Работна тетратка по природа
DESCRIPTION
Работна тетратка по природа за 4 одд - К2TRANSCRIPT
1
RABOTNI LISTOVI
PO PRIRODA
ZA ^ETVRTO ODDELENIE
BILJANA KRTOLICA VIOLETA MITOVSKA
OLIVERA VELI^KOVSKA
2
Recenzenti:
Pretsedatel: D-r. Nikola Dimitrov
^len: Meri Xekova
^len: Namuk Ku}i
Sorabotnik: AnastasijaStojanova
Lektor: Marija Angeleska
3
PRIRODA
Dopolni gi slednive re~enici:
Priroda e ________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Prirodata se deli na: _____________________________________________________
___________________________________________________________________________
@ivata priroda ja so~inuvaat: ______________________________________________
__________________________________________________________________________
Sonceto, vodata, po~vata i vozduhot ja so~inuvaat :___________________________
Izmeneta priroda e ______________________________________________________
___________________________________________________________________________
@ivotna sredina e________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Odgovori na slednite pra{awa:
Koi karakteristiki gi imaat `ivite su{testva?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Dali ne`ivata priroda gi ima tie karakteristiki?( spored prethodnoto
pra{awe)_________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
@ivata i ne`ivata priroda se povrzani. Objasni kako, sledej}i ja
ilustracijata!
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
4
ISTRA@UVAWE
Vnimatelno razgledaj gi ilustaciite!
Zada~a: Na slednive ilustracii prika`ano e koristewe na setilata vo
prou~uvawe na prirodata. Odredi, poedine~no za sekoja ilustacija, koi setila
se koristeni i na koj na~in.
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________ ______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
5
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
6
ISTRA@UVAWE NA RASTEWETO
Zada~a: Na po~etokot i na krajot na u~ebnata godina bele`i gi podatocite za
tvojata viso~ina i masa, a potoa sporedi gi!
VISO^INA
Na po~etokot na u~ebnata godina
imav _____cm.
Na krajot na u~ebnata godina
imam _____cm.
Vo tekot na u~ebnata godina
porasnav za _____cm.
MASA
Na po~etokot na
u~ebnata godina imav
_____kg.
Na krajot na u~ebnata
godina imam _____kg.
Vo tekot na u~ebnata
godina na te`ina dobiv
_____kg.
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
7
^OVEKOT I PRIRODATA
Zada~a: Odgovori na slednite pra{awa.
1.Dali zemjata na na{ata planeta e ista so onaa od pred mnogu milioni godini?
Objasni!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2.Koj ja menuva prirodata i zo{to?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3.[to se slu~ilo so: vozduhot, vodata, zemjata, klimata, nivoto na vodata vo
okeanite?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4.Koj e vinoven za toa?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
6.Spored ilustraciite i tekstot od u~ebnikot na strana ___, objasni kako
~ovekot gi koristi bogatstvata na prirodata.
ZEMJA
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
SON^EVA SVETLINA I
TOPLINA
____________________________________
____________________________________
____________________________________
VOZDUH
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___
VODA
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
8
KALENDAR NA PRIRODATA
Zada~a: Sledi go vremeto vo tekot na eden mesec. Sekoj den bele`i ja
vremenskata sostojba, koristej}i go znakot {to odgovara.
Izraboti nedelen kalendar na prirodata i bele`i kakvo e vremeto
pretpladne, popladne, a sledi ja i prognozata za utre.
VREMETO VO PRIRODATA
MESEC ‡
POJAVI VO
PRIRODATA
Kakvo }e bide vremeto utre?
Eve nekolku znaci {to }e ti
pomognat:
Yvezdi na neboto‡ ubavo vreme.
Ako dimot od oxakot se
spu{ta kon zemjata‡ lo{o vreme.
9
NE@IVATA PRIRODA E SOSTAVENA OD RAZLI^NI MATERIJALI
Zada~a:
Vnimatelno razgledaj gi ilustraciite!
Pod sekoja ilustracija, na praznata linija, zapi{i go imeto na materijalot i
napravi kratok opis( namena, upotreba....).
