1

ehlhSk‹w¤ nj®jš - 2009(thbdhÈ, bjhiy¡fh£á m¿¡if ciufŸ)

m‹gh®ªj jÄHf k¡fsh»a th¡fhs¥ bgUk¡fns,

tz¡f«. gh£lhË k¡fŸ f£áÆ‹ rh®ãš c§fis¢ rªâ¥gâš k»œ¢á

mil»nw‹.

eilbgwÉU¡F« ehlhSk‹w¤ nj®jÈš mid¤âªâa m©zh âuhÉl

K‹nd‰w¡ fHf¤â‹ jiyikÆyhd T£lÂÆš ïizªJ ËW ïªj¤ nj®jiy

vâ®bfhŸ»wJ gh£lhË k¡fŸ f£á.

cyf¤ jÄH®fË‹ jÄHf k¡fË‹ ey‹fËš bgÇJ« m¡fiw bfh©oU¡»w

gh£lhË k¡fŸ f£á v¥nghJ« mj‰bfd¥ghLg£L tU»wJ v‹gij¤ jÄHf

th¡fhs tŸsšfS¡F Ãidñ£l ÉU«ò»nwh«.

eilbgW« ehlhSk‹w¤ nj®jš eh£o‹ muáaÈš r_f cz®îl‹ Toa

eLtzuir cUth¡Ftâš Kfhik thŒªjjhf És§F»wJ.

ïªj¤ nj®jÈš g§nf‰F« gh£lh Ëk¡fŸ f£á ïªj eh£o‹ mid¤J k¡fŸ

ãÇth®¡F« r_f Úâíl‹ Toa k¡fŸ rh®ªj bghUËaš ts®¢áia

nk«gL¤Jtâš K‹Å‹W ghLgL«.

jÄHf k¡fË‹ e«ã¡iffŸ vâ®gh®¥òfis K‹bdL¤J¢ bršy¡Toa,

mt®fË‹ r_f nk«gh£oY« bghUËaš ts®¢áÆY« g§F bfhŸs¡Toa xU

eLtzuir cUth¡Ftâš gh£lhË k¡fŸ f£á áw¥ghd g§fË¥ig¢ brY¤J«

v‹W jÄHf k¡fS¡F¥ gh£lhË k¡fŸ f£á cWâaË¡»wJ.

jÄHf¤âš xL¡f¥g£lt®fshfî«, ã‰gL¤j¥g£lt®fshfî«, áWgh‹ik

Æduhfî« cŸs mo¤js¤J k¡fis nk«gL¤Jtj‰fhf¥ bgÇah® - m«ng¤fh® -

kh®¡R áªjidfis K‹ÅW¤â ïa§F« xU brašgh£L ïa¡fkhf¥ gh£lhË

k¡fŸ f£á njh‰w« bg‰wJ.

khÃy¤â‹ ey‹ fUâí« k¡fË‹ ey‹ fUâí« gh£lhË k¡fŸ f£á

nk‰bfh©l elto¡iffS« el¤âa nghuh£l§fS« k¡fŸ ïa¡f§fS« gh£lhË

k¡fŸ f£á¡F¥ bgU« òfiHí« bgaiuí« <£o¤ jªjd.

flªj fhy¤âš ehlhSk‹w¤ nj®jšfËš njáa¢ á¡fšfns Kfhikahf

K‹ÅW¤j¥g£ld. Mdhš ïªj¤ nj®jÈš khÃy¢ á¡fšfŸjh« mâf Kfhik

bg‰WŸsd.

ü‰wh©L¡ fhykhf thœªJ tªj á‰ù® k¡fis mt®fsJ brhªj

C®fËÈUªJ Éu£oao¤J É£L¥ bgU«gz¡fhu®fS¡F¡ “Foš’fis¡ f£o¡

bfhL¡F« Jiz efu¤ â£l¤ij¥ gh.k.f. v⮤jJ,

2

cHt®fS¡F¢ brhªjkhd gšyhÆu¡fz¡fhd FW¡f« Ãy§fis¥ g¿¤J

(mgfǤJ)¥ bgU« bjhÊš KjiyfS¡F¢ áw¥ò¥ bghUËaš k©ly« v‹D«

bgaÇš jhiu th®¤âL« â£l¤ij cHt®fŸ ey‹ fUâ v⮤jJ.

br‹id efÇ‹ ts®¢áia¡ fU⥠òâjhf ïu©lhtJ th}®â Ãiya«

mik¡F« â£l¤ij¡ ifÉ£L, mj‰F kh‰whf ï¥nghJŸs th}®â Ãiya¤ij

ÉÇth¡f¥ ngh»nwh« v‹W m¿É¤J mj‰fhf¤ jiyKiw jiyKiwahf thœªJ

tU« k¡fis mt®fsJ FoÆU¥òfËÈUªJ f£lhakhf btËna‰W« â£l¤ij

mªj k¡fË‹ ey‹ fUâ v⮤jJ.

Ãyk‰w ViH vËat®fS¡F Ãy« tH§Fnth« v‹w th¡FWâia KGikahf

Ãiwnt‰w elto¡if vL¡fhkš ÃytÂf¤âY« å£L kid tÂf¤âY« <Lg£L

tU« bgU« ÃWtd§fS¡F¢ br‹id efU¡FŸS«, br‹id efiu¢ R‰¿Y«,

jÄœeh£o‹ gšntW gFâfËY« gšyhÆu¡fz¡fhd FW¡f« (V¡f®) Ãy§fis

tH§FtJ v‹w k¡fS¡F vâuhd â£l¤ij v⮤jJ.

ö¤J¡Fo, bešiy kht£l§fËš gy á‰ù®fis¡ fhÈ brŒa it¤J 10

MÆu« FW¡f¤â‰F« nk‰g£l Ãy¤ij lh£lh ÃWtd¤â‰F munr ifaf¥gL¤â¡

bfhL¡F« â£l¤ij m§FŸs k¡fŸ v⮤jh®fŸ. mªj k¡fË‹ Fuiyna gh.k.f

vâbuhȤjJ.

fšÉ tÂfkakh» tUtij¤ jL¤âl¡ Fuš bfhL¤jJ. midtU¡F«

jukhd fšÉia tH§f tif brŒí« rk¢Ó®¡ fšÉ Kiwia¡ fhy¤ jhœ¤jÄ‹¿¡

bfh©L tunt©L« v‹W tÈíW¤âaJ. ïj‰fhf¥ nghuh£lK« el¤âaJ.

bgh¿Æaš, kU¤Jt«, fiy m¿Éaš fšÉÆš òFªJ bfhŸisao¤JtU« j‹

Ãâ¡ fšÿÇ ÃUthf§fisí« Ãf®Ãiy¥ gšfiy¡ fHf§fisí« f£L¥gL¤j

elto¡if vL§fŸ v‹W«, mt®fsJ f£lz¡ bfhŸis¡F¤ Jiz nghfhÔ®fŸ

v‹W« gh.k.f Fuš bfhL¤jJl‹ mj‰fhf khÃy« jGÉa msÉš

nghuh£l§fisí« el¤âaJ.

kzšbfhŸis, mÇá fl¤jš jil brŒa¥g£l gÇR¢Ó£L ɉgid

M»at‰iw¤ jL¤J ÃW¤J§fŸ v‹W, k¡fis¤ âu£o¥ nghuh£l§fis el¤âaJ.

kJit xʤJ k¡fis¡ fh¥gh‰W§fŸ v‹gj‰fhf kht£lªnjhW« kJ xÊ¥ò

khehLfis el¤â kJ xÊ¥ig k¡fŸ ïa¡fkhf kh‰¿, elto¡if nk‰bfh©lJ.

kJ, òifÆiy, tuj£riz cŸË£l rKjha¡ bfhLikfS¡F vâuhf

ïisP®fis¤ âu£o cWâna‰F« khehLfis gh.k.f (ïisP® r§f«)

kht£lªnjhW« el¤â KoªâU¡»wJ.

rhâ, kj«, tF¥ò (t®¡f«) flªJ, mid¤J¥gFâ k¡fË‹ ey‹fS¡F«

ghLgl¡Toa X® muir cUth¡Ftâš gh.k.f jdJ tuyh‰W¡ flikia Ãiwnt‰¿

Ko¡F«.

3

ï¤nj®jš neu¤âš gh.k.f M‰¿íŸs k¡fŸ gÂfis K‹bdL¤j¢ bršY«

v‹D« cWâbkhÊia¥ gh.k.f. mË¡»wJ.

gh.k.f.î¡F« mj‹ njhHik¡ f£áfS¡F« x¥nghiy (th¡F) mˤJ eLÉš

xU ešyuir cUth¡f nt©L« vd¥ gÂt‹òl‹ nf£L¡ bfhŸ»wJ. m›thW

cUthF« eLtzuR jÄœ k¡fË‹ cz®îfis¥ òǪJ bfh©L, jÄHf¤â‹ k¡fŸ

ey‹fS¡fhf¥ gšntW bfhŸiffisí«, â£l§fisí« brašgL¤j nt©L«

v‹W òâa eLtzuir¥ gh£lhË k¡fŸ f£á tÈíW¤J«.

eh£o‹ ts®¢á¡fhf¥ gšntW â£l§fis Ãiwnt‰Wtj‰F¥ ghLgL«.

fšÉ

fšÉ, eh£o‹ ts®¢á¡FÇa mo¥gil¡ fhu MF«. muá‹ flik

midtU¡F« fšÉia¡ bfh©L nr®¥gjhF«. Mdhš ï‹W fšÉ fil¢ru¡fh»

É£lJ. mjhtJ tÂfkakh»É£lJ. mo¤js¤J k¡fŸ jukhd fšÉ bgWtJ

Fâiu¡ bfh«gh»É£lJ.

ò‰Öršfshf¥ ãw bkhÊ¡ fšÉ Ãiya§fŸ bgU¡fK« gšntW

ghl¤â£l§fS«, jhŒbkhÊ¡ fšÉ¥ òw¡fÂ¥ò« bjhl®»‹wikahš fšÉ thÂf«

brʤnjh§» k¡fËlÄUªJ ma‹ikah» É£lJ. vdnt fšÉ¤ JiwÆš kh‰w«

bfh©L tunt©oa f£lha« vGªJŸsJ.

ïªâa eh£o‹ Fok¡fŸ midtU« r£l¥go rkcÇik cilat®. muáaš r£l«

tH§»ÆU¡F« cÇikfËš x‹W fšÉ. m¡fšÉ jukhdjhfî« gadË¥gjhfî«

ïU¤jš nt©L«. x›bthUtU« ga‹ bgw¤j¡f tifÆš rkthŒ¥ò k£LÄšyhkš

rkÃiyÆš tH§f¥bgW« fšÉna rk¢Ó®¡ fšÉ.

go¤njh®¡F« gz¡fhu®¡F« xU tif¡ fšÉí«, ViHbaËa k¡fS¡F

VJÄšyh¡ fšÉí« mË¡f¥g£L tU»wJ. ïjdhš m¿ahik ïUËÅ‹W vËa

mo¤j£L (ghku) k¡fŸ ÉLjiy bgwhJ, ntiy thŒ¥òfŸ, ca®fšÉ nghštdî«

kW¡f¥g£lt®fshf cŸs Ãiyna Ãyî»wJ.

M§»y tÊ¡ fšÉ v‹gJ jÄœtÊ¡ fšÉ ïu©lhªjukhdJ v‹w

v©z¤ij V‰gL¤âíŸsJ. ï¥ghFghLfisbašyh« Ú¡f¥ bg‰W, všyhU« jÄœ

tÊna f‰gJ, xnu thÇa«, xnu ghl¤â£l«, xnu nj®î v‹D« Ãiy¡F¡

bfhz®tnj rk¢Ó®¡ fšÉ.

ÉLjiy¡F¥ ã‹d® xL¡f¥g£l ãÇth®¡F« fšÉaË¡F« Ka‰áahf¡

f£lz¢ rYiffŸ, òâa gŸËfŸ gŸË¢ nr®¡ifÆš fil¥ão¡f¥g£l be¿KiwfŸ

M»ait 99% khztiu¢ nr®¡f cjÉd. Mdhš mt®fis¤ j¡f it¡fnth

gŸË¥go¥ig Ko¡fnth cjtÉšiy. ehbl§»Y« xnu thÇa«, xnu ghl¤â£l«,

xnu nj®î, jhŒbkhÊtÊna fšÉ - jÄnH gƉW bkhÊ vdî« všyh®¡F« jukhd,

ïytr, f£lha¡fšÉ mË¡fî« gh.k.f. ghLgL«.

