ساختار جمعيت )توزيع جغرافيايي،

سني، جنسي(

ساخت و توزيع جمعيت

جمعيت جغرافيايي توزيع1 )ل�ك جمعي�ت تقس�يم از حس�ابي تراك�م

�احت �مس بر �ن�معي �ال�يكس در كشور �ك�يمرب�ع كيلومت�ر حس�ب بر كشور همان ك�ل

آيد مي دست . به ك�ي افراد تعداد بي�ن رابط�ه دهنده نشان

مس�احت ب�ا كشور از منطق�ه ي�ك ي�ا كشورم�ي كشور از منطق�ه ي�ا كشور هاي خاك

باشد. ال���س در كشور �ت��جمعي �ر��را 1365اگ

را 49445010 كشور �احت���مس و �ر���نفبگيري�م 1648195 �ر�نظ در مرب�ع كيلومت�ر

حس آن اتراكم . 30بي شد خواهد نفر ن���اي دهنده نشان شده �به��محاس �م��رق

�ال �س در ك�ه �ت�كيلومت�ر 1365اس ه�ر درايران خاك از �ع��ي 30مرب�م �ي�زندگ �ر�نف

كنند. ال�س جمعیت 1385در و 70495782ب�ا

سال) 1628554مس�احت ب�ه ( 1383مربوط.43/28برابر است بوده

داراي علمي نظر از شاخص اينباشد ا نمي چنداني . رزش

ميزان بازگوكننده تواند نميكشور يك توسعه و پيشرفت

باشد. داراي كوچك كشورهاي اصوال

و بوده زياد نسبي تراكمتراكم داراي بزرگ كشورهاي

. باشند مي كم نسبي تراك با مغولستان 1/5م كشور

هنگ و مربع كيلومتر هر در نفرتراكم با هر 5881كنگ درمربع تراكم كيلومتر با موناكو و

و 20667 كمترين ترتيب بهدنيا در حسابي تراكم بيشترين

. دارند را

(تراكم 2حياتي،زيستي،بيولوژيك

(Biologic Density) با منطقه يك يا و كشور يك جمعيت رابطه

را م هكتار حسب بر كشت زير زمينهاي ساحت. دهد مي نشان

سال در تقريبا 1365مثال كشت زير زمينهايبوده 16500000 هكتار

جمعيت به توجه با آن زيستي 49445010تراكمبرابر كشور .3نفري باشد مي

سال در ترتيب اين زير 1365به زمين هكتار هرغذاي ايران در نموده 3كشت تامين را نفرا

مربع) است. کیلومتر (100ا است هکتار

(تراكم اقتصادي3 كل بر كشور يك جمعيت كل تقسيم از

دست به كشور آن اقتصادي هاي دارايي. آيد مي

منابع بين رابطه تراكم نوع اين دركشور همان جمعيت با كشور يك اقتصادي

شود مي سنجيده تراكم ميزان محاسبه در اينكه به توجه با

را اقتصادي امكانات و منابع كليه اقتصاديتراكم اين اعتبار دهيم مي قرار توجه مورد

. است بيشتر قبلي نوع دو از

پراكندگي نابرابر جمعيت ايران در استانهاي كشور. سال كل 17/7 ،1365 در جمعيت درصد

. كردند مي زندگي تهران استان در كشور ايالم استانهاي در سال همان در حاليكه در

كه و سمنان از کو كمتر بويراحمد و يلويهبوده ساكن كشور كل جمعيت درصد يك

اند.

1385سر شماری 19/03استان تهران با %

دارای بیشترین درصد جمعیت و استان ایالم با

% دارای کمترین درصد 0/77جمعیت بوده است.

جمعيت شهري و جمعيت روستايي

مالك و �ا،معيار���دني كشورهاي �ر���اكث در�ت �جمعي و �تايي�روس �ت�جمعي �ص�تشخي

. است جمعيت تمركز شهري ل�حداق ك�ه جاهاي�ي آلمان و فرانس�ه 2در

م�ي ناميده شه�ر داشت�ه جمعي�ت نف�ر هزارشود.

