นโยบาย รพ.สต.และแนวทางการพ�ฒนาบ�คลากร

นพ.เกษม เวชส�ทธานนท�ส�าน�กประสานการพ�ฒนาโรง

พยาบาลส�งเสร�มส�ขภาพต�าบล

ท�าไมต#อง รพ.สต.• ปั�ญหาสาธารณสข และบร�การสขภาพ

• ทิ�ศทิางบร�การสขภาพ

• บทิบาทิบคลากรทิางสขภาพในรพ.สต.

• ระบบสน�บสนน

การสาธารณสขไทิยในอดี!ต• การแพทิย"พ#$นบ%านและการแพทิย"แผนไทิย• การแพทิย"แผนตะวั�นตกและการก(าเน�ดีศ�ร�ราชพยาบาล• การก(าเน�ดีกระทิรวังสาธารณสข• พ�ฒนารพ.จั�งหวั�ดีและรพ.อ(าเภอ• การสาธารณสขมู.ลฐาน• ทิศวัรรษพ�ฒนาสถาน!อนามู�ย• หล�กปัระก�นสขภาพแห2งชาต�

อดี&ต ป'จจ�บ�น อนาคตโรคต�ดีเช)*อ พยาธ� โภชนาการDisease

พฤต�กรรมเส&,ยง(๓ อ. บ�หร&, ส�รา)Health risk

พยาธ�ทางส�งคม ส�,งแวดีล#อม มาบตาพ�ดี ยาเสพต�ดี โรคจ�ต ยาฆ่�าแมลงSocial health determinant

ขาดีแคลนป'จจ�ยพ)*นฐาน ส�ขาภ�บาลไม�ดี&

พฤต�กรรมความเป1นอย2�เปล&,ยนไป ส�งคมเม)อง อาหารถุ�ง ไม�ออกแรง เคร&ยดีส2ง

โลกาภ�ว�ฒน� ท�นน�ยม ว�ฒนธรรมไหลบ�า

Vaccine ,Nutrition SanitationDrugs

Behavioral Change Class-Club -Camp

Spiritual health

ว�ถุ&แห�งความพอเพ&ยงทางสายกลาง

สภาพป'ญหาระบบบร�การส�ขภาพ• บทิเร!ยนจัากต2างปัระเทิศ – ปัระเทิศทิ!3เน%นผ.%เช!3ยวัชาญ รพ.ใหญ2 เคร#3องมู#อ ยาใหมู2ๆ ปัระก�น

แบบเอกชน เช2น สหร�ฐอเมูร�กา– ปัระเทิศทิ!3เน%นแพทิย"ครอบคร�วั/ทิ�3วัไปั หน2วัยใกล%บ%าน ใกล%ใจั หล�ก

ปัระก�นทิ�3วัหน%า เช2น อ�งกฤษ• บทิเร!ยนจัากปัระเทิศไทิย(เน%นร�กษา รพ. ผ.%เช!3ยวัชาญ)– หน2วัยบร�การปัฐมูภ.มู�อ2อนแอ– โรงพยาบาล คนไข%มูาก ข%อผ�ดีพลาดี ฟ้8องร%อง เก�ดีควัามูทิกข"

ต%นทินค2าใช%จั2าย ผลล�พธ" • ผลล�พธ"ทิ!3เก�ดีข9$น ค2าใช%จั2าย ผลล�พธ" ควัามูเปั:นธรรมู

• ป'ญหาเปล&,ยนจากโรคต�ดีเช)*อ โรคเร)*อร�ง เก&,ยวข#องก�บพฤต�กรรม ส�,งแวดีล#อม ป'ญหาส�งคม จร�ยธรรม

• โรงพยาบาล ออกแบบ Acute care • บร�การปฐมภ2ม� (Primary care) ในต�าง

ประเทศ เป1นผู้2#จ�ดีการดี2แลผู้2#ป8วยเร)*อร�ง(Case manager) เข#าถุ9งไดี#ง�าย ดี2แลต�อเน),ององค�รวม ผู้สมผู้สาน เช),อมบร�การ

