1

การเมอง วฒนธรรม และความตกตำ�าของการศกษาไทย

เอกศกด ยกตะนนทน

ตอนท 1

เมอกวาสามสบปทแลวนกเรยนสวนกหลาบทำาหนงสอ ศก“ ” เพอวพากษความออนแอของการศกษาไทย นนคอวาระแหงการตอสเพอเปลยนแปลงสงคม ซงหนงสอดงกลาวกถกโรงเรยนเผาทง และตามมาดวยนกศกษาผตองการสรางสงคมใหดขน จำานวนหนงถกสงหาร เหตทขาพเจาตองร อฟ นเหตการณนขนมา กเพอชใหเหนวา แมแตในเวลานน นกเรยนมธยมหวกาวหนาเหลานนกไมอาจจนตนาการไดวา การศกษาของไทยยงสามารถจะตกตำาลงกวาสภาพทพวกเขาสามารถมองเหนไดในเวลานนอกมาก พดอกแบบหนงกคอ ปญหาของการศกษาไทยทหนงสอ ศก“ ” ตองการวพากษยงไมใชระดบทสดแหงกนบงทการศกษาไทยสามารถตกถง ขณะนตางหากทการศกษาไทยไดตกถงกนบงของความลมเหลวแลว ไมมความไมนาเชอในทางลบใดๆ อกแลวทเปนไปไมไดสำาหรบการศกษาไทย ในเวลาขณะนน ไมมใครจะเชอวามาตรฐานการศกษาไทยจะแพของประเทศมาเลเซย แตนกเปนสงทเราทำาใจใหยอมรบไดไปเรยบรอยแลว แตแลวกมสงทนาเจบปวดยงกวา เพราะมประจกษพยานทชดเจนยงขนเรอยๆ วาเดกไทยยงเรยนสงขนกยงมไอควตำาลง แมนจะเปนการวดทระดบอนบาลและประถมแตกทำาใหตองคดวา หากสงทเปนสาเหตคอตวการอะไรบางอยางทแพรหลายอยในสงคม เชนกระแสบางอยางทางวฒนธรรม สงนนยอม

2

เขาไปอยในการศกษาไทยทกระดบ เมอนกศกษาไทยเรยนจบมหาวทยาลย พวกเขาจะเหลอไอควอยสกแคไหน มใครคนหนงเคยกลาวไววา เราไมตองพยายามทำาใหคนเปนคนฉลาด แคเราพยายามไมทำาใหเขาโง กพอแลว ความพยายามและความตองการทจะแสวงหาปญญามอยแลวในตวมนษยมาตงแตเกด แคเราไมพยายามจะทำาลายมนลงกพอแลว ดเหมอนการศกษาของเราจะประสบความสำาเรจอยางสงในการทำาลายปญญาของผ เรยน

หากคณเฝามองการศกษาของไทย กบการเมองไทยมาตงแตอายสบหาจนถงหาสบอยางขาพเจา คณกจะเรมเชอในสงทคารล มารคซ พยายามจะบอกคณ ทวาอดมการณทางชนชนอยเหนอจตสำานกทางศลธรรม ซงหมายความวาจตสำานกทางศลธรรมเปนสงทถกกำาหนดโดยผลประโยชนทางชนชน รวมทงคณกจะเหนในสงทนตซเชพยายามจะบอก ทวาไมมอะไรในโลกนทจะรอดพนจากเจตจำานงแหงอำานาจ รวมทงจะเหนในสงทเขาบอกเอาไววา ศลธรรมคอการแสดงออกทสงสดของเจตจำานงแหงอำานาจ เพราะคณจะเหนไดไมยากวา สงททำาลายการศกษาไทยมาตงแตสามสบปทแลว ก คอการตอสทางการเมองและการสรางความเปนใหญดวยอำานาจแหงจตสำานกทางศลธรรม กลาวในคำาของมารคซและนตเช สงทพฆาตการศกษาไทยกคอจตสำานกทบดเบอน และศลธรรมทจอมปลอมในสงคมไทย และดงนนจงไมใชเหตบงเอญเลยทการศกษาไทยกาวลงสจดตำาทสด ในเวลาเดยวกนกบทระบบชนชนและวฒนธรรมอปถมภนยมในสงคมไทยกาวขนสจดสงสด

กลาวสนๆ กคอ ความตกตำาทางการศกษาของไทยเกดจากความบาคลงในศลธรรมจอมปลอมของนกการศกษาทงหลาย ทเกดจากชยชนะทางวฒนธรรมของฝายอนรกษนยมในสงคมไทย ซงเรมตนเมอลทธชาตนยม-

3

กษตรยนยม พาประชาชนฝายขวาเขาเขนฆานกศกษาฝายซาย ซงตามมาสการเมองแบบประชาธปไตยครงใบ แลวกตามมาดวยประชาธปไตยเตมใบแบบทผกขาดเฉพาะสำาหรบนายทน แลวกพฒนามาถงประชาธปไตยแบบศกดนา ทฝายขวาเรยกรองหาพระราชอำานาจ และการใชสถาบนกษตรยเปนทางออกของปญหาความขดแยงทางการเมอง ซงกลงเอยในทสดดวยระบบอำามาตยาธปไตย ซงเปนจดททกคนสามารถประจกษไดดวยตนเอง วาประชาธปไตยเปนเพยงคำากลาวอางทไรสาระใดๆ ทงสนในสงคมไทย ในปจจบน สงคมไทยตกอยในสภาวะวกฤตทางการเมอง ทอาจรนแรงพอๆ กบในยค 6 ตลา เรากสามารถมองเหนไดอยางชดเจน ถงการทำางานของจตสำานกทางศลธรรมทบดเบอนของระบบชนชนและระบบอปถมภนยม ซงชนชนกลางและชนชนสงในสงคมไทยไดแสดงจตสำานกของผกดขออกมาอยางชดเจน เพยงแตมอไมสวนหนงของผกดขของยคปจจบนกคอ อดตคนหนมสาวผซงเคยเปนกบฏตอชนชนของตนเอง ผซงรอดชวตมาจากการถกฆาเมอสามสบกวาปทแลวนนเอง

แนนอนวา นกการศกษาทงหลายไมมความตระหนกทชดเจน วาตนเองกำาลงทำางานรบใชตอผกดขในการตอสเพออำานาจทางการเมองของประเทศไทยดงทกลาวมา แตถาเขาคดสกนดเขากคงยอมรบวา ความพยายามสอนศลธรรมอยางบาคลงของพวกเขากคอ การพยายามสรางคนรนใหมใหยอมตาม คลอยตามตออำานาจของผใหญ ซงเปนผปกปอง คมครอง ดแล สรางพนฐานของชวตทมคาใหแกผเยาว ตามระบบอปถมภนยมนนเอง และหากเปนอะไรทนอกเหนอไปจากอำานาจของผใหญ นกการศกษาทงหลายกสอนผเยาวใหเชอฟงตอพวกพองหมคณะ ทงหมดทงมวล กเพอสรางเดกใหกลายเปนสตวเลยงเชองๆ ของสงคม (คอเปนควายโง ใหคนสวมแอก สนตะพาย ลากจง ไปใชงานตามความตองการ) ซงกคอ ความ

4

ตองการทจะทำาลายวญญาณกบฏทมตดตวมาแตกำาเนดของผเยาว และก คอความตองการทจะทำาลายตวตนแทๆ ทเปนปจเจกของผเยาวไปเสยใหหมด แลวใสตวตนทางสงคมตามแบบทผมอำานาจในสงคมตองการเขาไวแทน จงไมเปนเร องยากเลยทนกการศกษาผบาคลงศลธรรมทงหลาย จะมองเหนวาตนเองกำาลงสานตอเจตนารมณของคนชนกลางและชนชนสง ทฆานกเรยนนกศกษาเมอสามสบปทแลว หรอถาทำาเปนสวนตว กทำาออกไปดวยแรงขบของความกระหายอำานาจทซอนลกอยในจตใจของตนเองนนเอง เพราะถาไมใชดวยการสมรรวมคดกบชนชนสง หรอดวยแรงขบจากจตใตสำานกของตนเอง เขากนาจะตระหนกรดวยปญญาเองวา การสอนศลธรรมจกตองมขอบเขตทไมเขาไปทำาลายตวตนทางจตวญญาณของผเยาว เพราะมฉะนนแลวเขากจะละเมดตอหนาทของเขา ทจะเปนผสรางปญญาและสรางฐานของชวตทดใหแดผเยาว เพราะดวยมโนธรรม และสำานกแหงความเปนคร เขาควรจะรวา ผทถกทำาลายจตวญญาณกจะถกทำาลายพลงทางปญญาไปดวยเชนกน

ถานกการศกษาทงหลายคลางแคลงใจวาตนคอผทำาลายจตวญญาณ และทำาลายปญญาของคนรนใหมจรงหรอ กขอใหพจารณาดวา การศกษาไทยในสมยของ มล.ป น มาลากล และสมยของทานทงหลายผซงกำาลงเปนครอยในเวลานนน ตางกนอยางไร โดยขาพเจาขอถามเพยงแควา เกดอะไรขนกบคำาขวญทางการศกษาทวา ปญญาคออาวธ“ ” ความรทำาใหองอาจ“ ” และคำาขวญอะไรอนๆ อกมากมาย ท มล. ป น พยายามสรางใหเกดเปนความจรงขนในเดกไทย คำาตอบกคอ ดวยเหตแหงการตอสทางการเมองทกลาวมา คำาขวญเชนนถกโยนทงไปเพราะขดกบความตองการของผชนะ เขาไมตองการใหเดกมปญญาไวเปนอาวธตอสกบผใหญ และเขาไมตองการใหเดกมความทะนงองอาจกลาหาญ เขาตองการใหเดกเรยนรแบบอาศยแค

5

ความจำา และไมตองเขาใจ เพราะแคนนกพอเอาไวใชงานไดแลว เขาตองการใหเดกหวออน วานอนสอนงาย เคารพนอมนอมตอผใหญ และมบคลกแบบเดยวกบทาส ทไหว ไหว และไหว เขาไมสนใจวาจตวญญาณของเดกทถกทำาใหเปนทาสเชนน จะเจบปวดขนาดไหน นกการศกษาในยคสมยแหงชยชนะของชนชนสงจงใชทกวชาทตนสอนเปนเคร องมอรบใชตอความปรารถนาของตน ใชศลธรรมจอมปลอมหลอกใหผเยาวเปนทาสตอผมอำานาจและหมคณะพวกพองในสงคม ทรมานเดกดวยการสอนสมาธ ตงแตอนบาลถงมหาวทยาลย และบาคลงถงขนทบงคบนกเรยนเขาวดปฏบตธรรม 7 วน บงคบใหเดกประถมตนไหวเดกประถมปลาย ทงนกเพอทำาลายตวตนของเดกใหถงทสด ชปายวา การไหวคอวฒนธรรมอนงดงามของ“ไทย” เปนคนไทยตองไหว“ ” สมาธทำาใหเกดปญญา“ ” ทงททจรงตองการทจะทำาใหเดกหยดคดและฝกการยอมตามอำานาจ ใชการลางสมองทกวถทาง ทจะทำาใหเดกเชอวา อยดวยตวคนเดยวไมได ตองพงพาอาศยผอน ปลกฝงวฒนธรรมชนชนทผนอยตองพงผใหญวาคอศลธรรม แสรงทำาเปนลมเสยวาพระพทธเจาสอนวา ตนเทานนทเปนทพงแหงตน การทองอาขยานเพอใหเกดความรกและซาบซงในความงามของวรรณศลป กถกโยนทงแลวใหทองกลอนราคาถกสอนศลธรรมทไปหาเอามาจากในวดแทน ถาทงหมดนไมใชการทำาลายตวตนทางจตวญญาณของคนรนใหม แลวมนคออะไร ทจรงแลวความบาคลงของครทสอนศลธรรมกนจนไมร จกขอบเขตเชนน กคอผลของชยชนะทางวฒนธรรมของระบบอนรกษนยม ท สมพนธกบชยชนะทางการเมองของชนชนสง ซงอาศยจตสำานกทางศลธรรมทบดเบอนเปนเคร องมอนนเอง ดไดจากการสถาปนาวนพอวนแมแหงชาต การจดพธกรรมอนใหญโต แลวบงคบใหเดกทงประเทศยนตากแดดเปนชวโมง แบบภาระของความรสกกตญญทชนชนกลางมตอชนชน

6

สงในสงคม ความบาคลงในศลธรรมจอมปลอมเชนนน ำาพามาสการสถาปนาแมกระทงวนงดดมสราแหงชาต ถาดำาเนนตอไปอก เรากจะมวนถ อศลแปดแหงชาต วนงดเสพเมถนแหงชาต ในท สด นค อกระแสวฒนธรรมอนรกษนยม ซงทำาใหครบาอาจารยทงหลายกลายเปนนกสอนศลธรรมจอมปลอมของสงคม พรอมกบการเปนผทำาลายจตวญญาณและพลงทางสตปญญาของนกเรยน.

