สอประกอบการเรยนร หนวยการเรยนร ชวตมนษย

และสตว นางรงทพย วงคภม

ตำาแหนงคร วทยฐานะครชำานาญ การ

โรงเรยนเวยงคำาวทยาคารสำานกงานเขตพนทการศกษา

มธยมศกษา เขต 21

ระบบยอยอาหารของมนษย ตามปกตอาหารทคนเรากนเขาไปสวนใหญรางกายจะไมสามารถดดซมไปยงเซลลตาง ๆ ไดในทนท เนองจากอาหารยงมอนภาคขนาดใหญอย รางกายจะตองยอยอาหารเหลานใหมอนภาคเลกลง โดยใหอยในรปของสารอาหารกอน จงจะสามารถดดซมเขาสเซลลได อยางไรกตามสารอาหารทคนเรากนเขาไปมหลายประเภท เชน โปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน เปนตน ซงสารอาหารเหลานมสมบตและขนาดของอนภาคแตกตางกน จงทำาใหมผลตอการดดซมไปยงเซลลตาง ๆ แตกตางกน ขนาดอนภาคของสารอาหารมผลตอการดดซมไปยงเซลลแตกตางกน จากการทดลอง ในบตรกจกรรมท 1 นกเรยนจะเหนไดวา ในของเหลวทนำามาทดสอบตรวจพบอนภาคของนำาตาลกลโคส แสดงวา อนภาคของนำาตาลกลโคสมขนาดเลกกวาแปงและเลกกวารของกระดาษเซลโลเฟน จงสามารถลอดผานรกระดาษออกมาได สวนอนภาคของแปงไมพบในของเหลวเลย แสดงวา อนภาคของแปงมขนาดใหญกวานำาตาลกลโคสและใหญวารของกระดาษเซลโลเฟน จงไมสามารถลอดผานออกมาได

ถาเปรยบกระดาษเซลโลเฟนเปนเยอหมเซลล รของกระดาษ เซลโลเฟนกเปรยบไดกบเยอหมเซลล รของกระดาษเซลโลเฟนกบรของเยอหมเซลลมสมบตคลายกน คอ เปนเยอเลอกผาน ซงยอมใหสารบางอยางผานได เชน สารอาหารทมอนภาคเลกกวารของเยอหมเซลลจะผานสเซลลได สวนอาหารทมอนภาคขนาดใหญกวารเยอหมเซลลไมสามารถผานเขาสเซลลได ดวยเหตนเมอเรากนอาหารเขาไป รางกายจงตองมกลไกการยอยอาหารเพอใหไดสารอาหารทมอนภาคขนาดเลกทสดทจะสามารถดดซมเขาไปสเซลลของเราได

กรอบความร

อวยวะและกลไกการยอยอาหาร

นกเรยนคงทราบมาแลววา เมอเรากนอาหารเขาไป อาหารนนจะถกบดเคยวและยอยใหมอนภาคเลกลง โดยกลไกการทำางานของอวยวะตาง ๆ ภายในรางกาย จากนนรางกายกจะดดซมและลำาเลยงไปยงเซลลตาง ๆ ทวรางกาย กลไกททำาใหอาหารทกนเขาไปซงมอนภาคใหญใหมขนาดอนภาคเลกทสดพอทจะดดซมและลำาเลยงไปยงเซลลตาง ๆ ไดนน เรยกวา การยอยอาหาร ( Digestion ) การยอยอาหารของคนเราประกอบดวย 2 กระบวนการคอ

1. การยอยเชงกล เปนการเปลยนแปลงอาหารใหมอนภาคเลกลง

โดยการบดเคยวของฟน

2. การยอยเชงเคม เปนการเปลยนแปลงอาหารใหมอนภาคเลกลง โดยอาศยเอนไซมหรอนำายอย

ในกลไกการยอยอาหารนน อาหารจะผานอวยวะทเปนทางเดนอาหารซงประกอบดวย ปาก หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลำาไสเลก และลำาไสใหญ นอกจากนยงมอวยวะอน ๆ อกทมสวนเกยวของในการยอยอาหาร เชน ฟน ลน ตอมนำาลาย ตบ ตบออน ถงนำาด เปนตน

กรอบความร

รปท 3 แสดงตำาแหนงอวยวะตาง ๆ ทเกยวกบทางเดนอาหาร

ทมา : ยพา วรยศ และคณะ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 เลม 1. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน, ม.ป.ป. หนา 8.

กรอบความร

การยอยอาหารในปาก การยอยอาหารของคน เรมตงแตในปาก คอ เมออาหารเขาปาก ฟนจะทำาหนาทตดฉกและบดเคยวอาหารใหมขนาดเลกลง โดยมลนทคลกเคลาอาหารใหผสมกบนำาลาย ซงนำาลายทผลตจากตอมนำาลายใตห ใตลน และใตขากรรไกรลาง จะชวยใหอาหารลน ออนนม สะดวกตอการเคยวและการกลน

นอกจากนำาลายจะชวยใหอาหารลนแลวนำาลายยงมหนาทอนอก ซงนกเรยนไดศกษาจากบตรกจกรรมท 3 พบวา นกเรยนตรวจพบนำาตาลในของเหลว ทง ๆ ทการทดลองนไมไดใสนำาตาลในถงกระดาษเซลโลเฟนและในนำาทแชถงกระดาษ และเมอตรวจสอบนำาลายและแปงทละอยางโดยหยดสารละลายเบเนดกตลงไป กพบวาไมมการเปลยนแปลงเกดขน แสดงวาทงในนำาตาลและแปงไมมนำาตาลอย ดงนนจงยนยนไดวา นำาตาลทตรวจสอบพบเกดจากปฏกรยาระหวางนำาลายและแปง ทงนเนองจากนำาลายจะเปลยนแปงทมอนภาคขนาดใหญใหแปงมโมเลกลเลกลงและ นำาตาลจงสามารถลอดผานรเซลโลเฟนไดการเปลยนแปงซงเปนสารทมอนภาคใหญใหกลายเปนนำาตาลทมอนภาคขนาดเลกดงกลาวนเรยกวา การยอย

นกเรยนจะเหนไดวา นอกจากนำาลายจะทำาหนาทชวยใหอาหารลนและออนนมแลวนำาลายยงชวยยอยอาหารไดอกดวย โดยในนำาลายมเอนไซมชอ ไทยาลน ( Ptyalin ) ซงเปนอะไมเลสชนดหนง เอนไซมอะไมเลสในนำาลายชนดนทำาหนาทเปนตวเรงปฏกรยาในปฏกรยายอยแปงใหเปนนำาตาลเทานน                                                 

                 

กรอบความร

ตอมนำาลาย

นำาลายจากตอมนำาลายม 3 ค ไดแก ตอมนำาลายใตลน 1 ค ตอมนำาลายใกลขากรรไกรลาง 1 ค และตอมนำาลายใตกกห  1  ค  ตอมนำาลายจะผลตนำาลายไดประมาณวนละ 1 – 1.5  ลตร 