4

ïªâahÉš midtU¡F« jukhd, rkkhd, ïytr, f£lha¡ fšÉ mË¥gj‰F

cÇa elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«. mj‰fhd ÃâxJ¡ÑL brŒa eLtzuR

tÈíW¤j¥gL«. nfh¤jhÇ¡FG (1964ïš) gǪJiu¤jgo eh£o‹ bkh¤j

tUkhd¤âš 6% Ãâ xJ¡ÑL brŒa Mtd brŒa¥gL«.

bjhl¡f¡ fšÉ¡F ïâš ghâ xJ¡f¥gL«. fšÉa¿î 100% Mf ca®tj‰F

elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«. eh£oš

xnu bghJ¥gŸË¤ â£l Kiwí«,

mUfhik¥gŸË Kiwí«

rk¢Ó®¡fšÉ Kiwí«

m¿Kf¥gL¤â eilKiw¥gL¤j¥ bgW«.

midtU¡F« bjhl¡f¡fšÉ, eLÃiy¡fšÉ tH§FtJ gŸË ïil Éwiy¤

jL¥gJ, áw¥ò¡ fšÉ Ãiya§fË‹ ga‹fis xL¡f¥g£l k¡fS¡F«, ãw

ã‰gL¤j¥g£l khzt®fS¡F« Ú£o¥gJ, cyf¤ ju¤âš fšÉ¡ Tl§fis

V‰gL¤JtJ, cyf¤ju¤âš áw¥ò¡ fšÉ¡ Tl§fis cUth¡FtJ, j‹ Ãâ¡

fšÿÇfis¡ f£L¥gL¤J« tifÆš eLtzuR¢ r£l« bfhz®tJ M»a

brašghLfŸ eLtzuáš Kj‹ik¡ bfhŸifahf V‰f¥g£L eilKiw¥gL¤j

Mtd brŒa¥gL«.

fšÉ, khÃy¥ bghW¥ãš bfh©L tu Ka‰á nk‰bfhŸs¥gL«. FHªij¡fšÉ

Kjš ca®fšÉ tiu všyh ÃiyfËY« ïlxJ¡Ñ£L¡ bfhŸif ã‹g‰w¥gL«.

eyÉaš gÂfŸ

flªj fhy§fËš nj®ªbjL¡f¥g£l gh.k.f. ehlhSk‹w cW¥ãd®fS«

mik¢r®fS« ehlhSk‹w¤âY« mik¢ritÆY« áw¥ghf¥ gÂah‰¿ K¤âiu

gâ¤JŸsd®. ehlhSk‹w¤â‰F btËnaí« mt®fË‹ brašghLfŸ gyÇ‹

ghuh£il¥ bg‰WŸsd.

flªj 60 M©L¡fhy tuyh‰¿š eyÉaš mik¢rf« nk‰bfh©l gÂfŸ ntW

vtU« brŒa¤ JÂahjit. eythœî mik¢r® m¿Kf¥gL¤âa njáa Cuf

eythœî¤â£l« v‹gJ« ï‹D« ãw eythœî¤ â£l§fS« áw¥ghf¢

brašgL¤j¥g£ld. ï¥bgU« <£l§fŸ _y« ÿj® všbl®Ç ÉUJ, g‹dh£L¢

RH‰fHf ÉUJ cyf eythœî¤ â£l§fS« áw¥ghf¢ brašgL¤j¥g£ld. ï¥bgU«

<£l§fŸ _y« ÿj® všbl®Ç ÉUJ, g‹dh£L¢ RH‰fHf ÉUJ, cyf eythœî

ÃWtd ÉUJ ngh‹w gšntW ÉUJfshš bgUik bg‰WŸsJ. jÄHf

mik¢r®fËnyna áwªj MSif¤ âwÄ¡ft® v‹W eythœî mik¢r®

ghuh£l¥g£LŸsh®.

5

eh£o‹ Kj‰Fo kfdh»a FoauR¤ jiytU¡F¡ »il¡f¡ Toa kU¤Jt

VªJfŸ vËa FokfD¡F« v£L« tifÆš eyÉaš thŒ¥òfŸ nk«gL¤j¥gL«.

ïj‰fhf eh£o‹ bkh¤j tUkhd¤âš 3%I xJ¡» eythœî¤ JiwÆ‹ nk«gh£L¥

gÂfŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

“njáa Cuf ey thœî¤â£l«” ehL KGtJ« ÉÇîgL¤j¥g£L Ãiy¥

gL¤j¥gL«. ïij¥ nghynt “njáa ef®¥òw eythœî¤ â£l«’ ef®¥òw ViH k¡fŸ

ga‹gL« tifÆš cUth¡f¥g£L¢ brašgL¤j¥gL«.

g‹dh£L ÃWtd§fŸ tiuaW¤JŸs eythœÉ‰fhd khªjts«,

njit¡nf‰g mâfÇ¡f¥gL«. ïj‹_y« k¡fŸ bjhif¡nf‰g kU¤Jt®fŸ,

brÉÈa®fŸ TLjyhf mk®¤j¥gLt®; gL¡iffË‹ v©Â¡if mâfkh¡f¥gL«.

knyÇah, clšnjŒî nehŒ (AIDS), v‹òU¡» nehŒ (T.B) nghY« bjh‰W nehŒfŸ

xÊ¥gj‰F elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

ntfkhf¥ bgU»tU« r®¡fiu nehŒ, beŠrf nehŒ, ò‰W nehŒ, kdey nehŒ

nghY« bjh‰wh nehŒfŸ f£L¥gL¤j¥gL«.

ehL KGtJ« cyf¤ ju¤âš kU¤JtkidfŸ V‰gL¤j¥gL«. ïU¡»‹w

kU¤JtkidfŸ mnj ju¤âš nk«gL¤j¥gL«, jukhd kUªJfŸ všyh®¡F«

vËâš »il¡f V‰ghL brŒa¥gL«.

nehŒfŸ tuhkš jL¥gj‰F«, k¡fË‹ eythœî VªJfisí«, thŒ¥òfisí«

Kiwahf tH§Ftj‰F« Ka‰áfŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

ãŸis¥ng‰¿š jhŒkh®fŸ ïw¥igí« FHªijfŸ ïw¥igí« Fiw¥gj‰F

elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

ntfkhf¡ FiwªJtU« bg© ghÈd¤â‹ v©Â¡ifia¢ rÇbrŒJ, M© -

bg© ÉG¡fh£il¢ rk‹gL¤j Ka‰áfŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

bg© FHªij - fU¡bfhiy, bg© FHªij¡ bfhiy jL¡f¥gL«. ÛWnth®

j©lid bgW« tifÆš r£l§fŸ fLikah¡f¥gL«.

ïªâahÉYŸs mid¤J¤ bjhl¡fÃiy kU¤Jt eLt§fŸ, Jiz kU¤Jt

eLt§fŸ, nfh£l kU¤JtkidfŸ M»ait òJik¥ gL¤j¥g£L nk«gL¤j¥gL«.

mt‰¿š áw¥ò kU¤Jt®fŸ, tšYe®fŸ mk®¤j¥gLt®.

jukhd clš ey¥ghJfh¥ig cWâ¥gL¤J« tifÆš Fok¡fŸ ca®ªj eyÉaš

- kU¤Jt VªJfis¥ bgWtj‰F V‰w KiwÆš muR kU¤JtkidfŸ

nk«gL¤j¥gL« jÅah® kU¤JtkidfS¡F« mj‰nf‰wh‰nghš muá‹ ešif

tH§f¥gl Mtd brŒa¥gL«.

6

ïªâa kU¤Jt Kiwfshd m¿t kU¤Jt« vd¥gL« á¤j kU¤Jt«,

Mí®ntj kU¤Jt« ngh‹wit nk«gL¤j¥gLtj‰F Kfhik mË¡f¥gL«. ïJtiu

ïšyhj msɉF¡ flªj 5 M©L¡ fhy¤âš ïªâa kU¤Jt KiwfŸ Äifahd

msÉš ts®¢á f©LŸs ÃiyÆš, ïªâa kU¤Jt KiwfŸ MuhŒ¢áfŸ _y«

nkY« tY¥gL¤j¥g£L nk«gL¤j¥gL«.

ntfkhf ts®ªJtU« k¡fŸ bjhif, FKfha(rKjha)¤â‹ bghUËaš

K‹nd‰w¤â‰F Äf¥ bgU« jilahf ïU¥gjdhš k¡fŸ bjhifia¡ f£L¥gL¤â,

Ãiy¥gL¤Jtj‰F¢ áw¥ò¡ ftd« brY¤j ÉiuªJ elto¡iffŸ nk‰

bfhŸs¥gL«.

cyf k¡fŸ ahtU« cŸs¤öŒikílD«, clšey¤JlD« thœtj‰nf všyh

thŒ¥òfS« VªJfS« tH§f¥gl nt©L«. ï‹W ïªÃiy¡F vâuhf¥ òJ¥òJ

nehŒfŸ njh‹¿ cyf k¡fis m¢RW¤â tU»‹wd. mt‰¿š Kj‹ikahdJ clš

njŒî nehŒ vd¥gL« vŒ£Þ - v¢.I.É MF«.

cliyí« cŸs¤ijí« cÆiuí« xUt®¡nf mˤJ ca®ªj thœ¡if -be¿ia

cyF¡F tH§»aJ jÄH® g©gh£L¢ áw¥ghF«. ïjdhš clÈaš - clYwî

bjhl®ghd nehŒ behoÆ‹¿ thœªjJ m‹iwa jÄœ cyf«. giHa thœ¡if be¿

ãwœªjjhY«, ãwt‰whY« òâa nehŒfŸ njh‹¿ k¡fis Äu£oí« btU£oí«

m¢RW¤â tU»‹wd.

“neha‰w thœnt Fiwt‰w bršt«” mâY« clš njŒî neha‰w thœî,

msÉšyh¢ bršt«. ïªj m¢RW¤J« nehŒ tuhkš jL¥ngh«; mj‰fhd

tÊKiwfis¡ f©l¿ªJ cyif¡ fh¥ngh« v‹W gh.k.f. cWâna‰»wJ.

1. ïªâa tuyh‰¿š k¡fŸ eythœî¤ â£l§fS¡F¡ TLjš Ãâahf cUgh 16,534

nfho xJ¡ÑL.

2. jh«gu« m¿P® mnah¤âjhr¥ g©oj® á¤j kU¤Jt MŒî eLt¤â‰F cUgh

120 nfho Ãâ xJ¡ÑL.

3. fhŠáòu« m©zh ò‰W nehŒ¤ jL¥ò kU¤Jtkid¡F cUgh 100 nfho Ãâ

xJ¡ÑL.

4. br‹id - jiyik muR kU¤Jtkid¡F cUgh 100 nfho Ãâ tH§fš.

5. nry« ÄFáw¥ò (N¥g® ÞbgrhÈ£o) kU¤Jtkid¡F cUgh 117 nfho Ãâ

m贘.

6. cy»ny jiyáwªj â£l« vd cyfehLfŸ ghuh£o tunt‰w »Ugh 12,500 nfho

bryÉyhd njáa Cuf eythœî kU¤Jt¤â£l« eilKiw¥gL¤jš.

7

7. âšÈÆYŸs mid¤âªâa kU¤Jt m¿Éaš eLt¤â‰F ïizahf¤

bj‹jÄHf k¡fS¡F KGikahd kU¤Jt trâ »il¤âL« tifÆš kJiu

ïuhrhá bghJ kU¤Jtkidia cUgh 150 nfhoÆš ju« ca®¤jš.

8. mid¤J¡ FL«g§fS¡F« eyÉaš trâfis¡ bfh©L brštj‰F 5½

ïy£r¤â‰F« nk‰g£l r_f¥ gÂahs®fŸ mk®¤j¥g£LŸsd®. 1 ïy£r¤J

86 MÆu« ngU¡F kUªJ¢ á¥g§fŸ tH§f¥g£LŸsd.

9. 1 ïy£r¤J 77 MÆu« C®¥òw eyÉaš FG¡fS« öŒik¡ FG¡fS«

mik¡f¥g£LŸsd; C®¥bghJ eyÉaš gÂfis¢ brašgL¤Jtj‰fhf

xU§»izªj Ãâ xJ¡f¥g£LŸsJ.

10. 1 ïy£r¤J 24 MÆu« eyÉaš Jiz eLt§fŸ (Rfhjhu¤ Jiz ika§fŸ)

áw¥ghf¢ brašgL« tifÆš mt‰W¡F xU§»izªj ÃâxJ¡ÑL«,

kUªJfŸ »il¥gj‰F« tÊtif brŒa¥g£oU¥gJl‹, x¥gªj KiwÆš TLjš

C®¥òw¢ brÉÈa® 25987 ng® mk®¤j¥g£LŸsd®.

11. m§f©tho ika§fËš jL¥óá nghLtj‰F« ngWfhy«(kf¥ngW)

gh®¥gj‰F«, FHªijfŸ guhkÇ¥gj‰F«, ãw bghJ eyÉaš bjhl®ghd

gÂfS¡F« vdî« C®¥òw eyÉaš C£l¢r¤J trâfŸ mË¥gj‰F« 48

ïy£r« ntiy eh£fŸ ga‹gL¤j¥g£LŸsd.

12. C®¥òw§fËš eyÉaš gÂfŸ mË¥gj‰F vd 1634 bjhl¡fÃiy kU¤Jt

eLt§fŸ (Mu«g Rfhjhu Ãiya§fŸ) 24 kÂneuK« brašgLtjhf ïUªjd.

ï¥nghJ 24 kÂneuK« brašgLtj‰bfd 8756 bjhl¡fÃiy kU¤jt

Ãiya§fŸ mâfÇ¡f¥g£LŸsd. kU¤Jt¥gÂfis nk«gL¤Jtj‰fhf 6232

M§»y kU¤Jt®fS«, 4418 Mí®ntj kU¤Jt®fS«, 4380 ãw kU¤Jt¤Jiw¥

gÂahs®fS« x¥gªj mo¥gilÆš gÂÆš mk®¤j¥g£LŸsd®. bjhl¡f

Ãiy kU¤Jt eLt§fËš 2852 ng® jiyik¢ brÉÈa®fshf¥ g mk®¤j«

brŒa¥g£LŸsd®.

