Αρχαία ανέκδοτα

ΕΚΔΟΣΕ ΙΣοσελότοςΕΚ

ΔΟΣΕ

ΙΣο

σελ

ότο

ς

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108

[email protected]. ocelotos. gr

ISBN 978-960-564-104-7

140 × 210 SPINE: 8 FLAPS: 80

0_cover_arxaia anekdota.indd 1 11/29/2013 12:28:26 AM

ΤιΤλος Αρχαία Ανέκδοτα ςυγγραφέας Μιχάλης Λ. Παπαδημητρίου Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2013 Μιχάλης Λ. Παπαδημητρίου ΠρώΤη έκδοςη Αθήνα, Νοέμβριος 2013 ISBN 978-960-564-104-7

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομο-θεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλε-κτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφρα-ση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 ΑθήναΤΗλ.: 210 6431108e-mail: [email protected]. ocelotos. gr

μΙΧΆΛΗς Λ. ΠΆΠΆδΗμΗτρΙου

Άρχαία Άνέκδοτα σε

έμμετρη μετάφραση

ΆΘΗΝΆ 2013

ΑΡΧΑΙΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ 5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το πρώτο ερώτημα που θα γεννηθεί στον ανα-γνώστη του βιβλίου αυτού είναι: «γιατί αρχαία ανέκδοτα;». Η απάντηση είναι, γιατί πρόκειται

για μικρά, περιληπτικά και ευανάγνωστα περιστατικά της αρχαίας ελληνικής ιστορίας με αμείωτο ανά τους αιώνες ενδιαφέρον και ανέσπερη διδακτική σημασία.Την ανάγκη σπουδής τέτοιων κειμένων υπερθεματί-ζει και η Γαλλίδα ακαδημαϊκός, που έδωσε το είναι της στην εκπαίδευση και την ψυχή της στην Ελλάδα, Ζακλίν ντε Ρομιγί: «Υπάρχουν πάντα μικρά κείμενα, απλά και συγκεκριμένα στα οποία η ιδέα παίρνει μορ-φή με ζωντανό τρόπο και είναι άμεσα προσβάσιμη» («Η επικαιρότητα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας»).Το σπουδαίο ρόλο αυτής της ιστορικής ανάγνωσης τον διέγνωσαν από πολύ νωρίς σπουδαίοι λογογρά-φοι (Αιλιανός, Πλούταρχος, Διογένης ο Λαέρτιος, Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, Ιωάννης ο Στοβαίος, Πολύαινος, Ιεροκλής κ.α.) που απομόνωσαν ιστορι-κά περιστατικά και μας διέσωσαν συλλογές αρχαίων

ΜΙΧΑΛΗΣ Λ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ6

ανεκδότων, αληθινά αποστάγματα σοφίας και διδα-χής. Επιλογές από αυτές τις συλλογές θα βρούμε στα αναγνωστικά του προπερασμένου αιώνα, τις λεγό-μενες «Χρηστομάθειες» και σε όλες τις συλλογές της αρχαιοελληνικής γραμματείας, όπως του Σ. Κομμητά, του Αδ. Κοραή κ.α.Το δεύτερο ερώτημα είναι: «γιατί έμμετρα;». Εδώ η απάντηση αφορά την τεχνική του γραπτού λόγου και είναι περισσότερο προσωπική. Πάντα μου άρεσε να στιχουργώ και να παραφράζω έμμετρα σπουδαία και αξιοπρόσεκτα κείμενα του πεζού λόγου. Ο απώτερος σκοπός του εγχειρήματος – που πιστεύω ότι ξεκινάει πάντα υποσυνείδητα – είναι αφενός μεν να μεταγρά-ψω σημαντικά πεζά κείμενα στη νέα δημοτική γλώσσα ώστε εύκολα να διαδοθούν, και αφετέρου να μιμηθώ και εγώ όσο μπορώ την ποίηση των δημιουργών των πρωτοτύπων, αντιστρέφοντας βέβαια την εξέλιξη του λόγου, που, όπως είναι γνωστό, από την ποίηση μετέ-βη, με την εμφάνιση των πρώτων «λογογράφων» του 6ου π.Χ. αιώνα, στον πεζό λόγο. Πάντως η παρούσα εργασία δεν διεκδικεί κανένα πρωτείο αυτής της ιδέας, μιας και κατά καιρούς πολ-λοί έχουν ασχοληθεί με τη στιχούργηση τέτοιων κει-μένων. Ήταν πράγματι προσφιλής η τακτική πολλών, ιδίως μεταγενεστέρων λογογράφων, να στιχουργούν πραγματείες και πεζά κείμενα, που με τον τρόπο αυτό πολλές φορές διασώθηκαν και τα απωλεσθέντα πρω-τότυπα. Για παράδειγμα ο Άρατος (270 π.Χ.) από τους Σόλους της Κιλικίας στιχούργησε το σύγγραμμα του μαθηματικού, αστρονόμου και γεωγράφου Ευδόξου του Κνιδίου «Φαινόμενα και Διοσημεία».Επίσης ο Εμμανουήλ Φιλής, ένας πολυγραφότατος