รปท 4 แสดงลกษณะของลน

ทมา : http://talung.pt.ac.th/ptweb/studentweb/body/

arweb/c4/c41.jpg สบคนวนท 16 เมษายน 2554

กรอบความร

อวยวะทางเดนอาหาร

*เอนไซม(enzyme) เปนสารประกอบประเภทโปรตน ซงสงมชวตสรางขน เพอเปนตวเรง (catalyst)ในปฏกรยาทเกดขน 

ในการยอยแปงดวยเอนไซมนนขนอยกบภาวะทเหมาะสม โดยปกตนำาลายจะ

ม pH 6.4 - 7.2 ซงเปนภาวะทเอนไซมทำางานไดด นอกจากนเอนไซมยงทำางานไดด ทอณหภมใกลเคยงกบรางกาย เอนไซมสวนใหญถกทำาลายทอณหภมประมาณ 100 องศาเซลเซยส อยางไรกตามมเอนไซมหลายชนดถกทำาลายไดทอณหภมตำากวา 100 องศาเซลเซยส

          คอหอย  เปนทางผานของอาหาร  ซงไมมการยอยใด ๆ ทงสน

หลอดอาหาร  ทอลำาเลยงอาหารอยดานหลงของหลอดลมและทะลกระบงลมไปตอกบปลายบนของกระเพาะอาหาร  ทำาหนาทลำาเลยงอาหารทเคยวแลวลงสกระเพาะอาหาร  โดยการบบรดของผนงกลามเนอ

รปท 5 แสดงการบบรดของหลอดอาหาร

ทมา : http://www.highskynetwork.com/images/activity/ c931021a85920b580fb72d4768f7051e.jpg สบคนวนท 16 เมษายน 2554

กรอบความร

จากกจกรรมการทดลองนกเรยนจะเหนไดวา ดนนำามนกอนใหญ 1 กอน เมอตดใหเปนกอนเลกๆ หลายๆ กอน จะทำาใหมพนทรวมของกอนดนนำามนเพม มากขน กอนดนนำามนทมขนาดเลกลงๆ จะมพนทหนาตดเพมมากขน จงทำาใหมโอกาสสมผสกบสงตางๆ เชน อากาศไดมากขน ในการกนอาหารกเชนเดยวกน เหตทเราตองเคยวอาหารใหละเอยดกเพอเพมเนอทของชนอาหาร ทำาใหมโอกาสสมผสกบเอนไซมในนำาลายมากทสด มผลทำาใหการยอยอาหารเปนไปอยางรวดเรว และมประสทธภาพมากทสด

การยอยอาหารในกระเพาะอาหาร การหดตวเเละคลายตวของกลามเนอหลอดอาหารทำาใหอาหารเคลอนทเขาส กระเพราะอาหาร

รปท 7 แสดงการเคลอนทของอาหารผานหลอดอาหารสกระเพราะอาหาร

ทมา : http://www.thaigoodview.com/library/sema/sukhothai/somsak_b/ organ/images/014.jpg สบคนวนท 16 เมษายน 2554

กรอบความร

กระเพาะอาหาร ( Stomach ) เปนอวยวะเกยวกบทางเดนอาหาร อยใตกะบงลมทางดานบนซายของชองทอง ขณะทไมมอาหารอย กระเพาะอาหารของคนเราจะมขนาดประมาณ 50 ลกบาศกเซนตเมตร แตสามารถขยายขนาดไดอก10-40 เทา เมอมอาหารกระเพาะอาหารประกอบดวยผนงหลายชน ชนในสดมตอมสรางนำายอยอาหาร ซงมเอนไซมเพปซนเเละกรดไฮโดรคลอรก เปนสวนประกอบ ขณะทกระเพาะอาหารวาง หรอมการเคยวอาหาร กระเพาะอาหารจะสรางเอนไซมเพปซน และกรดไฮโดรคลอรกออกมาเลกนอย แตเมออาหารเคลอนลงสกระเพาะอาหารแลว กระเพาะอาหารกจะสรางเอนไซมและกรดไฮโดรคลอรกมากขน เพอชวยในการยอยอาหาร

รปท 8 แสดงตำาแหนงและโครงสรางของกระเพาะอาหาร

ทมา : http://www.thaigoodview.com/library/sema/sukhothai/ somsak_b/organ สบคนวนท 16 เมษายน 2554

กรอบความร

สำาหรบกรดไฮโดรคลอรกทปลอยออกมาใหมๆ มความเขมขนมาก สามารถทำาลายเนอเยอตางๆ ภายในรางกายได แตกรดนจะไมเปนอนตรายตอกระเพาะอาหาร เนองจากกรดไฮโดรคลอรกจะรวมกบอาหารทอยในกระเพาะอาหาร ทำาใหกรดมฤทธเจอจางลง นอกจากนผนงเซลลซงบกระเพาะยงสรางนำาเมอกฉาบไวดวยทำาใหกรด ไมสามารถทำาลายผนงกระเพาะอาหารได อยางไรกตาม บางครงการทำางานของกระเพาะอาหารไมเปนไปตามปกต โดยปกตจะปลอยนำายอยออกมาขณะทไมมอาหาร นำายอยจะไปทำาลายผนงกระเพาะอาหารทำาใหเกดเปนแผล ถาเปนมากจะมอาการเจบปวดมาก และมอจจาระสดำา

สวนเอนไซมเฟปซนในกระเพาะอาหารจะทำาหนาทยอยโปรตนใหมขนาดเลกลง แตกยงไมเลกทสดพอทรางกายจะสามารถดดซมเขาสเซลลได ดงนนสารอาหารประเภทโปรตนจะถกสงไปยงลำาไสเลกเพอยอยตอไป

นกเรยนจะสงเกตเหนไดวา สารอาหารประเภทคารโบไฮเดรตและไขมนจะ ไมมการยอยสลายในกระเพาะอาหาร ทงนเนองจากในกระเพาะอาหารมสภาพความเปนกรด จงไมมเอนไซมททำาหนาทยอยอาหารทงสองประเภทน หรอมปรมาณนอย จงไมสามารถทำางานไดดงนนสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรตและไขมนจงผานกระเพาะอาหารออกไปยอยทลำาไสเลก

กรอบความร

การยอยอาหารในลำาไสเลกอาหารทผานการยอยจากกระเพาะอาหารแลวจะเคลอนทเขาส ลำาไสเลก (Small intestine) โดยการทำางานของกลามเนอกระเพาะอาหารและกลามเนอหรด ลำาไสเลกมลกษณะเปนทอยาวประมาณ 7 เมตร ขดอยในชองทอง ทผนงดานในของลำาไสเลกมลกษณะไมเรยบเปนปมปมเลกๆ จำานวนมากมายยนออกมา เพอเพมเนอทผวในการสมผสกบอาหาร ชวยใหอาหารถกยอยไดเรวขน

รปท 9 แสดงตำาแหนงและลกษณะภายในของลำาไสเลก

ทมา : http://www.bangkokhealth.com/cimages/colostomy สบคนวนท 16 เมษายน 2554

กรอบความร

การยอยอาหารในลำาไสเลกเกดจากการทำางานรวมกนของเอนไซมหลายชนด จากแหลงตาง ๆ ไดแก ผนงลำาไสเลก ตบออน และตบ

