسير ارزشمند استاين تفسير ارزشمند است

Page 104: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- روض الجنان و روح الجنان- روض الجنان و روح الجنان2-6-82-6-8

شيخ ابو الفتح رازي از علماي بر جسته قرن شيخ ابو الفتح رازي از علماي بر جسته قرن ششم اين تفسير را به زبان فارسي نگاشته ششم اين تفسير را به زبان فارسي نگاشته است . در اين تفسير مباحث لغوي ، فضيلت است . در اين تفسير مباحث لغوي ، فضيلت

مكي و مدني و مباحث فقهي مطرح مكي و مدني و مباحث فقهي مطرح ، ،قرائتقرائت..شده استشده است

Page 105: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مفاتيح الغيب- مفاتيح الغيب3-6-83-6-8

فخر رازي اين تفسير را به زبان عربي نگاشته فخر رازي اين تفسير را به زبان عربي نگاشته است و به مباحث كالمي ، بالغي و فلسفي است و به مباحث كالمي ، بالغي و فلسفي ..پرداخته او به امام المشکكين مشهور استپرداخته او به امام المشکكين مشهور است

شبهات مختلفي را در آن مطرح كرده و با ديد شبهات مختلفي را در آن مطرح كرده و با ديد ..مذهبي خاص شافعي اشعري بررسي مي كندمذهبي خاص شافعي اشعري بررسي مي كند

Page 106: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- الميزان في تفسير القرآن- الميزان في تفسير القرآن4-6-84-6-8

از عالمه طباطبايي است كه به شيوه قرآن به از عالمه طباطبايي است كه به شيوه قرآن به قرآن و به زبان عربي تدوين شده البته قرآن و به زبان عربي تدوين شده البته

..دانشمندان به ترجمه آن همت ورزيده انددانشمندان به ترجمه آن همت ورزيده اند

عالمه در اين تفسير به طرح مباحث فلسفي ، عالمه در اين تفسير به طرح مباحث فلسفي ، ..ادبي ، مذهبي ، اجتماعي و علمي پرداخته استادبي ، مذهبي ، اجتماعي و علمي پرداخته است

لغت و گفتار لغت و گفتار نيز توجه به سياق و استفاده از تاريخ ،نيز توجه به سياق و استفاده از تاريخ ،..ديگر مفسران شده استديگر مفسران شده است

Page 107: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل پنجمفصل پنجم

Page 108: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

لطائفسورهحمد

لطايفياز آياتقرآن

لطائفسورهحمددر

نماز

حکمتختم قرآن

بامعوذتين

لطائفسورهکوثر

نکته هاياخالقي

وتربيتي

نظريهعالمه

طباطبايي

محتوايسورهحمد

مفهومحمد

نظريهصدرا

لطافتترکيب

لطافتکلمات

التفاتدر

سورهحمد

اساسعلومقرآن

تاثيربر

قلبو روح

نظريهطبري

نظريهفخررازي

توحيد

معاد

نبوت

Page 109: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

لطايفي از آيات قرآنلطايفي از آيات قرآن

كه آن سرشار از نكات لطيف و برتري هاي كه آن سرشار از نكات لطيف و برتري هاي لفظي ومعنوي است . امام فخر رازي درباره لفظي ومعنوي است . امام فخر رازي درباره امتيازات بياني قرآن نسبت به اشعار اعراب امتيازات بياني قرآن نسبت به اشعار اعراب

مطالبي دارد از جمله اينكه فصاحت عرب مطالبي دارد از جمله اينكه فصاحت عرب غالبا در توصيف امور محسوس است و قرآن غالبا در توصيف امور محسوس است و قرآن

..سرشار از تعاليم عالي اخالقي استسرشار از تعاليم عالي اخالقي است

Page 110: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

لطائف سوره حمد در نمازلطائف سوره حمد در نماز

محتواي سوره حمد، اركان اسالم ، ايمان و محتواي سوره حمد، اركان اسالم ، ايمان و احسان است و ستون نماز است . مفسران احسان است و ستون نماز است . مفسران

.. نكات بسياري را در عظمت آن بيان كرده اندنكات بسياري را در عظمت آن بيان كرده اند

- تاثير بر قلب و روح- تاثير بر قلب و روح1-21-2

روايت: سوره حمد سري عجيب دارد كه به قلب روايت: سوره حمد سري عجيب دارد كه به قلب قاري و شنونده آن آسايش رواني و تثبيت قاري و شنونده آن آسايش رواني و تثبيت

..ايمان مي نمايدايمان مي نمايد

Page 111: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- اساس علوم قرآن سه چيز است:- اساس علوم قرآن سه چيز است:2-22-2

..توحيد ، ياد آوري و تذكر و احكامتوحيد ، ياد آوري و تذكر و احكام

سوره فاتحه الكتاب ام القرآن است زيرا هر سه سوره فاتحه الكتاب ام القرآن است زيرا هر سه قسم مذكور در آن وجود دارد و سوره اخالص قسم مذكور در آن وجود دارد و سوره اخالص

ثلث قرآن است زيرا در بر دارنده يكي از ثلث قرآن است زيرا در بر دارنده يكي از ..اقسام سه گانه يعني توحيد استاقسام سه گانه يعني توحيد است

Page 112: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- التفات در سوره حمد- التفات در سوره حمد3-23-2

خداوند لفظ غايب را براي حمد و لفظ حاضر را خداوند لفظ غايب را براي حمد و لفظ حاضر را براي عبادت بركزيد تا حالت گفتگو را به انسان براي عبادت بركزيد تا حالت گفتگو را به انسان

بياموزد زيرا رتبه حمد از رتبه عبادت پايين تر بياموزد زيرا رتبه حمد از رتبه عبادت پايين تر است بدليل اينكه انسان همتاي خود را حمد است بدليل اينكه انسان همتاي خود را حمد

..مي كند ولي عبادت نمي كندمي كند ولي عبادت نمي كند

Page 113: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- لطافت كلمات- لطافت كلمات4-24-2

اياك نعبد و اياك نستعيناياك نعبد و اياك نستعين

..عبد موجود با شعور است و مالكش خداستعبد موجود با شعور است و مالكش خداست

تمام كساني كه در آسمانها و زمين هستند بنده تمام كساني كه در آسمانها و زمين هستند بنده ((9393اويند.)مريم/اويند.)مريم/

استعانت از ريشه ))عون (( به معناي مطلق استعانت از ريشه ))عون (( به معناي مطلق ..نصرت و ياري كردن استنصرت و ياري كردن است

Page 114: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- لطافت تركيب- لطافت تركيب5-25-2

از آغاز سوره تا جمله مالك يوم الدين بيان از آغاز سوره تا جمله مالك يوم الدين بيان كماالت الهي است و اعتراف به اينكه جز او كماالت الهي است و اعتراف به اينكه جز او

هيچ موجودي سزاوار خضوع و خطاب نيست. هيچ موجودي سزاوار خضوع و خطاب نيست. آنگاه كه به همه اين معارف ايمان آورد چنين آنگاه كه به همه اين معارف ايمان آورد چنين

كسي از غيب به حضور آمده خود را در محضر كسي از غيب به حضور آمده خود را در محضر خداي سبحان مي بيند و لياقت تخاطب مي خداي سبحان مي بيند و لياقت تخاطب مي

..يابديابد

Page 115: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه صدرا- نظريه صدرا6-26-2صدرالمتالهين مي نويسد: سوره مباركه حمد با مقدمه اي كه در صدرالمتالهين مي نويسد: سوره مباركه حمد با مقدمه اي كه در

نماز بدان افزوده مي شود به روي هم هشت بخش را نماز بدان افزوده مي شود به روي هم هشت بخش را ..تشكيل مي دهد كه با در هاي بهشت مرتبط استتشكيل مي دهد كه با در هاي بهشت مرتبط است

معرفتمعرفتذكرذكر

شكرشكررجاءرجاءخوفخوف

اخالصاخالصدعاوتضرعدعاوتضرع

اقتداء به ارواح پاكاقتداء به ارواح پاك

Page 116: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مفهوم حمد- مفهوم حمد7-27-2

حمد در برابر صاحب كمالي است كه داراي عقل حمد در برابر صاحب كمالي است كه داراي عقل و انديشه باشد مدح مقابل ذم است و درباره و انديشه باشد مدح مقابل ذم است و درباره غير عاقل نيز به كار مي رود.الحمدلله يعني غير عاقل نيز به كار مي رود.الحمدلله يعني

جميع انواع ستايش ها مختص ذات الهي جميع انواع ستايش ها مختص ذات الهي .. استاست

الحمدلله سر توحيد خاص بلكه اخص خواص الحمدلله سر توحيد خاص بلكه اخص خواص ..استاست

Page 117: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- محتواي سوره حمد- محتواي سوره حمد8-28-2

سوره حمد مباني سه گانه شناخت يعني توحيد ، سوره حمد مباني سه گانه شناخت يعني توحيد ، ..نبوت و معاد را ترسيم كرده استنبوت و معاد را ترسيم كرده است

توحيد: بيان الوهيت ، ربوبيت در رحمانيت خداوند توحيد: بيان الوهيت ، ربوبيت در رحمانيت خداوند ..استاست

معاد : كه نشان دهنده حاكميت مطلق خداوند و معاد : كه نشان دهنده حاكميت مطلق خداوند و ..ضرورت استمداد از اوستضرورت استمداد از اوست

نبوت: ارائه راه مستقيم و بيان كننده الگوي صحيح نبوت: ارائه راه مستقيم و بيان كننده الگوي صحيح ..آن استآن است