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
10
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
___________________ ____________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
11
OSOBINI NA MATERIJALITE VO OKOLINATA
Dopolni:
Materijalite od koi se napraveni predmetite mo`at da bidat:
a)______________________
b)______________________
v)______________________
g) _____________________
Popolni ja tabelata spored barawata!
TO^NO √
NETO^NO X
materijali tvrdo meko elasti~no kruto
drvo
`elezo
kamen
staklo
plastika
hartija
guma
tkaenina
parafin
OSOBINI NA MATERIJALITE
12
MATERIJALITE SE MENUVAAT POD VLIJANIE NA TOPLINA I
PRITISOK
Dopolni:
a)Site materijali se menuvaat pod vlijanie na _______________, _____________,
_______________, ________________, _________________, ___________________.
b)Nekoi materijali se menuvaat __________________________________________.
v)Onie tela {to pri zagrevawe se {irat vo site nasoki, a pri ladewe se
sobiraat, velime deka se ________________________________________________.
g)Materijalite, koi po mehani~ko dejstvo se vra}aat vo prvobitniot oblik
velime deka se ___________________________________________________________.
1.Zada~a: Razgledaj gi slikite i opi{i nakratko {to se slu~uva so `icite za
elektri~na energija.
2.Zada~a: Spored slika br.3 od u~ebnikot, doka`i deka materijalite se
menuvaat pod vlijanie na pritisok..
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
13
3. Zada~a:
Vnimatelno razgledaj gi slikite!
Materijalite se menuvaat pod razli~ni vlijanija.
Popolni ja tabelata spored barawata!
slika toplina vozduh /
voda
pritisok vle~ewe elasti~nost
slika broj 1
slika broj 2
slika broj 3
slika broj 4
slika broj 5
slika broj 6
slika broj 7
slika broj 8
14
ME[AVINI
Dopolni:
1.So me{awe na materijalite se dobiva _____________________________________.
2.Me{avinite mo`at da bidat vo: ________________, _____________________ i
____________________________.
Analiziraj kako materijalite se odvojuvaat edni od drugi!
1.Prigotvi smesa od kreda i voda.
^a{ata ostavi ja da miruva
opredeleno vreme.
Vnimatelno odlevaj ja te~nosta
vo druga ~a{a.
[to zabele`a?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Dali sosema mo`e{ da ja odeli{ kredata od vodata?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
mleko
ocet
sitni
kam~iwa
puter
plastika metal
voda
pesok
detergent
bra{no
parafin
15
2. Vnimatelno razgledaj ja slikata!
Podgotvi go potrebniot materijal!
Mo`e{ da podgotvi{ razli~ni me{avini.
Koristej}i gi rezultatite od istra`uvaweto, popolnija tabelata spored
barawata!
Sostojki vo tvrda sostojba
Sostojki vo te~na sostojba
Me{avini od cvrsti
materijаli
Me{avini od te~ni materijali
Me{avini od razli~ni cvrsti i te~ni materijali
Analiza na materijalite {to se odvojuvaat edni od drugi
16
ОБЈЕКТИТЕ ШТО СЕ ДВИЖАТ ИМААТ ЕНЕРГИЈА!
Разгледај ги илустрациите и опиши која енергија е искористена на секоја илустрација, за да се
движат објектите претставени на нив!
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Зошто луѓето бараат нови извори на енергија ?
___________________________________________________________________________
Наброј ги предностите и недостатоците при користење на сончева енергија? (Објасни)
___________________________________________________________________________
17
SVETLINA
Zada~a:
1. Што e najgolem izvor na svetlina i toplina?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Dali bi imalo `ivot bez son~evata svetlina i toplina?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. [to se slu~uva so `iviot svet vo
tekot na denot? Objasni!
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
4. Шto se slu~uva so `iviot svet
vo tekot na no}ta?
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
18
5.Kako se menuva dol`inata na senkata od drvjata prika`ani na ilustraciite?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
6.Od {to zavisi dol`inata na senkata?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
7. Doka`i deka predmetite od razli~ni materijali imaat razli~na
propustlivost na svetlina, a so toa i deka bojata na senkata na predmetite e
razli~na.
[to otkri?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
8. Postavi tri {i{iwa od razli~en
materijal( staklo vo boja, proyirno
staklo i keramika) na son~evo mesto.