ตอนท 2

เพอใหเหนวาการสอนศลธรรมทจะไมทำาลายจตวญญาณของเดกเปนอยางไร ขาพเจาขอแยกใหเหนวาศลธรรมสามารถแบงออกเปนไดเปนสองแบบ คอ ศลธรรมแบบอำานาจนยม และศลธรรมแบบเสรนยม ผถอศลธรรมแบบแรกจะมความเชอวา หากมเจตนาทดงามเสยแลวกสามารถใชวธการทเลวราย ซงหมายถงการทำาใหกลว การขมข การบงคบเอาดวยอำานาจ ดวยอาญาการลงโทษ ดวยเจตนาทดสงเหลานยอมทำาได ผถอศลธรรมแบบทสองเชอวา ศลธรรมตองเกดขนบนพนฐานของความรสกถงการมเสรภาพอยางสมบรณเทานน หมายความวา ศลธรรมตองเกดขนจากการเลอกของเจาตว อยางทไมมอำานาจของสงภายนอกใดๆ ทงสนมาบงคบ ดงนนวธการทเปนความรนแรงใดๆ กตามเปนสงทยอมรบไมไดทางศลธรรม การใชนรกสวรรค คกตะราง และการลงโทษ และความกลวไมวาจะในรปแบบใดๆ มาใชบงคบคนใหทำาความด คอศลธรรมแบบอำานาจนยม ในขณะทศลธรรมแบบเสรนยม มองวาศลธรรมตองมาจากความรกความเมตตาทบคคลมตอผอนแตเพยงประการเดยวเทานน ความเชอเชนนปฏเสธอำานาจทกประการ เพราะความรกและความเมตตาเปนสงทไมมอะไรจกบงคบให

7

เกดขนได ยกเวนแตจากธาตแทแหงความดงามของตวเอง ความคดแบบแรกคอการเชอวาเดกเกดมาพรอมกบความชวรายแบบเดรจฉาน จะกลายเปนมนษยทดงามขนมาไดกดวยการยอมตนอยใตอำานาจของสงทมความดงามยงกวาเทานน ความคดแบบทสองเชอวาเดกเกดมาพรอมกบความดงาม แตท กลายเปนเดรจฉาน หรอดราวกบเป นเดรจฉานไปกเพราะธรรมชาตฝายดในตวถกปดบงไวดวยอะไรบางอยาง นกศลธรรมแบบแรกจะคดวาตนเองมความดเหนอเดก และจะตองเอาความดทตนมอยนนใสเขาไปในตวเดก และเดกจะตองเคารพบชาเชอฟงตนและผทตนเคารพบชา ผซงตนเหนวามความดเหนอตน และตนเองกไดความดมาดวยการเคารพบชาเช อฟงผนน ดงนน สำาหรบนกศลธรรมแบบน ค ำาวา ความเคารพตนเองจงเปนคำาพดทเขาไมสามารถเขาใจไดเลย และศลธรรมกเปนเร องของการสอสารทางเดยว เพราะผทยงไมมความดหรอมความดอยนอย ยอมไมมสงใดมาใหโตเถยง หรอขดแยง กบผทมความดเหนอกวาได

ศลธรรมแบบอำานาจนยมจงจะมาพรอมกบ ความเชอวาตนเองมความร และมปญญาเหนอกวาผอน ควบคไปกบทมความดเหนอกวา และดวยเหตเชนนนจงมสทธทจะปกครองผทมความดและปญญาทตำากวา โดยอาศยเครองมอใดกตามทจะพาไปสสภาวะทตนตองการ ไมวาจะเปนการใชอำานาจ อาญา การขมข การหลอกลวงใหเชอ การหลอกใหกลว นกศลธรรมแบบนเชอวาเมอมเจตนาดเสยแลว วถใดๆ กยอมถกตองทงหมด แมวาจะเปนวถทเขาไปลดทอนตวตน ความสข และจตวญญาณของผอนกตาม

นกศลธรรมแบบทหนงนน เปนมนษยทเชอในความดแบบทคาลน ยบราน อธบายไววา พรอมทจะควกดวงตาขางหนงออก และตดแขนขางหนงของตนทง เพราะเหนวา การมตาสองขางทำาใหถกยวยวนไปในทางชวไดงายขน และการมมอสองขางทำาใหมเคร องมอทจะทำาชวไดมากขน ดงนน

8

เพอความดและความบรสทธทเหนอกวา มนษยควรลดทอนตวเองลง และเพอความดความบรสทธของคนทเรารก เรากควรชวยเหลอลดทอนตวตนของเขาลงดวย นกศลธรรมแบบทสองจะไมเชอวามนษยควรจะถกลดทอนปญญาหรอสงอนเปนศกยภาพ หรอความสามารถใดๆ ทงสนไมวาจะดวยเหตผลใดๆ

ศลธรรมแบบทหนงจงเปนศลธรรมทแขงกราว ในขณะทศลธรรมแบบทสองนนอาศยความออนโยน นกศลธรรมแบบแรกจะเอาแตพร ำาพด และจะพดในทกอยางทจะกนไมใหเกดการทำาผด และเมอเกดความผดกจะอาศยการลงโทษเพอใหกลวและไมทำาผดอก แตนกศลธรรมแบบทสองจะคอยดอยหางๆ ไมคอยพร ำาบอก ยกเวนแตสงทอนตรายจรงๆ และหากเกดความผดกใชการเตอนสต และจะยอมใหเดกๆ เรยนรความถกผดดวยตวของเขาเอง หากความผดนนไมใชการกาวลวงละเมดใครอยางรนแรง และจะถอวาเดกควรเรยนรความถกผดบนพนฐานของความเปนจรงของโลก บนกฎของการเปนเหตเปนผลแบบวทยาศาสตร บนความรสกทางจตใจตามธรรมชาตของความเปนมนษย ไมใชบนความเชออนงมงายในสงเหนอโลกเหนอธรรมชาตใดๆ ทงสนทงมวล

นกศลธรรมแบบอำานาจนยมจะเปนผทยดถอในความศกดสทธ การลวงละเมดไมไดของสงทตนคดวาใหความดงามทางศลธรรม และใหฐานของชวตทดงามแกตน ดงนนเขาจะบชาในตวบคคลราวกบเทพเจา และจะพยายามทำาใหมนษยทเขาบชากลายเปนเทพเจา เปนพระเจา ผมความดงามทสมบรณ และมความรอยางสมบรณ ความดสำาหรบเขากคอสงทเทพเจา หรอพระเจา หรอสงทเปนเทพเจาในรางมนษย เจตนาใหเขาปฏบต เขาจะไมรวา แททจรงแลว สงทเขาตองการในจตใตสำานกของเขากคอ การทเทพเจานนจะมอำานาจเหนอสงตางๆ อยางสมบรณ และใชอำานาจนนดลบนดาลให

9

เขาไดในสงทเขาปรารถนา ดงนน เขาจะมองโลกแบบขาวดำา คนดกดอยางสมบรณ คนชวกชวอยางสมบรณ และถาเขาเรมหมดหวงเพราะเหนวาโลกนมความชวมากเหลอเกน เขากอยากใหมอำานาจอะไรบางอยางมาลงโทษ ทำาลายลางมนษยไปเสยใหหมด แลวคอยใหเทพเจาสรางโลกทดกวาเดมขนใหม เขาจะมองโลกในแงราย ไมเชอวามนษยปถชนอยางเราๆ จะสามารถรวมกนสรางโลกนใหดงามขนได โดยไมตองอาศยเทพเจาใดๆ เขาจะมทศนะทปด และจะไมสามารถเขาใจไดเลยวาทำาไมมนษยบางคนทเขาตดสนวาชว เพราะฝนตอมาตรฐานทางศลธรรม หรอตอกฎระเบยบของสงคม กลบสามารถทำาความดหลายๆ อยางทเขาเองไมสามารถบงคบใจตนใหทำาได

นกศลธรรมแบบเสรนยมจะมจตใจทเปดกวาง แสวงหาปญญาเพอใชเขาใจความดใหลกซงยงๆ ขนไป เขาพรอมทจะถามอยางโสเครตสวา สงทดงาม ดเพราะเปนสงทเทพเจาปรารถนา หรอ เทพเจาปรารถนาในสงทด เพราะมนเปนสงทดงามดวยตวของมนเองอยกอนแลว ดงนนเขาจะไมยดตดในตวบคคล และจะไมปรารถนาใหมนษยทเขารกและนบถอกลายเปนเทพเจา เขาจะรวาคนทเขารกสามารถทำาสงผดได และในทสดแลว นกศลธรรมแบบเสรนยมจะกลายเปนผทนบถอตนเองสงสด แตกตระหนกอยเสมอวาตนไมใชผทดงามอยางสมบรณ และไมมวนเปนผทรในสงตางๆ อยางสมบรณ เขาจะยอมใหคนอนโตเถยง พรอมจะยอมรบในความผดพลาดและความไมดของตนเองได เพราะรวาในความเปนมนษยนน ทกคนมความดและความไมดอยในตนเองเหมอนๆ กน และพรอมทจะใหคนอนชความผดพลาดในวธคดของตนเอง เขาจะมองโลกในแงดวา ดวยการชวยกนมองหาสงทผด มนษยจะรวมกนสรางโลกใหดกวาเดมได เขาจะไมเชอวา การลงโทษคอวธทจะแกคนเลวใหกลายเปนคนด และเขาจะไมเชอวาการ

10

ควบคมบงคบ คอการปองกนไมใหคนดกลายเปนคนเลว แตเขาจะเชอวาความดเกดจากการปลอยใหตวตนและจตวญญาณของผคนเตบโตไปอยางอสระ แตกตองเปนอสระทรจกเหตรจกผล มใชการไดทกอยางตามอำาเภอใจอยางไรเหตผล นกศลธรรมแบบน เมออยกบตนเอง เขากจะเคารพตนเองสงสด และเมออยกบผอน กจะเคารพผอนเทาๆ กบทเคารพตนเอง และเขาจะเหนความเคารพในระหวางมนษยเปนสงทตองเกดขนทงสองทาง และตองเปนไปอยางเสมอภาคเทาเทยมกนในทกๆ ดาน แมในระหวางผใหและผรบ พอแมกบลก ครกบศษย พระกบฆราวาส ผปกครองกบผอยใตปกครอง และนคอความแตกตางทส ำาคญทางวฒนธรรม เพราะนกศลธรรมแบบเสรนยมจะเชอมนในหลกการของระบอบประชาธปไตย ในขณะทนกศลธรรมแบบอำานาจนยมพรอมทแสดงออกมาอยางเปดเผยวาเขาเชอมนในระบบชนชน เพราะสำาหรบเขาแลว มนษยแตกตางในปญญาและคณธรรม ดงนนยอมไมมทางเสมอภาคกนในเกยรตศกดศร ความดงาม และคณคาของความเปนมนษย.

