Κεφάλαιο ΈβδομοΟ Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

και η Ρωσική Επανάσταση (1914-1918)

Ενότητα 31 Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα

του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου

Διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

1. Να κατανοήσουν τα αίτια του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου.

2. Να γνωρίσουν τα αντίπαλα στρατόπεδα, τις κύριες φάσεις και την έκβαση του πολέμου.

Διδακτικός χρόνος: 1 περίοδος

Παρακολουθήστε προσεκτικά

Έχοντας παρακολουθήσει προσεκτικά το πιο πάνω απόσπασμα του ντοκιμαντέρ, να προβληματιστείτε για τα πιο κάτω ερωτήματα:

Ποιο κλίμα επικρατεί κατά την έναρξη του πολέμου;

Πώς, νομίζετε, εξηγείται αυτό το κλίμα;

Πώς εξελίσσεται η κατάσταση στη συνέχεια, κατά τη διεξαγωγή του πολέμου;

Τα αίτια του πολέμου1. Ο ιμπεριαλισμός*

Το βιομηχανικό δυναμικό κάθε έθνους αναγκάζεται να υπερπαράγει. Αυτή την υπερπαραγωγή** πρέπει να τη διαθέσουμε. Κι έτσι ριχνόμαστε στις παγκόσμιες αγορές ενώ κλείνουμε τη δική μας αγορά με προστατευτικά μέτρα.[...] Έτσι με φυσική νομοτέλεια***, η μία χώρα βαδίζει εναντίον της άλλης, συγκρούεται μαζί της. Ποια θα εξασφαλίσει την οριστική υπεροχή των εθνικών βιομηχανικών της προϊόντων και με ποιο τρόπο; [...] Μήπως με πόλεμο; Η Αγγλία και η Γερμανία αλληλοϋποβλέπονται****· ο πόλεμος είναι η μόνη τους λύση.

Α. Μερχέμ, Η εργατική ζωή, 1911* ιμπεριαλισμός: επεκτατισμός σε βάρος της πολιτικής και οικονομικής ανεξαρτησίας άλλων κρατών ** υπερπαραγωγή: η παραγωγή προϊόντων σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις ανάγκες της αγοράς*** φυσική νομοτέλεια: η φυσιολογική συνέχεια των πραγμάτων**** αλληλοϋποβλέπονται: βλέπουν με καχυποψία και φθόνο η μια την άλλη

Αφού μελετήσετε την πιο πάνω γραπτή πηγή (σελίδα 89 του βιβλίου σας) και αξιοποιώντας τις πληροφορίες που δίνονται στην ίδια σελίδα του βιβλίου σας καθώς και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις, που αποκομίσατε από την ενότητα «Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί», να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:

• Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της υπερπαραγωγής βιομηχανικών προϊόντων από τα βιομηχανικά ανεπτυγμένα κράτη;

• Ποια σχέση δημιουργείται μεταξύ των βιομηχανικά ανεπτυγμένων κρατών εξαιτίας του τρόπου αντιμετώπισης του προβλήματος της υπερπαραγωγής;

• Πού θα οδηγήσει η πιο πάνω σχέση, σύμφωνα με τον Α. Μέρχεμ;

2. Ο εθνικισμός

Ο θρίαμβος των εθνών* συνεπήρε ολόκληρη την Ευρώπη με μια μεταδοτική κίνηση που κάνει ολόκληρη την ήπειρο να ενδιαφέρεται για οποιαδήποτε αλλαγή επέρχεται σε μια από τις χώρες που την απαρτίζουν. Συγχρόνως το εθνικό συναίσθημα μετατράπηκε σιγά σιγά σε αλαζονικό** και απόλυτο πάθος, που δεν ικανοποιείται παρά μόνο με την εξύψωση ενός κράτους σε βάρος άλλων.

S.Berstein & P.Milza, Ιστορία της Ευρώπης

*έθνος: συμβουλευθείτε το γλωσσάρι του βιβλίου σας **αλαζονικό συναίσθημα: αλαζονεία, δηλαδή η υπερβολική,

αδικαιολόγητη και περιφρονητική προς τους άλλους υπερηφάνεια, συνώνυμο: υπεροψία, έπαρση, ξυπασιά.