Page 118: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه عالمه طباطبايي- نظريه عالمه طباطبايي9-29-2سوره حمد در بردارنده همه علوم بشري است ، سوره حمد در بردارنده همه علوم بشري است ،

قسم است: قسم است:44علومي كه اديان بيان كرده اند علومي كه اديان بيان كرده اند - علم اصول دين شناخت- علم اصول دين شناخت11

الف- شناخت خدا الحمدلله رب العالمينالف- شناخت خدا الحمدلله رب العالمينب- شناخت پيامبران انعمت عليهمب- شناخت پيامبران انعمت عليهمج- شناخت معاد مالك يوم الدين ج- شناخت معاد مالك يوم الدين

اياك نعبد اياك نعبد- علم عبادت- علم عبادت22 اياك نستعين اياك نستعين- علم سلوك- علم سلوك33 صراط الذين صراط الذين- علم قصص- علم قصص44

Page 119: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نكته هاي اخالقي و تربيتي- نكته هاي اخالقي و تربيتي10-210-2

كسي كه اسماء حسناي الهي را درك نكرد كسي كه اسماء حسناي الهي را درك نكرد سزاوار حضور در محضر خدا نيست گرچه سزاوار حضور در محضر خدا نيست گرچه

..خداوند مشهود مطلق استخداوند مشهود مطلق است

در نظام هستي هيچ موجودي نه مي تواند در در نظام هستي هيچ موجودي نه مي تواند در جاي خود راکد بايستد و به سوي خدا حركت جاي خود راکد بايستد و به سوي خدا حركت

نكند و نه مي تواند براي سير وجودي خود راه نكند و نه مي تواند براي سير وجودي خود راه ديگري برگزيند كه به مهر و قهر الهي منتهي ديگري برگزيند كه به مهر و قهر الهي منتهي

..نگرددنگردد

Page 120: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- لطافت سوره كوثر- لطافت سوره كوثر11-211-2

::در تفسير نوين آمده استدر تفسير نوين آمده است

خداوند از جسارت كفار كه در غياب پيغمبر او را خداوند از جسارت كفار كه در غياب پيغمبر او را ..ابتر خواندند خبر دادابتر خواندند خبر داد

خداوند كوثر را معين نكرد تا همه خير هاي كثير خداوند كوثر را معين نكرد تا همه خير هاي كثير ..را شامل شودرا شامل شود

..خداوند او را به زوال ترس و فقر اميد وار كردخداوند او را به زوال ترس و فقر اميد وار كرد

..مژده به پيامبر كه دشمنانش نابود مي شوندمژده به پيامبر كه دشمنانش نابود مي شوند

Page 121: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- حكمت ختم قرآن با معوذتين- حكمت ختم قرآن با معوذتين12-212-2

- نظريه طبري- نظريه طبري1-12-21-12-2

چون قرآن نعمت است و مورد حسد قرار مي چون قرآن نعمت است و مورد حسد قرار مي -1 -1..گيرد . اين سوره موجب خاموشي آتش خداستگيرد . اين سوره موجب خاموشي آتش خداست

..تا نيكويي در آغاز و انجام آن تحقق يابدتا نيكويي در آغاز و انجام آن تحقق يابد -2 -2

قاري با استعاذه آغاز مي كند و خداوند اين دو قاري با استعاذه آغاز مي كند و خداوند اين دو -3 -3سوره راقرار داد تا نتيجه )ايمني از شرور( سوره راقرار داد تا نتيجه )ايمني از شرور(

..محقق گرددمحقق گردد

Page 122: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه فخر رازي- نظريه فخر رازي2-12-22-12-2

در سوره فلق فقط يك نام پروردگار )رب الفلق( در سوره فلق فقط يك نام پروردگار )رب الفلق( براي استعاذه ذكر شده و در سوره ناس براي استعاذه ذكر شده و در سوره ناس

)رب ، ملك ، اله( جهت آن است كه مطلوب )رب ، ملك ، اله( جهت آن است كه مطلوب در سوره فلق سالمت جان و بدن و در سوره در سوره فلق سالمت جان و بدن و در سوره ناس سالمت دين است و ضرر ديني بزرگتر از ناس سالمت دين است و ضرر ديني بزرگتر از

..ضرر دنيوي استضرر دنيوي است

Page 123: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل ششمفصل ششم

Page 124: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

محکمو

تشابه

عالمانبه

تاويلآيات

متاشبه

اقسامتشابه

حروفمقطعه

تشابهلفظي

ومعنوي

تشابهمعنوي

تشابهلفظي

حکمتآياتتشابه

نظراتدانشمندان

نظريهطبرسي

نظريهسيوطي

نظريهزرقاني

نظريهديگر

نظريهعبده

نظريهميرمحمدي

نظريهزرقاني

نظرعالمه

طباطبايي

عالمهطباطبايي

Page 125: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

محققان و مفسران تقسيمات گوناگوني را براي محققان و مفسران تقسيمات گوناگوني را براي آيات قرآن بيان کرده اند که يکي از آنها آيات قرآن بيان کرده اند که يکي از آنها

تقسيمات آيات به محکم و متشابه است. در تقسيمات آيات به محکم و متشابه است. در ..آيات قرآن هم اين تقسيم آمده استآيات قرآن هم اين تقسيم آمده است

Page 126: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

نظرات دانشمنداننظرات دانشمندان

درباره اصطالح محکم و متشابه نظرات متعددي درباره اصطالح محکم و متشابه نظرات متعددي ..مطرح شده استمطرح شده است

مي نويسدمي نويسدنظريه زرقانينظريه زرقاني ::

لغو يون ماده حکام را در معاني فراواني به کار لغو يون ماده حکام را در معاني فراواني به کار ))))برده اند که به يک چيز بر مي گردد و آن منع برده اند که به يک چيز بر مي گردد و آن منع

است و ماده تشابه را بر مشارکت در همانندي و است و ماده تشابه را بر مشارکت در همانندي و هم شکلي که غالبا موجب اشتباه مي شود به کار هم شکلي که غالبا موجب اشتباه مي شود به کار

((.((.می برندمی برند

Page 127: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه سيوطي - نظريه سيوطي2-12-1

مي گويد محکم آيه اي را گويند که معناي آن مي گويد محکم آيه اي را گويند که معناي آن معقول و قابل فهم باشد و متشابه عکس آن معقول و قابل فهم باشد و متشابه عکس آن است مانند عدد رکعات نماز و اختصاص روزه است مانند عدد رکعات نماز و اختصاص روزه

..به ماه رمضانبه ماه رمضان

مشکل نيز بر آيه اي اطالق مي شود که دريافت مشکل نيز بر آيه اي اطالق مي شود که دريافت معناي آن با دشواري و دقت و توجه به قرائن معناي آن با دشواري و دقت و توجه به قرائن

..بدست آمده استبدست آمده است

Page 128: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه طبرسي - نظريه طبرسي3-13-1

محکم آن است که زمان تاويل آن معين باشد محکم آن است که زمان تاويل آن معين باشد ..ولي متشابه چنين نيست مانند قيام ساعتولي متشابه چنين نيست مانند قيام ساعت

- نظريه عالمه طباطبايي - نظريه عالمه طباطبايي4-14-1

آيات متشابه بر معنايي داللت مي کنند که مورد آيات متشابه بر معنايي داللت مي کنند که مورد شک و ترديد است و اين ترديد در معاني است شک و ترديد است و اين ترديد در معاني است

که با معاني آيات محکم هماهنگ و مناسب که با معاني آيات محکم هماهنگ و مناسب ..نيستندنيستند

Page 129: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

حکمت آيات متشابه در قرآنحکمت آيات متشابه در قرآن

خداوند در قرآن تصريح فرموده است که اگر خداوند در قرآن تصريح فرموده است که اگر قرار بود همه انسانها باالجبار در برابر ما قرار بود همه انسانها باالجبار در برابر ما

تسليم شوند آنها را وادار به تسليم مي تسليم شوند آنها را وادار به تسليم مي کرديم. اين حکمت الهي که بر مشيت نا کرديم. اين حکمت الهي که بر مشيت نا

متناهي استوار است بر اين قرار گرفته است متناهي استوار است بر اين قرار گرفته است که آيات متشابه در کنار آيات محکم قرار که آيات متشابه در کنار آيات محکم قرار

..گيرندگيرند

Page 130: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه عالمه طباطبايي - نظريه عالمه طباطبايي1-21-2

::آيات متشابه داراي فوائدي استآيات متشابه داراي فوائدي است

موجب تشويق دانشمندان به بحث و بررسي استموجب تشويق دانشمندان به بحث و بررسي است ..

