Колкави се обврските на Македонија во земјата и

странство?

д-р Ванчо Узунов,вонреден професорПравен факултет „Јустинијан Први“Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ - Скопје

Содржина

Има ли Македонија комплементарни монетарна и фискална политика?

Колкави се обврските (долгот) на државата во земјата?

Колкав е надворешниот долг на државата?

Колкав е трговскиот дефицит? Заклучоци Забелешка: сите податоци во анализата се од веб страниците на МФ и НБРМ, преземени во април 2010 год.

Mонетарната и фискалната политика

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

јану

ари

фев

руар

им

арт

апри

лм

ајју

нију

лиав

густ

септ

емвр

иок

том

ври

ноем

ври

деке

мвр

ија

нуар

и ф

евру

ари

мар

тап

рил

мај

јуни

јули

авгу

стсе

птем

ври

окто

мвр

ино

емвр

иде

кем

ври

јану

ари

фев

руар

им

арт

апри

лм

ајју

нију

лиав

густ

септ

емвр

иок

том

ври

ноем

ври

деке

мвр

ија

нуар

и ф

евру

ари

мар

тап

рил

мај

јуни

јули

авгу

стсе

птем

ври

окто

мвр

ино

емвр

иде

кем

ври

јану

ари

фев

руар

им

арт

апри

лм

ајју

нију

лиав

густ

септ

емвр

иок

том

ври

ноем

ври

деке

мвр

ија

нуар

и ф

евру

ари

мар

тап

рил

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Каматнистапки наблагајничкизаписи

Каматнистапки надржавнизаписи (просекза 3 и 6-месечни ДЗ)

Каматнистапки надржавнизаписи содевизнаклаузула(просек за 3 и6-месечни ДЗ)Меѓубанкарскакаматна стапкана пазарот надепозити (сорочност 3месеци)

Стапка наинфлација

Внатрешен (јавен) долг на државата

Во милиони евра

      2005 2006 2007 2008 2009 2010

Вкупен домашен јавен долг     750.4 806.6 900 754.6 755 851.6

Долг на централната влада     603.5 648.3 552.9 465.5 491.6 509.1

 Структурни

обврзници   533.5 479.7 396.4 343.5 282.4 281.5

    за санација на СБ 26.6 21.3 0 0 0 0

    за селективни кредити 17 17 17 16.9 16.9 16.9

    за приватизација на СБ 77.2 68.7 60.1 51.5 42.9 42.9

   за старо девизно

штедење 306.5 254.9 203.9 152.9 101.9 101.9

    за денационализација 106.2 117.8 115.4 122.2 120.7 119.8

  Државни записи   70 168.6 156.5 122 209.2 227.6

Општини     0.2 0.2 0 0.4 0.3 0.3

Централна банка     146.7 155.3 344.3 285.2 260.4 339.5

Јавни претпријатија       2.8 2.8 3.5 2.7 2.7

Внатрешен (јавен) долг на државата

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Јавнипретпријатија

Централнабанка

Општини

Долг нацентралнатавлада

Структура на внатрешниот долг (во %)

Внатрешен (јавен) долг на државата

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Структура на долгот на централната влада 2005-2010 државни записи

денационализација

старо девизноштедење

приватизација наСБ

селективни кредити

санација на СБ

Внатрешен долг на државата

Месечни износи на средства реализирани со продажба на 3 и 6-месечни ДЗ (во мил. евра)

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

јану

ари

фев

руар

им

арт

апри

лм

ајју

нију

лиав

густ

септ

емвр

иок

том

ври

ноем

ври

деке

мвр

ија

нуар

и ф

евру

ари

мар

тап

рил

мај

јуни

јули

авгу

стсе

птем

ври

окто

мвр

ино

емвр

иде

кем

ври

јану

ари

фев

руар

им

арт

апри

лм

ајју

нију

лиав

густ

септ

емвр

иок

том

ври

ноем

ври

деке

мвр

ија

нуар

и ф

евру

ари

мар

тап

рил

мај

јуни

јули

авгу

стсе

птем

ври

окто

мвр

ино

емвр

иде

кем

ври

јану

ари

фев

руар

им

арт

апри

лм

ајју

нију

лиав

густ

септ

емвр

иок

том

ври

ноем

ври

деке

мвр

ија

нуар

и ф

евру

ари

мар

тап

рил

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Внатрешен долг на државата

0.00

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

600.00

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Годишни износи на средства реализирани со продажба на 3 и 6-месечни ДЗ (во мил. евра)