ตอนท 3

ความผดพลาดของนกการศกษาไทยทเกดจากจตสำานกทางศลธรรมแบบอำานาจนยม เปนสงทตองอาศยทฤษฎจตวเคราะหมาขดคยหาทมาของปมของความกระหายอำานาจ ทเขาไปซอนอยในจตใตส ำานก แตปมในจตใตสำานกทสรางปญหานน กจะมความคดในระดบจตสำานกทผดพลาดมารองรบ ซงกคอจะทำาใหเกดเปนผลผลตคอความคดทางปรชญาทผดๆ ในสวนนเจาตวจะรถงปรชญาของตนเอง แตจะไมรวาผด ดงนน ขอใหเรา

11

มาดปรชญาการศกษาของสงคมไทยกนใหด วาเกดความผดพลาด และถกบดเบอนไปอยางไรบางในปจจบน

หวใจของปรชญาการศกษา ไมวาในสงคมไหน กคอคำาวาความรคคณธรรม เพราะการศกษากคอการถายทอด และการสรางความเขมแขงใหกบตวความร และคณธรรมในสงคม ทฤษฎการศกษากคอความคดทกประการทเรามเกยวกบวธในการทำาสงดงกลาว ศาสตรและศลปะในเร องของความรดเหมอนจะเปนสงทสรางสมขนไดไมยาก แตสำาหรบเรองทของคณธรรมกลบตางไปอยางมาก แนนอนวาทกๆ สงคมไมมความคดทเปนระบบในเรองหลงน (ยกเวนสงคมทกาวหนาทางปญญามากๆ) และนกการศกษากจะใชสามญสำานกทวๆ ไป ซงอาจไดมาจาก ศาสนา จารตประเพณ ญาณทศนะสวนบคคล ซงกคอสงทอาจเรยกวา ปรชญาความคดสวนบคคล

ไดกลาวแลววา ในสมย มล. ป น มาลากล การสอนคณธรรมมความระแวดระวงทจะไมใหศลธรรมเขามาทำาลายจตวญญาณของนกเรยนจนเกนไป นคอสามญสำานกของชวงเวลานนวา การสอนศลธรรมตองมขอบเขต มความพอดพองาม ไมใชสอนอยางพร ำาเพรอ ทมแตจงนนจงน อยานนอยาน มแตคำาสง คำาหาม จนกลายเปนความใจแคบบาอำานาจของครไปในทสด และถาเปนเชนนน กแสดงปรชญาทผดๆ ทเหนวา คณธรรมสำาคญเหนอกวาปญญาความร และทำาใหการสอนคณธรรมกลายเปนตวทำาลายปญญาความร อยางนอยทสดกทำาใหเสยเวลาทควรจะใหความรไปกบเรองของศลธรรมจนเกนพอด

แตเปนไปไดไหมทเราจะใหเวลากบการฟมฟกตวปญญาความร จนเกดผลเสยตอคณธรรม คนทไมใครครวญใหดอาจจะคดวา นกเปนปรชญา

12

ทผดอก เพราะเปนการเหนไปวา ปญญาความรส ำาคญกวาคณธรรม เขาอาจจะบอกวาสามญสำานกบอกเขาวา ของสองอยางนตองสำาคญเทาๆ กน แตทจรงแลวในสงคมพทธแทๆ เราควรรวา นไมใชปรชญาทผดอยางแนนอน เพราะศาสนาพทธคอศาสนาแหงปญญา ฉะนนสามญสำานกของคนทพดเชนนนมไดมาจากศาสนาพทธ แตมาจากความกระหายอำานาจในจตใตสำานกของเขาเองตางหาก ศาสนาพทธนยามมนษยวาคอสตวทมปญญา มจตใจสง รดชวไดดวยตนเอง ดงนนตามนยามน มนษยไมจำาเปนตองไดรบการสงสอนวาอะไรถกอะไรผด การสงสอนทางศลธรรมควรเปนอยางมากทสดกเพอเตอนสต อยางทไดเคยกลาวมาอยางละเอยดแลว ซงกคอพอใหเกดสต ไมปลอยใหรกโลภโกรธหลงมาปดบงปญญา ดงนน การทพทธศาสนาเปนศาสนาของผรผตนผเบกบาน จงสอดคลองกบปรชญาการศกษา ทเหนปญญาเปนสงทสงคาทสดอยางแนนอน และเปนไปไมไดเลยวาการใหเวลาทงหมดกบปญญาความร และเจยดเวลาใหกบการสอนศลธรรมเทาทจำาเปน จะเปนปรชญาทผด

แตแมจะดเหมอนวาเปนไปได ทเราจะสรางทฤษฎทางการศกษาจากพทธศาสนา โดยเปนทฤษฎทจะอธบายวาการพฒนาปญญาอยางอสระจะพาไปสการพฒนาคณธรรมในฐานะผลลพธ แตเอาเขาจรงๆ แลว การพงพงพทธศาสนาในการสรางทฤษฎทางการศกษา กกลบมอนตรายทจะทำาใหหนกลบไปใหความสำาคญกบศลธรรมเหนอกวาปญญาอกจนได เพราะหนาทหลกของศาสนาคอการใหคำาอธบายทสมบรณสนสดตอความถกตองดงามทางศลธรรม และการใหความสำาคญสงสดกบการหลดพนสวนตน ซงจะเปนการทงปญญาทางโลกไปในทสด และอนทจรงแลว ตอนนกดเหมอนวา เรากมปรชญาการศกษาแบบพทธ ทเนนศลธรรมและการหลดพนจากโลกจรงๆ คอเปนปรชญาการศกษาแบบทเหนไปวา การศกษาของฆราวาสก

13

ควรจะจดในแบบเดยวกบของสงฆ คอใหมทง ศล สมาธ ปญญา ซงกมคำาถามวา ในทงสามอยางนอะไรคอสงทเปนแกนแทกนแน และทำาอยางไรการยดเยยด ศล กบ สมาธ เขาไปเขาไปในโรงเรยน จะไมเขาไปทำาลายปญญาของนกเรยน แตปญหาหลกๆ กคอ การเอาอดมคตชวตทางศาสนาแบบสงฆ มายดเยยดใหเปนอดมคตในชวตของเดกเปนสงทถกตองแลวหรอ ซงกตองตอบวาถกในสายตาของนกศลธรรมแบบอำานาจนยมอกเชนเคย

ในเมอแมแตพทธศาสนากยงแฝงอนตราย ทจะตกเปนเครองมอของนกศลธรรมแบบอำานาจนยมเชนน ในเรองของความรและคณธรรมเราจะมมรดกอะไรอนใหหนไปหาอกบางไหม ผมไมรจกงานทางปรชญาตะวนออกทมนยสำาคญตอปญหาของเราในเรองนอกเลย แตในปรชญาตะวนตก มงานทตรงกบปญหาทสด ซงตกทอดมาจากยคกรกโบราณ ชอวา เมโน“ ” (Meno) ซ งเป นการสนทนาของเมโนก บโสเครต ส ในหวเร องท ว าคณธรรมเปนสงทสอนกนไดหรอไม ซงโสเครตสไดแสดงเหตผลวาความร คอหวใจของคณธรรม และความรและคณธรรมเปนสงทสอนไมได แตกเปนสงทเรยนรได ดวยการคดพจารณาไตรตรองตรวจสอบของตนเอง ซงมนยวาครไมใชผสอน แตคอผตงคำาถาม เพอชวนใหผเรยนคดจนเกดความรขนดวยตนเอง

งานชนนเปนวรรณกรรมทเปนตนกำาเนดของทฤษฎการเรยนการสอนแบบ วธการของโสเครตส “ ” (Socratic method) ทรจกกนทวไปในวงการศกษาตะวนตก หรอทรจกกนในวงการปรชญาวา วพากษวธ“ ” (dialectics) และรจกกนในวงการอดมศกษาปจจบนวา การเรยนการ“สอนแบบวพากษวจารณ ” (critical thinking) ซงเปนศาสตรทไดรบการรองรบดวยการศกษาคนควาของนกจตวทยาแนวพทธปญญานยม

14

(cognitive psychology) ในแขนงของกระบวนการแกปญหาปลายเปด (open-ended problem-solving) ซงมองวา ความคดวพากษวจารณเปนขนตอนสงสดทางภมปญญาทวไปของมนษย และมการศกษาคขนานไปกบพฒนาการของการใชเหตผลทางศลธรรมตามทฤษฏของโคลเบรก (Lawrence Kohlberg) ดงนนญาณทศนะของโสเครตสจงเปนการหยงเหนความเปนจรง กอนหนาการเกดขนของความรอยางเปนระบบของวทยาศาสตร เหมอนอยางทไพธากอรสมองเหนความสมพนธระหวางคณตศาสตรกบลกษณะทวไปของโลกและจกรวาล กอนทจะมกฎทางฟสกสมาพสจนยนยน และยงถาเราอานงานชนนเชอมกบงาน อพอลโลจ และยไทโฟร เราจะเหนความตรงกนของปญหาเร อง ปญญา การเมอง คณธรรม อำานาจ ระหวางสงคมไทยปจจบน กบสงคมกรงเอเธนสในยคของโสเครตส ไดอยางชดเจน ซงจะเปนบทเรยนถงความผดพลาดของเราทดทสด นาเสยดายทมรดกทางวฒนธรรมทสงคาของตะวนตกน ไมเคยไดชวยเยยวยาสงคมไทย เพยงเพราะเหตทคนไทยออนแอในการคดเหตผลทางตรรกตามแบบของวชาปรชญา ฉะนน ขอใหเรามาเรยนวชาปรชญากนสกนด

เมอเมโนเรมตนถามคำาถามวาคณธรรมเปนสงทสอนกนไดหรอไมนน โสเครตสกบอกวากอนทจะตอบคำาถามนเราควรจะบอกใหไดเสยกอนวา คณธรรมคออะไร เราทกคนคงคดเหมอนเมโนวาน เปนเรองงายๆ แตขอรบรองวา ไมมนกการศกษาคนไหนทกำาลงสอนศลธรรมอยางเปนบาเปนหลงอยในสงคมไทย จะตอบปญหานได เพราะโสเครตสกำาลงถามหานยามของคณธรรม ซงการสรางคำานยามเปนปญหาทางปรชญาทยงยาก เพราะจะตองไมใหมคำาทกำาลงถกตงคำาถาม มาปรากฏอยในคำาทใชนยาม รวมทงจะตองไมนยามใหวนเปนวงกลม หรอถอยหลงไมรจบ คอนยามไปสค ำาทยง

15

ตองนยามตอไปอกเร อยๆ เมโนนนเร มตนดวยการคดวาตนเองรจกคณธรรมเปนอยางด แตเมอถกถามถงนยามกไดแตใหตวอยางของกรณเฉพาะของคณธรรมขอตางๆ ไปเร อยๆ ตองใหโสเครตสตะลอมอยนาน กวาจะพอสรปไดวา คณธรรมคออำานาจ หนทาง วถแหงการปฏบต ทจะพาตรงไปสการครอบครองในสงทด มคา นาปรารถนา และตรงนเองทโสเครตสชใหเหนวา การกระทำาทกอยางของมนษยยอมเปนไปเพอการบรรลในสงทตนปรารถนา และถามนษยเขาใจผดวาสงทเปนโทษตอตนเองเปนสงทด มนษยกจะแสวงหาในสงทเปนโทษตอตน จงไมมมนษยคนไหนททำาชวพรอมกบทรวามนชว ความชวคอการทไมรวาสงทเปนคณตอนนคอโทษในภายหนา ดงนนคณธรรมจงตองอาศยปญญาเปนเครองชนำา และปญญาทสำาคญทสดของคนแตละคนกคอ การรวาอะไรคอสงทมคานาปรารถนาทสดสำาหรบตนเองอยางแทจรง ซ งใหใครมาตดสนใหไมได ดงนน ความรทสำาคญทสดสำาหรบมนษยจงเปนสงอนใดไปไมไดนอกจาก การรจกตนเอง เปนทมาของคำาสอนของเขาทวา ชวตทมคาคอชวตทตรวจสอบตนเองอยเสมอ วาสงทฉนกำาลงแสวงหานนเปนสงทมคานาปรารถนาจรงหรอไม (ขอใหอานสวนนชาๆ นะครบ)