สภาพป'ญหาระบบบร�การส�ขภาพ

สภาพปั�ญหาของระบบบร�การสาธารณสขไทิย

รพ.แออ�ดีไม�ประท�บใจ ไร#ค�ณภาพ

หน�วยบร�การปฐมภ2ม�อ�อนแอ

ประชาชนขาดีการดี2แลตนเองเจ;บป8วยมากข9*น

ผู้2#บร�การและผู้2#ร�บบร�การม&ความท�กข�

การฟ้=องร#องรพ.และจนท

โรงพยาบาลศ2นย�/ท�,วไป (94) บร�การตต�ยภ2ม� จ�งหว�ดี ( 200,000-2M.) โรงพยาบาลช�มชน (724) บร�การท�ต�ยภ2ม� อ(าเภอ (10,000-100,000)

สถุาน&อนาม�ย (9,770) บร�การปฐมภ2ม� ต�าบล (1,000-10,000) อบต./เทศบาล (6,000) ระบบส�ขภาพช�มชน หมู.2บ%าน การดี2แลและจ�ดีการตนเอง ครอบคร�ว

ระบบบร�การส�ขภาพของไทย ศ2นย�แพทย�

เฉพาะทาง

จัดีอ2อนของระบบบร�การปัฐมูภ.มู�

• การดี2แลต�อเน),อง การฟ้?* นฟ้2สภาพ โรคเร)*อร�ง องค�ความร2#ช&วการแพทย� การประสานบร�การระหว�างบ#าน-หน�วยบร�การปฐมภ2ม� -รพ.(ชาวบ#านขาดีความเช),อม�,นการร�กษา)

• งานเช�งร�ก ออกแบบมาจากส�วนกลาง ขาดีการม&ส�วนร�วมจากช�มชน ม��งเน#นงานท&,เป1นต�วช&*ว�ดีจากส�วนกลาง ขาดีการน�าป'ญหาช�มชนเป1นต�วต�*ง การออกแบบมาตรการใช#บร�บทพ)*นท&,

จัดีแข;งของระบบบร�การปัฐมูภ.มู�

• ครอบคลมูพ#$นทิ!3 (เข%าถ9งบร�การ? ใกล%บ%าน ใกล%ใจั?)• ควัามูส�มูพ�นธ"อ�นดี! หน2วัยบร�การ-ชมูชน• บร�การเบ;ดีเสร;จั ณ.จัดีเดี!ยวั (One stop services)• ดี.แลแบบผสมูผสาน บ.รณาการ องค"รวัมู กาย-จั�ตอารมูณ"-ส�งคมู-จั�ตวั�ญญาณ

บทบาท เจ#าหน#าท&,สาธารณส�ข

– Care Provider ให%บร�การดี%านสขภาพ ดี%านร�กษาพยาบาล ฟ้<$ นฟ้.สภาพโดียตรง ให%ข%อมู.ลทิางวั�ชาการ ระบปั�จัจั�ยกระทิบต2อสขภาพ ในการปัร�บเปัล!3ยนพฤต�กรรมู การดี.แลปั8องก�น สร%างเสร�มูสขภาพในกล2มูทิ!3ปั=วัยและไมู2ปั=วัย โดียเน%นทิ!3เจั%าหน%าทิ!3เปั:นคนดี(าเน�นการหล�ก (Key actor) อาศ�ยควัามูร. %และทิ�กษะ เช2น การส�3งการร�กษา บร�การดี%านยา ห�ตถการ• Evidence base / context base• Biomedical model/bio-psycho-social model