13. rKjha eyÉaš eLt§fËš 2282 kU¤Jt tšYe®fŸ mk®¤j¥g£LŸsd®.

441 rKjha eyÉaš eLt§fËš f£lik¥ò trâfŸ nk«gL¤j¥g£LŸsd.

kU¤Jt®fŸ, jiyik¢ brÉÈa®, ãw kU¤Jt¤ Jiw¥ gÂahs®fŸ x¥gªj

mo¥gilÆY« gÂak®¤j« brŒa¥g£LŸsd®. 3910 rKjha eyÉaš

eLt§fËš eyÉaš njitfŸ áw¥ghf Ãiwî brŒa¥g£lŸsd.

14. 17600 nehŒ¤jL¥ò eLt§fŸ, bjhl¡f Ãiy kU¤Jt eLt§fŸ (Mu«g Rfhjhu

Ãiya§fŸ), rKjha eyÉaš eLt§fŸ kht£l kU¤JtkidfËš

V‰gL¤j¥g£LŸsd.

8

15. mid¤J khÃy§fËY« F¿¥ghf¤ jÄHf¤âY« bghJ eyÉaš mik¥òfËš

nehahËfisí«, mâfǤJtU« òwnehahËfisí« ftÅ¥gj‰F¤ jÅah®

kU¤JtkidfËÈUªJ F¿¥ãl¤j¡f msî kU¤Jt¥ gÂfŸ bgw¥g£LŸsd.

16. elkhL« kU¤Jt¥ ãÇîfS¡F 318 kht£l§fËš Ãâ xJ¡f¥g£LŸsJ.

17. 60 ïy£r« jhŒkh®fS¡F¥ ngWfhy kU¤Jt trâ mË¡f¥g£LŸsJ.

18. j§f eh‰fu¢ rhiy¤ â£l¤â‹ Ñœ mikªj tl¡F, bj‰F, »H¡F, nk‰F¢

rhiyfËY«, njáa beLŠrhiyfËY« ne®¢á(Ég¤J)¡ fh¥ò eLt§fŸ

V‰gL¤j¥ gǪJiu brŒa¥g£LŸsJ.

19. jL¥óá nghLtJ nk«gL¤j¥g£LŸsJ. xUKiw k£Lnk ga‹gL¤j¡Toa

ghJfh¥ghd CáfŸ, x£Lbkh¤j¤ â£l« KGikahf¥ ga‹gL¤JtJ

cWâgL¤j¥g£lŸsJ.

20. kht£l kU¤Jt kidfS¡F 20 ïy£r« cUghí«, nehŒ¤ jL¥ò¤ â£l¤â‹

Ñœ kU¤Jt trâfis nk«gL¤Jtj‰F 90 kU¤JtkidfS¡F 5 ïy£r«

cUghí« tH§f¥gL«.

ïit ïªâa kU¤Jt¤ Jiw tuyh‰¿š kh©òÄF kU¤Jt® á‹d Iah

mt®fË‹ k¡fŸ ey áªjidahš mauhj ciH¥ghš brŒJ Ko¡f¥ bg‰w ngߣlkhf

(bgU« rhjidahf) ïªâa k¡fŸ midtuhY« ghuh£l¥ bgW»wJ.

kJ - òifÆiy xÊ¥ò

eh£oš kJ¥gH¡fK« òifão¥gJ« ehS¡F ehŸ mâfǤJ tU»wJ. ïªÃiy

kh‰¿aik¡f¥gl nt©L«.

khÃy§fË‹ x¤JiH¥nghL njáa msÉš kJ xÊ¥ò¡ bfhŸif

cUth¡f¥g£L kJ ïšyh ïªâah mik¡f¥gL«.

njáa¥ òifÆiy¡ f£L¥gh£L¤ â£l« nkY« ÉÇth¡f« brŒa¥g£L,

mid¤J kht£l§fshY« ïisP®fŸ eLÉš ÉÊ¥òz®î V‰gL¤j¥gL«.

òifÆiy¡F kh‰W¥ gÆ®fshf¥ gz¥ gÆ®fis ÉisÉ¥gj‰fhd mid¤J

cjÉfS«, C¡fK« mË¡f¥gL«.

4 mfit Kjš 15 mfit tiuahd FHªij¤ bjhÊyhs®fŸ ïiy¢ RU£L

(Õo)¤ bjhÊÈš <Lg£LŸsd®.

Õo¤ bjhÊY¡F kh‰whf mâf tUkhd« bfhL¡F« bjhÊšfŸ tšYe® FG

mik¤J, mj‹_y« f©l¿a¥g£L, mt®fS¡F¢ áw¥ò¥ gƉáaˤJ,

m¤bjhÊšfS¡F kh‰w¥gLth®fŸ. ï¤bjhÊšfËš ït®fS¡F ï¥nghJ bgW«

tUkhd¤ij Él ïu©L kl§F tUkhd« bgWtJ cWâ brŒa¥gL«. ï¤jifa

elto¡iffŸ _y« òifÆšyh ïªâahit cUth¡f Koí«.

9

jÅkhªjid¢ áij¤J mtid å£L¡F« eh£L¡F« ga‹glhkš brŒtJl‹

mtDila cliyí« cŸs¤ijí« bfL¤J¡ F£o¢ Rtuh¡FtJ kJ - rhuha«.

khªjid Kl¡» kl¡»¥nghL« bfhLbt¿ - nghij¥gH¡f« MF«.

vdnt « kJÉid ï¥òÉÆÅ‹nw Éu£oao¡f nt©L« v‹w gh.k.f. cWâ

ó©LŸsJ.

ntsh©ik

ntsh©ikÆ‹ Kfhik fUâ, eLtzuR ntsh©ik¡bfd jÅ

ÃâÃiym¿¡if x‹¿id¤ bjhl®tʤ Jiw ÃâÃiy m¿¡ifia¥ ngh‹W

mË¥gj‰F eLtzuR tÈíW¤j¥gL«. ntsh©ikÆš FiwªjJ 4% ts®¢áia¡

fhz nt©L« v‹gJ Kj‹ik¡ bfhŸifahf V‰f¥gL«. ïj‰fhf

ntsh©ik MuhŒ¢á,

ntsh©ik ÉÇth¡f«,

m¡f£Lkhd« cUth¡f«,

ghrd VªJfŸ bgU¡f«

Kjyhd elto¡iffS¡fhd muá‹ KjäL ca®¤j¥gL«.

kuÕÅ kh‰w czî¥ gÆ®fis ÉisÉ¡f mDkâ¡f¡TlhJ v‹D«

bfhŸifia¡ fil¥ão¡f¥ ghkf tÈíW¤j«. njáa msÉš kuÕÅ kh‰w¥ gÆ®fis

mDkâ¤jhš, Inuh¥ãa ehLfËš cŸsJ ngh‹W m¿Éašgoahd Ú©lfhy

MŒîfis¡ nfhU«.

cHt®fŸ j‰bfhiy brŒJ bfhŸS« Ãiy ïšyhkY« fl‹ bjhšiyfshš

ï‹dYwhkY« ïU¡F« xnu k»œthd NœÃiy cUth¡f¥gL«.

cHt®fS¡F Câa« (yhg«) mË¡F« tifÆš cHt®fns Éis

bghUŸfS¡F Éiy it¡F« Kiw,

cHt®fË‹ Éis¥ò¤ âwid¥ bgU¡FtJ, Éis bghUŸfË‹ ɉgid¡F

tÊtF¥gJ, nghJkhd neu¤njhL, Fiwªj t£oÆš fl‹ trâ bgw tif brŒtJ,

cHt®fŸ gÆ®¥ ghJfh¥ò¤ â£l« M»at‰W¡F Kfhik mË¡f¥gL«.

òJik (eåd) ntsh©ik¡F« g©iz¤ bjhÊY¡F« Kfhik bfhL¡f¥gL«.

ïa‰if¢ NHY¡F¥ ghJfh¥ò,

bghUËaš rk‹ik,

ntiy thŒ¥ò cUth¡f«

10

M»ait bjhl®ghd nfh£ghLfis mo¥gilahf¡ bfh©l Ãy¥ga‹gh£L¡

bfhŸif brašgL¤j¥gL«.

Ú®ts«

ïªâahÉ‹ všyh¢ á‰ù®fS¡F« mL¤j 5 M©LfS¡FŸ ghJfh¥ghd

FoÚ® »il¥gj‰F eLtzuR elto¡iffŸ nk‰bfhŸs tÈíW¤j¥gL«.

Ú®ts« nk«gL¤j¥gLtj‰fhf¢ á‰ù®¥ gFâÆY« ef®¥gFâÆY« òJik

(eåd) KiwfŸ brašgL¤j¥gL«.

khÃy§fËš M§fh§nf jL¥gizfS«, bgU« ghrd mizfS«

V‰gL¤Jtj‰F eLtzuR ÃâcjÉ mË¡fî«, flš Úiu¡ FoÚuh¡F« â£l«

brašgL¤jî« elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¤ ö©LÉ¡f¥gL«.

M‰W Ú® cÇik

jÄHf¤â‹ Ú®ts« m©il khÃy§fshd nfus«, f®ehlf«, Mªâu

muRfshš g¿¡f¥g£L tU»wJ.

nfus¤âÈUªJ Kšiy¥ bgÇah‰W Ú® bgWtJ, fUehlf¤âÈUªJ fhÉÇ Ú®

tUtJ, Mªâu¤âÈUªJ ghyh‰W Ú® »il¥gJ Kjyhdt‰¿š M‰WÚ®¢ á¡fš

ngusÉš tY¤J tU»wJ. Ú®¥g»®î x¥gªj§fŸ ïUªjhY« mit »l¥ãš

nghl¥g£L¤ jÄHf¤ij tw£áah¡Ftâš ï«khÃy muRfŸ Kid¥òl‹ brašg£L

tU»‹wd.

fhÉÇ bjhl®ghd 1892, 1924 M»a M©L x¥gªj§fŸ Kšiy¥ bgÇah‰¿‹

1886 M« M©L x¥gªj«, ghyh‰W¢ á¡fÈš 1892M« M©L x¥gªj« M»ait

brašgL¤j¥g£L M‰WÚ®¢ á¡fšfŸ Ô®¤J it¡f¥gl eLtzuir¥ gh.k.f.

tÈíW¤J«.

ïªâahÉš ghí« MWfŸ ïiz¡f¥glî«, mt‰iw¤ njáa cilikah¡fî«

gh.k.f nfhU«.

MWfŸ njáa cilikah¡Ftj‰F K‹ghf khÃy§fS¡F ïilna MWfŸ

F¿¤j òyd§fŸ (Éla§fŸ) eLtzuá‹ mâfhu¥ g£oaÈš nr®¡f¥gLtj‰F¥

gh.k.f. ghLgL«.

czî

ïªâahÉš Äf¥bgU«gh‹ikahd k¡fS¡F czÉš Äf¡Fiwªj msÉyhd

xU ehis¡fhd 2800 fnyhÇ Tl¡ »il¥gâšiy.

23 nfho¥ngh® Äf¡ Fiwªj cznt bgW»‹wd®. 77% ng® xU ehis¡F %.

20 k£Lnk bryî brŒí« goahd Fiwªj tUkhdnk bgw Ko»wJ.

11

bfhoa tWikÆdhY« g£oÅahY« jh¡F©l k¡fS¡F¥ nghJkhd czittH§»¥ ghJfh¥ò mË¥gJ muá‹ Kfhik¡ flikahf V‰f¢ brŒa¥gL«.midtU¡F« czî¥ ghJfh¥gË¡F« tifÆš, czî Äf¡ Fiwthf¡»il¡f¡Toa ïl§fËš jtrit¥gf§fŸ cUth¡f¥gLtj‰F muRtÈíW¤j¥gL«.

ïªâa czî¡ fHf¤â‹ brašghLfŸ nk«gL¤j¥gL«. bg© FHªijfS¡F¢r¤Jzî¤ â£l§fŸ Ú£o¡f¥ bgW«.

Foik¥bghUŸ - bghJ tH§fš KiwÆ‹ _ykhf czî rÇahf tH§fî«,Ãiyahd Éiy ju¥gL¤jî« elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«. m¤Jl‹ k¡fS¡Fczî¥ ghJfh¥ò« mË¡f¥gL«.

kugQ kh‰W czîfisí«, gÆ®fisí« ïªâahÉDŸ òfht©z«jL¥ngh«. kugQ kh‰Wntsh©ikí« fs MŒîfS« cldoahf ÃW¤j¥gl MtdbrŒa¥gL«.

muá‹ ntsh© gšfiy¡fHf§fŸ, jÅahUl‹ ïizªJ kugQ kh‰W MŒîbrŒtJ ifÉl¥gL«.

eh£o‹ czî ïiwah©ikia¥ ghJfh¡fî« midtU¡F« ghJfh¥ghdczit tH§f¡Toa e«eh£oš kuòtÊ ntsh© Kiwfisí« Éijfisí«ghJfh¡fî« mjid nk«gL¤j nt©oa MuhŒ¢áfS¡F« â£l§fS¡F«K‹DÇik mË¥gj‰F eltzuR tÈíW¤j¥gL«.

bjhÊš ts®¢á

muR« bjhÊšJiwí« ïizªJ ntiy thŒ¥òfis cUth¡F« tifÆšbjhÊšts®¢á nk«gL¤j¥gL«.

bjhÊšts®¢á v‹gJ áw¥ò¥ bghUËaš k©ly§fis V‰gL¤Jtjhš k£L«c©lh» ÉlhJ.