اگر همه آيات محکم بودند برتري هاي آيات شناخته اگر همه آيات محکم بودند برتري هاي آيات شناخته . .نمي شدنمي شد

فهم آيات متشابه نيازمند علومي است و اين علوم فهم آيات متشابه نيازمند علومي است و اين علوم ..عامل تعالي جامعه استعامل تعالي جامعه است

..آيات متشابه از نوع دعوت خاص الهي هستندآيات متشابه از نوع دعوت خاص الهي هستند

Page 131: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه زرقاني - نظريه زرقاني2-22-2 اين آيات نشانه رحمت خداوند بر انسان ضعيفي است که اين آيات نشانه رحمت خداوند بر انسان ضعيفي است که -1 -1

توان معرفت آنها را نداردتوان معرفت آنها را ندارد

..عامل آزمون و سنجش انسانهاستعامل آزمون و سنجش انسانهاست -2 -2

نشان دهنده عجز انسان و اعتراف او به عظمت خداوند و نشان دهنده عجز انسان و اعتراف او به عظمت خداوند و -3 -3..قرآن استقرآن است

اگر همه آيات محکم بودند مذاهب فکري متفاوت ظهور نمي اگر همه آيات محکم بودند مذاهب فکري متفاوت ظهور نمي -4 -4کردکرد

موجب بکار گيري عقل است.ليل است كه مرگ را دوست موجب بکار گيري عقل است.ليل است كه مرگ را دوست -5 -5((.((.نمي دارينمي داري

Page 132: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه مير محمدي - نظريه مير محمدي3-23-2

: : در حکمت وجود آيات متشابه مي نويسددر حکمت وجود آيات متشابه مي نويسد

گروهي از مردم از درک معاني آيات عاجزند و گروهي از مردم از درک معاني آيات عاجزند و بايد نزد کساني که عالمند بروند و از فضائل بايد نزد کساني که عالمند بروند و از فضائل

..آنان بهره مند شوندآنان بهره مند شوند

رواياتي از ائمه رسيده که مردم بايد براي درک رواياتي از ائمه رسيده که مردم بايد براي درک ..حقايق قرآن نزد آنان بروندحقايق قرآن نزد آنان بروند

Page 133: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه عبده - نظريه عبده4-24-2

خداوند آيات متشابه را نازل فرمود تا قلبهاي ما خداوند آيات متشابه را نازل فرمود تا قلبهاي ما را امتحان کند که آيا به آيات متشابه که معاني را امتحان کند که آيا به آيات متشابه که معاني آن معلوم نيست ايمان مي آوريم يا نه طبيعي آن معلوم نيست ايمان مي آوريم يا نه طبيعي

است که اگر همه آيات قرآن واضح بودند است که اگر همه آيات قرآن واضح بودند ميزان تسليم و خضوع ايمان آورندگان را ميزان تسليم و خضوع ايمان آورندگان را

..مشخص نمي کردمشخص نمي کرد

Page 134: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نظريه ديگر - نظريه ديگر5-25-2

عده اي نيز معتقدند چه بسا کلماتي که اکنون عده اي نيز معتقدند چه بسا کلماتي که اکنون متشابه هستند واوائل نزول داراي مفهوم متشابه هستند واوائل نزول داراي مفهوم

روشني بوده اند ولي در طول زمان با از بين روشني بوده اند ولي در طول زمان با از بين رفتن قرائن اين جمالت معاني متشابهي يافته رفتن قرائن اين جمالت معاني متشابهي يافته

..انداند

Page 135: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- اقسام متشابه- اقسام متشابه33

لفظيلفظي

معنويمعنويمتشابه بر سه قسم استمتشابه بر سه قسم است

لفظي و معنوي لفظي و معنوي

- متشابه لفظی- متشابه لفظی1-31-3

گاه تشابه به الفاظ مفرد بر مي گردد و اين تشابه يا گاه تشابه به الفاظ مفرد بر مي گردد و اين تشابه يا به دليل غرابت الفاظ يا به دليل مشارکت لفظ در به دليل غرابت الفاظ يا به دليل مشارکت لفظ در

معناست و گاه نيز متشابه به تمام سخن مرکب معناست و گاه نيز متشابه به تمام سخن مرکب ..مربوط مي شودمربوط مي شود

Page 136: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- متشابه معنوي - متشابه معنوي2-32-3

متشابه از جهت معني مانند اوصاف خدا و قيامت متشابه از جهت معني مانند اوصاف خدا و قيامت که درک آن در قدرت حواس ما نيستکه درک آن در قدرت حواس ما نيست

مانند : الرحمن علي العرش استويمانند : الرحمن علي العرش استوي

يد الله فوق ايديهميد الله فوق ايديهم

کل شي هالک اله وجههکل شي هالک اله وجهه

Page 137: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- متشابه از هر جهت - متشابه از هر جهت3-33-3

متشابه از جهت لفظ و معنا بر چند قسم استمتشابه از جهت لفظ و معنا بر چند قسم است

.............. کميت : فاقتلوا المشرکين حيث وجدتموهمکميت : فاقتلوا المشرکين حيث وجدتموهم

......کيفيت : و ان خفتم اال تقسطوا في التياليکيفيت : و ان خفتم اال تقسطوا في التيالي

زمان مانند ناسخ و منسوخ : يا ايها الذين امنوا زمان مانند ناسخ و منسوخ : يا ايها الذين امنوا ...... اتقوا الله حق تقاتهاتقوا الله حق تقاته

شان نزول مثل : ليس البران تولو وجوهکم قبل شان نزول مثل : ليس البران تولو وجوهکم قبل المشرق و المغربالمشرق و المغرب

Page 138: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- حروف مقطعه - حروف مقطعه4-34-3

عده اي از مفسران حروف مقطعه را متشابهات عده اي از مفسران حروف مقطعه را متشابهات دانسته اند و گفته اند جز خدا و راسخان در دانسته اند و گفته اند جز خدا و راسخان در

..علم بر تاويل آن واقف نيستعلم بر تاويل آن واقف نيست

عالمه طباطبائي : ممکن است مراد از آيات عالمه طباطبائي : ممکن است مراد از آيات متشابه همان حروف مقطعه اول برخي از متشابه همان حروف مقطعه اول برخي از

سوره ها که راهي براي تشخيص مراد واقعي سوره ها که راهي براي تشخيص مراد واقعي ..آنها نيستآنها نيست

Page 139: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- عالمان به تاويل آيات متشابه- عالمان به تاويل آيات متشابه5-35-3

راسخون في العلمراسخون في العلم

قرآن مي فرمايد راسخون در علم مي توانند آيات قرآن مي فرمايد راسخون در علم مي توانند آيات متشابه را تفسير کنندمتشابه را تفسير کنند

عده اي معتقدند " واو" در راسخون عاطفه و عده اي معتقدند " واو" در راسخون عاطفه و جمله بعد عطف بر الله است. بنا بر اين جمله بعد عطف بر الله است. بنا بر اين

راسخون نيز مي توانند آيات متشابه را تفسير راسخون نيز مي توانند آيات متشابه را تفسير کنند و اگر "واو" مستانفه باشد اين معنا کنند و اگر "واو" مستانفه باشد اين معنا

..بدست نمي آيدبدست نمي آيد

Page 140: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل هفتمفصل هفتم

Page 141: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

خدادر قرآن

آثار ايمان به خدا خدا در قرآن

انگيزه خداجويي

دسته بندي آياتمربوط به خدا

اثبات خدا

صفات جمال وجالل خدا

رابطه انسانبا خدا

پرهيز از ظلم و ستمقدرت تشخيص اخالص خشوع در برابر حق اتحاد توکل

صفحه بعد

Page 142: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

دستهبنديآيات

مربوطبه خدا

تحريکبرايفهمخدا

آثارمنفيدوگانهپرستي

نفيبي توجهي

بهخالق

ضعفخداياندروغين

نفيشرک

توحيدنعمتهاي

خداالطاف

خدامعرفخدا

Page 143: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

خدا در قرآنخدا در قرآن‌-1-‌1

آياتي هستند که درباره خدا و رابطه او با آفرينش آياتي هستند که درباره خدا و رابطه او با آفرينش و انسان و يا رابطه انسان با خالق هستي و انسان و يا رابطه انسان با خالق هستي

سخن گفته اندسخن گفته اند

انگيزه هاي خدا جوييانگيزه هاي خدا جويي‌-1-1-‌1-1

آيات قرآن در پي اثبات وجود خدا نيست چون اين آيات قرآن در پي اثبات وجود خدا نيست چون اين اعتقاد هميشه وجود داشته از اين رو داليل اعتقاد هميشه وجود داشته از اين رو داليل

متعددي را بعنوان انگيزه هاي گرايش به خدا متعددي را بعنوان انگيزه هاي گرايش به خدا ..بيان کرده اندبيان کرده اند

Page 144: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- دسته بندي آيات مربوط به خدا - دسته بندي آيات مربوط به خدا2-12-1

خداوند راه ارتباط بندگان را با خودش ترسيم خداوند راه ارتباط بندگان را با خودش ترسيم ::کرده است اين آيات از نظر محتوا چند گونه اندکرده است اين آيات از نظر محتوا چند گونه اند

- آيات معرف خداوند- آيات معرف خداوند1-2-11-2-1

قرآن خداوند را وجودي يگانه و منزه از هر گونه قرآن خداوند را وجودي يگانه و منزه از هر گونه نقص معرفي کرده که نظم حاکم بر تمام پديده نقص معرفي کرده که نظم حاکم بر تمام پديده ..هاي عالم با ارائه او بر جهان پرتو افکنده استهاي عالم با ارائه او بر جهان پرتو افکنده است

Page 145: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- آيات الطاف خدا به بشر- آيات الطاف خدا به بشر2-2-12-2-1

آياتي که به برخي از نيازهاي بشر و لطف خداوند آياتي که به برخي از نيازهاي بشر و لطف خداوند ..در تامين آن اشاره مي کنددر تامين آن اشاره مي کند

� ....بقره/ � ....بقره/الذي جعل لکم االرض فراشا 2222الذي جعل لکم االرض فراشا

نعمت هاي خدا در قرآننعمت هاي خدا در قرآن -3-2-1 -3-2-1

در برخي آيات به نعمتهايي که به انسان داده در برخي آيات به نعمتهايي که به انسان داده اشاره مي کنداشاره مي کند