Nabquduvaj ja senkata. Potoa,
pretstavi ja vo prazniot prostor pod
sekoe {i{e na ilustracijata. So
boewe prika`i kolku e temna sekoja
senka poedine~no.
19
TOPLINA
Zaokru`i gi to~nite odgovori!
a)Toplinata e forma na energija: DA ili NE
b)Temperaturata e merka za koli~estvo toplinska energija {to ja sodr`i edna
materija ili predmet: DA ili NE
v)Temperaturata se meri precizno (to~no) so pomo{ na naprava ‡ termometar:
DA ili NE.
Eksperimentiraj!
[to ti e potrebno:
‡dva plasti~ni sada;
‡rovka po~va, siten pesok.
1. Edniot sad napolni go so pesok, a drugiot so po~va.
2. Vo isto vreme postavi gi na opredelenoto mesto:
a) na sonce
b) pod senka
3. Po 20 minuti, so pomo{ na termometar izmeri ja temperaturata na
po~vata i temperaturata na pesokot.
Kolkava e razlikata? Zo{to?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Kolkava e temperaturata na po~vata, a kolkava e
temperaturata na pesokot?
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
20
ZVUK
2. Povtori go obidot od u~ebnikot, me|utoa sega treba sam da istra`uva{!
Potoa podgotvi se za mali izmeni.
Zemi tri ~a{i. Vo niv nalej voda, kako na slikata. So stap~e udiraj na ~a{ite,
edna po druga. Sekoja ~a{a obele`i ja so broj od eden do tri:
a) broj 1 napi{i pod ~a{ata ~ie vibrirawe proizveduva najvisok zvuk;
b) broj 3 pod ~a{ata ~ie vibrirawe proizveduva najnizok zvuk.
Dopolni:
Zvukot nastanuva koga nekoi
predmeti treperat.Takvoto
dvi`ewe se narekuva _____________
Tie mo`at da bidat od razli~ni
izvori:
a) _____________________________
b) _____________________________
v)______________________________
g)______________________________
21
3.Istra`uvaj, analiziraj i bele`i.
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
_
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
_
22
ZEMJATA E AKTIVNA PLANETA
Dopolni:
1.Planetata Zemja e sostavena od: __________________________________________.
2.Pod ~ie dejstvo se raskr{uvaat karpit? So pomo{ na slikata, istra`uvawata
i tekstot, raska`i za nastanuvaweto na Zemjata!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
23
PO^VA
1.Povr{inskiot sloj na zemjata, koj e bogat so hranlivi materii i e lesno
obrabotliv, se vika _____________________.
2.Popolni spored barawata!
PO^VATA
mo`e da bide
________________ ___________________
VIDOVI PO^VA
crnica
glinesta pesokliva
24
RELJEF
Dopolni:
1.Reljef e ________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.
2.Sloboden crte` bez to~ni merewa se vika_________________________________.
3.Ridesto zemji{te e ______________________________________________________.
4.Planinsko zemji{te e __________________________________________________.
5.Ramno zemji{te se vika __________________________________________________.
ASOCIJACIJA
PLANINA
RID
RID^E
NIZINA
VISORAM -
NINA
KOTLINA
DOLINA
RE^NO
KORITO
KLISURA
KAWON
25
VOZDUH
1.Zo{to velime deka vozduhot e neophoden za `ivot? Objasni!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Sledi ja postapkata i napravi go opitot! Prou~i i objasni!
Potreben materijal: inka, plastelin, moliv, bokal so voda, tegla.
1.Stavi ja inkata vo otvorot od teglata.
Pricvrsti ja so plastelin.
2.Poleka nalevaj voda vo inkata.
Ako grloto na inkata e dovolno tesno,
niz nego }e prote~e sosema malku voda.
Ostatokot }e bide „zaglaven“ vo inkata.
3.So molivot, vnimatelno napravi dup~e
vo plastelinot.
3.[to zabele`a? Objasni!