สวนคำาถามทวาคณธรรมสอนกนไดหรอไมนน โสเครตสยกตวอยางรฐบรษทเปนทรกของชาวเอเธนสหลายคนทเป ยมไปดวยคณธรรมแตกลบไมสามารถสอนคณธรรมทตนมใหบตรได ทงทสอนทกษะศลปะวทยาการอนใหไดมากมาย ยอมเปนเหตผลทเพยงพอทจะแสดงแลววาคณธรรมไมใชสงทจะถายทอดและสงสอนใหแกกนได ยงไปกวานน ตวปญญาความรแทๆ กเปนสงทสอนถายทอดใหแกกนไมไดเชนเดยวกนกบคณธรรม เพราะสำาหรบโสเครตสแลว ปญญาความรไมใชการมขอมลความจำา หรอการมทกษะทไดมาจากการฝกฝน เลยนแบบ ทำาตามกนไป แตเปนความเขาใจ

16

อยางแทจรงในเร องหนงๆ จนสามารถแกปญหาทไมเคยแกมากอนได ดงนนจงเปนเร องของการนำาเอาเหตผลทกๆ ดานทเกยวของกบเร อง เขาไปคดพจารณาไตรตรองจนแตกฉาน สามารถมองเร องราวความเชอมตอ ความเปนเหตเปนผล ในทกแงทกมมทเกยวของกบตวปญหาทศกษา โสเครตสใหตวอยางจากการแกปญหาทางเรขาคณต เชน ทำาอยางไรจงจะสรางรปสเหลยมจตรสทมพนทเปนสองเทาของพนทเดมได คำาตอบกคอ ใชเสนทแยงมมเปนหลกของการคด การแกปญหานไดคอการรทฤษฎบทหนงของยคลด เขาทำาใหเมโนเหนวาทาสของเมโนเกดความรในทฤษฎบทดงกลาว ไมใชดวยการบอกเลาถายทอด แตดวยการถกกระตนใหคดอยางหนกดวยคำาถามและการตรวจสอบวธการคดอนๆ ทผดพลาด

โสเครตสใชอปมาอปมยบอกเราวาการตงคำาถามเปนการตรงสงทจบไมมนคนไมตายใหอยกบท ไมใหสงทเราตองการ วงหลบลหนหายไปจากเรา แตถาพดแบบตรงไปตรงมากคอ การเปลยนสงทเปนเพยงแคความคดเหนใหกลายเปนความร และถาพดแบบวทยาศาสตรกคอกระบวนการของการหาพยานหลกฐาน เพอมาหกลาง หรอมายนยนขอสนนษฐานตางๆ ของเรานนเอง และนยามของความรกคอ ความคดเหนทสามารถตอบขอโตแยงซกถามทกประการ ไดอยางไมเหลอขอใหตองสงสย ดงนน การตงคำาถามตรวจสอบจงเปนหวใจของการเกดปญญาความร ความคดเหนนนเปนสงทมนษยทกคนไดมาดวยสงทเขาเรยกวาญาณทศนะหรอการหยงเหนภายใน ซงปจจบนเราเรยกวาการจนตนาการตงขอสนนษฐาน หรอการเดาแบบมเหตผล ซงเปนสงทยงไมมคาอะไรอยางแทจรง จนกวาจะผานกระบวนการตงคำาถามตรวจสอบ จนทำาใหเราเขาใจมนในทกแงทกมม เหนจรง และไมเหนพยานหลกฐานใดมาขดแยง ปญหาของคนทวไปกคอ พอเกดความคดเหนในเร องใดเร องหนงขนมา ทพอสมเหตสมผล น ำาไปตรวจสอบนดๆ

17

หนอยๆ กรบหลงยดวาเปนความร กลายเปนพวกทไมรจรงแตคดวารไปหมด โสเครตสมกไมยอมพดวาตนเองรอะไร แตในบทสนทนากบเมโนนเขายอมยนยนวา เขารวา ความรและความคดเหนเปนของคนละอยางกนอยางแนนอน

ในการสนทนาเรองคณธรรมน มบคคลชออนตสรวมอยดวย พอโสเครตสพดพาดพงถงรฐบรษของชาวเอเธนสอนตสกโกรธ และกลาวหาวาโสเครตสชอบกลาวรายใหคนอนเสอมเสย แลวกเดนจากไปพรอมทงกลาวอาฆาตแคนไว ท งเมโนและอนตสแสดงความสนใจตอการทจะสอนคณธรรมใหผอน แตกนยามคณธรรมไมได แสดงวาไมไดเขาใจธรรมชาตทแทจรงของคณธรรม เหมอนเชนนกการศกษาไทยผบาคลงตอการสอนศลธรรมทงหลาย ซงถานยามไมไดกแสดงวา เขาใจยงไมจรง (แตไมรตว) แตทกคนกยงอยากจะสอนความดใหคนอน ถาเชนนนเขาเอาอะไรมาใชสอน สามญสำานกกระมง หรอไมกการดลใจจากเทพเจา สงศกดสทธ อนตสกเปนเชนนน เขาเหนรฐบรษเปนแรงบนดาลใจทางคณธรรม จงเกดความปรารถนาทจะใหมนษยกลมนนกลายเปนเทพเจา ผซงมความดงามอยางสมบรณ ซงแสดงวาเขานนแอบซอนความกระหายทจะใหมเทพเจาผทมอำานาจทจะดลบนดาลสงทเขาตองการ การทโสเครตสไปชในสงทมนษยผนนทำาไมได จงเปนการฉดเทพเจาองคนนๆ ใหกลบลงมาเปนมนษยธรรมดาๆ เขาจงยอมรบไมได ในระดบความตองการทางจตใตส ำานกแลว เขากำาลงอาศยศลธรรมเปนเคร องมอในการทำาลายปญญาของผคนเพออำานาจทางการเมอง เพราะในทายทสดแลว เขาไดกลายเปนผนำาพรรคประชาธปตย ซงมความเปนประชาธปไตยเพยงแคชอ และเขาตองการยตจตสำานกในการตงคำาถามตรวจสอบของพลเมอง และเหนโสเครตสเปนแหลงกำาเนดของจตสำานกดงกลาว จงกลาวหา โสเครตสวาทำาใหคนหนม

18

สาวเสอมเสยทางศลธรรม ไมเชอฟงพอแม ไมเคารพนบถอเทพเจา และใชกำาลงฝายอนรกษนยมในเอเธนส รวมหวกนตดสนประหารชวตโสเครตสเสย เหมอนทฝายอนรกษนยมในสงคมไทยใชศลธรรมรวมหวกนตดสนประหารชวตคณภาพทางการศกษาของไทยเสย ดวยการทำาใหการศกษาเปนทาสรบใชของศลธรรมจอมปลอม ทงหมดกเพออำานาจทางการเมองของฝายอนรกษนยม

โสเครต สยอมรบว า คนเราได ความค ดเร องความด มาจากกระบวนการทเหนอกวาทจะอธบายไดตามปกตธรรมดา ซงในทสดเรากจะโยนใหเปนเร องของสงเหนอธรรมชาต เชน เราอาจจะพดวา เราไดรบแรงบนดาลใจมาจากคนทมความดเหนอกวาเรา เชน จากรฐบรษ และรฐบรษกอาจไดรบแรงดลใจตรงๆ จากเทพเจา ผเปนแหลงทแทจรงของความด แตสำาหรบปจจบน เมอเรารจกทฤษฎจตวเคราะหแลว เรองเชนนกเปนอนจบไป แตประเดนของโสเครตสกคอ ไมวารฐบรษจะแสดงความเปนผมคณธรรมทสงสงเพยงไร มนกเกดจากแรงดลใจทสงเทานน แรงดลใจทางคณธรรมไมวาจะสงเพยงไรกไมไดประกนวามนคอความถกตองดงามอยางแทจรง มนยงสามารถผดพลาดไดเสมอ และจะมคาจรงๆ กตอเมอถกตรวจสอบอยางละเอยดถถวน เชนเดยวกบความคดเหนทไดมาจากการหยงเหนเองภายในของแตละบคคล ทจะตองถกตรวจสอบจนกลายเปนความร ตามทฤษฎจตวเคราะหนน ซปเปอรอกโกทเปนแหลงของศลธรรมของเรา มสวนกำาเนดทสำาคญมาจากปมความหลงรางกายของตนเอง และปมความกระหายอำานาจ ฉะนนเปนเรองธรรมดามากทเราจะมศลธรรมทผดๆ ฉะนนขอใหเรามาเรยนรวชาปรชญาตอกนอกสกนด

ในการอภปรายตอนแรกในเมโนวาดวยธรรมชาตของคณธรรม มการอาศยตวอยางของคณธรรมของบคคลหลายๆ สถานะ และมการเสนอวา

19

คณธรรมเกยวพนกบอำานาจในการปกครองคนอน ซงโสเครตสพยายามวเคราะหใหเหนวาเมอเปนความสมพนธระหวางบคคล คณธรรมทมความสำาคญสงสด และจะตองเขาไปควบคมคณธรรมอนๆ ทงหลาย คอความยตธรรมหรอความเทยงธรรม ซงปจจบนเรากจะรบรในระดบรฐวาคอหลกแหงนตธรรม และในระดบของความคดของปจเจกมนคอพฒนาการทางศลธรรมขนทสงทสดตามทฤษฎของโคลเบรกตามทเขาใจกนอยในยคตน แตในการสนทนากบยไทโฟรในขณะทเขารอขนศาล เมอถกอนตสกลาวหาวาทำาใหคนหนมเสอมเสยนน โสเครตสกลบตรวจสอบอยางละเอยดถงความสมพนธทางตรรกระหวางความถกผด ความยตธรรม และเปนศลธรรมทบรสทธสะอาด และเขาพยายามจะบอกยไทไฟรวา คณธรรมแหงความยตธรรมนนยงไมใชสงเดยวกนกบศลธรรมอนบรสทธ

แมในบทสนทนาดงกลาวเขาจะไมไดอธบายวาโดยเนอหาแลวศลธรรมอนบรสทธคออะไร แตพฒนาการของทฤษฎทางจรยศาสตรยคปจจบน ซงเขาไปมอทธพลตอความเขาใจตอทฤษฎพฒนาการของการใชเหตผลทางศลธรรมของโคลเบรกในยคหลง กพอจะชวยทำาใหเรามองเหนภาพไดวา ศลธรรมอนบรสทธ คอศลธรรมทเรยกรองตอดานของความรกความเมตตาในจตใจของมนษย ไมใชดานของความโกรธแคน มนเรยกรองใหมนษยมองหาสภาวะแหงมนษยธรรมในตนเอง เพอยตการใชอำานาจ และดวยมนษยธรรมทมนษยมอยในตนเองน มนขอรองใหมนษยเอาชนะความตองการความยตธรรมแบบทจะไมชวยอะไรใหดขนอกตอไป นอกจากความรสกสาสมใจตอความโกรธแคน ดงนน มนจะเรยกรองใหเรายกเลกโทษประหารชวต คำาวา มนษยธรรม คณคาของความเปนมนษย สทธ เสรภาพ ความเสมอภาค เกยรตและศกดศรของความเปนมนษย เปนความกาวหนาทางศลธรรมของโลกตะวนตกยคปจจบน ทเพงเกดขนมาในชวงสองรอยป

20

มาน และเปนสงไมมอยในความคดทางศลธรรมของคนกรกหรอคนเอเธนสในเวลานน เหมอนทไมมอยในความคดทางศลธรรมของคนไทยในเวลาน ซงทำาใหประชาธปไตยของกรกโบราณและไทยปจจบนออนแอในลกษณะเดยวกนทกประการ สรปกคอคนไทยและคนเอเธนสบาคลงคณธรรมบนจตใจทกระหายอำานาจ อยางทตนเองกไมรตว