7878و الله اخرجکم من ... .... ...نحل/و الله اخرجکم من ... .... ...نحل/

Page 146: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- توحيد نشانه عبرت و بهترين - توحيد نشانه عبرت و بهترين 4-2-14-2-1سخنسخن

گاهی يگانه پرستي را نشانه عبرت تيزهوشان گاهی يگانه پرستي را نشانه عبرت تيزهوشان 5252معرفی می کند. ابراهيم / معرفی می کند. ابراهيم /

و گاهی دعوت به سوی خدای يگانه اعمال نيکو و گاهی دعوت به سوی خدای يگانه اعمال نيکو را بهترين سخن معرفي مي کند. فصلت/ را بهترين سخن معرفي مي کند. فصلت/

3333

Page 147: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- آيات نفي شرک از خدا- آيات نفي شرک از خدا5-2-15-2-1

خداوند در کار خلقت آفرينش و اداره آن از خداوند در کار خلقت آفرينش و اداره آن از هرگونه همکار و شريکي مبراست و فقط هرگونه همکار و شريکي مبراست و فقط

اراده مطلق او بر جهان هستي حاکم است. اراده مطلق او بر جهان هستي حاکم است. 4242اسراء / اسراء /

Page 148: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- آيات ضعف خدايان دروغين- آيات ضعف خدايان دروغين6-2-16-2-1

194194ان الذين تدعون من دون الله ... اعراف/ان الذين تدعون من دون الله ... اعراف/

آنهايي را که غير از خدا مي خوانيد بندگاني آنهايي را که غير از خدا مي خوانيد بندگاني همچون خود شما هستند آنها را بخوانيد و اگر همچون خود شما هستند آنها را بخوانيد و اگر

..راست مي گوييد بايد به شما پاسخ دهندراست مي گوييد بايد به شما پاسخ دهند

Page 149: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- نفي بي توجهي به خالق- نفي بي توجهي به خالق7-2-17-2-1

با بياني عاطفي از رويگرداني انسان از خالق با بياني عاطفي از رويگرداني انسان از خالق راستين خويش حکايت مي کند و عدم توجه راستين خويش حکايت مي کند و عدم توجه

انسان به خالق واقعي را نفي مي کندانسان به خالق واقعي را نفي مي کند

يا ايها الناس اذکروا نعمت الله عليکم هل من يا ايها الناس اذکروا نعمت الله عليکم هل من 33خالق غير الله ... فاطر/خالق غير الله ... فاطر/

Page 150: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- آيات آثار منفي دوگانه پرستي- آيات آثار منفي دوگانه پرستي8-2-18-2-1

قرآن نسبت به پيامدهاي نا صواب شرک هشدار قرآن نسبت به پيامدهاي نا صواب شرک هشدار مي دهدمي دهد

الذين يجعلون مع اله الها آخر فسوف يعلمون ... الذين يجعلون مع اله الها آخر فسوف يعلمون ... 9696حجر/حجر/

همانا که معبود ديگري با خدا قرار دادند اما به همانا که معبود ديگري با خدا قرار دادند اما به زودي مي فهمندزودي مي فهمند

Page 151: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

– آيات تحريک براي فهم خدا – آيات تحريک براي فهم خدا9-2-19-2-1

در برخي آيات با ايجاد ابهام و سوال ، ذهن در برخي آيات با ايجاد ابهام و سوال ، ذهن کاوشگر انسان را به درک عمق واقعيت و کاوشگر انسان را به درک عمق واقعيت و

احساس قدرت مطلقه الهي ، تحريک مي احساس قدرت مطلقه الهي ، تحريک مي . .کندکند

يا صاحبي السجن ا ارباب متفرقون خير� ام الله يا صاحبي السجن ا ارباب متفرقون خير� ام الله 3939الواحد القهار . . . يوسف/الواحد القهار . . . يوسف/

Page 152: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

آيات اثبات خدا آيات اثبات خدا3-13-1

- ضعف استدالل خدا پرستان- ضعف استدالل خدا پرستان1-3-11-3-1

در برخي آيات کساني که غير خدا را مي پرستند در برخي آيات کساني که غير خدا را مي پرستند به ضعف استدالل محکوم ميکند و انديشه آنان به ضعف استدالل محکوم ميکند و انديشه آنان

..را به چالش مي کشدرا به چالش مي کشد

آيا آنها معبوداني جز خدا برگزيدند؟آيا آنها معبوداني جز خدا برگزيدند؟

2424بگو دليلتان را بياوريد...انبياء/بگو دليلتان را بياوريد...انبياء/

Page 153: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- استدالل ابراهيمي بر وجود خدا- استدالل ابراهيمي بر وجود خدا2-3-12-3-1

مبارزات ايدئولوژيک حضرت ابراهيم با حاکم مبارزات ايدئولوژيک حضرت ابراهيم با حاکم خود کامه زمانش از فرازهاي درخشان تاريخ خود کامه زمانش از فرازهاي درخشان تاريخ است که روش استدالل ابتکاريش را فراروي است که روش استدالل ابتکاريش را فراروي

258258انسان جوياي حق قرار مي دهند. بقره/انسان جوياي حق قرار مي دهند. بقره/

Page 154: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- بي دليلي مجادالن با خدا- بي دليلي مجادالن با خدا3-3-13-3-1

قرآن يادآوري مي کند که بسياري از افراد بي قرآن يادآوري مي کند که بسياري از افراد بي هيچ دليل و فقط به دليل انگيزه هاي نفساني هيچ دليل و فقط به دليل انگيزه هاي نفساني

از خالق حکيم روي مي گرداننداز خالق حکيم روي مي گردانند

و من الناس من يجادل في الله بغير علم و يتبع و من الناس من يجادل في الله بغير علم و يتبع 33کل شيطان مريد...حج/کل شيطان مريد...حج/

Page 155: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- آيات صفات جمال و جالل خدا- آيات صفات جمال و جالل خدا4-14-1

محتواي بسياري از آيات قرآن، صفات جمال و محتواي بسياري از آيات قرآن، صفات جمال و جالل حضرت حق است. هدف اين آيات آن جالل حضرت حق است. هدف اين آيات آن است که انسان پيوسته وجود خود را تحت است که انسان پيوسته وجود خود را تحت

سيطره قدرت الهي احساس کند و در مسير سيطره قدرت الهي احساس کند و در مسير ..حق و عدالت گام برداردحق و عدالت گام بردارد

Page 156: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تنظيم گر رابطه آسان بنده با خدا- تنظيم گر رابطه آسان بنده با خدا1-4-11-4-1

در برخي آيات بر رابطه عاطفي و محبت آميز در برخي آيات بر رابطه عاطفي و محبت آميز خدا نسبت به انسان و عدم شناخت انسان خدا نسبت به انسان و عدم شناخت انسان

نسبت به اين نعمت با ارزش تاکيد مي نسبت به اين نعمت با ارزش تاکيد مي کند و با نگاهي سرشار از مهر و محبت او کند و با نگاهي سرشار از مهر و محبت او

را به بازنگري در رابطه خود با خدا فرامي را به بازنگري در رابطه خود با خدا فرامي ..خواندخواند

Page 157: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- محبت خداوند- محبت خداوند2-4-12-4-1

خداوند انسان را به بهره گيري از پرتو محبت خداوند انسان را به بهره گيري از پرتو محبت خود فرا مي خواند و دوستي خود را به او خود فرا مي خواند و دوستي خود را به او

اعالم مي کند و تاکيد مي کند که انسان بيش اعالم مي کند و تاکيد مي کند که انسان بيش از يک قلب ندارد و آن قلب بايد مخزن مهر از يک قلب ندارد و آن قلب بايد مخزن مهر

..خداوندي باشدخداوندي باشد

ما جعل الله لرجل من قلبين في ما جعل الله لرجل من قلبين في 44جوفه ...احزاب/جوفه ...احزاب/

Page 158: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- رابطه انسان با خدا- رابطه انسان با خدا5-15-1

در برخي ايات نيز ياد آوري ميکند که انسان در در برخي ايات نيز ياد آوري ميکند که انسان در ضمير خويش نيازمند به يک دوستي راستين ضمير خويش نيازمند به يک دوستي راستين است اما در شناخت خود به خطا مي رود و است اما در شناخت خود به خطا مي رود و

مهر خود را به کساني که عاجزند تقديم مهر خود را به کساني که عاجزند تقديم مي کنند و تاکيد ميکند که رابطه آگاهانه و مهر مي کنند و تاکيد ميکند که رابطه آگاهانه و مهر

106106آميز شما با خداوند محو نمي شود...نحل/آميز شما با خداوند محو نمي شود...نحل/

Page 159: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

آثار ايمان به خداآثار ايمان به خدا‌-2-‌2

اگر انسان معرفت به خدا را در درون خود بارور اگر انسان معرفت به خدا را در درون خود بارور ..کند ثمرات فراواني از آن پديد مي آيدکند ثمرات فراواني از آن پديد مي آيد

::نتايج ايمان به خدانتايج ايمان به خدا

توکلتوکل‌-1-2-‌1-2

مهمترين نياز انسان در انجام کارهاي مهم ، مهمترين نياز انسان در انجام کارهاي مهم ، ..تکيه بر جايگاهي شکست ناپذير استتکيه بر جايگاهي شکست ناپذير است

الله ال اله اال هو و علي الله فليتوکل الله ال اله اال هو و علي الله فليتوکل 1313المومنون...تغابن/المومنون...تغابن/

Page 160: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- اتحاد- اتحاد2-22-2