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
4.Dali go zabele`a vozduhot?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
26
5. Re{i go ovoj rebus i }e dobie{ poim {to e mnogu va`en za
planetata Zemja. (Iskoristi ja prvata bukva od sekoj zbor)
+ + + + +
+ + + =
6. Vnimatelno razgledaj ja i prou~i ja ilustracijata. Napi{i nakratko {to sè
im e potrebno na lu|eto za da mo`at da di{at vo sredina kade nema vozduh.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
27
VODA
VODATA E NEOPHODNA ZA @IVOT!
Dopolni:
1.Na povr{inata na Zemjata ima pove}e ________________________, otkolku kopno.
2.Vodata na Zemjata zafa}a _______________________ od celokupnata povr{ina na
zemjata.
3.Hidrosferata ja so~inuvaat ________________________________________________.
4.Vodata ja ima nasekade okolu nas. Ja ima vo: site `ivi su{testva, ___________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Zada~a:
Vnimatelno razgledaj gi ilustraciite!
Na prvata ilustracija pretstaveno e koli~estvoto na voda vo ~ove~koto telo. Na
vtorata ilustracija e pretstaveno gubewe na golemo koli~estvo voda od ~ove~koto
telo.
Objasni {to e dehidrirawe i za{to se smeta za opasno po ~ove~kiot `ivot.
70%
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
28
SOSTOJBI NA VODATA
Eksperimentiraj!
Sledi ja postapkata ( pod nadzor na nekoj vozrasen)!
1. Zemi kocka mraz.
2. Stavi ja vo tenxere.
3. Texereto stavi go na ringla od {poret.
4. Zagrevaj go do vriewe.
Zada~a:
Objasni ja postapkata, poedine~no za sekoja ilustracija .
[to se slu~uva koga }e ja odvrti{
slavinata na ~e{mata? Opi{i!
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
Dopolni:
Vodata e_______________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
___________________________
29
a)Vo kakva sostojba be{e vodata na po~etokot na izveduvawe na eksperimentot, na
sredinata i na krajot?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
b) [to se slu~uva so vodata koga se zagreva, a {to koga se ladi i zamrznuva?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
[to se slu~uva so vodata vo prirodata pri zagrevawe i pri
ladewe?__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Eksperimentiraj!
Doma{en sladoled:
1.Vo 1/2 litar voda rastvori sok
od tvoeto omileno ovo{je.
2. Te~nosta preturi ja vo modli.
3. Modlite vnimatelno stavi gi
vo zamrznuva~.
30
OKEAN ‡ MORE ‡ EZERO
Dopolni:
a)Zelenata boja na ovoj interesen globus e _____________________, a sinata boja
e___________________________.
b)Ogromna, postojana povr{ina so solena voda se vika _______________________.
v)Moreto e ________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.
g) Vdlabnatina ispolneta so slatka, mirna ili bavnodvi`e~ka voda se vika
___________________________.
d)Prirodni ezera se ______________________________________________________.
Tie se delat na: ______________________________________________________________.
|)Ezerata {to gi sozdal ~ovekot se vikaat ____________________________________.
e) Solenata, slatkata i zastojanata slatka voda pretstavuvaat __________________
____________________________ za rastitelniot i `votinskiot svet.
31
IZVOR I REKA
Da se potsetime!
32
Dopolni:
1.Otvor na zemjinata povr{ina, od kade {to podzemnata voda izleguva na
povr{inata, se vika _______________________________________________________.
2.Izvori ima _____________________________________________________________.
3.Izvorot mo`e da bide so mnogu i so pomalku voda, a toa zavisi od __________
__________________________________________________________________________.
4.Reka e __________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.
5.Vodata na rekite e od ____________________________________________________
__________________________________________________________________________.
6.Lu|eto vodata od rekite ja koristat za ____________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zada~a:
1.Zemi geografskata kartata na Republika Makedonija!
2.Opi{i go patot na na{ata najgolema reka.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
33
VE^EN MRAZ
Zada~a: Vnimatelno razgledaj gi i prou~i gi fotografiite. Nakratko napravi
opis za sekoja poedine~no.
Doka`i deka predelite pokrieni so mraz pretstavuvaat `ivotna sredina na rastenija,
`ivotni, pa duri i na ~ovekot.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
34
Na ovaa fotografija e pretstaveno odvojuvawe na arkti~kata ledena kora,
kako posledica od globalnoto zatopluvawe. Napi{i {to misli{ za toa!