ผนงลำาไสเลก ทำาหนาทสรางเอนไซมหลายชนด ซงแตละชนดมหนาทยอยอาหารตางกน ไดแก

1. เอนไซมมอลเทส ทำาหนาทชวยยอยนำาตาลมอลโทสใหเปนนำาตาลกลโคส

2. เอนไซมซเครส ทำาหนาทชวยยอยนำาตาลซโครสใหเปนนำาตาลกลโคสและฟรกโทส

3. เอนไซมแลกเทส ทำาหนาทชวยยอยนำาตาลแลกโทสในเปนนำาตาลกลโคส และกาแลกโทส

4. เอนไซมอเรพซน ทำาหนาทยอยโปรตนโมเลกลยอยในเปนกรดอะมโน

ตบออน ทำาหนาทสรางเอนไซมหลายชนดแลวสงไปยงลำาไสเลก ซงแตละชนดมหนาทยอยอาหารแตกตางกน ไดแก

1. เอนไซมไลเพส ทำาหนาทยอยไขมนใหเปนกรดไขมนและกลเซอรอล

2. เอนไซมอะไมเลส ทำาหนาทยอยแปงใหเปนนำาตาลมอลโทส

3. เอนไซมทรปซน ทำาหนาทยอยโปรตนโมเลกลยอยใหเปนกรดอะมโน

ตบ ทำาหนาทสรางนำาด แลวสงไปเกบไวทถงนำาด ( Gall bladder ) ซงมทอตดตอกบลำาไสเลก นำาดมฤทธเปนเบสออนๆ นำาดไมใชเอนไซม เพราะไมมสารประเภทโปรตน จงไมมหนาทเกยวของกบการยอยโดยตรง เมออาหารผานเขามาสลำาไสเลกกจะมการกระตนใหนำาดหลงออกมา นำาดจะชวยทำาใหไขมนแตกตวออกเปนเมดเลก ๆ เพอใหเอนไซมไลเพสทสรางจากตบออนทำาหนาทยอยไขมนไดงายขน

กรอบความร

รปท 10 แสดงลำาไสเลก ตบออน ตบ และถงนำาด

ทมา : http://www.thaigoodview.com/files/u4620/ 12_clip_image002_0002.jpg สบคนวนท 16 เมษายน 2554นกเรยนจะเหนไดวา การยอยอาหารทลำาไสเลก มเอนไซมหลายชนดชวยในการยอย ทงนเพราะลำาไสเลกจะมการยอยอาหารประเภทโปรตนตอจากทยอยมาแลวครงหนงในกระเพาะอาหาร ยอยสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรตทถกยอยมาแลวทปาก และยอยสารอาหารประเภทไขมนใหมอนภาคเลกทสดพอทจะดดซมเขาสเซลลได เอนไซมตางๆ ดงทกลาวมาแลวขางตนจะทำางานไดดเมออยในภาวะทเปนเบส

กรอบความร

จงสรปไดวา ทงสารอาหารประเภทโปรตน คารโบไฮเดรต และไขมนจะถกยอยอยางสมบรณทลำาไสเลก จนไดขนาดอนภาคทเลกทสด และสามารถดดซมผานผนงลำาไสเลกเขาสหลอดเลอด จากนนจะถกสงไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายได สวนกากอาหารทเหลอจากการยอยและยอยไมได เชน เซลลโลส จะเคลอนไปยงลำาไสใหญ

ลำาไสใหญ ( Large intestine ) เปนทางเดนอาหารสวนสดทายตอจากลำาไสเลก มความยาวประมาณ 1.5 เมตร ทผนงลำาไสใหญจะไมมการยอยอาหาร แตจะมการดดซมนำา แรธาต วตามนบางชนด และกลโคส ออกจากกากอาหารกลบเขาสกระแสเลอด ทำาใหกากอาหารเหนยว ขน และเปนกอน จากนนกจะเคลอนทเขาไปรวมกนทลำาไสใหญสวนทเรยกวา ลำาไสตรง ซงอยเหนอทวารหนก และจะถกขบถายออกมาทางทวารหนก เปนอจจาระ

รปท 11 แสดงลำาไสใหญ

กรอบความร

ระบบหมนเวยนเลอดของมนษยหวใจ

หวใจของคนตงอยในบรเวณทรวงอก ระหวางปอดทงสองขาง คอนไปทางดานซายภายในมลกษณะเปนโพรงม 4 หอง โดยแบงเปนหองบน 2 หอง เรยกวา เอเตรยม (Atrium) หองลาง 2 หอง เรยกวา เวนตรเคล (Ventricle) โดยหวใจหองบนจะรบเลอดเขาหวใจ สวนหองลางจะสงเลอดออกจากหวใจ ซงหองลางจะใหญและหนากวาหองบน และหวใจหองบนซายและลางซายมลนไบคสพด (Bicupid) คนอย สวนหองบนขวาและลางขวามลนไตรคสพด (Tricuspid ) คนอย ซงลนทงสองนทำาหนาทคอยปด - เปด เพอไมใหเลอดไหลยอนกลบ หวใจทำาหนาทสบฉดเลอดโดยการบบตวและคลายตวของกลามเนอหวใจเปนจงหวะ ทำาใหเลอดไหลไปตามหลอดเลอดตาง ๆ

รปท 1 แสดงสวนประกอบของหวใจ

ทมา : http://school.obec.go.th/msp/bodyheart.jpg

สบคนวนท 17 เมษายน 2554

กรอบความร

หลอดเลอด

หลอดเลอดแบงออกเปน 3 ชนดคอ1. หลอดเลอดแดง (Arteries) เปนหลอดเลอดทนำาเลอดทฟอกแลว ออกจากหวใจไปยงสวนตางๆ ของรางกาย หลอดเลอดแดงเปนเลอดทมกาซออกชเจนมาก ยกเวนหลอดเลอดทสงไปยงปอดจะมกาซคารบอนไดออกไซดมาก หลอดเลอดแดงมผนงหนาและแขงแรงเพอใหมความทนทานตอแรงดนสงทถกฉดออกจากหวใจ

2. หลอดเลอดดำา (Veins) เปนหลอดเลอดออกจากสวนตางๆ ของรางกายเขาสหวใจ โดยเลอดในสวนนจะมปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดมาก ยกเวนหลอดเลอดดำาทนำาเลอดจากปอดมายงหวใจ จะเปนเลอดทมกาซออกซเจนสง

3. หลอดเลอดฝอย(Capillaries) เปนหลอดเลอดทมขนาดเลกละเอยด มอยจำานวนมากในรางกาย หลอดเลอดฝอยประกอบดวยเซลลชนเดยว หลอดเลอดฝอยมอยเกอบทกสวนในรางกายและมจำานวนมากบรเวนผนงของเลอดฝอยเปนบรเวณทการแลกเปลยนสารอาหาร กาซตางๆ ระหวางเลอดกบเซลลของรางกาย