ผมเคยกลาวแลววาความกระหายอำานาจมาจากจตใตสำานกและเขามาปนกบจตสำานกทางศลธรรมดวยความสมพนธของเดกกบพอแมตนเอง ยไทโฟรมาพบโสเครตสทศาลเขาโดยบงอญ กเพราะมาฟองพอของตนเองททำาใหทาสตาย จตสำานกตอศลธรรมเชงพลเมองทสงเชนนไมใชเรองตลกเลยในทศนะของทฤษฎจตวเคราะห เพราะปมในจตใจของมนษยทกคนทพาไปสการสรางซเปอรอโกกคอความทงรกทงโกรธพอแมของตนเอง รกเพราะพอแมคอแหลงสำาคญของความสขทงทางกายและใจของตน โกรธเพราะเปนทกขทพอแมใชอำานาจขดขวางความสขอนๆ ของตน แตกอยากมอำานาจเชนทพอแมม จงพยายามเกบกดความโกรธใหหายไปจากความรสก นกถงแตความรกแลวหนไปบชาคำาสอนของพอแม นยามตนเองใหเปนสวนหนงของพอแม เพอใหรสกวาอำานาจของพอแมเปนของตนเองดวย ซงในทสด เทพเจาและสงศกดทงหลายทมนษยสรางขนไวบชากรวมเขามาเปนตวแทนอกสวนหนงของพอแม ทตวเองทงรกทงโกรธนนเอง ตวความโกรธแมจะเกบกดไวไดกไมหายไปไหนจรง ถามหนทางทจะปลดปลอยออกมาได กจะออกมาในทสด ในกรณของยไทโฟรกคออาศยคณธรรมเรองความยตธรรมเปนเครองมอ ใครทรเร องเยาวชนเรดการดของจนกจะรวา พวกเขาใชอดมการณของลทธคอมมวนสตเปนเครองมอทางศลธรรมเพอลงโทษพอแมของตนเอง ทเลยงดพวกเขามาตามวฒนธรรมทเขมงวดของจนโบราณ คนเราสามารถใชกฏหมายและศลธรรมเลนงานผทเคราะหราย

21

ตางๆ ไดอยางไรหวจตหวใจ เชนทคนทมอำานาจแตไรความสขในจตใจทงหลายมกจะทำากบ โสเภณ คนตดยาเสพตด ยาจกพเนจร ผเบยงเบนทางเพศ คนชายขอบของสงคม ผหญงททำาแทง เปนตน ในกรณสดทายนน กลาวไดเลยวา สงคมไทยของเรานนไรมนษยธรรมเปนอยางยง ทปลอยใหผหญงตองตายไปจากการตกเลอดเพราะทำาแทงเถอน ปละเปนพนเปนหมน เพยงเพราะเรายงเหนดเหนงามตอการกดขทางเพศทผชายกระทำาตอผหญง ดวยการตรากฏหมายใหการทำาแทงเปนสงทผด โดยอางวาเพอศลธรรมอนดงาม และขอใหมองดดวยวา บนความคดเรองความกตญญ สงคมไทยยอมใหผคนใชกฎหหมายหมนพระบรมเดชานภาพเลนงานกนเองอยางบาคลงเพยงไร (ซงในอดตเรากไดใชความคดนเปนเครองมอฆาคนทสงคมโกรธแคนเปนจำานวนรอยๆ มาครงหนงแลว)

ประเดนกคอ ศลธรรมและคณธรรมเปนของทตองไดรบการวพากษตรวจสอบ และจะตองได รบการช น ำาด วยป ญญาและจตส ำาน กแหงมนษยธรรม ความเชอมนในเกยรตและศกดศรทเทาเทยมกนของมนษยทงมวล ศลธรรมและคณธรรมทสอนใหกนไปตามจารต กำาหนดใหกนแบบไมอนญาตใหตงคำาถาม กคอการเอาความรสกของตนเอง ความเคยชนของตนเอง การถกดลใจของตนเอง ไปกำาหนดความรสกของคนอน ซงไมใชอะไรมากไปกวาการมศรทธาอยางมดบอด และความกระหายอำานาจ จนกลายเปนพยายามทจะทำาลายปญญาของผคนทกคนทเราสามารถเออมมอไปถง (มครไทยทยอมรบวาเดกไทยโงกวาชาตอน แตยงยนยนอยางเชอมนและภาคภมใจวาเดกไทยจะเปนเดกด อยในโอวาทของผใหญ ยงกวาเดกชาตอนอยางแนนอน – การเปนเดกฉลาดไมสำาคญเทากบการเปนเดกด)

22

ตอนน ขอใหเรากลบไปหาปญหาทเสนอไวแตตน วาทำาไมการศกษาของไทยจงแพการศกษาของมาเลเซยไปไดในทสด เราไดเหนแลววาฝายอนรกษนยมของสงคมจะพยายามใชศลธรรมเปนเครองมอทางการเมอง ถาถงทสด กคอใชศลธรรมเขาไปทำาลายปญญาของสงคม เมอมองดในมาเลเซย เราไดเหนเหตการณระยะยาวในมาเลเซยทผนำาพรรคฝายคานถกกลนแกลงดวยขอหาทเกยวของกบศลธรรมทางเพศ ซงเปนเรองทไรสาระอยางยงทางการเมอง แตกลบสามารถลงโทษไดอยางรนแรง แสดงถงความเปนสงคมทอนรกษนยมอำานาจนยมทางศลธรรม แบบเดยวกบสงคมไทย เราอาจคดวาศลธรรมอสลามเปนกฏหมายทรนแรง แตทำาไมมนกลบไมเขาไปทำาลายการศกษาไดเทากบศลธรรมพทธศาสนา ประเดนอยทรฐบรษหรอประมขของประเทศ ทงไทยและมาเลเซยมกษตรยเปนประมขของประเทศ แตกษตรยของเขาดำารงตำาแหนงอยางมวาระทแนนอนและคอนขางสน ทำาใหมบทบาททถกจำากดไปโดยบรยาย กษตรยมาเลเซยไมสามารถสรางตนเปน . . . [. . .] …ของชาต ดงนนจงไมสามารถรนฟ นจตสำานกแบบชนชน รวมทงไมสามารถสรางตนเปนผทรงภมรสงสด ทรงคณธรรมสงสด สามารถสงสอน ไดในทกๆ เรองอยางไมมอะไรใหตองตงคำาถามหรอสงสย และ . . . [. . . ] . . . ระบบกษตรยในมาเลเซย (นาจะมบทบาท) เปนเพยงสญลกษณทางประวตศาสตรของการสรางความเปนปกแผนของดนแดน แตเพยงอยางเดยวเทานน จงไมมพลงทจะ . . .[. . . . ] . . . น นาจะเปนเหตผลเดยวทดทสดทจะอธบายวาทำาไมการศกษาของมาเลเซยจงพฒนากาวหนากวาการศกษาไทย

ขอใหเรายอนกลบไปสการศกษาสมยมล. ป น มากล ซงเปนยคสมยเผดจการทหาร แตกเปนยคเรมตนของการพฒนาเศรษฐกจทนนยม ในยคดงกลาวการศกษาไทยยงกาวหนากวาของมาเลเซย และสถาบนกษตรย

23

ไทยกยงไมมบทบาททางการเมองและทางวฒนธรรมใดๆ มากนก ในยคปจจบน เดกนกเรยนอนบาลถกสอนใหทองบทแผเมตตาและใหนงสมาธทกวน เดกนกเรยนประถมและมธยมถกบงคบใหสาบานตนทกเชา วาจะเปนเดกด มระเบยบวนย และจงรกภกดตอชาต ศาสนา พระมหากษตรย เรามประชาธปไตย แตประชาชนกมจตสำานกแบบชนชนอยางชดเจน จงควรเรยกวายคประชาธปไตยแบบศกดนาชนชน และถาจะใชคำาของยคปจจบนกควรจะเรยกไปเสยเลยวายคประชาธปไตยแบบอำามาตยาธปไตย ซงเรามการศกษาทมคณภาพทเลวรายกวายคเผดจการทนนยมมากนก มาเลเซยนนตดสนอยางแนนอนวาจะเปนประเทศทนนยม ดงนน จะยอมใหอะไรมาหนวงเหนยวการศกษาไมได ทนนยมกบอำามาตยาธปไตยนนอยดวยกนไมไดแน ฉะนนเราเองกควรจะตองตดสนใจวาจะเอาอยางไร พลเมองทโงอาจปกครองงายและเปนแรงงานราคาถก แตกสรางผลผลตทราคาตำา ในระยะยาว ทนนยม แมบางทอาจจะสามานนอยางสดๆ กยงอาจจะพาไปสความยตธรรมทางสงคมไดมากกวาระบบศกดนา ซงควรจะเกบไวเปนสญลกษณของอดตกพอแลว ไมควรเอามาเปนจรงเปนจงในปจจบนเพอท ำาลายปญญาของตนเองเลย พลเมองทฉลาดจะพาไปสประชาธปไตยทแขงแรงและรฐสวสดการในทสด ซงนายทนไมวาจะสามานนแคไหนกจะตองสญเสยตรงน แตกเปนการสญเสยทไดอะไรบางอยางกลบมาอยางคมคาดวยเชนกน เพราะเราจะไดระบบเศรษฐกจทกาวกระโดดไปสอกระดบหนงอยางแนนอน ดงนน นายทนทงหลายควรจะตดตนเองใหขาดจากพวกอำามาตรขาราชการทงหลาย แลวบงคบสงคมไทยใหยกเลกลทธชาตนยมวฒนธรรมนยมเสยท.

ตอนท 4

24

ตอนทมการทดสอบพบวาเดกไทยยงเรยนชนสงขนกยงมไอควตำาลงนน กมการพบเชนกนวา เดกนกเรยนทรอดพนชะตากรรมเชนนนไปไดคอนกเรยนสาธตฯ และกมคำาตอบแบบงายๆ วาเปนเพราะเดกนกเรยนสาธตนนถกบงคบในกฎระเบยบนอยทสด คอเปนเดกทเรยนรอยางมความสข มผลการทดลอง และทฤษฎจตวทยารองรบอยางชดเจนวา ความสขทำาใหการเรยนรเปนไปอยางมพลงและมประสทธภาพ ซงถาอยากจะพดใหเปนเรองของความสมพนธของสารเคมอยางเอนโดฟนและสารเคมอนๆ ทเปนซนเนบในสมองกได แตในเรองความสขน เราตองระวงนดหนงวาเราตองไมเขาใจไปวา การเรยนรเปนกระบวนการทตองมความสขอยตลอดเวลา เพราะดเหมอนจะเคยมทฤษฎการศกษาบาๆ ทบอกวาการเรยนรจะตองไมทำาใหเกดความเครยด ในทางตรงกนขาม นกจตวทยาพทธปญญานยมยนยนวา การเรยนรเปนกระบวนการของการเผชญหนากบสงทาทาย ดงนนผเรยนจงตองเกดความเครยดจากการทตองเขาไปตอสกบปญหาทยาก และไอควจะไมมทางพฒนาขนไดเลย ถาไมมการใชสตปญญาทำางานในปญหาทยากกวาทตนเองเคยประสบมา ความสขเปนสงทตองไดมาภายหลง ในฐานะของความภาคภมใจจากการทประสบความสำาเรจในการตอส ครจะตองคอยผลกดนใหเดกกาวตอไปขางหนา เดกอาจยอมแพเพราะอบจนในบางครง กตองรอใหเขามกำาลงใจสใหม หาทางชวยเทาทชวยได แตอยาเขาไปทำาใหเองเปนอนขาด เพราะจะเทากบไปทำาลายโอกาสในการเรยนร ของเดก และอยาไปบอกทางลดในการแกปญหาดวยเชนกน ความเจบปวดในการเรยนรทำาใหเดกมความภาคภมใจเมอเขาประสบความสำาเรจ ขอใหสงเกตวานคอวธเดยวกบวธทโสเครตสใชแสดงการไดมาของความรทแทจรง

25

เราอาจพดไดวา เมอเขาสกระบวนการเรยน เดกสาธตมความทกขทเขาควรจะตองม แตเมออยนอกการเรยน เขากมความสขทเขาควรจะตองไดรบ คอการไมถกบงคบดวยวนยไรสาระทงหลาย และความสขนอกตวของกระบวนการเรยนของเขา คอพลงทเขาใชในการเผชญกบความทกขในตวการเรยน เม อเขามพล งท ใช เป นทนมาก เขาก เรยนร ได อยางม ประสทธภาพ พฒนาไอควไปไดดกวาเดกทมทนนอย คอไมถกลดไอควลง