Αφού μελετήσετε την πιο πάνω γραπτή πηγή (σελίδα 89 του βιβλίου σας) και αξιοποιώντας τις πληροφορίες που δίνονται στην ίδια σελίδα του βιβλίου σας καθώς και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις, που αποκομίσατε από την ενότητα «Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί», να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:

• Σε τι μετατράπηκε το εθνικό συναίσθημα στις ευρωπαϊκές χώρες;

• Γιατί η λέξη εθνικισμός έχει αποκτήσει αρνητική σημασία, ενώ η αρχική του σημασία αναφέρεται στον πατριωτισμό και τη φιλοπατρία;

(ερωτήματα από τη διδακτική πρόταση Κώστα Μέκκα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ελλάδος)

Τι απεικονίζουν οι φωτογραφίες;

Σχολιάστε την έκφραση του προσώπου των γυναικών στη φωτογραφία…

Αφού μελετήσετε την τρίτη γραπτή πηγή (σελίδα 89 του βιβλίου σας) και το σχετικό κείμενο της ιστορικής αφήγησης που αναφέρεται στο μιλιταρισμό, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:

• Τι σημαίνει ο όρος μιλιταρισμός;

• Να εντοπίσετε στη γραπτή πηγή λέξεις ή φράσεις που εξηγούν τον πιο πάνω όρο.

Αίτια Α΄ Παγκοσμίου πολέμου (1914-1918)

• Ιμπεριαλισμός: Η επεκτατική πολιτική των βιομηχανικά αναπτυγμένων κρατών σε βάρος άλλων κρατών (οικονομικοί λόγοι).

• Εθνικισμός: Η ανάπτυξη εθνικιστικών συναισθημάτων από λαούς της Ευρώπης (καλλιέργεια μίσους για οτιδήποτε απειλούσε τα εθνικά συμφέροντα).

• Μιλιταρισμός: Η πεποίθηση ότι οι διακρατικές

διαφορές μπορούσαν να επιλυθούν μόνο με ένοπλη σύγκρουση. Έτσι ξεκινά ένας ξέφρενος στρατιωτικός ανταγωνισμός.

Αφού παρατηρήσετε με προσοχή τον πιο κάτω χάρτη,

να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί…

Τα αντίπαλα στρατόπεδα

Η Ευρώπη του 1914 χωρισμένη

σε δύο στρατόπεδα

Οι δύο συνασπισμοί * *

Βασικοί σύμμαχοι πριν την έναρξη του πολέμου (1914)

***

***

Ανακατατάξεις συμμάχων

*

Νέοι σύμμαχοι **

******

Τα αντίπαλα στρατόπεδα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου (1914- 1918)

Τα αντίπαλα στρατόπεδαΚεντρικές Δυνάμεις ήΤριπλή Συμμαχία

Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση (Αντάντ)

Βασικοί σύμμαχοι πριν την έναρξη του πολέμου (1914)

• Γερμανία• Αυστροουγγαρία • Ιταλία

•Αγγλία•Γαλλία•Ρωσία

Ανακατατάξεις συμμαχιών

*

Νέοι σύμμαχοι **

******

Τα αντίπαλα στρατόπεδα (χάρτης σελ. 90)

Συμμαχίες και ανακατατάξειςΚεντρικές Δυνάμεις ήΤριπλή Συμμαχία

Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση (Αντάντ)

Βασικοί σύμμαχοι πριν την έναρξη του πολέμου (1914)

• Γερμανία• Αυστροουγγαρία • Ιταλία

•Αγγλία•Γαλλία•Ρωσία

Ανακατατάξεις συμμαχιών

• Ιταλία (1915)

Νέοι σύμμαχοι • Οθωμανική Αυτοκρατορία (1914)• Βουλγαρία (1915)

•Σερβία (1914) •Μαυροβούνιο (1914)•Ρουμανία (1916)•Πορτογαλία (1916)•Ελλάδα (1917) •ΗΠΑ (1917)

Η αφορμήΗ δολοφονία του διαδόχου του Αυστριακού θρόνου Φραγκίσκου Φερδινάνδου από ένα νεαρό Σέρβο εθνικιστή (Ιούνιος 1914)

Πηγή: www.delivery.superstock.com

Τα κύρια μέτωπα Δυτικό μέτωπο

Πηγή: www.spartacus.schoolnet.co.uk

Ο πόλεμος των χαρακωμάτων

Πηγή: www2.cincinnatilibrary.org.blog

Πηγή: http://personal.monm.edu/JDRENDEL/Trench%20Warfare.htm

Πηγή: http://www.spotsylvania.k12.va.us/sms/Reviews/Social%20Studies/trenches.jpg

Πηγή: http://www.guardian.co.uk/world/2008/nov/10/first-world-war-siegfried-sassoon