กรอบความร

การหมนเวยนของเลอด

สารอาหาร กาซ และสงตางๆ จะถกสงไปเลยงเซลลตาง ๆ ทวรางกายพรอมกบเลอดโดยทางหลอดเลอด ในการเคลอนทหรอการไหลเวยนของเลอดนนบางครงมการไหลจากทสงไปยงทตำากวา บางครงจะไหลจากทตำาไปยงทสงกวา การทเลอดไหลไปไดในทศตาง ๆ นน เนองมาจากรางกายของคนเรามหวใจ(Heart) ซงเปนอวยวะททำาหนาทเสมอนเครองสบฉด ทำาใหเกดแรงดนในเลอดไหลไปตามหลอดเลอด แลวไหลตอไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย และไหลกลบคนเขาสหวใจ* * วลเลยม ฮารวย นกวทยาศาสตรชาวองกฤษ เปนคนแรกทคนพบการหมนเวยนของเลอด โดยชใหเหนวา เลอดมการไหลเวยนไปทางเดยวกน

ระบบการหมนเวยนเลอดแบงเปน 2 ระบบ ดงนระบบเลอดวงจรเปด (open circulatory

system) พบในสตวพวกแมลง หอย และกลมของดาวทะเล ซงจะมชองวางในลำาตวทำาหนาทคลายหลอดเลอด เลอดจะสมผสกบเซลลโดยตรง ดงนนสตวทมการไหลเวยนเลอดแบบระบบเปดจะไมม หลอดเลอดฝอย

ระบบเลอดวงจรปด (closed circulatory system) พบในสตวพวกไสเดอนดน หมก และสตวมกระดกสนหลง เลอดจะไหลเวยนไปในหลอดเลอด ซงจะไมสมผสกบเซลลรางกายโดยตรง ดงนนสตวทมการไหลเวยนเลอดแบบระบบปดจงจำาเปนตองมหลอดเลอดฝอยในการแลกเปลยนสารตางๆ ระหวางเซลลกบเลอด

กรอบความร

ระบบหมนเวยนเลอดในรางการมนษยหวใจหองเอเตรยมขวาจะรบเลอดจากหลอดเลอดดำา ชอชพเรยเวนาคาวา โดยจะนำาเลอดมาจากศรษะและแขน และรบเลอดจากหลอดเลอดดำา ชออนฟเรย เวนาคาวา ซงนำาเลอดจากลำาตวและขา กลบเขาสหวใจ เมอหวใจหองเอเตรยมขวา บบตว เลอดจะไหลลงสบรเวณ เวนตรเคลขวาโดยผานลนไตรคสพด เมอเวนตรเคลขวาบบตวเลอดจะผานลน พลโมนารเซมลนาร หลอดเลอดนจะนำาเลอดไปฟอกยงปอดเพอแลกเปลยนกาซ โดยเปลยนกาซคารบอนไดออกไซดออกและรบกาซออกซเจน ไหลกลบสหวใจทางหลอดเลอดดำา เขาสหองเอเตรยมซาย เมอเอเตรยมซายบบตวเลอดกจะผานลนไบคสพดเขาสหองเวนตรเคลซาย แลวบบตวดนเลอดใหไหลผาน ลนเอออรตกเซมลนาร เขาสเอออรตา ซงเปนหลอดเลอดใหญ จากเอออรตาจะมหลอดเลอดแตกแขนงแยกไปยงสวนตางๆในรางกาย

กรอบความร

รปท 3 แสดงการหมนเวยนเลอดในรางกายมนษย

ทมา : http://th.upic.me/i/ie/circulatory6.jpg สบคนวนท 17 เมษายน 2554

ความดนเลอด ( Blood pressure ) คอความดนทเกดขนเนองจากการบบตวและคลายตวของหวใจ โดยขณะทหวใจบบตว เลอดจะถกดนใหไหลไปตามหลอดเลอดแดงดวยความดนสง ทำาใหเลอดสามารถเคลอนทไปยงสวนตางๆ ของรางกายได และในขณะทหวใจคลายตวเลอดจะไหลกลบสหวใจตามหลอดเลอดดำาดวยความดนตำา ดงนนจงกลาวไดวา หลอดเลอดทนำาเลอดเขาสหวใจจะมความดนตำา และสวนเลอดทนำาเลอดออกจากหวใจจะมความดนสง

การวดความดนเลอดจะวดจากหลอดเลอดทอยใกลหวใจ เพอใหไดคาใกลเคยงกบความดนในหวใจมากทสด หลอดเลอดทเหมาะสำาหรบวดความดนเลอด คอ หลอดเลอดแดงบรเวณตนแขน เครองมอทแพทยใชวดความดนเลอดเรยกวา มาตรวดความดนเลอด (Sphygmoanometer) ซงแพทยจะใชคกบหฟง หรอ สเตทโทสโคป (Stethoscope)

รปท 5 แสดงเครองมอวดความดนเลอด และหฟงแพทย

ทมา : http://songkhlatoday.comสบคนวนท 17 เมษายน 2554

กรอบความร

คาความดนเลอดทแพทยวดออกมาไดนนมหนวยเปนมลลเมตรของปรอท โดยปกตผใหญจะมความดนเลอดประมาณ 120 / 80 มลลเมตรของปรอท จะเหนวา ความดนเลอดทมคาตวเลข 2 คา คอ ตวเลขแรก หมายถง คาความดนเลอด สงทสดทขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจ ตวเลขตวหลง หมายถง คาความดนเลอดตำาสดขณะทหวใจคลายตวรบเลอดเขาสหวใจ

ในคนปกตความดนเลอดสงขณะทหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจนน จะมคาประมาณ 100 + อาย สำาหรบความดนเลอดขณะทหวใจคลายตวรบเลอดเขาสหวใจไมเกน 90 มลลเมตรของปรอท คาความดนเลอดของคนปกตเปลยนแปลงได ซงจะมากหรอนอยขนอยกบปจจยหลายประการ ไดแก

1.เพศ โดยทวไปเพศหญงมกจะมความดนเลอดสงกวาเพศชายทมอาย เทาๆ กน ในวยหนมสาว เพศหญงจะมความดนเลอดเฉลย 110 / 70 มลลเมตรของปรอท ขณะทเพศชายมความดนเลอดเฉลย 120 / 80 มลลเมตรของปรอท

2.อาย คนยงมอายสงขน คาความดนกจะยงเพมขนเนองจากผนงหลอดเลอดมความยดหยนลดลง ทำาใหมการบบตวของผนงหลอดเลอดมนอยลง เชน ผใหญมอายระหวาง 20 - 30 ป จะมความดนเลอดปกตเฉลย120/80 มลลเมตรของปรอท ขณะทเดกมอาย 3 - 6 ปจะมความดนเลอดเฉลย 110 / 70 มลลเมตรของปรอท

3.ขนาดของรางกาย คนทมรางกายใหญโตหรอคนอวนจะมความดนเลอดสงกวาคนรางเลกหรอคนผอมทมอายเทา ๆ กน

4.อารมณ คนทกำาลงตกใจ โกรธ มความเครยดหรอวตกกงวล จะมความดนเลอดสงกวาคนทมอารมณปกต เชน ขณะทโกรธ รางกายจะสรางสารชนดหนงออกมา ซงมผลตอการบบตวของหวใจและหลอดเลอด ทำาใหหวใจสบฉดเลอดออกจากหวใจแรงกวาปกต