áw¥ò¥ bghUËaš k©ly§fS¡F mâf¥goahd Ãy§fis¡bfhL¡f¡TlhJ v‹gJ«, mjdhš ViH cHt®fË‹ thœ¡if nfLW« v‹gJ«jh‹gh.k.f.É‹ bfhŸif.

áw¥ò¥ bghUËaš k©ly« v‹w bgaÇš kidɉgid¤ bjhÊšbrŒa¥gLtij¥ gh.k.f v⮡»wJ. ïjid vâ®fhy¤âY« v⮡F«.

áw¥ò¥ bghUËaš k©ly§fŸ mªjªj kht£l¤âš ntiy thŒ¥ig V‰gL¤J«v‹D« fU¤j xU khia v‹gJ bkŒ¥ã¡f¥g£LŸsJ.

áw¥ò¥ bghUËaš k©ly« v‹D« bgaÇš xU rJu mo Éis Ãy« Tl¥g¿¡f¥gl¡TlhJ vd¥ gh.k.f. tÈíW¤J«. 1994M« M©o‹ Ãy« ifaf¥gL¤J«

r£l¤âš âU¤j§fŸ bfh©Ltu Ka‰áfŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

12

2005M« M©o‹ áw¥ò¥ bghUËaš k©ly¢ r£l« Ú¡f¥gl nt©L« vd¥

gh.k.f nfhU«. mnj neu¤âš á‰ù® - C®¥òw« jGÉa bjhÊš ts®¢áia V‰gL¤j

ntsh© áw¥ò¥ bghUËaš k©ly§fis mik¡f nt©o elto¡iffŸ

vL¡f¥gL«. mt‰¿‹ ju« g‹dh£L msɉF ca®¤j¥gL«.

bjhÊšJiwÆš ts®ªJtU« njit¡F V‰g¤ bjhÊš gƉᥠgŸËfS«,

bjhÊšE£g¥ gƉá ÃWtd§fS«, òâa ghl¤â£l§fS«, gƉá KiwfS« njáa

msÉš V‰gL¤j¥gL«. âwik Ä¡f bjhÊyhs®fis cUth¡F« tifÆš, gƉá

ÃWtd§fis xU§»iz¤J¤ bjhÊš ts®¢ánahL mâfkhd ntiy thŒ¥òfis

cUth¡f muR ö©oÉl¥gL«.

cyf¢ rªijÆš ngh£oÆL« msɉF ïªâa¤ bjhÊš âw‹, ngh£o¤âw‹

ju« ca®¤j¥gL«.

cyf kªj¤jhY« cyf kakh¡fyhY« V‰g£oU¡F« á¡fšfis¢ rÇahf MŒî

brŒJ, mit ïªâa¤ bjhÊš Jiwia¥ ghâ¡fhj tifÆš elto¡iffŸ

vL¡f¥gL«.

áW bjhÊšfŸ, FWªbjhÊšfË‹ ts®¢á¡fhd mid¤J cjÉfisí«

eLtzuR tH§f tÊtif brŒa¥gL«. bjhÊš E£g¤ij ca®¤j, bjhÊš E£gÉaš

gƉáaË¡fî« òJik¥gL¤jî« Ãâ x‹¿id eLtzuR V‰gL¤jî«, mt‰W¡F¤

njitahd fl‹ cjÉfŸ, ɉgid¢ rªijfŸ, V‰Wkâ trâfŸ, Kjä£L ɉgid¢

rªijfŸ, V‰Wkâ trâfŸ, KjälL khÅa Ãâ M»ait V‰gL¤jî« gh.k.f.

ghLgL«.

bghJ¤Jiw ÃWtd§fŸ jÅah® kakhtij¥ gh.k.f. jL¤J ÃW¤J«.

ï¥nghJŸs bghJ¤Jiw ÃWtd§fËš Ãyî« á¡fšfŸ MŒî brŒa¥g£L¢

Óuh¡f¥gL«. mt‰¿‹ cUth¡f¤ âwD« CâaK« (yhgK«) mâfÇ¡f¡Toa

elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

ï¥nghJŸs etu¤âd¤ bjhÊšfŸ bghJ¤JiwÆnyna ïU¥gj‰F¥ ghLgL«.

eÈtilªJnghd bghJ¤Jiw ÃWtd§fis¢ Óuik¥gj‰fhd elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥gL«. bghJ¤Jiw ÃWtd§fŸ j§fŸ ts®¢á¡F¤ njitahd Ãâia

_yjd m§fhofËÈUªJ bg‰W¡ bfhŸtj‰F mDkâ mË¡f Mtd brŒa¥gL«.

bjhÊyhs® ey‹

bjhÊyhs®fË‹ ey‹fis¥ ghJfh¡f¤ njitahd mid¤J¤ bjhÊyhs®

ey¢r£l§fisí« eLtzuR Óuik¥gj‰F Mtd brŒa¥gL«. mt®fS¡F¥ gÂ¥

ghJfh¥ò, âw‹ cUth¡f«, r«gs Kiw, XŒñâa Kiw ngh‹wt‰iw cŸsl¡»ajhf

ïªj¢ r£l§fŸ cUth¡f¥gL«.

13

bjhÊyhs® ÃUthf cwîfŸ, T£L Ka‰ánahL«, fU¤bjh‰WiknahL«

guhkÇ¡f¥gL«.

bjhÊyhs®fŸ bjhl®ghd á¡fšfŸ mid¤âY« bjhÊyf cÇikahs®fŸ,

bjhʉr§f« M»at‰nwhL K¤ju¥ò¥ ng¢R (fyªjhnyhrid) el¤â KobtL¡F«

tifÆš eLtzuR <Lgl¢ brŒa gh.k.f Mtd brŒí«.

bjhÊyhs® nkyh©ik cwîfŸ tY¥gL¤j¥ bgW«.

jÄH®fŸ mâf msÉš gÂah‰W« knyáah, á§f¥ó®, tisFlh ehLfŸ,

khy¤ ÔîfŸ ngh‹w ehLfËYŸs ïªâa¤ öju§fËš jÄH®fisna

mâfhÇfshf mk®¤Jtj‰F eLtzuir¤ ö©L«.

mik¥ò rhuh¤ bjhÊyhs® ey‹

ciH¡F« k¡fËš 90%¡F« nk‰g£lt®fis cŸsl¡»ÆU¡F« mik¥ò rhuh¤

bjhÊyhs®fS¡fhd òâa bfhŸif cUth¡f¥gL«.

bjhÊyhs® rªij¢ Ó®âU¤j§fŸ,

tUkhd¤â‰fhd ghJfh¥ò,

ntiy¥ ghJfh¥ò,

bjhÊš nj®¢á¡fhd ghJfh¥ò,

ïU¥ãl¤â‰fhd ghJfh¥ò,

ef®¥òw¤âš thœî _yts ïl¤ij vËâš bgWtj‰fhd tÊfŸ,

mo¥gil¡ f£lik¥ò trâfŸ,

Fiwªj ÉiyÆyhd å£L trâ

M»at‰iw cŸsl¡»ajhf m¡bfhŸif mikªâU¡F«. mik¥ò rhuh¤

bjhÊyhs®fË‹ ey‹fis¥ ghJfh¥gj‰fhf ehlhSk‹w« ïa‰¿íŸs ghJfh¥ò¢

r£l¤ij¢ áw¥ghf¢ brašgL¤â, mt®fsJ thœ¡ifÆš ghJfh¥ò« K‹nd‰wK«

cUth¡F« tifÆš eLtzuR brašgl¤ ö©l¥ bgW«.

bjhl®tʤ Jiw

2000 M« M©L Kjš 2009-M« M©L tiu eLtzuá‹ bjhl®tʤ Jiw

mik¢rf« gh£lhË k¡fŸ f£á bghW¥ãÈUªJ mÇa gy gÂfis M‰¿íŸsJ.

bjhl®tʤJiwÆ‹ ï¡fhy« bgh‰fhy« v‹nw Twyh«.

ïH¥ãš ïa§»¡ bfh©oUªj ï¤Jiwia Câa« (yhg«) Ä¡fjhf kh‰¿a

bgUik gh.k.f. mik¢r®fS¡F c©L.

14

bjhl®tʤ JiwÆš Kfhikahd gÂfŸ KL¡»Él¥g£L Ãiwnt‰w¥

ghLgL«.

bkhu¥óÇÈUªJ j®kòÇ, â©L¡fšÈÈUªJ FKË, Úlhk§fy¤âÈUªJ

òJ¡nfh£il, âUt©zhkiyÆÈUªJ nrhiyah®ng£il, mÇaÿÇÈUªJ

jŠrhñ® tiuahd bjhl®tÊ¥ ghijfŸ mik¡F« gÂfŸ ÉiuªJ Ko¡f

elto¡if nk‰bfhŸs¥gL«.

MŒî Koî bg‰WŸs nrhiyah®ng£il - XN®, br‹id - âU¥bgU«òö®

jl§fËš òâa ghij mik¡f elto¡if nk‰bfhŸs¥gL«.

ms¡if (r®nt) brŒa¥g£LŸs áj«gu« - M¤ö®, fhiu¡Fo - f‹ÅahFkÇ,

kJiu - ö¤J¡Fo¤ jl§fËY« òâa ghij mik¡f MŒî n‰bfhŸs¥gL«. nkY«

nk£^ÇÈUªJ ikN® tiu MŒî nk‰bfh©L òâa ghij mik¡f elto¡if

vL¡f¥gL«.

br‹idÆÈUªJ v®zhFs«, kJiu, brfªâuhghJ M»a jl§fËš ÄFntf¤

bjhl®t©ofŸ ïa¡f elto¡if nk‰bfhŸs¥gL«.

br‹idÆÈUªJ nry«, kJiu, Érathlh, bg§fq® M»a bgUefu§fis

ïiz¡F« ÄFntf¤ bjhl®t©ofŸ m¿Kf¥gL¤j¥gL«.

mid¤J¥ bgUefu¤ bjhl®Ãiya§fËY« efU« go¡f£LfŸ mik¡f

elto¡if vL¡f¥gL«.

br‹id - vG«ó®, br‹id eLtzf«, nfha«ò¤ö®, nry«, âU¢á, kJiu

M»a bjhl®tÊ Ãiya§fis cyf¤ ju¤â‰F ca®¤Jtj‰F elto¡if

nk‰bfhŸs¥gL«.

br‹id - bfhšf¤jh, K«ghŒ, âšÈ M»a bgUefu§fS¡F¢ ru¡F¤

bjhlÇfS¡fhf¤ jÅ¥ghij mik¡f elto¡if vL¡f¥gL«. br‹id -

eLtzf¤ij¢ br‹id - vG«ò® Ãiya¤Jl‹ ïiz¡F« â£l« ÉiuªJ

brašgL¤j elto¡if nk‰bfhŸs¥gL«. nry« nfh£l¤â‰F¡ f£lik¥ò trâfis

cUth¡f elto¡if vL¡f¥gL«.

mid¤J¤ bjhl®t©ofËY« K‹gâÉšyhj TLjš bg£ofis

ïiz¡fî«, fÂÅ K‹gâÉšyhj bghJ¥ gaz¢Ó£L Kiwia V‰gL¤jî«,

gaÂfË‹ trâfis nk«gL¤jî«, ghJfh¥ò V‰ghLfis¤ ÔÉu¥gL¤jî«

elto¡if nk‰bfhŸs¥gL«.

1. jÄHf k¡fË‹ 60 M©L¡ fhy¡ fdî, nry« bjhl®tÊ¡ nfh£l« Ãiwnt¿aJ.

ï¡nfh£l« mik¡f¥g£ljhš M©L¡F cUgh 366 nfho TLjš tUthŒ

<£l¥gL»wJ.

15

2. 16 M©L¡fhy« ïa§fhkš ïUªj nry« - nk£^® bjhl®t©oia ïa¡»aJ.

3. jÄHf¤âš kh©òÄF m.». _®¤â fhy« (1998) bjhl§» kh©òÄF. mu§f. ntY

fhy« Koa 100 òâa bjhl®t©ofŸ ïa¡f¥g£LŸsd.

4. jÄHf¤âš xU Û£l® Tl¡ FW»a bjhl®tÊ¥ ghij ïšyhkš 100 ÉG¡fhL

mfy¥ghijahf kh‰W« â£l« Ãiwnt¿aJ.

5. rhiy¥ ngh¡Ftu¤J¡F ïilôW ïšyhkš bjhlu, bjhl® tÊ¥ ghijfËš 130

òâa nk«ghy§fŸ f£l¥g£lŸsd.

6. jÄHf¤âš beL§fhykhf Ãiwntwhj òâa ïU¥ò¥ghijfŸ â£l§fS¡F

x¥òjš mˤJ Ãâ xJ¡f¥g£lJ.