– Health/Case manager การสน�บสนน ต2อยอดีส�3งทิ!3ทิ(าดี!อย.2แล%วั ปัระสาน เช#3อมูโยงก�บแหล2งบร�การ หร#อแหล2งทิร�พยากรอ#3น เพ#3อให%เก�ดีการดี.แล การจั�ดีการ โดียผ.%มู!ส2วันเก!3ยวัข%อง (stakeholder) เพ#3อให%เก�ดี ผลล�พธ"ทิ!3มู!ปัระส�ทิธ�ภาพ คณภาพ อย2างต2อเน#3อง เช2น เปั:นผ.%จั�ดีการ ปัระสานการดี.แล ต�$งแต2หน2วัยบร�การปัฐมูภ.มู� โรงพยาบาล ไปัถ9งการดี.แลทิ!3บ%านและชมูชน

• Advocate and empowerment กระต%น สน�บสนน และ เสร�มูศ�กยภาพ กล2มูเปั8า

หมูาย ครอบคร�วั ผ.%น(าชมูชน และผ.%เก!3ยวัข%องให%มู!บทิบาทิ เข%ามูามู!ส2วันร2วัมู หล�กในการดี.แลและจั�ดีการปั�ญหาสขภาพ

บทบาท เจ#าหน#าท&,สาธารณส�ข

บทิบาทิของเจั%าหน%าทิ!3

ผู้2#ให#บร�การ

ผู้2#สน�บสน�นเสร�มพล�ง

Facillator Catalyst networker

รพ.ส�งเสร�มส�ขภาพต�าบล

• หน�วยบร�การส�ขภาพระดี�บต�าบล ท&,ไดี#ร�บการพ�ฒนาให#ม&ศ�กยภาพ(บ�คลากร และทร�พยากร) ในงานส�งเสร�มส�ขภาพ ,ป=องก�นโรค และร�กษาพยาบาลอย�างสมดี�ล(P&P และOP) ม&ประชากรในพ)*นท&,ร�บผู้�ดีชอบช�ดีเจน สามารถุสร#างความร�วมม)อ อสม. ท#องถุ�,น ช�มชน ในการพ9,งตนเองทางส�ขภาพของช�มชนไดี# ไม�ใช�สถุานบร�การท&,ม&คนไข#ค#างค)น หร)อบร�การเฉพาะผู้2#ป8วยนอก(Extended OPD) และม&ระบบสน�บสน�นจาก CUP สสจ. อปท. ช�มชนอย�างเข#มแข;ง

เป=าหมายส2งส�ดีของรพสต.

ส�งเสร�มประชาชน ชาวบ#านจ�ดีการส�ขภาพตนเอง ครอบคร�ว ช�มชนไดี#ท�าให#ประชาชน ชาวบ#านม&ส�ขภาวะท&,

ดี&

รพสต.เปั:นเคร#อข2ายทิ!3ส(าค�ญในการผล�กดี�นให%เก�ดีระบบสขภาพชมูชนมู!คณล�กษณะบร�การสขภาพทิ!3เข%าใจัปั�ญหาสขภาพ เข%าถ9งวั�ถ!ช!วั�ตของชาวับ%านหน2วัยบร�การเปั:นทิ!3ยอมูร�บ ไวั%ใจัจัากชาวับ%านและชมูชน

ภาค!หล�กของระบบสขภาพชมูชน

ประชาชน/องค�กรช�มชน

องค�กรปกครองท#องถุ�,น

หน�วยงานสาธารณส�ข

หน�วยราชการ/องค�กรเอกชน

ท�ศทางของบทบาทเคร)อข�ายส�ขภาพ

บทิบาทิขององค"กรปักครองทิ%องถ�3นสาธารณสข/หน2วัยงานอ#3นๆ

บทิบาทิของชมูชน/องค"กรชมูชน

เปั8าหมูายของระบบสขภาพชมูชน(อ.ปัระเวัศ)