กรอบความร

5.การทำางานและการออกกำาลงกาย คนททำางานหนก หรอ

ขณะกำาลงออกกำาลงกาย จะมความกนเลอดสงกวาคนททำางานเบา หรอขณะพกผอน

6.อรยาบถ คนทอยในอรยาบถนงจะมความดนเลอดตำากวา คนทยน จะเหนไดวาขณะทเราเปลยนอรยาบถจากนงเปนลกขนยนอยางรวดเรว ทำาใหรสกเวยนศรษะ ทเปนเชนนกเพราะขณะนงความดนเลอดจะตำากวาขณะยน เมอลกขนทนทรางกายยงปรบความดนเลอดไมทนจงทำาใหเกดความรสกเวยนศรษะ เมอลกขนยนสกครความรสกเวยนศรษะกจะคอยๆ หายไป ทงนเปนเพราะรางกายปรบความดนเลอดใหปกตสำาหรบทายนไดแลว คนทรสกเวยนศรษะครงทมการเปลยนแปลงอรยาบถ หรอมกหนามดบอยๆ เปนเพราะความดนเลอดตำา บคคลเหลานควรจะออกกำาลงกายเปนประจำา

นอกจากนเรายงพบวา ขนาดของหลอดเลอดมผลตอความดนเลอดดวยเชนกน คนทมหลอดเลอดตบและแคบจะมความดนเลอดสงกวาปกต ทงนเพราะหวใจจะสบฉดแรง เพอใหมแรงดนมากในการทำาใหเลอดไหลผานได ถาผนงเลอดเปราะบางจะมผลทำาใหหลอดเลอดแตกเปนอนตรายถงตายได โรคความดนเลอดสงนโดยมากจะเปนกบผสงอาย ผทมความเครยดและวตกกงวลเปนประจำา ผทโกรธงาย หรอผทมระดบไขมนในเลอดสง ดงนนผทเปนความดนเลอดสงจงตองระวงสขภาพ ทงนในเรองของอาหาร อารมณ และการออกกำาลงกาย

กรอบความร

เลอด (blood)ภายในหลอดเลอดประกอบดวยเลอด ในรางกายคนเรามเลอดอยประมาณรอยละ 9 - 10 ของนำาหนกตว

สวนประกอบของระบบหมนเวยนเลอด1. สวนประกอบทเปนของเหลว เรยกวา นำาเลอด หรอ พลาสมา (Plasma) จะมอยประมาณ 55 เปอรเซนต โดยนำาเลอดจะประกอบดวยนำาประมาณ 91 เปอรเซนต และนอกจากนเปนสารอนๆ ไดแก เอมไซม ฮอรโมน และกาซ รวมทงของเสยในรางกายทไมตองการเชน ยเรย กาซคารบอนไซดออกไซค เปนตน นำาเลอดทำาหนาทลำาเลยงสารอาหาร เอมไซด ฮอรโมน และกาซไปเลยงเซลลตางๆ ของรางกาย และลำาเลยงของเสยงตางๆ มาทปอด เพอขบออกจากรางกาย

2. สวนทเปนของแขง ไดแก เซลลเมดเลอด (Corpuscle) และ เกลดเลอด (Platelet) ซงมอยประมาณ 45 เปอรเซนต ของปรมาณทงหมด

2.1 เซลลเมดเลอด มอย 2 ชนดคอ

รปท 6 แสดงลกษณะและสวนประกอบของเลอดในรางกายคน

กรอบความร

1. เซลลเมดเลอดแดง มรปรางคอนขางกลมแบน เมอโตเตมทจะ

ไมมนวเคลยส เซลลเมดเลอดแดง จะประกอบดวยสารประเภทโปรตน ทเรยกวา ฮโมโกลบน ซงมธาตเหลกเปนสวนประกอบทสำาคญ ฮโมโกลบน จะทำาหนาทในการรวมตวกบกาซออกซเจนเพอนำาไปเลยงเซลลตางๆ ทวรางกายและลำาเลยงกาซคารบอนไดออกไซด จากเซลลกลบไปสปอดเพอทำาการแลกเปลยนกาซ เมดเลอดแดงมอายประมาณ 100-120 วน หลงจากนนจะถกทำาลายโดยตบและมาม แหลงสรางเซลลเมดเลอดแดง คอไขกระดก

รปท 7 แสดงลกษณะของเซลลเมดเลอดแดง

ทมา : http://pro2star.com/images/product/cap_e_test.jpg

สบคนวนท 17 เมษายน 2554

กรอบความร

2. เซลลเมดเลอดขาว ไมมสมนวเคลยส มรปรางกลมใหญกวา

เซลลเมดเลอดแดง เซลลเมดเลอดขาวในรางกายมอยหลายชนด โดยมหนาทตอตานและทำาลายเชอโรคหรอสงทแปลกปลอมทเขาสรางกาย เซลลเมดเลอดขาวมอายประมาณ 7-14 วน แหลงทสรางเซลลเมดเลอดขาว ไดแก มาม ไขกระดก ตอมนำาเหลอง

รปท 8 แสดงลกษณะของเซลลเมดเลอดขาว

ทมา : http://kanchanapisek.or.th/kp6/New/pictures8/l8-211.jpg

สบคนวนท 17 เมษายน 2554

กรอบความร

3. เกลดเลอด มรปรางเปนรปไขและแบน มขนาดเลกมากไมมส

ไมมนวเคลยส เปนสวนประกอบของเลอดทไมใชเซลล แตเปนสวนของเซลล ชวยทำาใหเลอดแขงตวเมอเลอดออกสภายนอกรางกาย โดยจะจบตวเปนกระจกรางแหอดรของหลอดเลอดฝอยจะชวยใหเลอดหยดไหล เกลดเลอดจะมอายเพยง 4 วน กจะถกทำาลาย แหลงทสรางเกลดเลอด คอไขกระดก

รปท 9 แสดงการจบตวเปนกระจกรางแหของเกลดเลอด

กรอบความร

ระบบขบถายระบบขบถาย เปนระบบซงทำาหนาทกำาจดและ

ขบถายของเสยทเหลอใชจากการเผาผลาญอาหารในรางกายเพอใหเกดพลงงานและสะสมพลงงาน นนกคอการกำาจดของเสยทเกดจากปฏกรยาเคมภายในเซลลซงเรยกวา เมแทบอลซม (Metabolism)

การขบถาย (Excretion) หมายถง การกำาจดของเสยทเกดจากกระบวนการเมแทบอลซมของเซลลออกจากรางกาย ซงไมไดรวมถงกากอาหารแตการกำาจดกากอาหารอาจมของเสยทเกดจากกระบวนการเมเทบอลซมปนออกมาดวย

การกำาจดของเสยในระบบขบถายของมนษยเกดขนไดหลายทาง ไดแก

ไต ผวหนง ปอด และลำาไสใหญ

การกำาจดของเสยทางไตไตของมนษยมลกษณะคลายเมลดถว อยดาน

หลงชองทอง 2 ขาง ของกระดกสนหลง ภายในไตจะกลวง เรยกวา กรวยไต ทำาหนาทกรองของเสยซงมทง ยเรย และเกลอแรตาง ๆ ทละลายนำาได เรยกวา นำาปสสาวะ (urine) ไหลผานทอไตไปรวมกนในกระเพาะปสสาวะ เพอรอการขบถายออกนอกรางกาย