อกเร องหนงทเปนวทยาศาสตรอยางมาก เพยงแตยงไมถกวดดวยเคร องมอทเปนปรนยอยางการวดไอคว กคอความรสกเชอมนและภาคภมใจในตนเองทเรยกวา ความช�นชมในตนเอง (self-esteem) สงนสมพนธกบความสขในตวเองของเดก ทเกดจากการไดรบความยกยองชมเชย

เสรภาพทเป นตวของตวเอง คนพบสงทตนเองรกตนเองชอบ พฒนาบคลกภาพไปตามจตใจของตนเอง จนสามารถมปจเจกภาพของตนและชนชมกบปจเจกภาพนนได เปนสงทซบซอนกวาไอควทเปนเร องของความสามารถทางการการคดแกปญหา แตกสมพนธกนในแงทวามนทำาใหเกดประชาคมของผเรยนรและสรางสรรครวมกนทมศกยภาพสงสด เพราะผทมความเชอมนในตวเองสงและภาคภมใจในตนเองเทานน ทจะเขารวมโตเถยงวพากษวจารณ เสนอความคดเหนทตางไปจากคนอนของตนเอง อยางไมเกรงกลวตอสงใดๆ พรอมกบทอยากจะไดรบความคดเหนใหมๆ จากคนอนๆ อยางมากทสด เพอเอาไปพฒนา ตอยอดความคดของตนเอง และนคอเหตผลททำาใหนกจตวทยาแนวพทธปญญานยมยนยนวาความคดวพากษวจารณคอพฒนาการทางปญญาขนทสงทสดของมนษย

26

แมขาพเจาอยากจะพดเร องวทยาศาสตรมากกวาน แตกพบวาไมมประ โยชน ใดๆ ท งส น ส ำาหรบส งคมไทย เพราะคนไทยต อให เป นศาสตราจารยทางวทยาศาสตร กไมไดมจตวญญาณแบบวทยาศาสตร อยางแท จรง ส ำาหรบคนไทย วทยาศาสตรเป นแคส งท เช อมอยก บเทคโนโลย ซงเปนแคของสำาหรบเอามาใชหาประโยชนทางวตถ ไมใชทางความคดและการดำาเนนชวต สำาหรบจตวญญาณแบบวทยาศาสตร ขาพเจาหมายถงการเหนวทยาศาสตรเปนสวนหนงของวถชวต และการมองโลกแบบเหตผลนยม-ธรรมชาตนยม ทตองกลาวรนแรงเชนนกเพราะ สวนราชการทดแลการอดมศกษาของประเทศคงเตมไปดวยศาสตราจารยทางวทยาศาสตร แตกลบทำาสงผดๆ ทไมไดตางกนไปเลยกบสวนราชการทดแลการศกษาระดบลาง เชน โรงเรยนประถมและอนบาล

วทยาศาสตรทใกลกบชวตขนาดทเรากำาลงพดถงอยน นาจะกลายเปนสามญสำานกทคอยเปนสตเตอนเราวา เราจะตองไมทำาใหเดกมความทกขจนเขาสญเสยความสขทจะเรยน และความกลาทจะคดโตเถยง แตเรากทำาการกระทำาทไรสตเชนนนลงไปจนได เดกของเรามสภาพเหมอนควายทถกสนตะพานจงใหเดน แตเรากลบไมรสกรสมอะไรเลย หรอแทบจะเหนดเหนงามไปเสยดวยซำา ถาไมใชเพราะวกลจรตไปแลว สตของเรากถกบดบงอยตลอดเวลาดวยลทธชาตนยม กษตรยนยม อปถมภนยม ศาสนานยม วฒนธรรมนยม ศลธรรมคณธรรมนยม และอคตตางๆ นานา ซงทงหมดน ถาเรยนจตวเคราะหใหลกสกหนอย เรากจะรวาเกดจากการทเราเปนพวกทกระหายอำานาจ เกบกด แลวกใชการทำารายเดกมาเปนการแกแคนตอความเจบปวดในอดตของเรา เอาศลธรรมขนมาบงหนา หลอกตนเองจนสนทใจวามเจตนาทดตอเดก หรอทจะปกปองสงคม แตถาเอาเหตผลเขาไปด ทกสงทเราทำาตอเดก ลวนแตเกนขอบเขตของความสมเหตสมผลทงสน

27

วากนจรงๆ แลว คณรตวหรอไมวาทจรงพวกคณเปนผทขาดความรสกชนชมตนเองมาแตเดก เพราะขาดความสข และขาดปจเจกภาพในตนเอง รสกวาตนเองไมมคาในตนเอง จงตองหาสงทมคาในสงคมไวเปนทยดเกาะ ทดจะเปนจรงเปนจงมากทสดกคอ ระบบคณคาทางวฒนธรรม ศลธรรม ชาต ศาสนา กฎระเบยบของสงคม สถาบนการปกครอง ทคณจะนยามใหตวเองไปเปนสวนหนงของสงเหลานน สงเหลานลวนแตสรางความรสกยงใหญทตอบสนองตอความกระหายของตวตนเลกๆของคณ แตสงทซอนอยเบองหลงการทตวตนของคณไดขยายคณคาออกไป กคอความเจบปวดและโกรธจากการถกทำาลายความสข ทรอคอยใหมใครมาเปนเหยอเพอทมนจะไดถกระบายออกมาโดยอาศยระบบคณคาเหลานนเปนเครองมอ

ความทกขดงเดมของคณมาจากไหน ฟรอยดชวาเร มทพอแม เร องนไมมทางเปนไปอยางอน เพราะอยางไรเสยพอแมกตองมขอบเขตจำากดในการตอบสนองความตองการของลก แตถาพอแมออนโยนและรกลกอยางบรสทธ คอ เมอลกเร มโตขนเร อยๆ และพฒนาบคลกภาพของตนเอง แลวพอแมไมเขาไปทำาลายปจเจกภาพของลก ปญหาของความขาดความภาคภมใจในตนเองกจะไมเกด ปญหาจรงๆ จงเกดขนทสงคมภายนอก แตสงคมภายนอกกมอทธพลเขาไปถงในบานจนไดเมอลกโต โดยเฉพาะอยางยงในสงคมชนชน เพราะพอแมกจะเรมกลวตอเรองหนาตาของตนเอง การบงคบตอปจเจกภาพทงหลายของลกกจะตามมา กลาวสนๆ สงคมชนชนคอสงคมททำาลายความสขทเกยวของกบปจเจกภาพของมนษยมากทสด และสงคมชนชนกจะเปนสงคมอปถมภนยมไปพรอมกน มการกระจายอำานาจทไมเทากน อำานาจคอความสามารถทจะปดกนเสรภาพของผอน เสรภาพคอปจเจกภาพ ปจเจกภาพคอความสขและความภาคภมใจในตนเองของบคคล แตการสญเสยปจเจกภาพใหสงคม กจะไดรบ

28

การปกปองอยางพเศษจนไมตองพงตนเอง ในทสดสงคมแบบนท ำาใหคนสขสบายแบบมนายคอยดแล แตกระหายอำานาจ และซอนความโกรธของการสญเสยตนเองอยภายใน ผคนจะสามารถแสดงความออนโยนราวกบทาส แตเบองหลงจตใจคอความกระหายอยากเปนนาย ฉะนน ขอสรปงายๆ กคอ ความเจบปวดของคนไทยทงหลายในปจจบน มาจากวฒนธรรมชนชน ทตามมาจากชยชนะของลทธกษตรยนยม และเหตการณขวาพฆาตซายทธรรมศาสตรทตามมาดวยการลมระบอบประชาธปไตย และการเมองทดำาเนนตอเนองมาเปนสงครามชนชนครงใหมระหวางสสองสในปจจบน ซงเปนสงครามชนชนบนระบบอปถมภสองระบบ

ถงเวลาทเราจะมาดความบาคลงทางศลธรรมททำาใหเราละเมดตงแตเดกอนบาลมาจนถงนกศกษามหาวทยาลย จะขอใหตวอยางทไรสตปญญาอยางทสดของระดบอนบาลกอน เปนเรองนทานสำาหรบเดกเลกทลกผมนำามาจากโรงเรยน ซงผมจำาไดวาไดรบการยกยองวาเปนนทานสอนคณธรรมยอดเยยม เลาเร องชวตของนกกระจาบผวเมยมลกออน ทตวผถกเดกใจรายยงตาย และแมหมาซงเปนหมาขางถนนซงกมลกออนเชนกน เคยชวยลกของแมนกกระจาบ แตตวเองกตองขโมยอาหารตามตลาดมาใหลกกน ถกคนทบต ลกจมนำาตายไปหนงตว ถกงกดตายไปอกหนงตว เปนเร องทพยายามสอนถงความรกของพอแม ความกตญญและความรกความเมตตาทสตวมตอกน แตประเดนทสำาคญทสดแนนอนวาคอบญคณของพอแม เพอจงใจใหเกดความรสกกตญญ

ความไรสตปญญาอยางทสดในนทานแบบน อยทมหนวยงานหรอองคกรในสงคมสนบสนนการเผยแพรหนงสอพรอมกบยกยองนทานเชนน เพราะมนผกเร องใหสอนคณธรรมไดอยางด และมความเหมาะสมกบเดกอยางทสดเพราะเปนเรองของสตว ทเดกนาจะชอบ และเดกกนาจะมความ

29

สขอยางมาก เพราะมตวละครทเปนสตวทนารกถกทบตท ำาราย และตายอยางนาสมเพชตงสามตว! แตถาไมเรยกวานคอความโงเขลาเบาปญญาและความไรสตอยางทสด จะเรยกวาอะไร เพราะเอาเขาจรงๆ แลว การเอาความเจบปวดและความตายมาใหเดกเลกๆ รบรนน ไมใชอะไรอนเลย นอกไปจากการรงแกจตใจอนละเอยดออนของเดกๆ ขอกลาวงายๆ วาเราไมมความคดแบบวทยาศาสตรเกยวกบอารมณความคดและความรสกของเดกเลย เรามแตอดมการณบาๆ บอๆ ทจะสอนความกตญญ เพอรบใชระบบอปถมภนยมในสงคม ขอยนยนวานเปนตวอยางของสงทเปนกระแสในสงคม วานทานตองสอนคณธรรมทสงคมตองการ นค อจตส ำานกทบดเบอนของสงคม ผคนลมไปแลววาหนาทของนทานคอเพอทะนถนอมและสงเสรมจนตนาการของเดก เหมอนทเขาลมไปแลววาเราเรยนวรรณคดเพอใหรกความงามในภาษา เดกถกครบงคบใหทองกลอนทแตงมาอยางงายๆ ทสอนอดมการณของสงคม แทนทไดจะทองบทกลอนทมคณคาอยางแทจรงทางวรรณศลป ความกระหายอำานาจปดตาและบดเบอนการรบรทกสงทกอยาง เมอขาพเจาเปนเดก เราเรยนเร องนกกางเขนซงละเอยดออนละเมยดละไมตอจตใจของเดก และชวนใหรกนก และไมตองมาทำารายตอจตใจกนอยางนเลย

ขาพเจาขอกลาวเสยตรงนวา ทใดทมการพร ำาสอนเรองความกตญญ ทนนมความรกทไมบรสทธ และกลากลาวยงกวานนอกวา ทใดมการพร ำาสอนคณธรรมใหเดก ทนนมเจตนาแหงการกดข เพราะถาเราจะทำาอะไรใหเดก เมอทำาเสรจแลวหรอระหวางทำา เรากไมควรอางบญอางคณ เพอใชเปนโอกาสยกตนขนเหนอแลวสงสอนศลธรรม แตเราควรจะรวมลงไปคลกคลเปนเพอนเลนในสงทเราทำาใหกบเขา เพราะนคอสงทเราทำาเพอชวยใหเขามความสข พฒนาความพรอม อยางทไมตองเตบโตขนมาเปนทาสทางความ

30

คดของเรา นคอหลกการของสงทเรยกวา โรงเรยนพาเลน ซงควรจะเปน“ ”หลกของการศกษาของเดกเลกทงหลาย ทซงผใหญใหตอเดกดวยความบรสทธใจ