7. jÄHf k¡fË‹ nfhÇ¡ifia V‰W M§fh§nf òâa 320 bjhl®t©o ÃW¤j§

fS¡F ïirî« 39 bjhl®t©ofË‹ tʤjl Ú£o¥ò« brŒa¥g£LŸsJ.

8. 43 C®fËš fÂÅ K‹gâî ika§fS«, 66 ïl§fËš fÂÂ¥ bghJ¥

gaz¢Ó£L tH§F« ika§fS« bjhl§f¥g£ld.

9. cUgh 500 nfho¡F nkš bryî v‹gjhš njitÆšiy vd¡ ifÉl¥g£l gh«g‹

nk«ghy« cUgh 24 nfhona 50 ïy£r« bryÉš mfy¥ghijahf kh‰w¥g£lJ.

10. br‹id - vG«ó® - jh«gu« ïilna cUgh 90 nfho bryÉš 120 eh£fËš mfy¤

bjhl®tÊ¥ ghijahf kh‰¿ tuyhW gil¤jJ.

11. òJ¢nrÇ - ÉG¥òu«, âU¢á - kJiu, fh£L¥gho - ntÿ® - âUt©zhkiy¤

jl§fis Ä‹ kakh¡f x¥òjš mˤjJ.

12. cUgh 1839 nfho bryÉš 531 »nyh Û£l® bjhiyî xUtÊ¥ ghijia ïUtÊ,

_‹W tÊ, e‹F tÊ¥ ghijfshf kh‰W« â£l§fS¡F x¥òjš mˤjJ.

13. 19 M« ü‰wh©oš fiyaHFl‹ cUth¡f¥g£l ïuhaòu« bjhl®t©o

Ãiya¤ij¥ bghÈî khwhkš òJ¥ã¤J tuyh‰W¢ á‹dkhf¤ âfH¢ brŒjJ.

14. br‹id vG«ó® bjhl®t©o Ãiya¤J¡F ïu©lhtJ EiHî thÆš k‰W«

efU« go¡f£LfŸ trâ mik¤jJ.

15. bgu«ó® bjhl®t©o¥ bg£o¤ bjhʉrhiyÆš 1000 bg£ofËÈUªJ 1500

bg£ofshf (50 ÉG¡fhL) cUth¡F« âw‹ ca®î.

16. bgu«ó® bjhl®tÊ kU¤Jtkid¡F cU. 75 nfhoÆš Ãâ xJ¡»¥ òâa f£ll«

f£l V‰ghL.

17. br‹id khefÇš gw¡F« bjhl®t©o¤ â£l« nts¢nrÇ tiu Ãiwî brŒaî«,

bjhl®ªJ gw§»kiy tiu ÉÇth¡f V‰ghL«.

16

18. br‹id vG«ó® - br‹id eLtÂf« bjhl®t©o Ãiya§fŸ ïiz¥ò.

19. br‹id eLtÂf« nrhyh®ng£il Vy»Ç Éiuî t©o âU¥g¤ö® tiu

Ú£o¥ò.

20. bjhl®t©o Ãiya§fis¥ òJik¥ gL¤Jjš.

21. mu¡nfhz« Ru§f¥ghij¡F cU. 150 nfhoÆš _‹whtJ f© mik¡f V‰ghL.

22. br‹id eLt© bjhl®t©o Ãiya« jÄHf« KGtJ« cŸs bjhl®t©o

Ãiya§fËš FËU£o¤ j§F« miwfŸ mik¥ò.

23. nts¢nrÇ - gw§»kiy ïilna cUgh 500 nfho bryÉš gw¡F« bjhl®tÊ¥

ghij¤ â£l« eilbg‰W tU»wJ.

24. âUbešntÈ - âU¢brªö® FW»a ïU¥ò¥ghij mfy¤ bjhl®tÊ¥ ghijahf

kh‰w¥g£LŸsJ. thu« xU bjhl®t©o âU¢brªöÇÈUªJ br‹id¡F

‘brªö® Éiuî’ t©o ïa¡f¥g£lŸsJ. ÉiuÉš thu¤âš 5 eh£fŸ

ï›t©oia ïa¡f V‰ghL.

25. bjhl®t©o¥ gaÂfS¡F¡ Fiwªj ÉiyÆš FoÚ® »il¡f br§f‰g£L

mUnf ghÿÇš FoÚ®¤ bjhʉrhiy f£l¥g£L tU»wJ.

26. br‹id - âšÈ - òJ¢nrÇ - bg§fq® ïilna KGtJ« FË%£l¥g£l

ViHfË‹ nj® (g£lhËfË‹ nj®) bjhl®t©o ïa¡f¥gL»wJ.

27. kJiu - rªâ¥ò bjhl®t©o Ãiya¤âš 2 jhÅa§» efU« go¡f£LfŸ

mik¡f¥ bg‰W tU»‹wd. mL¤J, âUbešntÈ - rªâ¥ãY« ï¥go¡f£LfŸ

mik¡f¤ â£lÄl¥g£LŸsJ.

28. bkh¤j¤âš bgU« ïH¥ãš ïa§»a bjhl®tʤ Jiwia ÄFªj tUthŒ tU«

Jiwahf kh‰¿a bgU« gÂia (rhjidia) brŒJ fh£oat® gh.k.f mik¢r®

kh©òÄF mu§f. ntY vd ïªâa¤ Jiz¡ f©lnk ghuh£L»wJ.

29. ïj‹ Éisthf cUgh 5,329 nfho â£l kâ¥Õ£oš jÄHf¤âš bjhl®t©o¤

Jiw òâa f£Lkhd« bg‰WtU»wJ. Vuhskhd òâa tʤjl§fŸ cUth¡f¤

â£lÄl¥g£LŸsJl‹, ïuhnkRtu« bjhl§», ö¤J¡Fo, âU¢brªö® tÊahf¡

f‹ÅahFkÇ¡F òâa bjhl®tÊ¥ ghij¤â£l« ÉiuÉš brayh¡f« fhQ«.

ïJ ngh‹w v©z‰w bgU«gÂfis Ãiwnt‰¿¤ “jÄÊd¥ nghuhË”

kU¤Jt® Iah mt®fË‹ v©z§fis <nl‰¿l, kh©òÄF mu§f ntY

mt®fË‹ mU«bgU« brayh‰wyhš bj‹df¤ bjhl®tʤ JiwÆš jÄHf«

jiyÃÄ®ªjnjhL, bjhl®tʤJiw jÄH®fS¡F¤ bjhl®òila Jiw v‹gij

ÃWÉ¡ fh£oa gh£lhË k¡fŸ f£áia¢ rh®ªj mik¢r®fË‹ bgU« braiy¤

jÄH®fŸ v©Â¥ gh®¡f nt©L»nwh«.

17

th}®â¤ js§fŸ

br‹idÆš g‹dh£L thD®â Ãiya« mik¥ò¥gÂfŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

òâjhf xU thD®â Ãiya« âU¥bgU«òöÇnyh nrhHtu« gFâÆnyh mika

elto¡if vL¡f¥gL«. òâjhf mikaÉU¡F« ïªj th}®â Ãiya« muR¤

JiwÆ‹ _y« gRªjs th}®â Ãiyakhf cUth¡f¥gL«.

ï¥nghJŸs th}®â¤ js¤â‹ ju« ca®¤j¥g£L¢ brašgl tÊtif

fhz¥gL«.

nfhit, kJiu, âU¢á, ö¤J¡Fo th}®â Ãiya§fŸ ÉÇth¡f« brŒa¥gL«.

nfhit th}®â Ãiya« Óuik¡f¥gL«. ntÿÇš òâabjhU thD®â Ãiya«

ÃWt elto¡if nk‰bfhŸs¥gLtJl‹ nry¤âÈUªJ th}®â¥ gÂ

bjhl§f¥bgW«.

jÄHf¤âÈUªJ òw¥gL« mšyJ jÄHf¤â‰F tªJ nrU« th}®âfËš jÄÊš

m¿É¥òfŸ brŒa V‰ghL brŒa¥gL«.

tWik - ntiythŒ¥ã‹ik xÊ¥ò

eh£oš bgU»tU« ntiy thŒ¥ã‹ikiaí« tWikiaí« xÊ¥gj‰fhf¤

njáa Cuf ntiythŒ¥ò cWâ¤â£l¤ij nkY« ÉÇîgL¤â, ïU¡F« Fiw

ghLfis¥ ngh¡» mjid tY¥gL¤Jtj‰fhd elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

ntiy thŒ¥òfis cUth¡f¡Toa mid¤J elto¡iffisí« xU§

»iz¤J¡ FL«g¤âš xUtU¡F ntiy v‹D« â£l¤ij ehL KGtâY«

brašgL¤Jtj‰F¥ ghLgL«.

mik¥ò rhuh¤ Jiw ÃWtd§fis nk«gL¤jš,

ifÉid Cuf¤ bjhʉ FGÉ‹ brašgh£il¢ Óuik¤jš.

áWbjhÊšfisí« FWªbjhÊšfisí« C¡Fɤjš,

brhªj ntiy thŒ¥ig bgU¡Fjš,

g¤JiwfË‹ ts®¢áia C¡Fɤjš,

ntsh©ik njh£l¡fiy¤Jiw nk«gL¤Jjš,

fhdf¥ ghJfh¥ò,

ghšts« bgU¡Fjš,

fhšeil ts®¥ò nk«ghL.

ntsh© gjÅL« bjhÊšfŸ C¡FÉ¥ò

M»at‰¿‹ _y« ntiy thŒ¥òfis¥ bgU¡Ftj‰fhd elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥gL«.

18

ntiy thŒ¥gË¥gj‹ _y« k¡fË‹ th§F« âwid mâfÇ¡f¢ brŒjš,

Éiythá ca®it¡ f£L¥gL¤Jjš, bghJ tH§fš Kiwia¢ Óuik¤J k¡fS¡F¤

njitahd czî mˤjš, ViH vËa k¡fS¡F¤ bjhl®ªJ khÅa« tH§Fjš,

mt®fS¡F¤ njitahd FoÆU¥ò, FoÚ®trâ, fšÉ, eyÉaš trâfŸ

M»at‰iw¥ bgU¡Fjš ngh‹w elto¡iffS¡F Kfhik mË¡f¥gL«.

ntiy thŒ¥ò cUth¡fK« tWik xÊ¥ò« v‹bwhU òâa JiwÆid

eLtzuáš V‰gL¤â¥ òâa ntiy thŒ¥ò¤ â£l§fis cUth¡Ftj‰F«, ïU¡F«

ntiy thŒ¥ò¤ â£l§fis xU§»iz¤J tWik xÊ¥ã‰fhd â£l§fis¢

bra‰gL¤Jtj‰Fkhd elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

mf¡f£Lkhd« - Ä‹rhu«

Ä‹ cUth¡f¤âš eLtzuá‹ KjäL mâfÇ¡f¥gL«. Ä‹ Ó®¤âU¤j§fŸ

rÇahf eilKiw¥gL¤j¥gL«.

jÄHf¤âš njáa mdš Ä‹fHf¤â‹ »is ÃWtd« x‹W V‰gL¤Jtj‰F

eLtzuR nf£L¡ bfhŸs¥gL«.

x¡nfd¡fš ڮċ â£l« V‰gL¤j¥gL«.

fh‰whiy, fâutxË tÊ Ä‹ cUth¡f« mâfÇ¡fî«, mjid¢ á‰ù®¥òw

k¡fS¡F tH§fî« V‰ghLfŸ brŒa¥gL«.

åLfS¡F Ä‹ ïiz¥ò mË¡F« â£l«, áw¥ghf¢ brašgL¤j¥g£L

ïªâahÉYŸs mid¤J åLfS¡F« Ä‹trâ V‰gL¤â¤ ju¥gL«.

beŒntÈ Ãy¡fÇ ÃWtd¤â‰F Ãy« tH§»at®fS¡F ntiy

thŒ¥gË¡f¥gL«.

bra§bfh©l¤âš Ãy¡fǤ bjhÊš bjhl§f¥ bgW«.

jÄH‹ (nrJ) fhšthŒ¤ â£l« Éiuî gL¤j¥gL«.

r_f ålik¥ò¤â£l« ngusÉš brašgL¤j¥gL«.

ef®¥òw§fËYŸs Foir¥ gFâ k¡fis btËna‰W« nghJ mt®fS¡F

kh‰W V‰ghLfŸ brŒJ tH§f tÈíW¤j¥gL«.

á‰ù®¥ gFâfËYŸs mid¤J Ú®¥ghrd¤ â£l§fS« _‹W eh‹F

M©LfS¡FŸ Ãiwnt‰w¥gL«.

Ä‹bt£L

jÄHf¤âš 96% ngU¡F Ä‹rhu« »il¥gâšiy. khÃy¤âš Ä‹bt£L gutyhf

cŸsJ. gšntW fhy msîfËš cŸsJ.

19

xUk neu« Kjš 4 k neu« tiu ehŸnjhW« Ä‹bt£L cŸsJ. áy

gFâfËš 6 k neuK« Úo¡»wJ.