• เดี;กและครอบคร�วั

• ผ.%ดี%อยโอกาสและถ.กทิอดีทิ�$ง

• ผ.%ส.งอาย

• ผ.%ปั=วัยโรคเร#$อร�ง

• ร�กษาโรคเจั;บปั=วัยเล;กน%อย

• ควับคมูโรค

• ชมูชนสร%างสขภาพ

• เศรษฐก�จัพอเพ!ยง

การม&ส�วนร�วมของประชาชนเจ#าหน#าท&,เป1นหล�ก อสม.เป1นล2กม)อ

• ร�บร2#ข#อม2ลข�าวสารส�ขภาพจากภาคร�ฐ• ม&ส�วนร�วมในการส),อสาร

กระจายข�าว• กรรมการพ�ฒนาสอ. (ระดีมท�น

เช�น ทอดีผู้#าป8า ฯลฯ)• เก;บข#อม2ล เดี�นรณรงค�

• ประชาชน ม&ส�วนร�วมในการจ�ดีการระบบส�ขภาพของตนเอง

• ร2#ส9กเป1นเจ#าของรพสต. และนโยบายสาธารณะดี#านส�ขภาพ

• ม&บทบาทหล�กในจ�ดีการป'ญหาส�ขภาพของช�มชน/ต�ดีส�นใจไดี#

• เจ#าหน#าท&,เป1นผู้2#สน�บสน�นการดี�าเน�นงาน รพ.สต.

การม&ส�วนร�วมประชาชน อย�างย�,งย)น

(Mindset)• ถุ�อมตน (ตระหน�กในค�ณค�าของ

ความค�ดี ความร2#ของชาวบ#าน โลกน&*ม&หลายเร),องท&,เราไม�ร2#)

• เร&ยนร2#ท&,จะฟ้'ง (ยอมร�บในส�ทธ�ในการให#ความค�ดีเห;นของประชาชน)

• ให#ค�ณค�าก�บกระบวนการ (การพ�ฒนาเป1นกระบวนการ ไม�ใช�การท�างานให#เสร;จ ไดี#ผู้ลผู้ล�ตเท�าน�*น)

• เสร�มอ�านาจผู้2#อ),น (เน#นการเสร�มสร#างความสมารถุของผู้2#อ�อนแอให#เข;มแข;ง เข#าม&ส�วนร�วมและค#นหาทางออกดี#วยตนเองไดี#)

ท�ศนคต�ท&,เอ)*อต�อการบร�หารจ�ดีการการม&ส�วนร�วม

ให#ข#อม2ลข�าวสารINFORM

ให#ข#อม2ลข�าวสารINFORM

ร�บฟ้'งความค�ดีเห;นConsult

เก&,ยวข#องInvolve

ร�วมม)อCollaboration

เสร�มอ�านาจประชาชน

Empower

การม&ส�วนร�วมของประชาชนร�บฟ้'งร�บฟ้'ง

ให#ความเห;นให#ความเห;น

สม�ครใจเข#าร�วม

สม�ครใจเข#าร�วม

เข#าร�วมคณะท�างานดี#วย

เข#าร�วมคณะท�างานดี#วย

ต�ดีส�นใจ

เอง

ต�ดีส�นใจ

เอง

Public Participation SpectrumPublic Participation Spectrum

ระดี�บการมู!ส2วันร2วัมูของปัระชาชน(Public Participation Spectrum)

ระดี�บการมู!ส2วันร2วัมูของปัระชาชน(Public Participation Spectrum)

เทคน�คการม&ส�วนร�วม :- Fact Sheet- Websites- Open House

เทคน�คการม&ส�วนร�วม :- การส�ารวจความค�ดีเห;น- การประช�ม/เวท&สาธารณะ- ประช�มกล��มย�อย

เทคน�คการม&ส�วนร�วม :- ส�มมนาเช�งปฏิ�บ�ต�การ

เทคน�คการม&ส�วนร�วม :- คณะท&,ปร9กษาภาคประชาชน- คณะกรรมการ- การต�ดีส�นใจแบบม&ส�วนร�วม