Внатрешен долг на државата

• По месец јули 2009 година владата ја менува структурата на ДЗ: целосно преминува на издавање на ДЗ со девизна клаузула и на 6-месечни државни записи

Тренд на задолжување со 3 и 6-месечни ДЗ со девизна клаузула

0

10

20

30

40

50

60

јули

авгу

ст

септ

емвр

и

окто

мвр

и

ноем

ври

деке

мвр

и

јану

ари

фев

руар

и

апри

л

2009 2010

Надворешен долг на државата

    2005 2006 2007 2008 2009 2010

Вкупен надворешен јавен долг   1441.3 1223 1027.8 1115.7 1373.8 1396.2

 Долг на централната влада 1245.4 1025.2 877.2 921.2 1105.3 1118.4

  Општини 0 0 0 0 0 0

  Централна банка 52.7 42.4 0 0 71.7 73.9

  Јавни претпријатија 143.2 155.4 150.6 194.5 196.8 203.9

Надворешен јавен долг (милиони евра)

Надворешен долг на државата

Трендови на надворешниот долг по носители 2005-2010(мил евра)

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2005 2006 2007 2008 2009 2010

0

50

100

150

200

250

Долг нацентралнатавлада(деснаскала)

Општини(лева скала)

Централнабанка (леваскала)

Јавнипретпријатија (леваскала)

Надворешен долг на државата

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Јавнипретпријатија

Централнабанка

Општини

Долг нацентралнатавлада

Структура на надворешниот долг (во мил евра)

Вкупен долг на државата

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Вкупеннадворешенјавендолг

Вкупендомашенјавендолг

Структура на вкупниот долг (во %)

Вкупен долг на државата

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2005 2006 2007 2008 2009 2010

0

20

40

60

80

100

120

140

Вкупенјавендолг во% одБДП(лева

Вкупенјавендолг во% одизвозот(десна

Степен на задолженост

Трговски дефицит – структура на извоз (мил УСД)

  2005структура 2006

структура 2007

структура 2008

структура 2009

структура

Vkupen izvoz 2042.3 100.0 2415.2 100.0 3398.3 100.0 3978.2 100.0 2691.5 100.0

Proizvodi za исhrana 167.2 8.2 192.7 8.0 250.4 7.4 308.4 7.8 283.5 10.5

Pijaloci i tutun 163.1 8.0 193.6 8.0 209.6 6.2 218.8 5.5 197.0 7.3

Surovini (osven gorivа) 67.8 3.3 113.6 4.7 170.6 5.0 269.5 6.8 172.9 6.4

Mineralni goriva, maziva, ел енергија i sl. 163.6 8.0 225.0 9.3 165.3 4.9 314.3 7.9 202.9 7.5

@ivotinski i rastitelni masla 2.9 0.1 2.2 0.1 2.5 0.1 12.4 0.3 8.2 0.3

Hemiski proizvodi 90.8 4.4 100.7 4.2 133.1 3.9 181.1 4.6 172.2 6.4

Proizvodi klasirani po materijali 682.8 33.4 853.8 35.4 1513.2 44.5 1598.1 40.2 770.9 28.6

vo tie ramki - `elezo i ~elik 535.2 26.2 668.6 27.7 1268.5 37.3 1292.1 32.5 534.0 19.8

Ma{ini transportni uredi 109.9 5.4 118.7 4.9 151.6 4.5 184.3 4.6 142.7 5.3

Raznовиднi gotovi proizvodi 590.5 28.9 612.0 25.3 800.3 23.5 888.2 22.3 740.3 27.5

vo tie ramki - obleka 498.5 24.4 516.1 21.4 656.0 19.3 711.9 17.9 582.7 21.6

Transakcii i nespomnata stoka 3.7 0.2 3.0 0.1 1.8 0.1 3.0 0.1 0.8 0.0

Nerasporedeno 0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.6 0.0 0.0 0.0

Трговски дефицит – структура на увоз (мил УСД)