Veliki komadi leda koji su se počeli odvajati od a
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
______________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
______________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
______________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
_________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
_________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________
35
PRIRODNI POJAVI
Potseti se!
Dopolni:
Pod vlijanie na toplinata vodata go menuva svojot oblik. Se pojavuva vo:
____________________, _______________________, ________________________.
Zada~a:
1.Nakratko opi{i ja sekoja fotografija!
[to e prika`ano na
ilustracijata? Objasni!
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________
36
Dopolni:
a)Do`dot, snegot i gradot se _______________________________________________.
b)Oblak {to se nao|a blizu do povr{inata na Zemjata se narekuva
______________.
v)Za da ima rosa potrebno e da ima __________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
g) Pojavata na zamrznati kapki rosa, nalepeni na rastenijata i predmetitese vika
_______________.
d) Sonceto ni dava toplina, vozduhot se dvi`i i sozdava vetrovi, a vodata
sozdava __________________________________________________________________.
Zada~a:
Vnimatelno razgledaj ja fotografijata!
Koja prirodna pojava e prika`ana na fotografijata? Objasni!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
37
METEOROLO[KA STANICA
I vremeto i klimata ni uka`uvaat na isto: temperatura, do`dovi, vetrovi ...,
sepak vremeto i klimata nemaat isto zna~ewe. Vo {to e razlikata?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zada~a: Spored slikata vo u~ebnikot, nakratko opi{i go sekoj instrument i
napi{i koja e negovata namena.
TERMOMETAR
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
________________________________
BAROMETAR
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
___
ANEMOMETAR
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
________________________________
DO@DOMER
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________
38
Vremeto utre: ___________
________________________
___________ год
Тетово Скопје
Маврово
Охрид
Битола
Прилеп
Гевгелија
Струмица
К.Паланка
Берово Штип
Д.Капија
Времето денес :___________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Метеоролошки параметри за Скопје:
(Т‡ температура, P‡ притисок, U‡ релативна влажност, V‡ брзина на ветaр)
VREMENSKA PROGNOZA
Zada~a: Sledi ja vremenskata prognoza i, spored barawata, popolni gi slednive
tabeli so pomo{ na simbolite!
Ден
Време
Ветaр
Мин.тем.(OC)
Мак.тем.(OC)
Времето утре
datum:______________
град мин.T макс.T
Скопје
Тетово
Маврово
Охрид
Битола
Прилеп
Кр.Паланка
Штип
Берово
Д.Капија
Струмица
Гевгелија
39
AKTIVNOSTI NA LU\ETO VO ZAVISNOST OD PROMENITE NA
VREMETO
Zada~a:
Opi{i gi odnesuvaweto i aktivnostite na ~ovekot vo zavisnost od promenite na
vremeto.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
ESEN ZIMA
PROLET LETO
40
РАЗЛИКА МЕЃУ ЖИВАТА И НЕЖИВАТА ПРИРОДА
Doplni ги следниве реченици :
Живите суштества, како што се растенијата и животните, имаат спосбност да
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Каменот и другите предмети се дел од _________________________________________
__________________________________________________________________________
Живиот свет го сочинуваат:__________________________________________________
___________________________________________________________________________
Разгледај ги сликите и запиши што се развива, расте, се движи и умира; а што не се
менува ?
Размисли и одговори !
Во која природа спаѓаат водата , воздухот, сонцето и почвата?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Предметите и мебелот во нашите домови и во училиштето се дел од:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
_________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________
41
РАЗЛИКИ МЕЃУ РАСТЕНИЈАТА И ЖИВОТНИТЕ
Рагледај ги внимателно сликите !
Наброј ги карактеристиките на животните и растенијата?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Во веновиот дијаграм запиши ги разликите и заедничките особини на растенијата и
животните !
Венов дијаграм
Растенија Заедничи Животни
особини
42
ВЛИЈАНИЕ НА УСЛОВИТЕ ЗА ОПСТАНОК НА ЖИВИОТ СВЕТ
Напиши ги карактеристиките на растенијата од сликите, и условите во кои се
одгледувани !