กรอบความร

1. โครงสรางของไตไต (kidney) ยาวประมาณ 10 – 13

เซนตเมตร กวาง 6 เซนตเมตร และหนา 3 เซนตเมตร ไตแตละขางหนกประมาณ 150 กรม ตอจากไตทงสองขางมทอไต (ureter) ทำาหนาทลำาเลยงนำาปสสาวะจากไตไปเกบไวทกระเพาะปสสาวะ (urinary bladder) กอนจะขบถายออกนอกรางกายทางทอปสสาวะ

โครงสรางภายในของไตประกอบดวยเนอไต ซงม 2 ชน ชนนอก  เรยกวา คอรเทกซ ชนในเรยกวาเมดลลา แตละขางประกอบดวยหนวยไต (nephron) นบลานหนวย ในแตละหนวยไตประกอบดวย

1โบวแมนสแคปซล (Bowman ‘s capsule) มลกษณะเปนกระเปาะอยปลายขางหนงของหนวยไต ภายในกระเปาะมโกลเมอรรสหรอกลมหลอดเลอดฝอยอย

1 โกลเมอรรส (glomerulus) เปนกลมหลอดเลอดฝอยอยในโบวแมนสแคปซล ทำาหนาทกรองของเสยออกจากเลอด อตราการกรองประมาณ 125 มลลลตร/นาท สารทกรองไดประกอบดวยนำาตาล โมเลกลเดยว กรดอะมโน โซเดยมคลอไรด ซลเฟต ฟอสเฟต ยเรย และกรดยรก1.3 ทอของหนวยไต (convoluted tubule) เปนทางผานของสารทกรองได โดยผนงของทอของหนวยไตจะดดสารทมประโยชนกลบคน เชน กลโคส กรดอะมโน เกลอแร วตามน กลบเขาสหลอดเลอดฝอยรอบ ๆ ทอของหนวยไต สวนของเสยผานไปเปนนำาปสสาวะ ไปเกบไวทกระเพาะปสสาวะ

กรอบความร

รปท 2 แสดงโครงสรางภายในไต

ทมา : http://www.bloggang.com/data/g/goodluckthailand/ picture/1270224806.jpg สบคนวนท 20 เมษายน 2554

รปท 3 แสดงองคประกอบและการทำางานในหนวยไต

ทมา : http://tc.mengrai.ac.th/rungrat/123/bio/pic4.htm

สบคนวนท 20 เมษายน 2554

กรอบความร

2. กระบวนการขบถายของเสยโดยไตหลอดเลอดทนำาเลอดมายงไตนน เปนหลอดเลอดทออกจากหวใจ (หลอดเลอดอารเทอร) ซงจะลำาเลยงสารทงทมประโยชนและไมมปะโยชนทรางกายตองการกำาจดออกไป สารเหลานจะถกลำาเลยงเขาสหนวยไต โดยผานทางหลอดเลอดฝอย เพอใหหนวยไตทำาหนาทกรองสารทมอยในเลอด  ของเหลวทกรองได จะมลกษณะคลายเลอด ยกเวน ไมมสารโมเลกลใหญ เชน เซลลเมดเลอดแดง โปรตน ไขมน เปนตน สารทมประโยชนเชนกลโคส กรดอะมโน นำาจะถกคดกลบททอหนวยไต ทกสวน ของเหลวเมอไหลมาถงทอรวม จะเรยกวา นำาปสสาวะ  “ ” นำาปสสาวะจะไหลไปตามทอไตเกบทกระเพาะปสสาวะ นำาปสสาวะประกอบดวยนำา ยเรย เปนสวนใหญ และมเกลอแรเลกนอย ปรมาณการขบถายในแตละวนจะมากหรอนอยขนอยกบ ปรมาณนำาทรางกายไดรบชนดของอาหารและเครองดม เชน แตงโม เหลา ทำาใหการขบถายปสสาวะมากขน การเสยนำาของรางกายทางอน

ไตเปนอวยวะททำางานหนก วนหนง ๆ เลอดทงหมดทหมนเวยนในรางกายตองผานมายงไต ประมาณวาในแตละนาทจะมเลอดมาทไต 1,200 ลกบาศกเซนตเมตร หรอวนละ 180 ลตร โดยไตจะขบของเสยในรปของนำาปสสาวะออกมาเรอย ๆ แลวสงตอไปยงกระเพาะปสสาวะซงมความจประมาณ 500 ลกบาศกเซนตเมตร แตเมอนำาปสสาวะไหลลงสกระเพาะปสสาวะประมาณ 250 ลกบาศกเซนตเมตร รางกายกจะรสกปวดปสสาวะ กระเพาะปสสาวะจะหดตวขบนำาปสสาวะออกมา ในวนหนง ๆ คนปกตจะถายปสสาวะออกมาประมาณ 1,000 - 1,500 ลกบาศกเซนตเมตร หรอ 1 - 1.5 ลตร

กรอบความร

3. หนาทของไต

.กำาจดของเสยทเปนสารละลายของยเรย เกลอ และสารอน ๆ ออกมาทางนำาปสสาวะ

.ชวยรกษาสมดลของนำาและเกลอแรในรางกายใหเหมาะสม

.รกษาระดบความเขมขนของเลอดและสงอนในรางกาย

.รกษาระดบแรงดนออสโมตกของเลอด

ในนำาปสสาวะนอกจากจะมนำา ยเรย และของเสยอน ๆ ทรางกายไมตองการแลวบางครงเราอาจพบสารบางชนดเชน นำาตาลกลโคส โปรตนบางชนด เมดเลอดแดง เปนตน ปะปนมากบนำาปสสาวะดวย ซงสารเหลานเกดจากไตทำางานผดปกต ทำาใหการกรองสารตาง ๆ ผดปกตได ดงนนการตรวจสอบนำาปสสาวะจงเปนการตรวจสอบเบองตนเกยวกบการทำางานของไต นอกจากนการตรวจสอบนำาปสสาวะยงมความสำาคญตอการวนจฉยโรคของแพทยไดอกดวย เชน โรคเบาหวาน เนองจากโรคนเกดจากความผดปกตของตบออนทไมสามารถควบคมระดบนำาตาลในเลอดใหเปนปกตได ไตจงไมสามารถดดนำาตาลกลบคนสเลอดไดหมดทำาใหนำาปสสาวะของคนทเปนโรคเบาหวานมนำาตาลปนอยดวย เปนตน

กรอบความร

การกำาจดของเสยทางผวหนงสวนหนงของของเสยทเปนของเหลว นอกจากรางกายจะกำาจดออกมาทางไตในรปของนำาปสสาวะแลว รางกายยงมการกำาจดออกทางผวหนงในรปของเหงออกดวย