هزار ده از بيشت�ر ك�ه مناطق�ي اس�پانيا درم�ي واق�ع شه�ر باش�د داشت�ه جمعي�ت نف�ر

شود. ه�ب باي�د رش�د ي�ا رق�م ژاپ�ن نف�ر 30در هزار

برسد. ه�ك جاي�ي ه�ر دانمارك جمعي�ت 200در نف�ر

. شود مي ناميده شهر باشد داشته ل��حداق �ه�ك اي �ه�منطق �ر�ه ايران 5در

�ر �شه �د�باش �ه�داشت �ت�جمعي �ر�نف هزار. شود مي ناميده

آسان براي متحد ملل سازمانشهري هاي جمعيت مقايسه سازيكه نقاطي كليه مختلف كشورهاي

نفر هزار بيست بر بالغ آنها جمعيت. است ناميده شهر باشد

جمعيت شهرنشيني،شمار ميزانبه نسبت كشور يك در را شهرنشين

ارزيابي كشور همان جمعيت كل. شود مي

جمعيت شمار روستانشيني ميزاننسبت كشور يك در را نشين روستاارزيابي كشور همان جمعيت كل به

. شود مي سال جمعيت 1990در از نيمي حدود

مي زندگي شهري مناطق در جهانسال كردند. تخمین% 45 1995در وبا 2025برای .61برابر است%

در آفريقا در سال همان در البتهاقيانوسيه 42،آسيا 33حدود و ،اروپا

72. است بوده

میزان شهر نشینی1950 1970 1995 2025

کشورهای یافته توسعه

55 68 75 84

در کشورهایتوسعه حال

17 25 37 57

در سرشماريهاي انجام شده در ايران جمعيت شهري و

روستايي به صورت زير بوده جمعيت سال است

شهري)درصد(

جمعيت روستايي)درصد(

1335 31/4 68/71345 38 621355 48/7 51/31365 54/3 45/71370 57 431375 61/3 38/61385 68/4 31/31390 71/4 28/6

باالترین میزان شهرنشینیمربوط به استان قم با

بوده 91/3 و تهران 93/9است.

ویژه تهران وضعی�ت اس�تان ای دارد.

ساالنه رش�د ک�ه ط�وری ب�ه دوره در روستایی مناط�ق

برابر 75-1365 تقریبا بوده شهری مناطق

برابر 2/45است) در 2/65 ،)دوره ، 1375-85در 3/24 - می باشد.2/07در برابر

ني جمعيتستوزيع جنسي و

1 -ي��جنس �ع�جنسي ←توزي �بت�نس �ورت�ص �ه� ب(Sex Ratio)محاسبه . شود مي

يم���تقس زنان شمار بر را مردان شمار �ي��يعن�ي �م ضرب �د�ص در را �ن�آ �ل�حاص و �د�نماين �ي�م

كنند . ك�ي ازاي �ا�ب مردان تعداد دهنده نشان �ع�واق در

موالي�د ب�ه پس�ر موالي�د نس�بت بود خواه�د زن ص�د. گويند مي تولد بدو در جنسي نسبت را دختر

= تعداد بر دختر مواليد تقسيم زايي دختر نسبت ) ( دست به پسر و دختر مواليد كل

. آيد مي ر�ه مقاب�ل در تول�د بدو در نوزاد 100چون نف�ر

آيد 105دختر مي دنيا به پسر نوزاد نفر معادل �ي�زاي �ر�دخت �بت�و 0/488 نس شود �ي�م

زايي پسر 0/512نسبت آمار قانون �ه�ب �ه�توج �ا�ب �بت�نس دو �ن�اي �ع�جم

بود خواهد يك .مساوي

ي در سرشماري هاي مختلف به سنسبت جنشرح زير بوده است:

سرشماري كل كشور شهري روستايي1335 103/6 105/6 102/31345 107/3 108/2 106/41355 105/9 108/7 103/51365 104/6 105/3 103/81370 106 107 1061385 1041390 102

(توزيع سني جمعيت2 ي��جمعيت �لي�اص متغيرهاي از �ي�يك �ن�س

در. كشور �ك���ي �ت���جمعي توزيع �ت���اسو �ادي�اقتص �ر�نظ از �ف�مختل گروههاي

. است اهميت حائز اجتماعي=ل�موالي�د(Generation . )نس ك�ل شمار

�ي �شناس �ت�جمعي در را �ن�معي �ال�س �ك�ي�ل ��مث �م��گويي �ي��م �ال��س همان �ل��نس

�ال ��س �ن���ل: 1382متولدي��نس �ه�� 1382كهستند.