เทคน�คการม&ส�วนร�วม :การลงประชามต�

ให#ข#อม2ลข�าวสารInform

ร�บฟ้'งความค�ดีเห;นConsult

เก&,ยวข#องInvolve

ร�วมม)อCollaboratio

n

เสร�มอ�านาจประชาชนEmpower

แนวค�ดีเร),องการม&ส�วนร�วมของประชาชนท&,น�าไปส2�การพ�ฒนาท&,ย�,งย)น

การให#ข#อม2ล

การให#ความร�วมม)อ การร�บฟ้'งความค�ดีเห;น

การเข#าม&บทบาท

การม&อ�านาจต�ดีส�นใจ

There is no blueprint for public participation,

No one method to follow

CUP

สสจ.

เขต

รพ.สต.

คกก.ส�ขภาพต�าบล

สสอ.

ช�มชนอป

ท.

รพ.จ�ดีท�าแผู้นบ2รณาการส�ขภาพต�าบล

ร�วมค�ดี-ร�วมลงท�น-ร�วมสน�บสน�น-ร�วมต�ดีตาม

ผู้2#ให#บร�การ ผู้2#จ�ดีการ/เสร�มพล�ง

เช�งร�ก เช),อมโยงบร�การ ช�มชน

ครอบคล�มกล��ม 5เป=าหมาย ต�*งแต�ในครรภ�มารดีา-ถุ9งเช�งตระกอนตามความจ�าเป1นเร�งดี�วนป'ญหาส�ขภาพในพ)*นท&,และภาพรวม

กรอบแนวค�ดี รพ.สต.

รพสต

ส�งเสร�มส�ขภาพแนวใหม� เพ�,มค�ณภาพบร�การ

บร�หารจ�ดีการแบบม&ส�วนร�วม

ปชช.ม&ส�ขภาพท&,ดี&

ปชช.พ9,งตนเองทางส�ขภาพไดี#

การพ�ฒนาค�ณภาพบร�การ1.จ�ดีท�าแผู้นก�าล�งคนของรพ.สต โดีย ม&โครงการทศวรรษ พ�ฒนาก�าล�งคน รพ.สต (สบช.) เพ#3อผล�ตเจั%าหน%าทิ!3รพสตให%เพ!ยงพอในการดี(าเน�นการดี%านสขภาพดี�งน!$ 16,500 คน

ประเภท คน/ปB 6 ปBพยาบาลว�ชาช&พ

1,100 6,600

นวก.สธ. 700 4,200

ท�นตาภ�บาล 600 3,600

แพทย�แผู้นไทย

350 2,100

2.การพ�ฒนาศ�กยภาพบ�คลากร รพ.สต.และระบบบร�การส�ขภาพ เพ#3อให% จันทิ. และเคร#อข2าย มู!ควัามูพร%อมู ดี%านวั�ชาการในการให%บร�การสขภาพปัระชาชนตามูภารก�จั 5 ดี%าน (ส2งเสร�มู ปั8องก�น ฟ้<$ นฟ้. ร�กษาพยาบาลและ ค%มูครองผ.%บร�โภค) ไดี%อย2างมู!ปัระส�ทิธ�ภาพ - จั�ดีทิ(าค.2มู#อดี%านสขภาพส(าหร�บรพสต. 17 เล2มู - พ�ฒนาหล�กส.ตรอบรมูคร.พ!3เล!$ยงจั�งหวั�ดี 15 หล�กส.ตร - อบรมูผ.%จั�ดีการหล�กส.ตรจั�งหวั�ดี 2 คน รวัมู 150 คน - จั�ดีสรรงบปัระมูาณให%จั�งหวั�ดีละ 50,000 บาทิ อ(าเภอละ 10,000 บาทิ