Набљудувај:
Во затворен сад стави инсекти. На горниот дел од садот
направи мали отвори. Набљудувај подолг период! Што ќе се
случи со инсектите?
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
43
НЕОПХОДНОСТ ОД ХРАНА КАКО ИЗВОР ЗА ЖИВОТ!
Како се хранат растенијата? ______________________________________________
_______________________________________________________________________
Со што се хранат домашните, а со што дивите животни ? ______________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Објасни ја поврзаноста меѓу сликите !
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Определи кои од наведените животни се хранат со растенија, а кои со животни: волк ,
свиња, пчела, штрк, верверичка, риба, змија, гулаб. Подели ги во две колони!
________________________ ___________________________
________________________ ____________________________
________________________ ____________________________
Зошто човекот зависи од растенијата и од животните ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
44
Разгледај ја внимателно сликата и опиши што забележуваш на неа? На кој начин се
хранат растенијата, а на кој животните ?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
45
РАСТЕЊЕ И РАЗМНОЖУВАЊЕ КАЈ РАСТЕНИЈАТА И ЖИВОТНИТЕ
Разгледај ја внимателно сликата и потсети се на твоето прво засадено растение .
Долгорочно истражување:
Име на растението – Датум, или месец и година
Кога е посеано ?
Кога изникнало ?
Кога ги пуштило лисја ?
Кога процветало?
Кога донело прв плод ?
Кога почнало да се суши?
Размисли и одговори!
Зошто во просторијата каде што се спие не треба да се чува украсно растение?
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
СТЕБЛО
О
46
Dopolni ги реченициве:
Телото на птиците е прекиено со ______________________________________________
Птиците се хранат со ________________________________________________________
Одговори ги прашањата:
Како се размножуваат птиците /кокошките? ___________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Што е тоа инкубатор? ______________________________________________________
_________________________________________________________________________
Разгледај ја внимателно сликата, а потоа опиши ја!
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
За колку време од јајцето излегува пиле? _____________________________________
_________________________________________________________________________
Кој се грижи за здравјето на живината?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Опиши го размножувањето кај рибите!
_____________________________________________________
_____________________________________________________
47
НАРУШУВАЊЕ НА ФУНКЦИЈАТА НА ОРГАНИТЕ ПРИ СИЛНИ ВЛИЈАНИЈА
Со сетилото за допир чувствуваме:_________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
Сетилата за мирис и вкус ни овозможуваат____
_________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
Ликот во огледалото го ____________________
_________________________________________
_________________________________________
________________________________________
________________________________________
Со сетилото за слух _______________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
48
Размисли и одговори, кога чувствуваш непријатна миризба, а кога непријатен звук ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Како и на кој начин треба да ги негуваме и да се грижиме за сетилните органи ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
49
ЗДРАВА ХРАНА
Dopolni ги следниве реченици:
Храната што ја јадеме е од ___________________ и од ___________________________
потекло.
Хранливи производи што содржат протеини се: _________________________________
___________________________________________________________________________
Наброј повеќе продукти од растително потекло!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Зошто се препорачува храната да ја користиме свежа?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Разгледај ги внимателно сликите и запиши кои продукти од понудениве најмногу ги
користиш во исхраната .
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
50
Обиди се да процениш дали здраво се храниш? Зошто?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Колку пати во денот јадеш?
____________________________________________________________________________
Зошто пред јадење треба да ги измиеме рацете? Дали ти редовно го правиш тоа?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Dopolni:
По секое јадење потребно е _________________________________________________
___________________________________________________________________________ .
За да бидеме здрави потребно е да јадеме ________________________________________
___________________________________________________________________________ .
Кога сме болни потребно е да побараме помош од _________________________________
_______________________________________ и редовно да го земаме лекот .
Дали и колку редовно го посетуваш твојот заболекар?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
MOETO MILENI^E
Zada~a: –Направи разлика меѓу исхрана на маче koe `ivee vo doma{ni uslovi i na
ma~e koe `ivee na ulica во различни временски
услови .
Zaokru`i go to~niot odgovor:
√ – doma{no mileni~e
X – ma~e {to `ivee na ulica
a) energetska hrana
b) riba
v) mleko
g) kalcium
d) vitamin
|) glu{ec
51
ЕКОЛОГИЈАТА Е НАУКА ЗА ПЛАНЕТАТА ЗЕМЈА
Kako se vika na{ata planeta?