  2005структ

ура2006

структура

2007структ

ура2008

структура

2009структ

ура

Vкупен увоз 3,232.84 100.0

3,752.26 100.0

5,280.58 100.0

6,851.67 100.0

5,043.11 100.0

Proizvodi za исhrana 343.21 10.6 362.39 9.7 518.28 9.8 620.81 9.1 560.37 11.11

Pijaloci i tutun 31.10 1.0 31.85 0.8 38.27 0.7 51.16 0.7 51.71 1.03

Surovini (osven goriva) 106.71 3.3 133.52 3.6 298.15 5.6 350.17 5.1 197.33 3.91

Mineralni goriva, maziva, el energija i sl. 619.25 19.2 758.92 20.2 975.67 18.5

1,417.86 20.7 809.75 16.06

vo tie ramki - nafta i p/di od nafta 492.73 15.2 627.33 16.7 627.56 11.9 933.22 13.6 621.09 12.32

vo tie ramki - elektri~na energija 70.04 2.2 62.52 1.7 253.00 4.8 347.11 5.1 120.89 2.40

@ivotinski i rastitelni masla 30.03 0.9 31.36 0.8 46.95 0.9 67.44 1.0 45.66 0.91

Hemiski proizvodi 334.00 10.3 364.55 9.7 490.17 9.3 611.43 8.9 568.76 11.28

Proizvodi klasirani po materijali 950.51 29.41,120.9

7 29.91,509.1

6 28.61,845.4

7 26.91,201.5

4 23.83

vo tie ramki - tekstilni prediva 319.74 9.9 345.73 9.2 441.87 8.4 463.98 6.8 387.38 7.68

vo tie ramki - `elezo i ~elik 288.53 8.9 368.04 9.8 545.93 10.3 757.34 11.1 301.71 5.98

Ma{ini transportni uredi 563.07 17.4 688.84 18.41,046.2

8 19.81,435.5

9 21.01,209.2

9 23.98

vo tie ramki - drumski vozila 158.26 4.9 203.65 5.4 322.65 6.1 446.29 6.5 295.74 5.86

Razni gotovi proizvodi 252.86 7.8 257.73 6.9 355.86 6.7 445.93 6.5 392.85 7.79

Transakcii i nespomnata stoka 2.10 0.1 2.12 0.1 1.79 0.0 5.82 0.1 5.85 0.12

Nerasporedeno 2.10 0.1 2.08 0.1 1.69 0.0 5.69 0.1 5.72 0.11

Трговски дефицит (мил УСД)

-3,000

-2,000

-1,000

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

2005 2006 2007 2008 2009

Вкупенизвоз

Вкупенувоз

Салдо(тргдефицит)

Заклучоци Во 2007 и 2008 Владата спроведуваше модел на

економски пораст преку поттикнување и на агрегатната понуда и на агрегатната побарувачка: на страната на понудата беа мерките за:

подобрување на деловното окружение зголемување на инвестициите (предвиден но не и

доволно спроведен пораст на јавните инвестиции)субвенционирање на земјоделското производство

на страната на побарувачката беа мерките: пораст на платите на јавниот сектор пораст на пензиите олеснување на пристапот до кредити

Ефектите од тоа беа: се постигна повисока (од просекот во претходните

години) стапка на економскиот пораст сосема малку се намали невработеноста сосема изостана остварувањето на повисок животен

стандард на граѓаните

Заклучоци Од почетокот на 2009 година и економијата на

Македонија ја зафати светската финансиска и економска криза

Но, гледано од аспект на политиката на јавните финансии, при проектирањето на буџетската политика за 2009 година Владата на Македонија иницијално не направи речиси никаква промена на сопствениот генерален модел на економска политика

Во основа, владата само ја смени реториката за образложување (оправдување) на истиот модел

Оттука, во текот на 2009 и на почетокот на 2010 година Владата се судрува со проблемот на недостаток на буџетски приходи, што се решава на 2 начини: Преку ребаланси на буџетот (2 пати во 2009 г.) Задолжување со државни хартии од вредност

на домашниот и странските пазари

Заклучоци

Генерално, до средината на 2009 г Македонија има комплементарна монетарна и фискална полтика, но во периодот после тоа не

Расте обемот на задолженост на државата со издавање на ДЗ на домашниот пазар – буџетот е „зависен“ од месечни приливи врз основа на ДЗ

„Традиционалните“ проблеми на Македонија со трговскиот дефицит стануваат се поизострени

До денес, генерално, Македонија не е презадолжена држава (економија), туку има проблеми со усогласување на намалените тековни буџетски приходи во споредба со преземените обврски за финансирање (буџетски расходи)

Заклучоци

Но, доколку не дојде до промена на моделот на економска политика и, со тоа, до намалување на буџетските расходи, Македонија може лесно и брзо да дојде во ситуација на проблем со презадолженост

Аранжман со ММФ може да биде корисен за Македонија, бидејќи нема причина зошто да не се користи тој (по)евтин извор на средства