ของเสยทกำาจดออกมาในรปของเหงอ มอวยวะทเกยวของ คอ

1. ผวหนง (skin)ทำาหนาทกำาจดของเสยในรปของเหงอ ซงถกขบออกตามสวนตางๆ ของรางกาย เชน ฝามอ ฝาเทา ใตรกแร และแผนหลง เปนตน แตละวนรางกายจะสญเสยนำาในรปของเหงอประมาณ 500-1,000 cm3 และยงในวนทอากาศรอนหรอออกกำาลงกายอาจมเหงอออกไดมากถง 2,000 cm3 ถานกเรยนลองชมเหงอจะรสกเคม เพราะเหงอประกอบดวยนำา 99% และสารอนๆ อก 1% ไดแก โซเดยมคลอไรด และสารอนทรย ซงมยเรย เปนสวนใหญ นอกนนเปนแอมโมเนย กรดอะมโน กรดแลกตก และนำาตาล นอกจากนผวหนงยงทำาหนาทสำาคญอกหลายอยาง เชน ระบายความรอนใหแกรางกายเพอขบเหงอออกสภายนอก โดยปกตความรอนทเสยไปทางผวหนงจะมปรมาณ 87.4 % ชวยควบคมความชมชนภายในเซลลของรางกาย ชวยปรบระดบอณหภมภายในรางกายของสตวเลอดอนใหคงท ปองกนสารแปลกปลอมและเชอโรคเขาสรางกายปองกนอนตรายจากรงสอลตราไวโอเลตจากดวงอาทตย เปนตน

กรอบความร

ผวหนงของคนเปนเนอเยอทอยชนนอกสด ทหอหมรางกายเอาไว ผวหนงของผใหญคนหนง มเนอทประมาณ 3,000 ตารางนว ผวหนงตามสวนตางๆของรางกาย จะหนาประมาณ 1-4 มลลเมตร แตกตางกนไปตามอวยวะ และบรเวณทถกเสยดส เชน ผวหนงทศอก และ เขา จะหนากวาผวหนงทแขนและขาโครงสรางของผวหนง      ผวหนงของคนเราแบงออกไดเปน 2 ชน คอ หนงกำาพราและหนงแท      1.1 หนงกำาพรา (Epidermis) เปนผวหนงทอย ชนบนสด มลกษณะบางมาก ประกอบไปดวยเชลล เรยงซอนกนเปนชนๆ โดยเรมตนจากเซลลชนในสด ตดกบหนงแท ซงจะแบงตวเตบโตขนแลวคอยๆ เลอน มาทดแทนเซลลทอยชนบนจนถงชนบนสด แลวก กลายเปนขไคลหลดออกไป     นอกจากนในชนหนงกำาพรายงมเซลล เรยกวา เมลานน ปะปนอยดวย เมลานน มมากหรอนอยขน อยกบบคคลและเชอชาต จงทำาใหสผวของคนแตกตาง กนไป ในชนของหนงกำาพราไมมหลอดเลอด เสน ประสาท และตอมตางๆ นอกจากเปนทางผานของรเหงอ เสนขน และไขมนเทานน      1.2 หนงแท (Dermis) เปนผวหนงทอยชนลาง ถดจากหนงกำาพรา และหนากวาหนงกำาพรามาก ผวหนงชนนประกอบไปดวยเนอเยอคอลลาเจน (Collagen) และอลาสตน (Elastin) หลอดเลอดฝอย เสนประสาท กลามเนอเกาะเสนขน ตอมไขมน ตอมเหงอ และรขมขนกระจายอยทวไป

กรอบความร

รปท 7 แสดงภาพผวหนงมนษย

2. ตอมเหงอ โครงสรางภายในตอมเหงอจะมทอขดอยเปนกลม และมหลอดเลอดฝอยมาหลอเลยงโดยรอบ หลอดเลอดฝอยเหลานจะลำาเลยงของเสยมายงตอมเหงอ เมอของเสยมาถงบรเวณตอมเหงอกจะแพรออกจากหลอดเลอดฝอยเขาสทอในตอมเหงอ จากนนของเสยซงกคอ เหงอจะถกลำาเลยงไปตามทอจนถงผวหนง ชนบนสด ซงมปากทอเปดอย หรอทเรยกวา รเหงอ

ตอมเหงอของคนเราแบงไดเปน 2 ชนด คอ

2.1 ตอมเหงอขนาดเลก มอยทผวหนงทวทกแหงของรางกาย ยกเวนท รมฝปากและทอวยวะสบพนธบางสวน ตอมเหงอเหลานตดอยกบทอขบถายซงเปดออกทผวหนงชนนอกสด ตอมเหงอขนาดเลกนสรางเหงอแลวขบถายออกมาตลอดเวลา เนองจากมการระเหยไปตลอดเวลาเชนกน ดงนนจงมกสงเกตไมคอยได แตเมออณหภมภายนอกของรางกายสงขนและขณะออกกำาลงกาย ปรมาณเหงอทขบถายออกมาจะเพมขนจนสงเกตเหนได ทอณหภม 32 องศาเซลเซยส จะมการขบเหงอออกมาเหนไดชดเจน เหงอจากตอมเหงอขนาดเลกเหลานประกอบดวยนำารอยละ 99 สารอน ๆ รอยละ 1 ซงไดแก เกลอโซเดยมคลอไรดและสารอนทรยพวกยเรย นอกนนเปนสารอนอกเลกนอย เชน แอมโมเนย กรดอะมโน นำาตาล กรดแลกตก เปนตน

2.2 ตอมเหงอขนาดใหญ ไมไดมอยทวรางกาย พบไดเฉพาะบางท ไดแก ทรกแร รอบหวนม รอบสะดอ ชองหสวนนอก จมก ทอวยวะสบพนธบางสวน ตอมเหลานมทอขบถายใหญกวาชนดแรก และจะเปดทรขนใตผวหนง ปกตจะไมเปดโดยตรงทผวหนงชนนอกสด ตอมชนดนจะทำางานตอบสนองตอการกระตนของจตใจ สารทขบถายจากตอมชนดนมกมกลนดวยซงกคอกลนตวนนเอง

กรอบความร

การกำาจดของเสยทางปอด

มนษยสามารถมชวตอยไดนานเปนสปดาหแมจะไมไดรบอาหารเลยและจะอยไดหลายวนในสภาวะขาดนำา แตเมอใดทขาดอากาศ จะตายในเวลาไมกนาท ออกซเจนเปนแกสทพบทวไปในบรรยากาศและจำาเปนตอเมตาบอลซมของเซลล ซงเปนกระบวนการสำาคญในการเปลยนอาหารใหเปนพลงงาน การหายใจนำาแกสออกซเจนเขาสรางกายและปลอยแกสคารบอนไดออกไซด ซงเปนของเสยจากกระบวนการ เมตาบอลซมออกไปพรอมกบไอนำา     การแลกเปลยนแกสนเกดขนทถงลมขนาดเลกจำานวนมากมายทอยเกอบเตมปอด ออกซเจนทเขามาในถงลมจะเขาสหลอดเลอดฝอยทอยรอบๆแลวถกนำาไปในกระแสเลอด สงไปใหเซลลตางๆทวรางกาย ในทำานองเดยวกน คารบอนไดออกไซดจากเซลลกจะถกสงจากหลอดเลอดฝอยไปยงถงลมและปลอยออกไปจากปอด