______________________________________________________
Na koja data se obele`uva Denot na planetata Zemja ?
_______________________________________________________
[to ja so~inuva planetata Zemja ?( iskoristi gi podatocite od istra`uvaweto
vo u~ebnikot)_______________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
[to ovozmo`uva da ima `ivot na Zemjata ?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
[to e eko‡patrola? Koi se nejzinite zada~i ?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
_________________________________________________________
Dopolni: Ekologijata e nauka {to go prou~uva___________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Napi{i eko‡poraka.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
52
POVRZANOST ME\U @IVATA I NE@IVATA PRIRODA
Objasni ja povrzanosta me|u `ivata i ne`ivata priroda!
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
[to se slu~uva so rastenijata pri nedostig na voda ili svetlina?
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
Nabroj gi zaedni~kite karakteristiki na site `ivi
organizmi!
__________________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
So boewe na kvadrat~iwata poka`i {to im e potrebno za `ivot na :
vozduh
voda
rastenija
`ivotni
~ovek
Dopolni ja re~enicata:
Za da rastat i da se razvivaat, site `ivi organizmi im se potrebni son~eva
__________________ i __________, vozduh, _____________ i ________________.
53
@IVOTNA SREDINA ‡ Po~va, voda, vozduh
[to e `ivotna sredina?
________________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
_______________________________________________________
Navedi eden primer za `ivotna sredina na nekoe rastenie
ili `ivotno.
________________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
Dopolni:
@ivotna sredina na lu|eto e ____________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
54
Koi se zagaduva~i na vodata?
_______________________________________________
_______________________________________________
____________________________________________
Koi se zagaduva~i na vozduhot?
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
[to e smog?
_________________________________________
_________________________________________
Napi{i za zagaduvaweto na po~vata. Kako }e
pridonese{ za ~ista sredina ?
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
__________________________________________
55
@IVEALI[TE
[to e `iveali{te?
_______________________________________
_______________________________________
Koi rastenija i `ivotni `iveat vo edno
`iveali{te?
________________________________________
_____________________________________
Nabroj gi vidovite `iveali{ta:
prirodni ve{ta~ki
_____________ _______________
_____________ _______________
_____________ _______________
______________ ________________
Nacrtaj `iveali{te na po~va `iveali{te
vo voda.
po~va voda
56
VRSKATA ME\U ORGANIZMITE I NIVNITE @IVEALI[TA
Nabroj gi uslovite vo `iveali{teto kon
koi rastenijata i `ivotnite se
prisposobuvaat .
________________________________________
________________________________________
______________________________________
________________________________________
Objasni ja vrskata na rastenijata so `iveali{teto. Kako se prisposobile za
`ivot vo nego?
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Napravi razlika me|u prisposobuvawe na kaktusite i vodnite
rastenija.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
__________________________________________________
Kako se prisposobeni `ivotnite na uslovite vo svoeto `iveali{te?
a) ________________________________________
b) ______________________________________
v) _______________________________________
g) _______________________________________
d) _______________________________________
|) _______________________________________
57
LIVADA
Kakvi se uslovite za `ivot na livadata?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Koi rastenija i `ivotni `iveat na livada, a koi vo po~va ?
___________________________________________________
___________________________________________________
Nabroj lekoviti rastenija {to rastat na livada.
_________________________________________________
____________________________________________________
_________________________________________________
Objasni ja re~enicata:,,Od rastenie do ~aj“!
__________________________________________________
___________________________________________________
[to se slu~uva so rastenijata vo prolet, a {to vozima?Objasni!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
58
So {to se hranat pticite vo leto, a so {to vo zima?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Nacrtaj rastenie na livada!
Nacrtaj hranilka za ptici!
59
^OVEKOT GI KORISTI RASTENIJATA I @IVOTNITE VO SVOJATA
ISHRANA
[to e lanec na ishrana?
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Koi se proizveduva~i i zo{to se nare~eni taka?