ดวยความบาคลงคณธรรมเราทำารายจตใจของเดกเลก เมอเขาโตขนเรากทำารายตวตนทงหมดทเปนปจเจกภาพของเขา และแสดงออกอยางชดเจนถงความกระหายและบาอำานาจของเรา เดกผชายตองตดผมสนเกรยนและจะถกครตดผมใหแหวงวนเมอแตะใบห เดกผหญงแมเมอมดผมไปโรงเรยนอยางเรยบรอยแลว กยงถกสงใหปลอยออกมาตรวจวายาวกวาทกำาหนดแคไหน และครกยมอยางมความสขทไดเหนนำาตาของเดกสาวๆ ทรองใหเสยดายผมทครใชอำานาจตดทงไป เราพากนอางหลกการกวางๆ วาสงคมตองมระเบยบจงจะอยได แตกลบไมอางวาสงคมตองมการเคารพตอสทธ เสรภาพ และความเสมอภาคระหวางกนจงจะมสนตภาพทแทจรง เราละเมดสงทประกาศไวอยางชดเจนในรฐธรรมนญวา บคคลมสทธอนสมบรณในรางกายของตนเอง เพยงเพราะหนวยงานของรฐกอาจออกกฎหมายลกทขดกบกฎหมายแมได และกระทรวงศกษาฯ คอกระทรวงไดโนเสารเตาลานป ทไมเคยพฒนาตามโลก แตตอนนเรามกระทรวงทสามารถมารถเกาแกไดยงกวาคอกระทรวงวฒนธรรม ทคอยทะเลาะกบเดกวยรนวาไมรกชาต ไมรกวฒนธรรมของตนเอง เพราะไปหลงใหลดาราเกาหล ทงทผใหญในกระทรวงกยงขบรถเบนซ และไมมใครในกระทรวงฯ ทนงผามวง ปะแปงดนสอพอง สกคนเดยว เพราะทกคนในกระทรวงกลวนแตหลงใหลในสนคาตางชาตทงสน

แลวพระกเขามาชวยทรมานเดกและละเมดกฎหมายรฐธรรมนญ ซงระบไวอยางชดเจนเชนกนวาบคคลจะตองไมเสยสทธอนพงมพงไดใดๆ ทงสนในการปฏบตตามความเชอทางศาสนาของตน ซงหมายความวา ความ

31

เชอทางศาสนาเปนเร องสวนบคคลอยางสมบรณ และดงนนจะไมเชอเลยกได และเมอไมเช อไมยอมปฏบต กจะตองไมเสยสทธใดๆ ทงส น แตโรงเรยนกขและออกระเบยบวาจะไมใหจบการศกษา ถาไมไปอยวดปฏบตธรรม 7 วน (เดกไมใชบคคลอยางนนหรอ ถาเชนนนแลวเดกจะตองมอายสกเทาไร เราจงจะเคารพในความเปนบคคลของพวกเขา?) ดเหมอนทกคนรวมทงพระสงฆจะรวมกนหลอกตนเองวาเมอเดกกลาวคำาอาราธนาศลอาราธนาธรรม 3 จบ นน เดกแสดงเจตนาทมาจากใจจรงแลววาตองการทจะมารกษาศลปฏบตธรรม พธกรรมททำาไปตามธรรมเนยม ไดกลายเปนความจรงแทนความหมายทางจตใจทอยเบองหลงไปเสยแลว พระรวมมอกบครขมขนจตใจเดกกเพราะความกระหายอำานาจและการเหนศลธรรมเปนเครองมอรวมกนทจะทำาใหคนยอมตนอยใตอำานาจคนอน พระพทธเจาใหคนทหนเขาหาพระองคยนยนเจตนาถง 3 ครง เพอใหเขามเวลาทบทวนตนเอง แตตอนนมนเปนพธกรรมทไรความหมายโดยสนเชง เพราะไมมความสนใจตอจตใจทอยขางในอกตอไปแลว

คงไมตองพดวามหาวทยาลยยงทำาตวเปนโรงเรยนประถมมธยมอยในเรองอะไรบาง แตขณะน มหาวทยาลยหลายๆ แหงกไดเร มออกระเบยบมาบงคบนกศกษา ในสงทตนเองไมมภารกจและสทธอนชอบธรรมใดๆ ทงสนทจะมาใชอำานาจเหนอนกศกษา นนกคอ การกำาหนดใหมคะแนนของกจกรรมนอกหลกสตร โดยสงทใชเปนขออางกคอสงทตนเองไมมภม ปญญาใดๆ ทงสนมารองรบ นนกคอในเรองของคณธรรมอกเชนเคย (ในภาควชาปรชญาและศาสนาอาจมวชาทเกยวกบคณธรรม แตกจะเปนกจกรรมในหลกสตรสอนโดยผทมความรเฉพาะทาง) ความหมายตรงๆ กคอ การบงคบนกศกษาไปปฏบตธรรมแบบโรงเรยนมธยม บงคบเขารวมกจกรรมสงคมในระบบโซตส ซงจะทำาใหงานกจกรรมนกศกษารปแบบตางๆ

32

กลายเป นส งท มอ ำานาจเหน อน กศกษาอยางเป นทางการ สามารถกำาหนดการจบการศกษาหรอไมจบการศกษาได มการบนทกลงทรานสครป โดยมหาวทยาลยอางวา เปนทกษะทางสงคมและคณธรรมทางสงคม ทผจางงานพงตองการ ซงกยอมแนนอนวา ถาผจางงานตองการผคนทจะจงไปทางไหนกได คะแนนกจกรรมนอกหลกสตรประเภทน กจะเปนตวชวดทด ลากไปวดกไป ลากไปแขงกฬา เชยรกฬากไป ลากไปเฮฮาปารตกไป ลากไปรองเพลงสถาบนกไป เพราะเทาทเหนจดกนอยางเอาเปนเอาตาย กมอยเทาน แตทวา การบงคบใหมคาคะแนนในเร องเหลานขดกบหลกการของการเปนกจกรรมนอกหลกสตร ซงมเปาหมายอยทการสงเสรมปจเจกภาพของบคคล ดงนน ตองปลอยใหเปนความสนใจสวนบคคลของคนแตละคนเพยงอยางเดยว จะตองไมมการบงคบใดๆ ทงสน ซงนกศกษากสามารถเกบประวตผลงานและประสบการณของตนเอง โดยมอาจารยรบรองเพอไปใชสมครงานไดอยแลว จงไมมเหตผลทแทจรงใดๆ ทงสนทมหาวทยาลยจะตองสรางคะแนนกจกรรมนอกหลกสตรมาบงคบนกศกษา นอกจากซอนเจตนาทจะใหอำานาจแกตนเอง หรอองคกรนกศกษาทจะอางเอาคณธรรมทางศาสนา คณธรรมทางสงคม มากดขขมเหงนกศกษา สรางนกศกษาใหเปนผทจะยอมตามตออำานาจภายนอกใหมากทสดเทาทจะมากได โดยไมสนใจวาจะทำาลายความสขในชวตและศกยภาพในการเรยนรของนกศกษาไปมากเทาไร

แตสงทเลวรายทสดในการทำาลายศกยภาพในการเรยนรของมนษย กคอการทำาใหตวการศกษาเองกลายเปนสงจอมปลอม เรากลาวมาแลววาในสมยเผดจการทนนยมการศกษายงไมถกทำาราย เพราะการตอสยงไมใชการตอสระหวางจตสำานกทางศลธรรม แตเมอเกดเหตการณขวาพฆาตซายขนทธรรมศาสตร ดวยขอกลาวหาวานกศกษาแสดงละครหมนพระบรม

33

เดชานภาพ สงทตามมาในระยะเวลาใกลเคยง กคอ การปฏรประบบการสอบทงหมดของประเทศใหเปลยนมาเปนแบบปรนยแทนอตนย ซงมผลทำาใหความรถกลดคาจากความเขาใจ ลงมาเปนความจำาทนท ความสามารถทางปญญาแมเพยงแคในระดบของการคดเชงวเคราะห วาอะไรเปนเหต อะไรเปนผล อะไรมากอน อะไรมาหลง กกลายเปนสงทไมอาจหาไดเลยจากผสำาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย และความสามารถในการเขยนภาษาไทยของเดกไทยกตกตำาอยางไมมทางแกไขได มาจนถงปจจบน จนแมเขามหาวทยาลยแลวกยงตองมาเรยนเพอเขยนภาษาไทยใหถกอก ซงทำาใหเกดความสญเปลาเสยเวลาอยางไรสาระ

การสอบแบบปรนยแมจะดตรงทเปดทางใหเกดการสรางมาตรฐานกลางและระบบการประเมนผลระดบมวลชน แตกไมจ ำาเปนตองบงคบจนทำาลายการสอบแบบอตนยลงไปโดยสนเชง แตเมอทำาเชนนน สงทเกดขนอยางแนนอนกคอการเปลยนโรงเรยนใหกลายเปนโรงงาน แนนอนวานยอมเขากบความตองการของฝายอนรกษนยม ทจะทำาลายศกยภาพในการคดของเดก

การประเมนผลแบบปรน ยมาจากทฤษฎการเรยนร ของพวกพฤตกรรมนยมทปฏเสธกระบวนการคดในจตวาเปนสงทวทยาศาสตรเขาไมถง พวกนเปนพวกปฏฐานนยมแบบสดโตงทพรอมจะปฏเสธแมกระทงแรงโนมถวงของโลก วาเปนสงทเรารจกไดแคในฐานะของความคดเชงทฤษฎเทานน ไมเหมอนอะไรทสมผสรไดตรงๆ เหมอนสงเราและการตอบสนอง แตทวาปจจบนเราเชอวาจตคอสมองและสมองทำางานเสมอนเครองคอมพวเตอรอยตรงกลางระหวางสงเราและการตอบสนอง โดยทำาการคดคำานวณและประมวลผลตามกฎเกณฑบางประการ ซงถาเรารถงตรรกะของกระบวนการภายในน เรากจะจดใหเกดกระบวนการเรยนรทรวดเรวและม

34

ประสทธภาพได ตวอยางเชน การปฏวตวธการสอนดนตรของซซก1 วธ สอนแบบคอนสตรคชนนซมของซมวร แพะเพอรต2 ประเดนกคอ ในโลกของวชาจตวทยา ทฤษฎการเรยนร แบบพฤตกรรมนยมซ งไมสนใจกระบวนการตรงกลางเชนน ถกแทนทดวยทฤษฎพทธปญญานยมไปเรยบรอยรอยแลว

1 ซซกคดวามนษยเราเรยนรดนตรเหมอนการเรยนรภาษาทหนง คอรจากการฟง แลว

จงฝกพด แลวเรยนรระบบสญลกษณเพอฝกอานและเขยน ในทายสดทาย ในอดต

การเรยนรดนตรตะวนตก ตองเรมจากการเรยนรระบบสญลกษณ ไปพรอมกบทกษะการปฏบต ซงมขอด ทำาใหสามารถอานสญลกษณแลวปฏบตไดในทนท อยางไมตองรจกบทเพลงนนมากอน แตเปนกระบวนการทชามาก เทยบไดกบการเรยนภาษาทสอง

ทเนนระบบสญลกษณและทกษะการเขยนกอน แลวจงหดอานและพด โดยมการฟงเปนทกษะสดทาย ซซกสรางบทเรยนดนตรทใชการเรยนรทจะปฏบตเครองดนตรไปตามทวงทำานองทไดยนมาแลวจนขนใจ ซงผเรยนฝกฝนไปจนชำานาญในตวเครองดนตร แลวจงคอยมาเรยนการอานระบบสญลกษณทหลง ซงในทสดสามารถสรางนกดนตรทมความสามารถเทาเทยมกบวธแบบดงเดม แตดวยเวลาทสนกวามาก ซงทำาใหโลกสามารถสรางเดกอจฉรยะขนเปนจำานวนมาก

2 เขาเสนอใหเราใชการเรยนรภาษาคอมพวเตอรสำาหรบเดก (= ภาษา Logo) เปนตน

แบบ เรมดวยการทครสอนประโยคพนฐานจำานวนไมกประโยค แลวใหเดกลองผดลองถก สรางประโยคทซบซอนขน โดยเครองจะใหขอมลยอนกลบเมอเดกใชคำาศพททผด