Ανατολικό μέτωπο

Πηγή: www.britanica.com

Η καμπή του 1917 – Προς το τέλος του πολέμου

Ιδεολογία που ανατρέπει τα γεγονότα

Γαλλία Ρωσία Γερμανία

Σοσιαλιστική ιδεολογία

1917: Ανάπτυξη ισχυρούαντιπολεμικού κινήματοςμε σοσιαλιστική ιδεολογία

Ανταρσίες στο μέτωπο:Κατάπνιξη με εκτελέσεις δεκάδων στρατιωτών

Φεβρουάριος 1917: Ανατροπή τσάρου – Νέα φιλελεύθερη Κυβέρνηση

Οκτώβριος 1917:Σοσιαλιστική επανάστασηΣυνθήκη ειρήνης Γερμανίαςκαι Σοσιαλιστικής Ρωσίας

Φθινόπωρο 1918:Σοσιαλιστική επανάστασηΑνατροπή αυτοκράτορα Γουλιέλμου Στην εξουσία:Σοσιαλδημοκρατικό κόμμαΟι Κεντρικές Δυνάμεις καιοι σύμμαχοί τους άρχισαννα συνθηκολογούν

Η είσοδος των ΗΠΑ (1917) στον πόλεμο με το μέρος των δυνάμεων της Αντάντ, συνέβαλε καθοριστικά στην ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων.

Οι ΗΠΑ προσέφεραν στον πόλεμο: • 1.000.000 περίπου στρατιώτες

• ΄Αφθονη υλική και τεχνολογική υποστήριξη

Διερευνώ τις συνέπειες του πολέμου

Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τα πιο κάτω διαγράμματα, την αφίσα και τις φωτογραφίες, να καταγράψετε τα συμπερασματά σας για τις συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου:

Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές Κεντρικές Δυνάμεις και σύμμαχοιΤριπλή Συνεννόηση και σύμμαχοι

Πηγή: http://el.wikipedia.org

Καταστροφή του Βερντέντης Γαλλίας, 1916.

Υπρ Βελγίου

Βρετανοί στρατιώτες τυφλωμένοι από τα ασφυξιογόνα αέρια

Γερμανική αφίσα

Ανακεφαλαίωση Άσκηση αυτοαξιολόγησης

Άσκηση αυτοαξιολόγησης

• Η εισβολή της Γερμανίας στο Βέλγιο (1914) αποτέλεσε την αφορμή για την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

• Όταν τελείωσε ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος (1918) η Ιταλία βρισκόταν στο στρατόπεδο των ηττημένων.

• Η Ελλάδα μπήκε καθυστερημένα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (1917) ως σύμμαχος της Αντάντ.

• Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος ξεκίνησε το 1914 και τέλειωσε το 1918

Να προσδιορίσεις αν οι ακόλουθες προτάσεις ανταποκρίνονται ή όχι στην ιστορική πραγματικότητα:

Αυτοαξιολόγηση• Η ιμπεριαλιστική πολιτική των ισχυρών κρατών

της Ευρώπης υπήρξε μια από τις κυριότερες αιτίες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

• Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος έμεινε στην ιστορία γνωστός και ως ο πόλεμος των χαρακωμάτων.

• Το δυτικό μέτωπο ήταν το μοναδικό μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

• Η επικράτηση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας συνέβαλε στη διαμόρφωση ισχυρών αντιπολεμικών στάσεων.

• Η Ευρώπη με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έβγαινε ακόμη πιο ισχυρή.

Αυτοαξιολόγηση• Η Βουλγαρία εισήλθε στον πόλεμο στο πλευρό των

Κεντρικών Δυνάμεων.• Τον συνασπισμό της Αντάντ αρχικά αποτελούσαν η

Ρωσία, η Γαλλία και η Γερμανία.• Οι ΗΠΑ δεν έλαβαν μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.• Ο στρατιωτικός ανταγωνισμός των ισχυρών χωρών της

Ευρώπης (αρχές του 20ού αι.) αποτέλεσε ένα από τους λόγους που οδήγησαν στην έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

• Μετά την Επανάσταση τη Ρωσική Επανάσταση του Οκτωβρίου του 1917 η Ρωσία συνθηκολόγησε με τη Γερμανία και αποσύρθηκε από τον πόλεμο.

Χρήσιμοι όροι/έννοιες που πρέπει να κρατήσετε:

• Ιμπεριαλισμός• Εθνικισμός• Μιλιταρισμός• Κεντρικές Δυνάμεις ή Τριπλή Συμμαχία• Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση (Αντάντ)• Δυτικό μέτωπο• Ανατολικό μέτωπο• Χαρακώματα/ πόλεμος των χαρακωμάτων• Σοσιαλιστική ιδεολογία• Έκβαση του πολέμου• Πρωτοκαθεδρία