ποιητής της Βυζαντινής περιόδου, στιχούργησε περί το 1300 μ.Χ. τον Αιλιανό, ανέκδοτα του οποίου εμπε-ριέχονται στο παρόν βιβλίο.Γενικά σε όλη την αρχαία ελληνική γραμματεία η ποί-ηση έχει την τιμητική της. Να θυμίσουμε ότι οι τρα-γωδίες, οι κωμωδίες και τα μεγάλα έπη ήταν έμμετρα.Από τον Αθήναιο μαθαίνουμε ότι οι αρχαίοι χρησιμο-ποιούσαν για την ευκολία στην εκπαίδευση των νέων έμμετρο και μελοποιημένο το αλφάβητο και τις συλ-λαβές του, ο δε Αιλιανός μας διασώζει ότι οι παίδες των Κρητών διετάσσοντο να μάθουν μελοποιημένους τους νόμους της πολιτείας τους.Η έμμετρη απόδοση των φαρμάκων ήταν, κατά τον Γαληνό, προτιμότερη γιατί δεν παραποιούνταν οι συμ-μετρίες των συνθέτων φαρμάκων. Την ίδια εποχή ο Οπιανός και ο ιατρός του Νέρωνα Ανδρόμαχος, καθώς και ο Μάρκελλος Σιδήτης συνέγραψαν επιστημονικά και πρακτικά βοηθήματα σε έμμετρο λόγο.Στο μαντείο του Κλαρίου Απόλλωνα ο ιερεύς έδινε τους χρησμούς του «εμμέτρως». Αργότερα τη σκυτάλη πήραν τα έργα της βυζαντινής μελοποιίας. Τα προσόμοια και οι καταβασίες του Δα-μασκηνού, του Κοσμά και άλλων είναι έργα υψηλής ποιητικής τέχνης.Με την ευχή να μεταλαμπαδεύσει το παρόν πόνημα στη σύγχρονη γενιά ηθικές αξίες και ψήγματα αρχαίας σο-φίας, και μάλιστα με έναν ευχάριστο και εύληπτο τρόπο, αφιερώνεται στους καλοπροαίρετους αναγνώστες.

ο συγγράψας


ΣΥΝΤΟΜΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩΝ ΛΟΓΟΓΡΑΦΩΝ

Οι λογογράφοι, κείμενα των οποίων παρελαύνουν στις σε-λίδες αυτού του βιβλίου, είναι οι εξής οκτώ κατ’ αλφαβητική σειρά:

ΑΙΛΙΑΝΟΣ ΚΛΑΥΔΙΟΣ (3ος μ.Χ.)Σοφιστής από τη Ρώμη, δάσκαλος της ρητορικής και απα-ράμιλλος γνώστης και χειριστής της αττικής διαλέκτου. Μας διέσωσε πολύτιμες πληροφορίες με τα έργα του «Ποι-κίλη ιστορία» και «Περί ζώων ιδιότητος».