เน)*อหาหล�กส2ตร 11 หล�กส2ตร (เดี�มปB 53) และ 4 หล�กส2ตรใหม� ดี�งน&*

หล�กส2ตรพ)*นฐาน 6 หล�กส2ตร ไดี#แก� 1) เวชศาสตร�ครอบคร�วก�บการจ�ดีการ-ดี2แลโรคเร)*อร�ง 2) ท�นตส�ขภาพในช�มชน 3) การส�งเสร�มส�ขภาพแนวใหม� ส2�การปร�บเปล&,ยนพฤต�กรรมส�ขภาพ 4) การค�#มครองผู้2#บร�โภค 5) การบร�หารจ�ดีการองค�กร/เคร)อข�าย และ 6) การจ�ดีการความร2# หล�กส2ตรเฉพาะ 5 หล�กส2ตร ไดี#แก� 1) การฟ้?* นฟ้2สภาพในช�มชน

2) ระบบการดี2แลผู้2#ส2งอาย�แบบบ2รณาการ 3) การจ�ดีบร�การการแพทย�แผู้นไทยในรพ.สต. 4) การให#ค�าปร9กษา และ 5) อนาม�ยเจร�ญพ�นธ��หล�กส2ตรใหม� 4 หล�กส2ตร ไดี#แก� 1) การดี2แลระยะส�ดีท#าย 2) การควบค�มโรคแบบง�ายๆ 3) EMS ในช�มชน. 4) การดี2แลร�กษาโรคง�ายๆ ในช�มชน 

Training

พ�ฒนาหล�กส.ตร 15

หล�กส.ตร

พ�ฒนาผ.%จั�ดีการหล�กส.ตร2 คน/จั�งหวั�ดีจั�ดีสรรงบปัระมูาณ

จั�งหวั�ดีละ 5 หมู#3นบาทิ

อ(าเภอละ 1 หมู#3นบาทิ

3 . การสร#างความเข#มแข;งทางส�ขภาพโดียการม&ส�วนร�วมของช�มชนและรพ.สต งบประมาณ จาก สสส.

3.1 ถุ�ายทอดีแนวทางการดี�าเน�นการแก� เขต/จ�งหว�ดี/รพช. 3.2 สน�บสน�นงบประมาณให#เง�นจ�งหว�ดี ตามโครงการท&,

ดี�าเน�นการ พ�ฒนา

3.3 จ�งหว�ดี อ�าเภอ และรพสต. ดี�าเน�นการพ�ฒนาระบบร�การ

ส�ขภาพตาม TOR จนไดี#นว�ตกรรมส�ขภาพ) ดี�าเน�นการ ใน 4 รพ.สต.ท&,จ�งหว�ดีเล)อกตามเกณฑ์�ท&,ก�าหนดี

3.4 ศ9กษาการพ�ฒนาร2ปแบบการสน�บสน�นการดี�าเน�นงานระหว�าง

รพช. และรพ.สต (ไดี#ระบบและกลไกการดี�าเน�นงานร�วมก�น

ระหว�างรพช.และรพ.สต) ดี�าเน�นการ 1 อ�าเภอ

Leaning

พ�ฒนา CBL ระดี�บอ(าเภอ 1

แห2ง/จั�งหวั�ดี

พ�ฒนา นวั�ตกรรมู

4 แห2ง/จั�งหวั�ดี

รพช

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต. รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

รพ.สต.

ชมูชน

ชมูชน

ชมูชน

ชมูชน

จั�ดีสรรงบปัระมูาณ

อ(าเภอละ 2 แสน

จั�ดีสรรงบปัระมูาณ

ชมูชนละ 1 แสน

ต�ดีต�อส),อสารและสอบถุามข#อม2ลเพ�,มเต�มไดี#ท&,

ส�าน�กประสานการพ�ฒนาโรงพยาบาลส�งเสร�มส�ขภาพต�าบล

http://bopc.moph.go.th/ โทร. 0-2590-1851-2 โทรสาร 0-

2590-1839