      ของเสยทถกกำาจดออกจากรางกายทางปอด ไดแก นำา และแกสคารบอนไดออกไซด ซงเปนผลทเกดขนจากกระบวนการหายใจของเซลลตางๆในรางกาย

กรอบความร

รปท 8 แสดงการแลกเปลยนแกส ทถงลม

แสดงปรมาณแกสตางๆ และไอนำาในลมหายใจเขาและลมหายใจออก

แกส ลมหายใจเขาลมหายใจออก

ออกซเจน 21%17%คารบอนไดออกไซด 0.04%

4%ไนโตรเจน 79% 79%ไอนำา ไมคงท อมตว

แกสคารบอนไดออกไซดและไอนำาเปนของเสยทเกดจากการสลายสารอาหารเพอสรางเปนพลงงานของเซลล ทเรยกวา กระบวนการหายใจ

กรอบความร

การกำาจดของเสยทางลำาไสใหญหลงจากกนอาหารประมาณ 8 - 9 ชวโมง อาหารสวนทเหลอจากการยอยและสวนทยอยไมได ซงรวมกนเรยกวา กากอาหาร จะเคลอนเขาสลำาไสใหญซงมความยาวประมาณ 1.50 เมตร

ลำาไสใหญจะทำาหนาทสะสมกากอาหารดงกลาวและดดซมสารทมประโยชนตอรางกาย ไดแก นำา แรธาต วตามน และกลโคส ออกจากกากอาหาร ทำาใหกากอาหารมลกษณะเหนยวและขนขนจนเปนกอนแขง จากนนลำาไสใหญจะบบตวเพอใหกากอาหารเคลอนทไปรวมกนทลำาไสตรง และขบออกมาสภายนอกรางกายทาง ทวารหนก กากอาหารทถกำาจดออกมาภายนอกนเรยกวา อจจาระกระบวนการทงหมดนจะกนเวลาประมาณ 22 – 23 ชวโมง

รปท 9 แสดงตำาแหนงและลกษณะภายในของลำาไสใหญ

ทมา : http://www.thaigoodview.com/library/sema/sukhothai/ somsak_b/organ/images/bodymam.jpg สบคนวนท 21 เมษายน 2554

กรอบความร

รปท 9 แสดงตำาแหนงและลกษณะภายในของลำาไสใหญ

การกำาจดของเสยทางลำาไสใหญ

หลงจากกนอาหารประมาณ 8 - 9 ชวโมง อาหารสวนทเหลอจากการยอยและสวนทยอยไมได ซงรวมกนเรยกวา กากอาหาร จะเคลอนเขาสลำาไสใหญซงมความยาวประมาณ 1.50 เมตร

ลำาไสใหญจะทำาหนาทสะสมกากอาหารดงกลาวและดดซมสารทมประโยชนตอรางกาย ไดแก นำา แรธาต วตามน และกลโคส ออกจากกากอาหาร ทำาใหกากอาหารมลกษณะเหนยวและขนขนจนเปนกอนแขง จากนนลำาไสใหญจะบบตวเพอใหกากอาหารเคลอนทไปรวมกนทลำาไสตรง และขบออกมาสภายนอกรางกายทาง ทวารหนก กากอาหารทถกำาจดออกมาภายนอกนเรยกวา อจจาระกระบวนการทงหมดนจะกนเวลาประมาณ 22 – 23 ชวโมง

รปท 9 แสดงตำาแหนงและลกษณะภายในของลำาไสใหญ

ทมา : http://www.thaigoodview.com/library/sema/sukhothai/ somsak_b/organ/images/bodymam.jpg สบคนวนท 21 เมษายน 2554

กรอบความร

การถายอจจาระเปนปกตของแตละคนอาจจะแตกตางกนไป เชน บางคนถายทกวนหรอสองวนครง แตบางคนถายวนละสองครง อยางไรกตามในบางครง การถายอจจาระอาจผดปกตได เนองจากมอจจาระตกคางอยในลำาไสใหญเปนเวลานานหลายวน ซงขณะทอจจาระตกคางอยน นำาหรอของเหลวอนในอจจาระ จะถกผนงลำาไสใหญดดซมกลบเขาไปสหลอดเลอดทำาใหอจจาระมลกษณะแขง เกดความยากลำาบากในการถาย อาการนเรยกวา ทองผกผททองผกจะมอาการหลายอยาง เชน รสกแนนทอง อดอด บางรายอาจมอาการปวดทองหรอปวดหลงดวย แตอาการเหลานจะหายไปเมอถายอจจาระออกมา ผททองผกเปนเวลาหลายวน เมอถายอจจาระจะตองใชแรงเบงมาก จงทำาใหเปนโรครดสดวงทวารได

อาการทองผกเกดจากหลายสาเหต ไดแก กนอาหารทมกากหรอใยอาหารนอยเกนไปถายอจจาระไมเปนเวลา เกดอารมณเครยดและวตกกงวล สบบหรจด ดมนำาชากาแฟมากไป ตลอดจนกนอาหารรสจด

การปองกนการเกดอาการทองผก ไดแก

1. กนอาหารทมกากหรอใยอาหารสง

2 .ถายอจจาระใหเปนเวลา

3. ทำาจตใจใหแจมใสเบกบาน

4. งดสบบหร และหลกเลยงการดมนำาชากาแฟ

5. หลกเลยงอาหารรสจด

6. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ

กรอบความร

ใยอาหารเปนสารจากพช ผก ผลไม ธญพช และเมลดพนธตางๆ ซงเมอกนเขาไปแลวเอนไซมในกระเพราะอาหารและลำาไสเลกไมสามารถ ยอยได ใยอาหารเปนสารพวกเซลลโลส เฮมเซลลโลส เพคตน และลกนน ซงสารทงสสงนเปนโครงสรางของผนงเซลล ใยอาหารสามารถอมนำาไดด จงชวยใหลำาไสใหญบบตวโดยดดนำาจากลำาไสใหญเขาไวในตว ทำาใหนำาหนกของกากอาหารมมาก นอกจากนแบคทเรยในลำาไสใหญจะยอยอาหารได กรดไขมน กาซคารบอนไดออกไซด และกาซมเทน กรดไขมนจะกระตนใหลำาไสใหญบบตวมากขน มผลในระยะเวลาทอาหารผานจากปากถงทวารหนกสนลง สงผลทำาใหการขบถายเรวขน ผกนใยอาหารอยเสมอทำาใหนำาหนกอจจาระและจำานวนครงในการถายอจจาระมากกวาผกนใยอาหารนอย นอกจากนการทใยอาหารชวยใหอาหารผานจากปากถงทวารหนกไดเรวทำาใหสารพษตาง ๆ ซงรวมทงสารททำาใหเปนมะเรงสมผสกบลำาไสใหญเปนเวลาสน โอกาสทสารพษจะทำาลายเยอบผนงลำาไสใหญไปไดนอย ดงนนการกน ใยอาหารจงอาจปองกนการเกดโรคมะเรงลำาไสใหญได

ขอควรร