Ä‹ tH§fš xG§FgL¤j Mtd brŒa¥gL«.

mf¡f£Lkhd«

eh£oš bjhÊšE£g«, rhiyfŸ, beLŠrhiyfŸ, JiwKf§fŸ, Ä‹rhu«,

bjhl®tÊ ngh‹w cŸf£lik¥ò (mf¡f£Lkhd«) trâfŸ cUth¡Ftj‰F¤

njitahd KjäLfŸ mâfÇ¡f¥gL«.

bghJ¤Jiw - jÅah® T£L¥ g§fË¥ò C¡FÉ¡f¥gL«.

njáa beLŠrhiyfŸ Óuik¥ò¥ gÂfŸ ÉiuªJ nk‰fhŸs¥gL«.

khÃy§fŸ beLŠrhiy nk«gh£o‰F cyf it¥gf«, Máa‹ it¥gf«

ngh‹wt‰¿ÈUªJ ÃâíjÉ bgWtj‰F C¡fK« x¥òjY« mË¡f Mtd

brŒa¥gL«.

ïªâa¢ rhiy¡ fHf¤â‹ be¿KiwfË‹go, jÄHf¤âYŸs rhiyfŸ

mid¤J«, 5 M©LfS¡F xUKiw òJ¥ã¥gj‰fhd thŒ¥ò cUth¡»¤ ju¥gL«.

flÿ® - f‹ÅahFkÇ »H¡F¡ fl‰fiu¢ rhiy ÉÇîgL¤j elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥gL«. mid¤J khÃy§fËY« rhiy nk«gh£L¥ gÂfŸ áwªj KiwÆš

brašgL¤j¥gL«.

cŸsh£á mik¥òfŸ

Cuf ts®¢á¤ â£l§fisí«, tWik xÊ¥ò¤ â£l§fisí« Cuh£á

mik¥òfŸ áw¥ghf¢ brašgL¤J« tifÆš mt‰W¡fhd brašghLfŸ,

gÂahs®fŸ mj‰fhd Ãâ g»®ªjË¡f¥gL«.

eLtzuR« khÃy muR« rÇahd elto¡if vL¥gj‰F Ka‰á

nk‰bfhŸs¥gL«.

eLtzuR¥gÂfŸ g£oaš, khÃy muR¥gÂfŸ g£oaš v‹W ïU¥gJnghš

cŸsh£á¥ gÂfŸ g£oaš x‹W« cUth¡f¥gL«. khÃy Ãâ¡FG mikahj

khÃy§fËš ï¡FG V‰gL¤Jtj‰F V‰ghL brŒa¥gL«.

cŸsh£á mik¥òfŸ, bghW¥òŸs, mnj rika« j‹dâfhu« bfh©l

ÃWtd§fshf kh‰w¥gL«.

Úâ¤Jiw¢ Ó®¤âU¤j«

Úâ¤JiwÆ‹ brašghLfŸ jFªj Ó®âU¤j§fSl‹ nk«gL¤j¥gL«. fhy«

jhœ¤jhkš Úâ tH§f¥gLtij cWâ¥gL¤j gh.k.f ghLgL«. ïj‰fhf¡ fhtš

20

JiwÆY« Úâ¤JiwÆY« Ó®âU¤j§fŸ nk‰bfhŸs¥g£L midtU¡F«

Éiuthd rkÚâ »il¥gij cWâ¥gL¤J«. midtU¡F« Úâí«, áwªj ÃUthfK«

»il¡f gh.k.f îthf mik¥igí« Óuik¡F«. Úâk‹w§fËš gy fhykhf

ÃYitÆš cŸs tH¡Ffis vËâš Ko¡f¡Toa msɉF¡ TLjyhf ÚâgâfŸ,

Úâk‹w¤â‹ x›bthU k£l¤âY« mk®¤j¥gLth®fŸ. Ãiyahd Úâ Miza«

x‹W mik¡f¥gL«. k¡fŸ k‹w« (nyh¡ mjhy¤) v‹D« mik¥ò rÇahf¢

brašgL¤j¥gL«. “Ä‹ - Úâ¤Jiw” v‹bwhU brašghL« nk‰bfhŸs¥gL«. Éiuî

Úâk‹w§fŸ TLjyhf V‰gL¤j¥gLtnjhL, Úâk‹w nkyh©ik Kiwí«

Óuik¡f¥gL«.

nj®jš Ó®âU¤j§fŸ

muáaš F‰wkakhF« ngh¡ifí«, gz¤âdJ« moah£fËdJ«

Mâ¡f¤ijí« Fiw¥gj‰F« x¥nghiy - th¡F v©Q« KiwÆidí« rÇahf

it¥gj‰F«, munr nj®jš bryîfis¡ Fiw¥gj‰F«, ne®ikahf¤ nj®jš

el¤Jtj‰F« njitahd r£l§fis ïa‰w eLtzuR tÈíW¤j¥gL«.

ïil¤nj®jš tU« NHÈš, m§F ïil¤nj®jš el¤jhkš bt‰¿ bg‰¿Uªj

f£á gǪJiu¥gtiuna m¤bjhFâÆ‹ cW¥ãduhf vŠáíŸs fhy¤â‰F« k¡fŸ

V‰F« tifÆš r£l¤âU¤j« bfh©Ltu¥ ghLgL«.

muáaš f£áÆ‹ _y« nj®ªbjL¡f¥bgW« k¡fŸ goÃfuhË mªj muáaš

f£áÆ‹ bghJ¡FGÉš _‹¿š ïu©L g§F cW¥ãd®fshš Ú¡f nt©L« vd¥

gǪJiu¤jhš mt® Ú¡f¥g£L, mtU¡F¥ gfukhf¥ òâa k¡fŸ goÃfuhË mªj

muáaš f£áÆ‹ _ykhf¥ gǪJiu¡f¥gLth®. mtiu¤ nj®jš Miza« V‰W¡

bfhŸs tÈíW¤j¥gL«.

midtU« jtwhkš x¥nghiy th¡F mË¥gJ f£lhakh¡f¥gL«.

khªj cÇikfŸ

ehbl§»Y« m©ik¡fhy¤âš khªj cÇik ÛwšfŸ ngusÉš ÃfœªJ

tU»‹wd.

fšÉ Ãiya§fS¡F« mYtyf§fS¡F« bršY« bg©fis¥

ghÈaš t‹Kiw brŒtJ,

bfhŸisÆLtJ,

bfhLik brŒtJ

ngh‹w bfhLikfŸ ÃfœªJ tU»‹wd. fhtšJiwÆ‹ m¤JÛwšfS«

mâfǤJ tU»‹wd.

21

ïªÃiyÆš ït‰iw¡ f£L¥gL¤j nt©oaJ f£lha« v‹W kÅj cÇik

Miza« tÈíW¤j¥gL«. eLt© Miza¤â‹ _ykhf khÃy Miza¤â‹

brašghLfŸ nk«gL¤j¥gl nt©L« vd¡ nfhu¥gL«.

jÄœ... M£ábkhÊahf.....

jÄœ cŸgl ïªâahÉ‹ 18 bkhÊfS¡F« M£ábkhʤ jFâia tH§f

nt©L« vd eLtzuál« nfhu¥gL«.

ca®Úâk‹w¤âš jÄœ tH¡F bkhÊahf m¿Kf¥gL¤j¥gL«.

âU¡Fwis eLtzuR njáa üyhf m¿É¡f¥ gh.k.f tÈíW¤J«.

R‰W¢ NHš ghJfh¥ò

cy»š ïa‰if ts§fS« ïašò ÃiyfS« Ó®nfL milªJ tU»‹wd.

ï¥òÉ¡ nfhs« ïa‰ifahfî« bra‰ifahfî« Nnl¿ tU»wJ. òÉ¥gu¥ã‹

bt¥gÃiy mâfǤJ khªj® cÆ®thœ¡if¡nf m¢RW¤jš M» tU»wJ.

fâutÅ‹ N£il cŸth§» tof£o¥ òÉ¡F mD¥ò« ïa‰if òÉ¡ ftrkhŒ

És§F«. ‘Xnrh‹’ gly« X£ilah» tU»wJ. gšntW Éisîfshš ïªj X£il

bgÇjh» tU»wJ. ïa‰if¢ Ó‰w§fËdhš ï¢Ó®nfL ÄFtnjhl‹¿ khªj‹

V‰gL¤J« gšntW e¢RtËfshY« bgU»tU»wJ. ït‰WŸ Kfhikahf¡

fUj¥gLtJ khªj‹ òif ão¤j btËÉL« e¢RtË xUt‹ òif¥gjdhš j‹

clÈ‹ ey¤ijí« ts¤ijí« bfL¤J¡ bfhŸtJ k£Lkšyhkš ïa‰ifÆidí«

bfL¡»wh‹. ïjdhš cybf§F« òif¡F vâuhf mid¤J ehLfËY« ïa¡f§fŸ

njh‹¿¥ “òif ek¡F¥ gif” òifÆšyh cyif¥ gil¥ngh«” v‹W òâa

KH¡f§fnshL k¡fisí« g§nf‰f¢ brŒtJ eilbg‰W tU»wJ.

cy»š thG« khªj®¡bfšyh« tƉW¡F¢ nrh¿L« ts§fisbašyh« thÇ

tH§FgtŸ ï¥òɤjhŒ. ïU¥gt‰iw¡ fh¤J vâ®fhy¤ jiyKiwÆd®¡F

x¥gil¡f nt©oa khªj‹. mt‰iw nkY« ts®¤J tH§fhÉ£lhY« ïU¥gt‰iw¥

ng¡ fh¡f nt©L« ï‹W Ú® ÃiyfŸ, fh‰W, Ãy«, k© vd všyh« öŒik¡

nflilªJ khrh» tU»‹wd. ïa‰ifia¡ fh¡f nt©L«. R‰W¢ NHiy¥ ghJfh¡f

nt©L«. ïj‹ _ynk ïa‰if ts§fŸ khRgLtij¤ jL¡f Koí«. jL¥ngh« vd¥

gh.k.f. NSiu¡»wJ.

eh£o‹ bghUËaš ts®¢á¡F«, R‰W¢NHY¡F« xU rkÃiyia cUth¡f

eLtzuR Kay nt©L« vd¡ nfhu¥gL«.

fhL ts®¥ò¤ â£l« C¡FÉ¡f¥g£L ts« F‹¿a fhLfË‹ ju«

ca®¤j¥gL«. fhdf¥ gFâfËš kiythœ k¡fË‹ nk«gh£o‰bfd¡ T£Lwî¢

r§f§fS« muR cjÉ¡ fHf§fS« mik¡f¥gL«.

22

jÇR Ãy§fËš ku§fŸ ts®¡f¥gL«.

bjhʉrhiyfŸ fÊÉšyh Kiw¡F khwnt©oaJ g‰¿ eLtzuR

f£lha¥gL¤J«go ö©l¥gL«,

bghJ¤ J¥òuî Ãiya§fŸ mik¡f eLtzuá‹ cjÉ¡F V‰ghL brŒa¥gL«.

j£g bt¥g Ãiy kh‰w«, ï‹W Kfhik¢ á¡fyhf És§F»wJ. ïjdhš V‰gL«

nfLfis K‹T£ona msÉ£L mjid¤ jL¡fî« kh‰w§fS¡F V‰g¤

jftik¤J¡ bfhŸsî«, njáa jftik¥ò¢ brašâ£l« vD« ÉÇthd â£l«

cUth¡f¥g£L j£g bt¥g¡ fhyÃiy kh‰w Éisîfis¢ Ó®gL¤j KaY« v‹W

gh.k.f. e«ò»wJ.

fhyÃiy kh‰w«

tËk©ly¤âš fÇtË ml®¤â mâfǥ㋠Éisthf¥ òÉÆ‹ nk‰gu¥ò

bt¥g« mâfkhtjhš fhyÃiy kh‰w« V‰g£LŸsJ. ïjdhš mâf« ghâ¡f¥gL«

ehLfSŸ x‹whf ïªâah cŸsJ.

fhyÃiy kh‰w¤ij¡ f£L¥gL¤Jtj‰fhd

“I.eh. fhyÃiy kh‰w¥ g¤â£l¥ nguit” 1992M« M©L V‰gL¤j¥g£lJ.

ïj‹_y« 2008-2012 M« M©LfS¡F ïilna bjhÊškaehLfŸ btË¥gL¤J«

fÇtË msÉid¡ Fiw¥gj‰fhd »nah¤njh cl‹go¡if 1997M« M©oš

V‰gL¤j¥g£lJ.

vâ®fhy¤ jiyKiwÆdÇ‹ njitfis mt®fŸ miltj‰F¡ nfošyhj

tifÆš ï‹iwa jiyKiwÆdÇ‹ njitfis Ãiwî brŒí« ts®¢á Kiwahf¢

R‰W¢ NHš ghJfh¥ãidí«, òÉÆš khªj thœ¡if Úo¥gij cWâ brŒí« tifÆš

Úo¤âU¡F« ts®¢á v‹D« nfh£gh£oidí« I.eh. mit cUth¡»íŸsJ.

1992M« M©o‹ ïÇnaho b#Ånuh òÉ c¢ákheh£oY«, 2002M« M©o‹

n#hf‹dÞ g®¡ Úo¤j ts®¢á kheh£oY« ï¡nfh£ghL tÈíW¤j¥g£lJ.