ΑΙΣΩΠΟΣ (6ος π.Χ.)Σοφός μυθοποιός από την Φρυγία, ο πατήρ της διδακτι-κής μυθογραφίας. Άσχημος πλην εύστροφος και δηκτικός συνέθεσε μύθους με κυρίως πρωταγωνιστές ζώα, περιγρά-φοντας με θαυμαστό και αιώνιο τρόπο τα ήθη και τον χα-ρακτήρα των ανθρώπων. Έζησε σχεδόν όλη τη ζωή του ως δούλος στη Σάμο και φονεύθηκε ύστερα από παρεξήγηση από το ιερατείο των Δελφών.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ (3ος μ.Χ.)Συγγραφεύς από τη Λαέρτη της Κιλικίας. Έγραψε τους «Βί-ους φιλοσόφων», έργο σημαντικό με πολύτιμες φιλοσοφι-κές και φιλολογικές πληροφορίες.

ΖΗΝΟΒΙΟΣ (2ος μ.Χ.)Σοφιστής ζήσας και διδάξας στη Ρώμη επί Αδριανού.


ΙΕΡΟΚΛΗΣ (5ος μ.Χ.)Νεοπλατωνικός φιλόσοφος και δάσκαλος της ρητορικής. Μαστιγώθηκε στην Κων/πολη για να απαρνηθεί τις ειδω-λολατρικές του πεποιθήσεις. Αγωνίσθηκε να συμβιβάσει τις αντιφάσεις ανάμεσα στην πλατωνική και την αριστο-τελική φιλοσοφία. Τελικά η φιλοσοφία του βρέθηκε στο μεταίχμιο μεταξύ Νεοπλατωνισμού και Χριστιανισμού.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ (46 – 128 μ.Χ.)Μέγας λογογράφος από τη Χαιρώνεια. Σπούδασε στην Αθήνα φιλοσοφία. Ταξίδεψε στη Ρώμη και την Αλεξάνδρεια και επανελθών έγινε άρχων ιερέας του Πυθίου Απόλλωνα. Μας άφησε το έργο «Ηθικά» και τους «Παράλληλους βί-ους» που είναι πρωτότυπο πόνημα συγκριτικής βιογραφίας (ένας διάσημος Έλληνας προς ένα Ρωμαίο) με πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες.

ΠΟΛΥΑΙΝΟΣ (2ος μ.Χ.) Μακεδόνας λογογράφος που έζησε στη Ρώμη. Σώζεται έργο του σε οκτώ βιβλία με τίτλο «Στρατηγήματα», πλού-σιο σε ιστορικές πληροφορίες μεγάλης αξίας.

ΣΤΟΒΑΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (5ος μ.Χ.) Έλληνας νεοπλατωνικός γραμματικός από τους Στόβους της Μακεδονίας. Συνέγραψε πολύτιμο ανθολόγιο ανεκδό-των και γνωμικών.

Τα κείμενατων αρχαίων ανεκδότων

(με σημειώσεις)και

η έμμετρη μετάφρασή τους


ΦΙΛΟΤΗΣΙΑ ΦΩΚΙΩΝΟΣ

Φωκίων ὁ τοῦ Φώκου, πολλάκις στρατηγήσας κατε-γνώσθη θανάτῳ, καὶ ἦν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ, καὶ ἔμελλε πιεῖσθαι τὸ κώνειον. Ἐπεί δὲ ὤρεξεν ὁ δήμιος τὴν κύλι-κα, οἱ προσήκοντες ἤροντο, εἴ τι λέγοι πρὸς τὸν υἱόν. Ὁ δέ, «ἐπισκήπτω αὐτῷ μηδέν ’Αθηναίοις μνησικακεῖν ὑπέρ τῆς παρ’ αὐτῶν φιλοτησίας, ἧς νῦν πίνω». Ὅστις δὲ οὐκ ἐπαινεῖ, καὶ ὑπερθαυμάζει τὸν ἄνδρα, δοκεῖ μοι μέγα ὁ τοιοῦτος ἐννοεῖν οὐδέν.