( هورت �و��ك( Cohortك�ي در �ه�ك افرادي�ي �جمعيت �ه�واقع �ك�ي �د�شاه �ن�معي �ال�س

اند بوده مشابه ال���س در �ه��ك �ي��اشخاص در 1382مثال

كوهورت تشكي�ل ان�د كرده ازدواج تهرانسال .1382ازدواج دهند مي را تهران در

: و همراه �ل�نس �ك�ي افراد دو �ن�اي تفاوت�ك �ي افراد �ورتيكه�ص در �تند�هس �ن�همس�ه ��ك ندارد �ي��لزوم �ي��ازدواج كوهورت

. باشند سال و همسن

=ن�بر(Age )س شناس�ي جمعي�ت 2دراست گونه

درست يا حقيقي دقیق سن یا. كامل يا مداوم سن = �ه �ك �ني�س �ت�درس �ا�ي �ي�حقيق �ن�س

م�ي آ�ن ب�ه معي�ن اي لحظ�ه در شخ�صفرد) رس�د. تول�د س�الگرد لحظ�ه اي�ن

.) باشد مي از ك�ه م�ي 1349تي�ر 10نوزادي دني�ا ب�ه

در. �ر 10آيد��ال 1359تي�س ده �ت�درسدارد.

= بي�ن م�ا ك�ه اس�ت س�ني مداوم س�ندارد قرار �ن�س آن دو مبنای و

. است قبلی تولد سالروز از بي�ش س�ن ك�ه كودك�ي س�ال 5مثال

از �ر�كمت . 6و �ن �س باشد �ي�م �ال�سوي .5كامل بود خواهد سال

در كشور ي�ك عمده 3جمعي�ت س�ني گروه. دارد قرار

)از �ر�كمت نوجوانان و كودكان گروه �ف�ال15. سال

)ت��جمعي گروه از ب �ا 15فعال�ت �الگي�س64. سالگي

)از �الخوردگان���س �ت���جمعي گروه 65ج. بيشتر و سالگي

ال��س �ل 1993در�مل �ازمان�س آمار ��ق�طب�د �گروه 33متح در جهان �ت�جمعي �د�درص

از سال 15كمتر6 گروه در �د�قرار 65درص �ر�باالت و �ال�س

داشت. ف�مختل هاي قاره در درص�دها اي�ن البت�ه

. داشت چشمگيري تفاوت ا�آفريق در زي�ر 45مثال جمعي�ت 15درص�د

سال ا�اروپ در حاليك�ه زي�ر 20در جمعي�ت درص�د

سال 15 ا��آفريق در �ت 3متقابال�جمعي �د� 65درص

بيشتر و ها ساله ا�اروپ در حاليك�ه جمعي�ت 13در 65درص�د

. است بوده بيشتر و

جوانی جمعیتتست ورتهایم

Werthheim test جمعیت شناس و جامعه

شناس هلندینسبت جوانی جمعیت40% سال 15 یا بیشتر زیر

جمعیت جوان باشد.

: سني هرماز جمعيت سني توزيع هندسي نمايش براي

. شود مي استفاده سني هرم نمودار ي 2از تشكيل هم بر عمود كه امحور است فته

محور و سنين به اختصاص عمودي محورزنان و مردان جمعيت تعداد به اختصاص افقي

دارد. قسمت در يعني هرم راست سمت Xدر

زنان جمعيت محور چپ قسمت منفي Xدر جهت در يعني

. شود مي داده نمايش مردان جمعيت سوم دو عمودی محور طول تاريخ نشانگر كشور يك جمعيت سني هرم

ساخت در آمده وجود به تغييرات و جمعيتي. است كشور آن جمعيت

از حاصله تغييرات توان مي هرم اين درمشاهده را مهاجرتها و مير و والدت،مرگ

كرد. در توسعه به رو كشورهاي سني هرم قاعده

جوان دهنده نشان كه است باريك آن راس. بود خواهد جمعيت بودن

میانه سنی دیگری از جوان �شاخص

بودن جمعیت است. در 19/42میانه سنی از

در 23/89 به 1375سال رسیده است.1385سال

انواع هرم سنیافزایندهثابتکاهنده

Libya Population 2011

Egypt population pyramid 2005

China population pyramid2005

Angola population pyramid

2005

Afghanistan population pyramid2005