رو کردن به خداوند و يگانه پرستي ، عامل اتحاد رو کردن به خداوند و يگانه پرستي ، عامل اتحاد و دوستي است وقتي همه بر توحيد ، اجماع و دوستي است وقتي همه بر توحيد ، اجماع . .کنند ، تفرقه ها از ميان برداشته مي شودکنند ، تفرقه ها از ميان برداشته مي شود

قل يا اهل الکتاب تعالوا الي کلمه سواء بنينا و قل يا اهل الکتاب تعالوا الي کلمه سواء بنينا و 6464بينکم...آل عمران/بينکم...آل عمران/

Page 161: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- خشوع در برابر حق- خشوع در برابر حق3-23-2

باور عميق به خداوند و يقين به نظارت او يکي از باور عميق به خداوند و يقين به نظارت او يکي از بزرگترين عوامل خشوع انسان در برابر حق و بزرگترين عوامل خشوع انسان در برابر حق و

عدم تجاوز از حريم الهي در آشکار و نهان عدم تجاوز از حريم الهي در آشکار و نهان ..استاست

الم يان للذين امنوا ان تخشع قلوبهم لذکر الم يان للذين امنوا ان تخشع قلوبهم لذکر 1616الله ...حديد /الله ...حديد /

Page 162: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- اخالص- اخالص4-24-2

خداوند براي کار خالصانه آنچنان ارزشي تعيين کرده خداوند براي کار خالصانه آنچنان ارزشي تعيين کرده است که انسان مخلص را در عمق تاريخ بر بلنداي است که انسان مخلص را در عمق تاريخ بر بلنداي

..عزت مي نشاندعزت مي نشاند

هو الحي ال اله اال هو فادعوه مخلصين له الدين ... هو الحي ال اله اال هو فادعوه مخلصين له الدين ... 6565غافر/غافر/

- پرهيز از ظلم و ستم- پرهيز از ظلم و ستم5-25-2

خداوند خود را عادل معرفي مي کند و ظلم را نتيجه خداوند خود را عادل معرفي مي کند و ظلم را نتيجه ..تباهي و اعمال پليد خود انسان مي شماردتباهي و اعمال پليد خود انسان مي شمارد

Page 163: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- قدرت تشخيص- قدرت تشخيص6-26-2

انسان مومن در پرتو نيروي تشخيص الهي از انسان مومن در پرتو نيروي تشخيص الهي از گزند تباهي ، پليدي و فساد و ... ايمن مي گزند تباهي ، پليدي و فساد و ... ايمن مي

..گرددگردد

يا ايها الذين امنوا ان تتقوا الله يجعل لکم يا ايها الذين امنوا ان تتقوا الله يجعل لکم 2929فرقانا....انفال/فرقانا....انفال/

Page 164: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل هشتمفصل هشتم

Page 165: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

خلقت انسانو روابطاجتماعيدر قرآن

شاخص هايابعاد

روحي

عکس العمل هاو واکنش هاي

انسان

انگيزه هايانسان

در قرآن

امتيازاتاجتماعيانسان

آفاتارزشهاي

انسان

ويژگيهايخلقتانسان

قدرتمديريت

قدرتتحول

قدرتانتخاب

مسئوليت کرامتيادگيري

خود پسنديفراموشيزيادهطلبي

جهل کبرواليتمداري

روابطاجتماعيعادالنه

پويايياجتماعي

خدا

رسول

تعارضو

انحرافانگيزه ها

تشويقو تهديد

ثروترقابت

در خيراتمحبتالهي

ترسحب ذات

خشم

شادي

حسد

ندامت

فرافکني

توجيه

Page 166: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

شاخص هايابعاد

روحي

کسبکمالمعنوي

شناخت

پيروياز

ظن

تقليدکورکورانه

آثار سوءجهل

تحصيلعلم

تجربهاندوزي

رابطهعاطفه

وعقل

اعتدالحسيابزار

ارزشيتعهد

گزينشعملبرتر

صالحشدن

Page 167: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

انسان گل سر سبد آفرينش و محبوب خداوند انسان گل سر سبد آفرينش و محبوب خداوند � مشهود و � مشهود و است حضور او در آيات قرآن کامال است حضور او در آيات قرآن کامال

..ملموس استملموس است

- خلقت انسان- خلقت انسان11

خداوند بزرگ در توصيف چگونگي ، مراحل ، خداوند بزرگ در توصيف چگونگي ، مراحل ، صفات و ... آفرينش انسان ، نکات عميق و صفات و ... آفرينش انسان ، نکات عميق و

..عبرت آموزي بيان کرده استعبرت آموزي بيان کرده است

ولقد خلقنا االنسان من سالله من ولقد خلقنا االنسان من سالله من 1414طين...مومنون/طين...مومنون/

Page 168: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

ويژگيهاي فردي انسان ويژگيهاي فردي انسان

55ظرفيت يادگيري و قدرت بيان،علق/ظرفيت يادگيري و قدرت بيان،علق/

44کرامت و جايگاه انسان ، تين/کرامت و جايگاه انسان ، تين/

در تعاليم وحي انسان از جايگاه ارزشي بااليي در تعاليم وحي انسان از جايگاه ارزشي بااليي برخوردار است. خداوند تاکيد کرده است که برخوردار است. خداوند تاکيد کرده است که

..انسان را در بهترين صورت آفريده استانسان را در بهترين صورت آفريده است

Page 169: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

7272مسئوليت پذيري ، احزاب/مسئوليت پذيري ، احزاب/

33قدرت انتخاب ، انسان/قدرت انتخاب ، انسان/

3333قدرت تحول ، الرحمن/قدرت تحول ، الرحمن/

7777قدرت مديريت ، قصص/قدرت مديريت ، قصص/

Page 170: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

آفات ارزشهاي انسانآفات ارزشهاي انسان‌-2-‌2

خداوند آفاتي را براي انسان بر شمرده تا با پرهيز خداوند آفاتي را براي انسان بر شمرده تا با پرهيز ..از آن پيوسته در مسير تکامل حرکت کنداز آن پيوسته در مسير تکامل حرکت کند

برخي از اين آفاتبرخي از اين آفات

کبرکبر‌-1-2-‌1-2

اولين تجلي تکبر در تاريخ آفرينش انسان رخ داد و اولين تجلي تکبر در تاريخ آفرينش انسان رخ داد و 3434ابليس از اطاعت فرمان سر باز زد...بقره/ابليس از اطاعت فرمان سر باز زد...بقره/

Page 171: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- جهل- جهل2-22-2

يکي از آفات مهم زندگي انسان ، نا آگاهي و بي يکي از آفات مهم زندگي انسان ، نا آگاهي و بي اطالعي اوستاطالعي اوست

3030اعلموا انما الحياه الدنيا لعب و لهو ...حديد/اعلموا انما الحياه الدنيا لعب و لهو ...حديد/

- زياده طلبي- زياده طلبي3-23-2

اين صفت نيز در آغاز خلقت آدم آشکار شد و اين صفت نيز در آغاز خلقت آدم آشکار شد و شيطان حضرت آدم را به طمع جاودانه ماندن شيطان حضرت آدم را به طمع جاودانه ماندن

1919--2121در بهشت فريفت...معراج/در بهشت فريفت...معراج/

Page 172: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

3737...اسرار/...اسرار/- خود پسندي و غرور- خود پسندي و غرور4-24-2

- فراموشي- فراموشي5-25-2

يکي از صفات انسان فراموشي است و در يکي از صفات انسان فراموشي است و در صورتي که منجر به فراموشي نعمتهاي خداوند صورتي که منجر به فراموشي نعمتهاي خداوند

..شود از آفات محسوب مي شودشود از آفات محسوب مي شود

خداوند بر پيامبر بشارت مي دهد که آيات را خداوند بر پيامبر بشارت مي دهد که آيات را ..آنچنان به تو القاء مي کنيم که فراموش نکنيآنچنان به تو القاء مي کنيم که فراموش نکني

66سنقرئک فال تنسي ...اعلي/سنقرئک فال تنسي ...اعلي/

Page 173: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- علت فراموشي- علت فراموشي1-5-21-5-2

خداوند فراموش کردن خدا را عامل فراموشي خداوند فراموش کردن خدا را عامل فراموشي خود و ابتال به فسق و گناه معرفي مي خود و ابتال به فسق و گناه معرفي مي

6767کند...توبه/کند...توبه/

- درمان فراموشي- درمان فراموشي2-5-22-5-2

فراموشي غير ارادي است. اگر انسان در مسير فراموشي غير ارادي است. اگر انسان در مسير تعاليم الهي گام زند و در هنگام فراموشي از تعاليم الهي گام زند و در هنگام فراموشي از

خداوند استمداد بطلبد آنچه را به صالح او باشد خداوند استمداد بطلبد آنچه را به صالح او باشد 2424به ياد خواهد آورد...کهف/به ياد خواهد آورد...کهف/

Page 174: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- امتيازات اجتماعي انسان- امتيازات اجتماعي انسان33

خداوند امتيازاتي براي انسان بر شمرده که خداوند امتيازاتي براي انسان بر شمرده که قسمتي از آنها اجتماعي است . از جمله قسمتي از آنها اجتماعي است . از جمله امتياز خانواده را نشانه اي از جانب خود امتياز خانواده را نشانه اي از جانب خود

2121معرفي کرده...روم/معرفي کرده...روم/

- پويايي اجتماعي در سايه ايمان- پويايي اجتماعي در سايه ايمان1-31-3

256256 ، بقره/ ، بقره/103103 ، آل عمران/ ، آل عمران/1010حجرات/حجرات/

Page 175: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- روابط اجتماعي عادالنه- روابط اجتماعي عادالنه2-32-3