ï¤jifa Úo¤âU¡F« ts®¢á ïy¡»id milí« tifÆš ïªâa muR

brašgLtj‰F¥ gh.k.f. ö©Lnfhyhf És§F«.

»nah¤njhitaL¤J 2012M« M©o‰F¥ ã‹ bjhlu nt©oa elto¡iffŸ

F¿¤j cl‹go¡if 2009, âr«gÇš eilbgW« kheh£oš tot« bgW«.

ïªj neu¤âš g‹dh£lsÉš tÈikahd cl‹go¡if cUthfî«, ïªâahÉš

fhy Ãiy kh‰w¤â‰F V‰g¤ jftik¤J¡ bfhŸS« tifÆš, cÇa elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥gL«.

23

r_f Úâ

ïªâahÉš r_fÚâia Ãiyeh£Ltj‰fhf¥ gh.k.f gytiffËš ghLgL«.

ïªâa msÉš, jÄHf¤âš cŸsJ nghš Äf¥ã‰gL¤j¥g£nlh® v‹D« ãÇit

eLtzuR x¥ng‰f tÈíW¤j¥gL«.

fšÉÆY« ntiy thŒ¥ãY« 100% ïlxJ¡Ñ£L¡ bfhŸif ã‹g‰w¥gL«.

2011ï‹ Fokâ¥ã‹go ïªâahÉYŸs mid¤J¥ ãÇî k¡fŸ bjhif¡nf‰g

xL¡f¥g£nlh®, ã‰gL¤j¥g£nlh®, áWgh‹ika®, K‹nd¿nah® v‹gh® aht®¡F«

100% ïlJ¡ÑL mË¡f¥gL«.

ïlxJ¡ÑL 50%¡FŸ ïU¡f nt©L« v‹D« Miz kh‰¿aik¡f¥gL«.

m›t« khÃy k¡fŸ bjhif¡nf‰g m›t« khÃynk ïlxJ¡Ñ£o‹ msit¤

Ô®khÅ¡F« tifÆš r£l« bfh©L tu¥gL«.

njáa¥ ã‰gL¤j¥g£nlh® Miza¤â‰F¡ TLjš mâfhu§fS« Ãâí«

mË¡f¥gL«.

2011ïš rhâthÇahf¡ Fokâ¥ò¡ fz¡bfL¡f¥gL«.

ã‰gL¤j¥g£nlh® ey‹fis¡ f©fh¡f mid¤âªâa msÉš

ehlhSk‹w Ãiy¡FG x‹W mik¡f¥gL«. mJnghš ã‰gL¤j¥g£nlh® ey

mik¢rf« x‹W V‰gL¤j¥gL«.

Úâaur® bt§flh¢riyah jiyikÆyhd FG mˤâU¡F« ã‰gL¤j¥

g£nlh® bjhl®òila gǪJiufS¡F muáaš jFâ tH§f¥gL«.

Úâ¤Jiw, x‹¿a¤ nj®thiza«, nj®jš Miza« ngh‹w muáaš mik¥ò¥

gjÉfËš ïlxJ¡Ñ£L¡ bfhŸif ã‹g‰w¥gL«.

ã‰gL¤j¥g£nlhÇš K‹nd¿nah® - giríŸnsh® (»ÇÄnya®) v‹D« fU¤J

xÊ¡f¥gL«.

ïlxJ¡ÑL bjhl®ghd mid¤J¢ r£l§fS« ïªâa muáaš r£l¤â‹

9MtJ m£ltizÆš nr®¡f¥gL«.

27% ïlxJ¡ÑL, jilÆ‹¿ KG msÉš eilKiw¥gL¤j¥gL«.

jÅah® JiwÆš ïlxJ¡ÑL cldoahf¢ brašgL¤j¥gL«.

kfË® nk«ghL

Mlt® jiyikna‰F« k¡fŸ FKf§fËš (rKjha§fËš) bg©fŸ všyh¡

fhy§fËY« ïÊîgL¤j¥g£nl tªâU¡»wh®fŸ. mt®fŸ cÇikfŸ kW¡f¥g£nl

tªJŸsd.

24

jiyik¡F« mâfhu¤â‰F« jFâÆšiy v‹nw fUâ, M©fŸ mt®fis

xJ¡»í« xL¡fî« tªâU¡»wh®fŸ. M©fË‹ ghÈaš âdî j¡F«

fUÉfshfnt bg©fŸ ï‹W« ïU¡»wh®fŸ. mf¤âY« òw¤âY« M©fS¡F

Ãfuhf thœªj bg©fis moikfŸ M¡Ftj‰fhfnt ïy¡»a§fisí«

fiyfisí« ãwt‰iwí« gil¤J¡bfh©lh®fŸ. mªj ïy¡»a§fËY«

fiy¥gil¥òfËY« bg©fis mUtU¥ghfnt á¤jǤJ tªâU¡»wh®fŸ.

bg©fŸ ÉLjiy bgwhkš vªj¡ FKfK« (r_fK«) ÉLjiy bg‰wjhf¡

fUjKoahJ. vdnt bg© ÉLjiyna xU FKf¤â‹ Kj‹ik KH¡fkhf ïU¤jš

nt©L«.

bg©zoik¤ jd¤ij xÊ¥gJ Kj‰f£l¥gÂahF« mj‰F KjÈš “khj®

j«ik ïÊî brŒí« klikia” mUtU¥ig, Mghr¤ij xʤJ¡ f£Lnth«.

bg©fis Kl¡F« k‰bwhU thœÉaš jis - Éy§F “tuj£riz”ahF«.

jÄH® g©gh£L thœ¡ifÆš v‹W« ïUªâuhj x‹W ïªj tuj£riz. M©kf‹

xUt‹ clš âw¤â‰F« bghUËaš ts¤â‰F« V‰wthW bg©Q¡F¥ “gÇr«”

mˤJ kzªJ bfhŸtnj jÄH® g©gh£L¡ TWfËš jiyahaJ. ï§F ïilÆš

òFªJ jÄH®j« K‹nd‰w¤â‰F¤ jilfšyhŒ tªjJnt “tuj£riz” ï¡bfhoa

tH¡f¤ij¤ jÄœ Ãy¤âÈUªnj ntU« ntuo k©nzhL« xʤJ¡ f£l nt©L«.

jÄœeh£oš tWikÆdhY« tuj£riz¡ bfhLikÆdhY« bg©

FHªijfis¡ bfhšY« bfhoa tH¡f« cUth»íŸsJ. Koah£áÆš

brh¤Jilik¡ FKf¤âš M©fŸ jiyikna‰wd®, mid¤âY« mâfhu«

brY¤âd®.

ï‹W Foah£á¡ fhy¤âš “MQ¡F¥ bg© ïis¥ãšiy’ v‹D« rkÅa¡

nfh£ghL nfhnyh¢R»wJ. áyt‰¿š M©fisÉl¥ bg©fns nk«g£l

âwDilnahuhŒ eh£L K‹nd‰w¤âš g§fË¥ig¢ brY¤â tU»‹wd®. bg©

FHªijbaÅš fUÉnyna cU¡Fiy¡F« bfhoa gÊ¢braiy¤ jL¥ngh«

FKfha¤âš bg©fS¡F cÇa ïl¤ij¤ ju kW¥nghiu btW¥ngh« v‹W gh.k.f.

miwTÉ miH¡»wJ.

ehlhSk‹w¤âY« khÃy¢ r£lk‹w§fËY« bg©fS¡F _‹¿š xUg§F

ïlxJ¡ÑL tH§F« r£l« cŸxJ¡Ñ£Ll‹ cldoahf Ãiwnt‰w¥gL«.

bg©fË‹ fšÉ nk«ghL, r_f K‹nd‰w«, bghUËaš ts®¢á

M»t‰W¡fhd všyh¤ â£l§fS« rÇahd KiwÆš brašgL¤jg¥L«.

áWbjhÊšfŸ FWªbjhÊšfËš <Lg£oU¡F« bg©fŸ bjhÊš

Kidnth®¡F cjî« neh¡»š xU bjhÊš ts®¢á it¥gf« V‰gL¤j¥gL«.

áwªj neh¡»š brašgL« j‹cjÉ¡FG ïa¡f« x‹W tY¥gL¤j¥gL«.

kfË® j‹ cjÉ¡FG¡fŸ mid¤J« tY¥gL¤j¥gL«.

25

kfË® j‹ cjÉ¡ FG¡fS¡F mid¤J cŸf£Lkhd trâfS« V‰L¤â¡

bfhL¡f¥gL«.

bjhÊšE£g¡ fšÿÇ c£gl¡ fšÿÇ¡ fšÉtiu bg©fS¡F ïytr¡ fšÉ

tH§f¥gL«.

bg©fS¡F vâuhd mid¤J¢ r£l§fS« Éy¡»¡ bfhŸs¥g£L¥,

bg©fS¡F¢ r£l¥goahd rkjFâ mË¡f¥gL« Kiw bfh©L tu¥gL«.

Cuh£áfS¡F mË¡f¥gL« ÃâÆš _‹¿š xU g§F Ãâ bg©fŸ, FHªijfŸ

ts®¢á¡fhf¥ ga‹gL¤j¥gL«.

ešy clšeykhd FHªijfŸ, kdmsÉY«, clš msÉY« ts®tj‰F

nt©oa mid¤J elto¡iffisí« eLtzuR vL¥gj‰F¤ ö©LÉ¡f¥gL«.

xL¡f¥g£nlh® ey‹

xL¡f¥g£l k¡fË‹ r_f Ãiyia nk«gL¤jî« bghUËaš ÃiyÆš

K‹ndw¢ brŒaî« gšntW â£l§fŸ brašgL¤j¥gL«. ït®fË‹

K‹nd‰w¤â‰fhf cUth¡f¥g£l áw¥ò¡TW â£l« vªjtifahd KiwnfL«

ïšyhkš brašgL¤j¥g£L mj‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥gL« Ãâí« rÇahf¥

ga‹gL¤j¥gL«.

fšÉÆY« ntiy thŒ¥ãY« ït®fS¡fhd ïlxJ¡ÑL rÇahf¢

brašgL¤j¥gL»wjh v‹gJ áw¥ghf¡ ftÅ¡f¥gL«.

Ãyk‰w xL¡f¥g£l k¡fS¡F Ãy cÇik tH§fî«, mªj Ãy¤â‰F Ú®¥ghrd«

mË¡fî« xU njáa¤ â£l« cUth¡f¥gL«. bghUËaš nk«gh£L¤â£l« áw¥ghf¢

brašgL¤j¥gL«. mt®fŸ thG« gFjfËš mo¥gil trâfŸ V‰gL¤â¤ ju¥gL«.

gH§Fo k¡fË‹ fhLfŸ Ûjhd cÇik¢ r£l¤ij c¢rÚâ k‹w« j‰nghJ

ÃW¤â it¤JŸsij eilKiw¥gL¤Jtj‰fhd elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

ït®fË‹ ey‹fS¡fhd m©il khÃy§fËš eilKiw¥gL¤JtJ nghš

5MtJ m£ltizÆš m¿É¤JŸsij¢ bra‰gL¤j¥ ghk.f. K‹Ka‰á vL¡F«.

jȤ »¿¤jt®fS¡F ïlxJ¡Ñ£o‰fhd r£l¤ij Ãiwnt‰w¥ gh.k.f.ghLgL«.

FoauR¤ jiytÇ‹ c¤juî v‹W miH¡f¥gL« muáašr£l¤â‹ ãÇîfŸ

âU¤j¥gL«.

áWgh‹ika® ey‹

eh£oš v¥gFâÆY« kj¡fytu« ÃfHhkš jL¡f xU ÉǪj njáa¢ r£l«

bfh©L tu¥gL«.

26

áWgh‹ikÆd® fšÉ ÃWtd§fis nk«gL¤jtj‰F¢ áw¥ò¡ FG x‹W

mik¡f¥gL«.

»¿¤jt®fS« ãw áWgh‹ikaU« fšÉ bgwî« ntiythŒ¥ò¥ bgwî« jFªj

ïlxJ¡Ñ£L¡ bfhŸif ã‹g‰w¥gL«.

ïRyhÄa®

Úâaur® ïuhnrªâu r¢rh®, Úâgâ ïu§feh¤ ÄRuh M»nah® jiyikÆyhd

FG¡fŸ áWgh‹ika® nk«gh£L¡fhf mˤJŸs gǪJiufis¢

brašgL¤Jtj‰F xU â£l« tF¡f eLtzuR tÈíW¤j¥gL«.

ïRyhÄa k¡fŸ, òâa bjhÊš E£g¡ fšÉ bgWtj‰F« mt®fSila âw‹

nk«gLtj‰F« njáa¢ áWgh‹ikÆd® nk«gh£L¡ fHf« â£l§fis tF¡F«.

ïªâa muá‹ gÂfËš ïRyhÄa ïisP®fŸ mkU« t©z« gƉá

mË¡f¥gL«.

njáa msÉš KRä«fS¡F¤ jÅ ïlxJ¡ÑL bgWtj‰F elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥gL«.

ïisP® ey‹

eh£oš 40% cŸs ïisP®fns eh£o‹ vâ®fhy¤ij¤ Ô®khÅ¥gt®fshf

ïU¥gjhš, mt®fis eh£o‹ ts®¢á¤ â£l§fŸ všyht‰¿Y« ga‹gL¤J«

tÊKiwfŸ f©l¿a¥g£L¢ brašgL¤j¥gL«.