(ΑιλιΑΝός)

* Φωκίων Φώκου (402–317 π.Χ.). Σπουδαίος Αθηναίος στρα-τηγός και πολιτικός, ονομαστός για το θάρρος της γνώμης του και την έντιμη πενία του. Φιλοφιλιππικός, εκτελέστηκε επί εσχάτη προδοσία, γεγονός για το οποίο μετανόησαν οι Αθηναίοι.

* φιλοτησία: το έθιμο να πίνει κάποιος και το υπόλοιπο του πο-τηριού να το προσφέρει στον παρακαθήμενο φίλο του. Ειρω-νικά η θανάτωση με κώνειο.


ΦΙΛΟΤΗΣΙΑ ΦΩΚΙΩΝΟΣ

Ήρθε η ώρα του κακού μες στο κελί του πόνου.Είν’ η στιγμή που ο δήμιοςπροσφέρει στο Φωκίωνατην κύλικα του φόνου.

Κι όλοι ακούν το στρατηγότο γιο του να ξορκίζει:«Με κέρασαν πικρό κρασί,μα σχώρνα τους, παιδί μου, εσύ,μονάχα αυτό αξίζει!».


ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ

Ἐπαμινώνδας ἕνα εἶχε τρίβωνα καὶ αὐτὸν ρυπῶντα. Εἴ ποτε αὐτόν ἔδωκεν εἰς γναφεῖον, αὐτός ὑπέμενεν οἴκοι δι’ ἀπορίαν ἑτέρου. Ἐν δή τούτοις τῆς περιουσίας ὤν, τοῦ Περσῶν βασιλέως πέμψαντος αὐτῷ πολύ χρυσίον, οὐ προσήκατο, καὶ εἴ τι ἐγώ νοῶ, μεγαλοφρονέστερος ἦν τοῦ διδόντος ὁ μὴ λαβών.

(ΑιλιΑΝός)

* Επαμεινώνδας Πολύμνιδος (420–362 π.Χ.). Ο μέγιστος πολι-τικός της αρχαίας Θήβας και στρατηγός ανυπέρβλητος. Μα-θητής του Πυθαγορείου Λύσιδος. Ευγενής, αγνός, φιλαλήθης και ξακουστός για την έντιμη φτώχεια του. Δόξασε τη Θήβα και πέθανε στη νικηφόρα μάχη της Μαντινείας το 362 π.Χ.


ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ

Όλη τη δόξα είχε πάνω τουόμως μονάχα ένα πανωφόρικι όταν το έστελνε για πλύσιμοσπίτι τον έκλεινε το ξεροβόρι.

Μέσα στην τόση τίμια φτώχεια του ο Πέρσης βασιλέας του χαρίζειπολλά χρυσά φλουριά στο σπίτι τουκι αυτός αμέσως πίσω τα γυρίζει.

[Μεγάλη αγάπη ’ταν η Θήβα του στον πόλεμο είχε όλα τα προσόντα,τη Λακωνία αυτός διαγούμισε και τονε λέγανε Επαμεινώντα.

Στη Μαντινεία εκεί λαβώθηκε,μονάχα εκεί ξαπόστασε η ορμή του,και μόλις του είπαν «νενικήκαμεν»,το βέλος έβγαλε απ’ το κορμί του.]

ΕΚΔΟΣΕ ΙΣοσελότοςΕΚ

ΔΟΣΕ

ΙΣο

σελ

ότο

ς

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108

[email protected]. ocelotos. gr

ISBN 978-960-564-104-7

140 × 210 SPINE: 8 FLAPS: 80

0_cover_arxaia anekdota.indd 1 11/29/2013 12:28:26 AM

Αρχαία ανέκδοτα

Documents