خداوند انسان را به اتحاد رابطه صحيح اجتماعي خداوند انسان را به اتحاد رابطه صحيح اجتماعي و قسط دعوت مي کند، و تاکيد مي کند انسان و قسط دعوت مي کند، و تاکيد مي کند انسان

بايد هوشيار باشد و همه جزئيات را به دقت بايد هوشيار باشد و همه جزئيات را به دقت ..مورد توجه قرار دهدمورد توجه قرار دهد

4747و ... موازين القسط ، انبياء/و ... موازين القسط ، انبياء/

2929يا ايها الذين امنوا ال تاکلوا اموالکم... نساء /يا ايها الذين امنوا ال تاکلوا اموالکم... نساء /

Page 176: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- واليت مداري- واليت مداري3-33-3

يکي از امور مهم زندگي انسان دقت در حاکميت يکي از امور مهم زندگي انسان دقت در حاکميت جامعه است. خداوند واليت خويش ، واليت جامعه است. خداوند واليت خويش ، واليت

کساني را که از طرف او اذن دارند را عامل کساني را که از طرف او اذن دارند را عامل تکامل و رشد جوامع بشري معرفي کرده تکامل و رشد جوامع بشري معرفي کرده

..استاست

Page 177: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- واليت خدا و رسول، - واليت خدا و رسول، 1-3-31-3-366،احزاب/،احزاب/4444کهف/کهف/

- استمرار واليت- استمرار واليت2-3-32-3-3

انما وليکم الله و رسوله و الذين امنوا الذين انما وليکم الله و رسوله و الذين امنوا الذين يقيمون الصلوه و يوتون الزکوه و هم راکعون ، يقيمون الصلوه و يوتون الزکوه و هم راکعون ،

7171مائده/مائده/

7171يوم ندعو کل اناس با مامهم ... اسراء/يوم ندعو کل اناس با مامهم ... اسراء/

Page 178: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- شاخص هاي ابعاد روحي انسان- شاخص هاي ابعاد روحي انسان44

- شناخت و بصيرت- شناخت و بصيرت1-41-4

مهمترين امتياز انسان نسبت به ساير موجودات، مهمترين امتياز انسان نسبت به ساير موجودات، قدرت معرفت و شناخت انسان است.انسان قدرت معرفت و شناخت انسان است.انسان

فهيم با برخورداري از هدايت الهي جايگاه فهيم با برخورداري از هدايت الهي جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده ويژه اي را به خود اختصاص داده

2424است...حج/است...حج/

Page 179: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- شناخت حسي- شناخت حسي1-1-41-1-4

خداوند تاکيد فرموده است که شناخت خداوند تاکيد فرموده است که شناخت امور ظاهري و ظاهر امور ، شناختي امور ظاهري و ظاهر امور ، شناختي

سطحي و مقرون به گمان است و نمي سطحي و مقرون به گمان است و نمي 77توان آنرا نهايت امور دانست،روم/توان آنرا نهايت امور دانست،روم/

- رابطه عاطفه و عقل- رابطه عاطفه و عقل2-1-42-1-4

قرآن شناخت را منحصر به امور حسي و قرآن شناخت را منحصر به امور حسي و عقلي نمي داند بلکه احساس و عاطفه عقلي نمي داند بلکه احساس و عاطفه

8383را نيز در آن موثر مي شمارد، مائده/را نيز در آن موثر مي شمارد، مائده/

Page 180: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تجربه اندوزي- تجربه اندوزي3-1-43-1-4

قرآن توصيه مي کند تا انسان همه امور عالم قرآن توصيه مي کند تا انسان همه امور عالم هستي را با دقت و تعمق بنگرد و آنها را زمينه هستي را با دقت و تعمق بنگرد و آنها را زمينه

4646رشد و تکامل خود قرار دهد. حج/رشد و تکامل خود قرار دهد. حج/

تحصيل علم تحصيل علم4-1-44-1-4

خداوند انسانها را به آن تشويق فرموده بشرط خداوند انسانها را به آن تشويق فرموده بشرط پرواي الهيپرواي الهي

282282واتقوالله و يعلمکم الله ... بقره/واتقوالله و يعلمکم الله ... بقره/

Page 181: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- آثار سوء جهل- آثار سوء جهل5-1-45-1-4

خداوند يکي از داليل هدايت نا پذيري انسان را خداوند يکي از داليل هدايت نا پذيري انسان را پيروي هواي نفس مي داند البته در بسياري از پيروي هواي نفس مي داند البته در بسياري از مواقع از اين امر غافل است و مبتال به جهل مواقع از اين امر غافل است و مبتال به جهل

مرکب است يعني نمي داند که تمايالت مرکب است يعني نمي داند که تمايالت نفساني زمينه آگاهي او را بسته اند، نفساني زمينه آگاهي او را بسته اند،

2323 ، جائيه/ ، جائيه/5050قصص/قصص/

Page 182: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تقليد کور کورانه- تقليد کور کورانه6-1-46-1-4

خداوند تقليد بي تعقل و تعصب را موجب خداوند تقليد بي تعقل و تعصب را موجب انحراف انسان از شناخت صحيح معرفي انحراف انسان از شناخت صحيح معرفي

170170ميکند. بقره/ميکند. بقره/

- پيروي از ظن و گمان- پيروي از ظن و گمان7-1-47-1-4

3636و ما يتبع اکثرهم االظن...يونس/و ما يتبع اکثرهم االظن...يونس/

و ال تقف ما ليس لک به علم ان السمع... و ال تقف ما ليس لک به علم ان السمع... 3636اسراء/اسراء/

Page 183: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- کسب کمال معنوي- کسب کمال معنوي2-42-4

- ضرورت صالح شدن انسان- ضرورت صالح شدن انسان1-2-41-2-4

اگر انسان در مسير تعالي حرکت نکند قدرت و اگر انسان در مسير تعالي حرکت نکند قدرت و مقام دنيوي نمي تواند موجب سربلندي او مقام دنيوي نمي تواند موجب سربلندي او

باشد بلکه ممکن است او را به ذلت و ضعف باشد بلکه ممکن است او را به ذلت و ضعف 2626بکشاند...احقاف/بکشاند...احقاف/

Page 184: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- ضرورت گزينش عمل برتر- ضرورت گزينش عمل برتر2-2-42-2-4

يکي از امتيازات انسان آن است که با اراده خود يکي از امتيازات انسان آن است که با اراده خود مي تواند نوع عمل خود را انتخاب کند و از اعمالي مي تواند نوع عمل خود را انتخاب کند و از اعمالي

..که موجب سقوط و رکود است اجتباب ورزدکه موجب سقوط و رکود است اجتباب ورزد

، ، ويژگيهاي انسان مومنويژگيهاي انسان مومن

7272فرقان/فرقان/

5555قصص/قصص/

189189بقره/بقره/

Page 185: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تعهد در مسئوليت ها- تعهد در مسئوليت ها3-2-43-2-4

خداوند پيامبر را الگوي هدايت جامعه معرفي خداوند پيامبر را الگوي هدايت جامعه معرفي کرده است و يکي از ويژگيهاي او را دلسوزي کرده است و يکي از ويژگيهاي او را دلسوزي

شديد و نهايت اهتمام در تحقق امر هدايت شديد و نهايت اهتمام در تحقق امر هدايت 128128خوانده است، توبه/خوانده است، توبه/

66فلعلک باخع نفسک... کهف/فلعلک باخع نفسک... کهف/

Page 186: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- بکارگيري ابزار ارزشي- بکارگيري ابزار ارزشي4-2-44-2-4

خداوند مي فرمايد من از ابزار منفي بهره نگرفته خداوند مي فرمايد من از ابزار منفي بهره نگرفته ام شما نيز در انجام مسئوليتهاي خويش از شيوه ام شما نيز در انجام مسئوليتهاي خويش از شيوه

5151هاي غير صحيح بپرهيزيد، کهف/هاي غير صحيح بپرهيزيد، کهف/

- اعتدال در زندگي- اعتدال در زندگي5-2-45-2-4

خداوند اسالم را دين کامل و به دور از افراط و خداوند اسالم را دين کامل و به دور از افراط و تفريط معرفي کرده و به انسان توصيه کرده در تفريط معرفي کرده و به انسان توصيه کرده در

امور حد متوسط را مورد توجه قرار دهد، امور حد متوسط را مورد توجه قرار دهد، 7777قصص/قصص/

Page 187: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- انگيزه هاي انسان در قرآن- انگيزه هاي انسان در قرآن55

- حب ذات :- حب ذات :1-51-5

8181--8080انسان ذات خود را دوست مي دارد، نحل/انسان ذات خود را دوست مي دارد، نحل/44--33قريش/قريش/

2424خدا کانون محبت : توبه/خدا کانون محبت : توبه/

- محبت الهي- محبت الهي2-52-5

119119خطا در محبت : آل عمران/خطا در محبت : آل عمران/

6363والف بين قلوبهم...انفال/والف بين قلوبهم...انفال/

Page 188: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- رقابت در خيرات- رقابت در خيرات3-53-5

رقابت ضرورت زندگي انساني ست تا او را از رقابت ضرورت زندگي انساني ست تا او را از سکون و جمود نجات دهد . خدا مي فرمايد : سکون و جمود نجات دهد . خدا مي فرمايد :

در کارهاي پسنديده با يکديگر رقابت کنيد. در کارهاي پسنديده با يکديگر رقابت کنيد. 148148بقره/بقره/