“jÄHf¤âš ïisP®fŸ kWky®¢á - gaDŸs X® mQFKiw’ v‹nwh®

Mtz¤ij 2001 . m¡nlhgÇš gh.k.f btËÆ£LŸsJ. mj‹ mo¥gilÆš njáa

ïisP® bfhŸif x‹W cUth¡f¥gl nt©L« vd eLtzuR nfhu¥gL«.

ïisP®fŸ ntiythŒ¥òfis vËjhf¥ bgW« tifÆš fšÉ Kiw V‰gL¤j¥

bgW«.

bjhʉfšÉí«, bjhʉgƉáí« bjhÊš Kidnth® nk«ghL« gŸË,

ca®fšÉ KiwfËš ïiza‰w j‹ikíl‹ És§F«. ïisP®fË‹ âwid

nk«gL¤Jtjdhš k£Lnk ntiy thŒ¥òfis tH§f ïaY« v‹gij cz®ªJ

eLtzuR bghJ m¿î, fÂÅ m¿î, M§»y¤âš e‹whf¥ ngR« âw‹, ne®Kf¤

nj®îfËš g§nf‰F« âw‹ M»at‰iw ïisP®fŸ bgWtj‰F muR Ka‰áfis

nk‰bfhŸS«.

brhªjkhf¤ bjhÊš bjhl§f ÉU«ònth®¡F¢ áw¥ò¥ gƉáí« flDjÉí«

njitahd ãw trâfS« bgWtj‰F¥ gh.k.f. ghLgL«.

27

Éisah£L X® M‰wš thŒªj g©gh£L¤ âw‹ v‹gjhš Éisah£L

bjhl®ghd elto¡iffËš ïisP®fis¥ g§nf‰f¢ brŒí« tÊKiwfŸ

eilKiw¥gL¤j¥gL«. fšÉ¤ â£l§fËš Éisah£il¢ nr®¥gJl‹, jÅ¥g£l

KiwÆY« mjid C¡FÉ¡f všyh tifahd elto¡iffS« vL¡f¥gL«.

Éisah£o‹ _y« ïisP®fŸ j‹ f£L¥gh£ilí«, KobtL¡F« âwidí«,

ngh£o¤ jFâiaí« nk«gL¤â¡ bfhŸs muR cjî«.

ïªâa muR btËÆ£oU¡F« xU§»izªj njáa Éisah£L¡ bfhŸifÆ‹

_y« Éisah£L ts®¢á, ïisP®fË‹ K‹nd‰w«, eh£o‹ nk«ghL M»a

_‹W« xU§»iz¡f¥gL«.

jÄHf khzt®fŸ ïisP®fË‹ Éisah£L¤ âw‹fis ts®¤bjL¡fî«,

jÄH®fË‹ åuÉisah£lhd rLFL njáa msÉY« cyf msÉY«

ts®¤bjL¡f¥gL«.

Éisah£L¤ âw‹ tsU« tifÆš Éisah£L cŸf£lik¥ò trâfŸ

C®¥òw§fËY« ef®¥òw§fËY« cUth¡f¥gL«. cl‰gƉá Ãiya§fŸ,

Éisah£L åu®fŸ j§»¥ gƉá bgW« gƉá ÉLâfŸ, Éisah£L mu§f§fŸ

eh£o‹ gy gFâfËY« cUth¡Ftj‰F eLtzuR tÈíW¤j¥gL«.

r_f¥ bghUËaš ÔikfËnyna CHY« Fo¥gH¡fK«jh« Äf¡ nflhd

ÔikfŸ. ïisP® kWky®¢á K‹ Ka‰áÆ‹ xU gFâahf CHš v⮥ò, kJ xÊ¥ò

ïa¡f¤â‹ ÛJ jÅ¡ftd« brY¤j¥gL«.

ïisP®fis Kfhik Únuh£l¤âš fy¡f¢ brŒtj‰F« muáaš, bghUËaš,

R‰W¢NHš, r_f¡ F¿¡nfhŸfËš g§nf‰f it¥gj‰F« ïisP®fŸ kWky®¢á

K‹Ka‰á tÊnfhY«.

muáaš öŒik, ne®ikahd M£á (îthf«), rkkhd ts®¢á, r_f Úâ M»a

ca®ªj F¿¡fhŸfis miltj‰F«, cw¡f¤âš MœªâU¡F« ïisP®fis¤ j£o

vG¥ã, mt®fË‹ M‰wšfis¡ f£lÉœ¤J ÉLtj‰F« ïJnt áwªj tÊahF«.

Ûdt® ey‹

Ûdt®fË‹ thœÉaiy¡ nfLw¢ brŒí« fl‰fiu nkyh©ik¤ â£l«

ifÉl¥glî«, Mœflš Û‹ão¥ò nk«gL« tifÆš Û‹ão¤bjhÊš òJik¥gL¤j¥

bgw¤ njitahd msɉF ÃâíjÉ tH§fî« eLtzuR ö©l¥ bgW«.

njáa Û‹ ts thÇa¤â‹ brašghLfŸ nk«gL¤j¥gL«. ïªj thÇa¤â‹

_y« ga‹ÄF â£l§fŸ brašgL¤j¥gL«.

jÄHf«, fhiu¡fhš gFâ Ûdt®fŸ, ïy§if¡ fl‰gilÆdÇ‹ jh¡FjšfË

ÈUªJ fh¥gh‰w¥gLtj‰F¥ ghJfh¥ò V‰ghLfŸ nk‰bfhŸs¥gL«.

28

f¢r¤Ôî Û£ò

jÄHf¤â‰F¢ brhªjkhd f¢r¤Ôî ïªâa muádhš áy M©LfS¡F K‹

ïy§if¡F¤ jhdkhf¤ ö¡»¡ bfhL¡f¥g£lJ. ïjdhš f¢r¤Ôî¥ gFâÆš flÈš

bršY« jÄHf Ûdt®fŸ ïy§if¡ fl‰gilÆduhš FUÉfis¥ nghš R£L¤

jŸs¥gL»‹wd®. flªj M©LfËš 500-¡F« nk‰g£l jÄHf Ûdt®fis

ïy§if¡ fl‰gilÆd® R£L¡ bfh‹WŸsd®. jÄHf Ûdt®fŸ fh¥gh‰w¥gl

nt©Lkhdhš f¢r¤Ôî Û£f¥gl nt©L«. f¢r¤Ôî Û£f¥g£L¤ jÄHf Ûdt®fŸ

fh¡f¥gLtj‰F eLztuR tÈíW¤j¥gL«.

cyf¤ jÄH® ey‹

cybf§F« guªJÉ£L thG« jÄH®fË‹ ey‹fis¥ ngQ« tifÆyhd

â£l§fŸ brašgL¤j eLtzuR tÈíW¤j¥gL«.

knyáah, á§f¥ó®, tisFlh ehLfËš thG« jÄH®fS¡F¤ jhŒbkhÊ¡

fšÉaË¡f tÊtif fhz¥gL«. jÄœbkhÊ f‰W¡ bfhL¡f elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥gL«. ïj‰fhf eLtzuR ÃâxJ¡ÑL brŒí«go nfhu¥gL«. cyf¤âš

vªj _iyÆY« jÄH®fŸ vâ® bfhŸS« á¡fšfis¤ Ô®¡f eLtzuR

jiyÆLtj‰F tÈíW¤j¥gL«.

ïy§if¤ jÄH® á¡fš

gh.k.f bjhl§»a 1989M« M©oÈUªJ ïy§if¤ jÄH® á¡fY¡fhd xnu

Ô®î jÄœ <H« jh‹ v‹gij¤ bjhl®ªJ mj‹ bfhŸifahf tÈíW¤J tU»wJ.

ïy§ifÆš cldoahf¥ ngh® ÃW¤j« brŒa eLtzuR tÈíW¤j¥gL«.

ïy§if¤ jÄH®fS¡F kâ¥igí« f©Âa¤ijí« cWâ¥gL¤J« tifÆš,

ng¢R_y« muáaš Ô®î fh©gj‰F xU tiuî¤ â£l¤ij ïy§ifauR btËÆl

nt©L« vd ïªâa muR nfhu nt©L«. m¤jifa tiuî¤ â£l« 13.7.1985 m‹W,

â«ò cl‹gh£oš ml§»íŸs eh‹F Kj‹ikahd nfh£ghLfis mo¥gilahf¡

bfh©oU¡f nt©L«.

ïy§if¤ jÄH®fis xU njáa ïdkhf V‰ãirî mˤjš nt©L«.

ïy§ifÆ‹ tl¡F, »H¡F khfhz§fŸ ïiz¡f¥g£l jÄH® jhaf« V‰f¥

bgWjš nt©L«.

jÄœ¤ njáa ïd¤â‹ j‹DÇik (Ra îza cÇik)ia V‰W¡ bfhŸs

nt©L«.

ïy§ifÆYŸs mid¤J¤ jÄH®fS¡F« FoíÇikÆidí« mo¥gil

cÇikfisí« x¥ò¡bfhŸs nt©L«.

29

gh.k.f. ïy§ifÆš X® mik⥠ng¢Riu el¤Jtj‰fhd NœÃiy

cUth¡f¥ghLgL«.

ïy§if muR¡F ïªâa muR mˤJtU« mid¤J cjÉfS« ÃW¤j¥gL«.

ïy§if muR, jÄH®fS¡F vâuhd khªj cÇik Ûwš elto¡iffËš

<LgLtjhš, ïy§ifauir¤ j©o¡f nt©L« vd cyf rKjha¤ij¡ nf£L¡

bfhŸs nt©L« v‹W ïªâa muR nfhu¥gL«.

j‹DÇikíl‹ Toa <H¤jÄH®fŸ ÉU«ò« jÄH® jŤ jhaf« miktj‰F¥

gh.k.f. ghLgL«.

ò¤jhÆuth©L ïy¡F

I.eh mitÆ‹ 2000M« M©L cyf c¢á kheh£oš ò¤jhÆuth©L ïy¡FfŸ

cUth¡f¥g£ld. 2015M« M©o‰FŸ

tWikia xʥgJ,

midtU¡F« fšÉ mË¥gJ,

ghÈd¢ rk¤Jt« ngQtJ,

FHªij ïw¥ig¡ Fiw¥gJ,

jhŒnrŒ ey¤ij nk«gL¤jtJ,

clšnjŒî nehŒ, knyÇah Kjyhd nehŒfis¤ jL¥gJ,

R‰W¢NHÈš Ãiy¤âU¡F« j‹ikia cWâ brŒtJ,

g‹dh£L¡ T£Lwit tY¥gL¤JtJ

v‹W ò¤jhÆuth©L ïy¡FfŸ K‹ it¡f¥g£LŸsd. ïªj ïy¡Ffis

miltâš ã‹j§»ÆU¡F« ïªâahit K‹jŸË ït‰iw miltj‰F¥ gh.k.f.

ghLgL«.

xU tYthd eh£il cUth¡», mo¤js¤âYŸs ciH¡F« k¡fË‹ thœit

nk«gL¤Jtj‰fhf¥ gh£lhË k¡fŸ f£á v‹D« muáaš ïa¡f¤ij cUth¡»,

tÊfh£o ïa¡»tU« jÄÊd¥ nghuhË, k¡fŸ fhty®, kU¤Jt® IahÉ‹ “jÄH®

ghJfh¥ò - jÄH® K‹nd‰w«” v‹D« v©z« braš tot« bgWtj‰F¥ gh£lhË

k¡fŸ f£áÆ‹ nt£ghs®fS¡F “kh«gH«” á‹d¤âš th¡fˤJ bt‰¿bgw¢

brŒa nt©L»nwh«.

ï¤ nj®jÈš mid¤âªâa m©zh âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf¤â‹

jiyikÆyhd v§fŸ T£lÂÆš ïªâa¥ bghJîilik¡ f£á, ïªâa¥

30

bghJîilik¡ f£á kh®¡áÞ£, kWky®¢á âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf«, gh£lhË

k¡fŸ f£á Kjyhdit ïl« bg‰WŸsd.

v§fŸ T£lÂÆ‹ rh®ãš òJ¢nrÇ c£gl eh‰gJ bjhFâfËY« nt£ghs®fŸ

ÃW¤j¥g£LŸsd®.

ït®fS¡F mid¤âªâa m©zh âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf¤â‰F ïu£il

ïiy¢ á‹d¤âY« ïªâa¥ bghJîilik¡ f£á¡F fâ® mÇthŸ á‹d¤âY«,

ïªâa¥ bghJîilik¡ f£á - kh®¡áÞL¡F¢ R¤âaš mÇthŸ á‹d¤âY«

kWky®¢á âuhÉl K‹nd‰w fHf¤â‰F¥ g«gu« á‹d¤âY« gh£lhË k¡fŸ

f£á¡F kh«gH« á‹d¤âY« x¥nghiy (th¡F) mˤJ bt‰¿ bgw¢ brŒa

nt©L»nwh«.

e‹¿

gil¥gh¡f« - ïuhtz‹,

jiyt®, fiy ïy¡»a mÂ, gh.k.f.