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Koi se potro{uva~i i zo{to se nare~eni taka?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Sostavi lanec na ishrana od `aba, zmija, muva i {trk:
_________ _________ _________ __________
^ovekot koristi razli~ni vidovi rastitelna hrana.
Vnimatelno razgledaj ja slikata!
VIDOVI ORIZ
Zada~a:
Nabroj {to sè se
prigotvuva od oriz.
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Koe e tvoeto omileno
jadewe prigotveno od
oriz?
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
________
60
SODR@INA
Tema 1: PRIRODA
PRIRODA ............................................................................................................................. .............3
ISTRA@UVAWE ..............................................................................................................................4
ISTRA@UVAWE NA RASTEWETO ..........................................................................................6
^OVEKOT I PRIRODATA ...........................................................................................................7
KALENDAR NA PRIRODATA .....................................................................................................8
Tema 2: MATERJALITE I ENERGIJATA VO PRIRODATA
NE@IVATA PRIRODA E SOSTAVENA OD RAZLI^NI MATERIJALI .................9
OSOBINI NA MATERIJALITE VO OKOLINATA .......................................................11
MATERIJALITE SE MENUVAAT POD VLIJANIE NA TOPLINA I
PRITISOK ......................................................................................................................................12
ME[AVINI ....................................................................................................................................14
ОБЈЕКТИТЕ ШТО СЕ ДВИЖАТ ИМААТ ЕНЕРГИЈА! ……………………………………........16
SVETLINA ......................................................................................................................................17
TOPLINA .......................................................................................................................................19
ZVUK ..................................................................................................................................................20
Tema 3: PLANETATA ZEMJA E PROMENLIV SISTEM
ZEMJATA E AKTIVNA PLANETA.......................................................................................22
PO^VA................................................................................................................................................23
RELJEF ............................................................................................................................. ................24
VOZDUH .............................................................................................................................................25
VODA ..................................................................................................................................................27
SOSTOJBI NA VODATA............................................................................................................28
OKEAN ‡ MORE ‡ EZERO ...........................................................................................................30
IZVOR I REKA................................................................................................................................31
VE^EN MRAZ ............................................................................................................................. .....33
61
PRIRODNI POJAVI ...................................................................................................................35
METEOROLO[KA STANICA..................................................................................................37
VREMENSKA PROGNOZA.............................................................................................38
AKTIVNOSTI NA LU\ETO VO ZAVISNOST OD PROMENITE
NA VREMETO ................................................................................................................................39
Tema 4: @IVIOT SVET VO PRIRODATA
РАЗЛИКА МЕЃУ ЖИВАТА И НЕЖИВАТА ПРИРОДА ………………………………………...40
РАЗЛИКИ МЕЃУ РАСТЕНИЈАТА И ЖИВОТНИТЕ ………………………………………….…41
ВЛИЈАНИЕ НА УСЛОВИТЕ ЗА ОПСТАНОК НА ЖИВИОТ СВЕТ …………………………...42
НЕОПХОДНОСТ ОД ХРАНА КАКО ИЗВОР ЗА ЖИВОТ! ……………………………………..43
РАСТЕЊЕ И РАЗМНОЖУВАЊЕ КАЈ РАСТЕНИЈАТА И ЖИВОТНИТЕ ……………………45
НАРУШУВАЊЕ НА ФУНКЦИЈАТА НА ОРГАНИТЕ ПРИ СИЛНИ ВЛИЈАНИЈА …………47
ЗДРАВА ХРАНА ……………………………………………………………………………………49
Tema 5: EKOLOGIJA
ЕКОЛОГИЈАТА Е НАУКА ЗА ПЛАНЕТАТА ЗЕМЈА …………………………………………...51
POVRZANOST ME\U @IVATA I NE@IVATA PRIRODA.........................................52.
@IVOTNA SREDINA ‡ Po~va, voda, vozduh…………………………………………53
@IVEALI[TE ..............................................................................................................................55
VRSKATA ME\U ORGANIZMITE I NIVNITE @IVEALI[TA..............................56
LIVADA ...........................................................................................................................................57
^OVEKOT GI KORISTI RASTENIJATA I @IVOTNITE VO SVOJATA
ISHRANA .........................................................................................................................................59
SODR@INA .....................................................................................................................................60