- ثروت- ثروت4-54-5

يکي از وابستگيها و انگيزه هاي انسان مال يکي از وابستگيها و انگيزه هاي انسان مال 1414است. آل عمران/است. آل عمران/

Page 189: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تشويق و تهديد- تشويق و تهديد5-55-5

از انگيزه هاي مهم زندگي که در تعليم و تربيت هم از انگيزه هاي مهم زندگي که در تعليم و تربيت هم جايگاه مهمي دارد تشويق و تنبيه است . بهشت جايگاه مهمي دارد تشويق و تنبيه است . بهشت

و جهنم هدفهاي تشويق و تنبيه قرآني استو جهنم هدفهاي تشويق و تنبيه قرآني است

-تعارض و انحراف انگيزه ها-تعارض و انحراف انگيزه ها6-56-5

� شک بوجود مي � شک بوجود مي گاهي انگيزه ها تعارض و نهايتا گاهي انگيزه ها تعارض و نهايتاآورند . توقف در شک مهمترين نفوذ شيطان آورند . توقف در شک مهمترين نفوذ شيطان

7171است. انعام/است. انعام/

Page 190: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- عکس العملها و واکنشهاي انسان- عکس العملها و واکنشهاي انسان66

بسياري از اعمال انسان به شکل ابتدايي از او بسياري از اعمال انسان به شکل ابتدايي از او صادر نميشود بلکه عکس العمل امور ديگر صادر نميشود بلکه عکس العمل امور ديگر

..زندگي اوستزندگي اوست

-ترس-ترس1-61-6

ترس از اموري است که به صورت مثبت يا منفي ترس از اموري است که به صورت مثبت يا منفي در تالش و فعاليت انسان موثر است . خداوند در تالش و فعاليت انسان موثر است . خداوند با تعابيري چون خوف، خشيت، وجل ... آن را با تعابيري چون خوف، خشيت، وجل ... آن را

..بيان کردهبيان کرده

Page 191: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- انواع ترس- انواع ترس1-1-61-1-622الف-ترس از خدا ، انفال/الف-ترس از خدا ، انفال/

3737--3434ب- ترس از قيامت ، عبس/ب- ترس از قيامت ، عبس/1414ج- ترس از انتقام ، شعراء/ج- ترس از انتقام ، شعراء/

3131د- ترس از فقر ، اسراء/د- ترس از فقر ، اسراء/- احساس امنيت- احساس امنيت2-1-62-1-6

خداوند مي فرمايد در نتيجه استقامت بر توحيد خداوند مي فرمايد در نتيجه استقامت بر توحيد ترس از وجود انسان رخت بر مي بندد، ترس از وجود انسان رخت بر مي بندد،

3300فصلت/فصلت/

Page 192: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- خشم- خشم2-62-6

يکي ديگر از واکنشهاي انسان خشم است. يکي ديگر از واکنشهاي انسان خشم است. استفاده معقول از اين صفت يکي از ارزشهاي استفاده معقول از اين صفت يکي از ارزشهاي اخالقي است و حد افراط و تفريط آن مذمت اخالقي است و حد افراط و تفريط آن مذمت

..شده استشده است

محمد رسول الله و الذين معه اشداء علي الکفار محمد رسول الله و الذين معه اشداء علي الکفار 2929رحما بينهم،فتح/رحما بينهم،فتح/

Page 193: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- شادي- شادي3-63-6

شادماني و خوشحالي از واکنشهاي انسان است شادماني و خوشحالي از واکنشهاي انسان است که حد اعتدال آن يکي از ضرورتهاي زندگي که حد اعتدال آن يکي از ضرورتهاي زندگي

..انسان استانسان است

7676مفرط ، قصص/مفرط ، قصص/

2626موقت ، رعد/موقت ، رعد/شاديشادي

5757درست ، يونس/درست ، يونس/

Page 194: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- حسد- حسد4-64-6

يکي از واکنشهاي انسان حسد است که يکي از يکي از واکنشهاي انسان حسد است که يکي از بالهاي درون سوز است و بيش از آنکه به بالهاي درون سوز است و بيش از آنکه به

محسود زيان برساند حسود را دچار اختالالت محسود زيان برساند حسود را دچار اختالالت رواني و نا بساماني اخالقي مي کند. رواني و نا بساماني اخالقي مي کند.

5454 ، نساء/ ، نساء/2727مائده/مائده/

Page 195: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- ندامت- ندامت5-65-6

بسيار اتفاق مي افتد که انسان قبل از انجام بسيار اتفاق مي افتد که انسان قبل از انجام کارها بررسي الزم را نمي کند و در نتيجه دچار کارها بررسي الزم را نمي کند و در نتيجه دچار ندامت مي شود خداوند باب توبه را گشوده تا ندامت مي شود خداوند باب توبه را گشوده تا

فرد بتواند نواقص کار خود را جبران نمايد. فرد بتواند نواقص کار خود را جبران نمايد. 2727فرقان/فرقان/

Page 196: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- فرافکني- فرافکني6-66-6

گاهي فرد براي گريز از ضعف و نقص خويش به گاهي فرد براي گريز از ضعف و نقص خويش به بازگويي عيب ديگران مي پردازد و گاهي براي بازگويي عيب ديگران مي پردازد و گاهي براي

آنان عيوبي مي سازد تا از قافله عقب نماند آنان عيوبي مي سازد تا از قافله عقب نماند لذا گمان مي کند همه قصد تخريب او را دارندلذا گمان مي کند همه قصد تخريب او را دارند

خداوند منافقان را اينگونه توصيف مي کند ، خداوند منافقان را اينگونه توصيف مي کند ، 44منافقون/منافقون/

Page 197: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- توجيه- توجيه7-47-4

يعني تفسير صحيح از عمل نا صحيح که يکي از يعني تفسير صحيح از عمل نا صحيح که يکي از 1212--1111صفات منافقين است ، بقره/صفات منافقين است ، بقره/

اصحاب سبت ، نمونه اي از توجيه است که اصحاب سبت ، نمونه اي از توجيه است که خداوند براي عبرت اندوزي مومنان بيان کرده خداوند براي عبرت اندوزي مومنان بيان کرده

6565است، بقره/است، بقره/

Page 198: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل نهمفصل نهم

Page 199: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

شاخص هايابعاد

روحي

سنتعبرت آموزی

سنت امتحانو ابتال

سنت مهلت

سنتپيروزی

حق بر باطل

سنتهدايت

سنتظهور

وسقوط امت ها

سنتارادی بودن

تحوالتاجتماعی

مفهومسنت

در قرآن

فتنه وآزمايش

ابزارآزمايش

محق تمحيص فتنهپيروزی

حق در آيندهپيروزی

حق در گذشتهمثل حقو باطل

راههایهدايت

قرآن

پيامبران

نشانه هایالهی

ابتال وآزمايش

عبرتاز سرگذشت

پيشينيان

شرحصدر

Page 200: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- مفهوم سنت در قرآن- مفهوم سنت در قرآن11

عالمه طباطبايي مي نويسد : سنت به معناي عالمه طباطبايي مي نويسد : سنت به معناي طريقه اي است که جامعه در آن سير مي کندطريقه اي است که جامعه در آن سير مي کند

تبديل سنت : عذاب خدا را بردارند و به جايش تبديل سنت : عذاب خدا را بردارند و به جايش ..عافيت و نعمت گذارندعافيت و نعمت گذارند

تحويل سنت : عذاب قومي را که مستحق شده تحويل سنت : عذاب قومي را که مستحق شده اند به سوي قوم ديگر برگردانند و سنت خدا اند به سوي قوم ديگر برگردانند و سنت خدا

..تغيير و تحويل نمي پذيردتغيير و تحويل نمي پذيرد

Page 201: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- سنت ارادي بودن تحوالت اجتماعي- سنت ارادي بودن تحوالت اجتماعي22

سنت خدا بر اين است كه سرنوشت هيچ قومي سنت خدا بر اين است كه سرنوشت هيچ قومي را تغيير نمي دهد مگر آنكه آنان حاالت روحي را تغيير نمي دهد مگر آنكه آنان حاالت روحي

خود را دگرگون سازند مثال از شكر گزاري خود را دگرگون سازند مثال از شكر گزاري دست بردارند لذا خداوند هم نعمت خود را به دست بردارند لذا خداوند هم نعمت خود را به

( (9191نقمت مبدل مي سازد .) رعد/نقمت مبدل مي سازد .) رعد/

Page 202: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- سنت ظهور و سقوط امت ها - سنت ظهور و سقوط امت ها 33

از نظر اسالم هر جامعه به تنهايي دوره معيني از نظر اسالم هر جامعه به تنهايي دوره معيني دارد . اما در جامعه جهاني معتقد به تكامل و دارد . اما در جامعه جهاني معتقد به تكامل و

در نهايت ادغام جامعه است . جامعه اي واحد در نهايت ادغام جامعه است . جامعه اي واحد تكامل يافته كه در آن همه ارزشهاي امكاني تكامل يافته كه در آن همه ارزشهاي امكاني انسانيت به فعليت مي رسد در آنصورت به انسانيت به فعليت مي رسد در آنصورت به

..كمال حقيقي خود خواهد رسيدكمال حقيقي خود خواهد رسيد

Page 203: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- سنت هدايت- سنت هدايت44

هدايت ، داللت و نشان دادن هدف است . سنت هدايت ، داللت و نشان دادن هدف است . سنت خدا بر اين جاري است كه در مسئله هدايت خدا بر اين جاري است كه در مسئله هدايت

وسيله اي فراهم كند كه مطلوب و براي همه وسيله اي فراهم كند كه مطلوب و براي همه كه او بخواهد روشن شده و بنده اش به هدف كه او بخواهد روشن شده و بنده اش به هدف

( (1717نهايي برسد.) محمد/نهايي برسد.) محمد/

Page 204: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- وسائل و راه هاي هدايت- وسائل و راه هاي هدايت1-41-4قرآن : همنشيني با قرآن موجب سعادت قرآن : همنشيني با قرآن موجب سعادت -1-1-4 -1-1-4

( (203203دنيا و آخرت است. ) اعراف /دنيا و آخرت است. ) اعراف /((3636پيامبران الهي )نحل/پيامبران الهي )نحل/ -2-1-4 -2-1-4

((103103نشانه هاي الهي) ال عمران / نشانه هاي الهي) ال عمران / -3-1-4 -3-1-4((155155ابتالء و آزمايش ) اعراف / ابتالء و آزمايش ) اعراف / -4-1-4 -4-1-4

عبرت از سرگذشت پيشينيان ) نساء / عبرت از سرگذشت پيشينيان ) نساء / -5-1-4 -5-1-42626))

((125125شرح صدر ) انعام / شرح صدر ) انعام / -6-1-4 -6-1-4

Page 205: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- سنت پيروزي حق بر باطل- سنت پيروزي حق بر باطل55

اراده خداوند بر آن است كه سرانجام در گيري اراده خداوند بر آن است كه سرانجام در گيري حق و باطل به پيروزي كامل حق و محو باطل حق و باطل به پيروزي كامل حق و محو باطل منجر مي شود و تسلط باطل در برهه هايي از منجر مي شود و تسلط باطل در برهه هايي از

تاريخ بشري نبايد موجب نااميدي انسان حق تاريخ بشري نبايد موجب نااميدي انسان حق ..جو شودجو شود

Page 206: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

بررسي آياتبررسي آيات

((1717مثل حق و باطل ) رعد/مثل حق و باطل ) رعد/

((2121پيروزي حق در گذشته ) مجادله/پيروزي حق در گذشته ) مجادله/

((8181پيروزي حق در آينده) اسراء/ پيروزي حق در آينده) اسراء/

( (227227دالئل نابودي باطل) شعراء / دالئل نابودي باطل) شعراء /

Page 207: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

– سنت مهلت – سنت مهلت66

سنت خداوند بر آن نيست كه جوامع را بالفاصله سنت خداوند بر آن نيست كه جوامع را بالفاصله پس از رواج ظلم و كفر و شرك هالك كند بلكه پس از رواج ظلم و كفر و شرك هالك كند بلكه بنا بر اراده خويش مدتي به آنان مهلت ميدهد بنا بر اراده خويش مدتي به آنان مهلت ميدهد

..تا حجت خود را بر آنان تمام فرمايدتا حجت خود را بر آنان تمام فرمايد

مهلت از مظاهر رحمت الهي است شايد افراد مهلت از مظاهر رحمت الهي است شايد افراد ..متنبه شوندمتنبه شوند

Page 208: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- سنت امتحان و ابتالء- سنت امتحان و ابتالء77

خداوند بندگان خود را مورد آزمايش قرار ميدهد و خداوند بندگان خود را مورد آزمايش قرار ميدهد و اين سنت در مورد انسانهاي مومن ، كافر جاري اين سنت در مورد انسانهاي مومن ، كافر جاري

..استاست

- مفهوم فتنه- مفهوم فتنه1-71-7

در قرآن از لغت ابتالء به فتنه تعبير شده به معناي در قرآن از لغت ابتالء به فتنه تعبير شده به معناي آزمايش ، گمراهي ، كفر، رسوايي و ... آمده آزمايش ، گمراهي ، كفر، رسوايي و ... آمده ..است و در اصل معناي خالص ساختن استاست و در اصل معناي خالص ساختن است

Page 209: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- تمحيص- تمحيص2-72-7اين واژه نيز در قرآن براي آزمايش انسانها استفاده شده اين واژه نيز در قرآن براي آزمايش انسانها استفاده شده اين نوع آزمايش به شكل فردي براي تميز فضائل مؤمن اين نوع آزمايش به شكل فردي براي تميز فضائل مؤمن

..از رذائل اوستاز رذائل اوست - م�حق- م�حق3-73-7

محق به معناي از بين بردن تدريجي محاسن و نيكي محق به معناي از بين بردن تدريجي محاسن و نيكي هاست هاست

محق الكافرين به معناي ياسي است كه بر آنها مستولي محق الكافرين به معناي ياسي است كه بر آنها مستولي شود .شود .

Page 210: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- ابزار آزمايش- ابزار آزمايش4-74-7اموري در قرآن به عنوان وسيله آزمايش بشر معرفي اموري در قرآن به عنوان وسيله آزمايش بشر معرفي

شده است شده است 77هود / هود / 22ملك / ملك / 77كهف / كهف /

- فتنه و آزمايش- فتنه و آزمايش5-75-733--22مؤمنان عنكبوت / مؤمنان عنكبوت /

124124ابراهيم بقره / ابراهيم بقره / 2424داود و سليمان ص / داود و سليمان ص /

2727قوم نوح قمر / قوم نوح قمر / 4040بني اسررائيل و موسي طه / بني اسررائيل و موسي طه /

هدف از آزمايش مؤمنان محمد / هدف از آزمايش مؤمنان محمد / 3131

Page 211: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- سنت عبرت آموزي- سنت عبرت آموزي88

هدف قرآن از نقل مختصر سرنوشت اقوام هدف قرآن از نقل مختصر سرنوشت اقوام عبرت آموزي است نه قصه پردازي عبرت آموزي است نه قصه پردازي گذشته ،گذشته ،

4444--4242 مؤمنون / مؤمنون /

- عبرت از تاريخ- عبرت از تاريخ1-81-8

6666--6565اصحاب سبت بقره / اصحاب سبت بقره /

1515اسراء / اسراء / - اتمام حجت- اتمام حجت2-82-8

Page 212: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- انواع سنتهاي عبرت ساز- انواع سنتهاي عبرت ساز3-83-8

سنتهاي استدراج ، سنتهاي استدراج ، خداوند براي عبرت انسان ،خداوند براي عبرت انسان ، امالء و مكر الهي را نيز به كار مي بردامالء و مكر الهي را نيز به كار مي برد

- استدراج- استدراج1-3-81-3-8

به معناي تجديد نعمت هاست به گونه اي كه به معناي تجديد نعمت هاست به گونه اي كه لذت بردن مستمر آن موجب غفلت از توجه به لذت بردن مستمر آن موجب غفلت از توجه به

‌‌.. آثار سوء اعمال انسان شودآثار سوء اعمال انسان شود

Page 213: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

- امالء - امالء 2-3-82-3-8

سنت امالء به معناي مهلت دادن است سنت امالء به معناي مهلت دادن است 3636بقره / بقره /

- مكر الهي- مكر الهي3-3-83-3-8

سنت مكر خداوند هنگامي محقق مي شود كه فرد سنت مكر خداوند هنگامي محقق مي شود كه فرد مستحق عذاب شود و خداوند به گونه اي كه مستحق عذاب شود و خداوند به گونه اي كه

خودش نفهمد عذاب كند . صدور مكر ابتدايي از خودش نفهمد عذاب كند . صدور مكر ابتدايي از 5454خداوند ممتنع است. آل عمران / خداوند ممتنع است. آل عمران /

Page 214: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

فصل دهمفصل دهم

Page 215: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

هدف از اين كتاب آشنا كردن دانشجو با تاثير هدف از اين كتاب آشنا كردن دانشجو با تاثير عميقي كه قرآن بر روح و جان انسان دارد و عميقي كه قرآن بر روح و جان انسان دارد و

همچنين شناخت ويژگيهاي قرآن و معلمين همچنين شناخت ويژگيهاي قرآن و معلمين قرآني كه پيامبر و امامان معصوم هستند و قرآني كه پيامبر و امامان معصوم هستند و

دانشجو با استفاده از بيانات معصومين با دانشجو با استفاده از بيانات معصومين با . . مفاهيم قرآن آشنا مي شوندمفاهيم قرآن آشنا مي شوند

Page 216: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

يكي ديگر از دستاوردهاي مطالعه اين مباحث اين يكي ديگر از دستاوردهاي مطالعه اين مباحث اين است كه دانشجو متوجه شود كه قرآن قابل است كه دانشجو متوجه شود كه قرآن قابل

فهم است و با آشنايي با واژه محكم و متشابه فهم است و با آشنايي با واژه محكم و متشابه با انواع تفاسير مختلف به مطالعه تفسير و با انواع تفاسير مختلف به مطالعه تفسير و

.. درك عميق تر قرآن بپردازددرك عميق تر قرآن بپردازد

Page 217: نويسنده :   دكتر علي اكبر شايسته نژاد چاپ كتاب :   انتشارات دانشگاه پيام نور

اما موضوعاتي مثل خدا و خلقت انسان و اما موضوعاتي مثل خدا و خلقت انسان و سنتهاي اجتماعي در قرآن و ويژگيهاي آنها كه سنتهاي اجتماعي در قرآن و ويژگيهاي آنها كه

چه بسا دانشجويان شبهات زيادي در آنها دارند چه بسا دانشجويان شبهات زيادي در آنها دارند با مطالعه مباحث مطروحه بسياري از آن با مطالعه مباحث مطروحه بسياري از آن

. . شبهات برطرف گرددشبهات برطرف گردد