หรอใชรปประโยคทผดหลกไวยากรณ โดยเดกแตละคนสามารถคดเอาเองวาตนอยากใหคอมพวเตอรทำาอะไร ครจะใหความชวยเหลอเปนรายบคคลเมอเดกตองการ คอเมอเดกไมสามารถแกปญหาไดดวยตวเอง แลวเดกกจะแลกเปลยนการเรยนรระหวางกนและกน ดวยการขามไปดผลงานของเพอน ซงเปนการเรยนรภาษาใหมในแบบของการแกปญหาในสถานการณจรง และเปนการเรยนรอสระ โดยมครเปนผคอยชวยเหลอเทานน จากการลองผดลองถกเดกจะพฒนาไปสการคดแกปญหาอยางเปนระบบ ซงเปนทกษะทจะนำาไปใชในการเรยนรอนๆ ตอไปไดดวย (ทจรงแลว การเรยนรภาษา

35

แตทงทสำานกพฤตกรรมนยมนนตายไปแลวอยางสมบรณ ตวนกการศกษาทผกพนอยกบนกบรหารกยงยดกระบวนทศนทตนเคยชนทไดมาจากสำานกพฤตกรรมนยมอยางไมยอมปลอย เพราะเขาไดกบการเหนโรงเรยนเปนโรงงาน ไดแก การมจดประสงคเชงพฤตกรรมของแตละบทเรยน และการมแผนการสอนทชดเจนเปนขนเปนตอนเปนรายชวโมงหรอรายสปดาห ดวยเหตเพราะไมยอมเชอถอในตวผสอนวาการมคำาบรรยายรายวชาและเคาโครงรายวชาเปนเคร องหมายแสดงทเพยงพอแลววาอาจารยผสอนมองเหนทศทางของเนอหาทตนจะดำาเนนการสอน ทงๆ ทนกลบเปนเกณฑทเพยงพอแลวในทศนะของทฤษฎการเรยนการสอนแนวพทธปญญานยม ซงยนยนวา การเรยนการสอนตองมแผนการสอนทหลวมๆ เทานน เพอใหสามารถปรบใหเขากบการสถานการณในชวตจรงและปญหาทอาจเกดขนเปนรายบคคลของผเรยนได ซงขอใหลองคดในเชงอปมาอปมยดเชนนวา อาณาเขตของความรในวชาหนงนนยอมกวางใหญไพศาลเกนกวาทผเรยนจะรไดหมดในเวลาทเขาอยกบเรา เราควรเปนเสมอนแคผน ำาเทยว ทบางสวนเราอาจชวนเขาไป เพราะเราเองสนใจ และบางสวนเขาอาจขอใหเราพาไปเพราะเขาสนใจ แตเราคอผทตองรโครงสรางหลกๆ ของอาณาเขตนนๆ พอทจะไมพาตวเองและพวกเขาไปหลงทางจนไปไหนไมถกกพอแลว ค ำา

ธรรมชาตทเปนภาษาทหนงของมนษยทกคนกเปนแบบน คอเราเรยนรจากการเดา

โดยมสถานการณเปนเครองชวยยนยน หรอหกลางการเดาของเรา จนเราเขาใจไวยากรณของภาษาของเราอยางสมบรณ นกพฤตกรรมนยมอยางวตสนจะบอกวาการเดานเปนการสมไปเรอยๆ จนกวาสงเราและการตอบสนองจะตรงกนและแกปญหาทเรากำาลงเผชญได แตนกพทธปญญานยมจะแยงวามนษยเรยนรภาษาไดเรวมาก ดงนนเราตองมตรรกะอะไรบางอยางอยแลว ทมมาแตกำาเนด ทชวยใหเราเดาไดอยางมประสทธภาพ)

36

บรรยายรายวชาและเคาโครงรายวชาคอแผนทและโครงสรางกวางๆ ของอาณาเขตความรดงกลาว

การมจดประสงคเชงพฤตกรรมของแตละบทเรยน และการม แผนการสอนทชดเจนเปนขนเปนตอนเปนทงการเหนผเรยนเปนวตถทตองถกปรบแตง แกไข ใหออกมาเปนสนคาทมคณภาพตามตองการ พรอมกบการเหนอาจารยเปนเคร องจกรในระบบการผลต ทตองควบคมใหท ำางานอยางอยในกระบวนการทแนนอนตายตว ฉะนนแมแตเมอเรารแลววา สำานกพฤตกรรมนยมตายไปแลว และเรากเร มทจะอยากเปนมนษยเหมอนชาตอนๆ แทนการเปนไดโนเสารบางแลว แตดวยการทเรายงมนกบรหารการศกษาทบรหารโรงเรยนแบบโรงงาน เรากสรางตวชวดของประสทธภาพทางการศกษาทขดแยงในตนเอง เชน บงคบใหมการสรางแผนการเรยนการสอนแบบผเรยนเปนศนยกลาง คอ อยากไดแผนการสอนแบบผเรยนเปนศนยกลางประเภททบอกวาชวโมงทเทาไรจะทำาอะไร ใชสออะไรบาง ซงเปนการเอากระบวนทศนแบบทใชเนอหาเปนฐาน (Content-Based) มาเปนกรอบมองการสอนแบบทใชปญหาเปนฐาน (Problem-Based) หรอใชกรอบแบบครเปนศนยกลางมามองการสอนแบบผเรยนเปนศนยกลาง ซงเปนคนละกระบวนทศนโดนสนเชง

พวกไดโนเสารทเพงจะกลายเปนมนษยพวกนชางไมรเลยวา ตวอยางทดทสดของการเรยนการสอนแบบผเรยนเปนศนยกลางกคอวชาการคนควาอสระ หรอการทำาวทยานพนธ ซงมอาจารยคอยเปนทปรกษา ของแบบนไมมแผนใหอาจารยคอยเดนตาม และมขนตอนแคสองสามขนตอนไวใหอาจารยคอยคมนกศกษาเทานน คอ ใหหาหวขอและหลกการในการทำางาน ลงมอทำางาน รายงานความกาวหนา สอบตวผลงาน สงทตางออกไปในการเรยนเปนรายวชาในระดบปรญญาตรซงมนกศกษาจำานวนมากก

37

คอ จำาเปนตองมการบรรยายความคดหลกของวชาพอใหใชเปนจดเร มตนการออกเดนทาง อาจตองยอมใหทำางานเปนกลม และกระบวนการทงหมดทกลาวมาตองดำาเนนไปในชวโมงเรยนทระบไว ดงนนจงไมจำาเปนใดๆ ทงสนทจะตองมการสรางแผนการเรยนการสอน สงเดยวทอาจตองมคอการเตรยมรบมอกบสถานการณทนกศกษาไมยอมรบผดชอบทำางาน โดยอาจตองเตรยมทางออกไวใหกบนกศกษาทสอบโครงงานตก หรอไมยอมสอบโครงงาน วาใหพวกเขาสอบรวบยอดในเนอหาทเตรยมไวใหแทน ซงกยงอาจเปดโอกาสใหเขาเลอกไดอยางอสระและเปนตวของเขาเองอกเชนกน นคอการทเราพยายามจะปฏบตตอเขาอยางเปนมนษยและเปนปจเจกใหมากทสดเทาทจะมากได และกไมใชการปลอยเขาตามอำาเภอใจจนไมไดเรยนรอะไรเลย ทแนๆ เขาไมใชสนคาทมคณภาพเดยวกน แมจะเรยนในวชาเดยวกน กบอาจารยผสอนคนเดยวกน ในภาคการศกษาเดยวกน และไมใชเพราะเขามศกยภาพทางสมองทแตกตางกนออกไป แตเพราะเขามความสนใจตามปจเจกภาพทแตกตางกนออกไป

มนษยคอผทมปจเจกภาพทจะตองไดรบการเคารพ แตพวกอนรกษนยมจะพยายามทำาลายสงนใหมากทสดเทาทจะทำาได และตอนนขอใหเราเขามาดความพยายามระดบนโยบายทไดรบการการดำาเนนการอยางเปนรปธรรมดวยจำานวนเงนมหาศาลของประเทศในระดบอดมศกษา เราฆารางกายของนกเรยนนกศกษาไปจำานวนหนงเมอ 6 ตลา 19 หลงจากนนเรากฆาจตวญญาณของพวกเขาดวยการทรมานเขาดวยวธการตางๆ นาๆ ทายทสดเรากคนพบวธทมประสทธภาพทสดทจะสรางความเปนทาสทางจตวญญาณทเราตองการอนไดแก การสรางความเปนทาสทางศลธรรม ซงกคอการทำาลายปจเจกภาพในระบบคดเชงคณคาในเดกนกเรยนนกศกษาของเรา

38

ในชวงสบกวาปทผานมาตงแตมหาวทยาลยยงอยภายใตการกำากบของทบวงฯ เงนงบประมาณจำานวนมหาศาลของชาตไดถกละลายลงไปกบโครงการ บณฑตอดมคต ซงพยายามสรางอาจารยในมหาวทยาลยให“ ”กลายเป นโซฟสต โดยการน ำาของโซฟสต ท เป นศาสตราจารยทางวทยาศาสตรบางคน ตามค ำาพดแลวโซฟสต (Sophist) ตรงกนขามกบฟโลโซเฟอร (Philosopher) คำาแรกแปลวาผร คำาหลงแปลวาผรกทจะร คำาแรกเปนชอทคนกลมหนงใชเรยกตนเอง แลวกรบจางสอนวชาตางๆ รวมทงคณธรรม คำาทสองเปนคำาทโสเครตสใชเรยกตวเอง แลวกออกไปเถยงกบคนพวกแรกเพราะไมเชอวาพวกเขามความรเรองคณธรรมจรง คอโสเครตสเชอวาพวกเขามแคความคดเหนทพอมเหตผลบางนดๆ หนอยๆ เทานน แตอาจมวาทศลปและความสามารถทางตรรกะทดหนอย พอทจะหลอกลอผคนใหหลงเชอได

ทบวงฯ เสยเงนของชาตไปอยางมากมายกบโครงการสอนศลธรรมใหน กศกษาปรญญาตร ท มองหาองคความรท เป นเหตเป นผลแบบวทยาศาสตรมารองรบแนวทางปฏบตไมไดเลย เพราะไมอางองความรทางจตวทยาไมวาจะสาขาจตวเคราะห จตวทยามนษยนยม จตวทยาพทธปญญานยม รวมทงไมยอมรบ เหตผลตามหลกทฤษฎจรยศาสตรของตะวนตกทสะสมมากวาสองพนป ยอมรบกแตคำาสอนตามหลกของพทธศาสนาและปรชญาตะวนออก ซ งก เป นไปตามลทธวฒนธรรมนยม ชาตนยม อยางตาบอดหหนวก แตแลวกไมมผเชยวชาญทแตกฉานอยางทองแท มเปรยญ ๙ มาเปนกำาลง เพอใหเกดความเขมแขงอยางถงทสดใหสมกบการเปนวชาการระดบอดมศกษาเลย เพราะผน ำากระแสกเปนนกวทยาศาสตรทกไมไดมจตส ำานกแบบเหตผลนยมธรรมชาตนยมอยในตนเองแตประการใด เรยนวทยาศาสตรมากแตในฐานะสงทเชอมอยกบ

39

เทคโนโลยทจะเอามาใชประโยชนทางวตถเทานน เร องชวตและจตใจกยงพวพนอยในปมอำานาจทตนเองกรไมเทาทนตนเองอยนนเอง ไมเชนนนกร เฉพาะตามแบบศาสนาประเภททตดไมขาดจากไสยศาสตร เพราะการทฝงแนนอยในปมอำานาจนนแหละ

คนแบบนสอนศลธรรมดวยวาทศลปปนแรงบนดาลใจ มคำาพดทฟงดดแตถกตงคำาถามเมอใดกจะอบจน เพราะฉะนน นโยบายบณฑตอดมคตของทบวงฯ จงพาไปสการทางเลอกในการปฏบตอยางงายๆ สองแบบ ททำาลายคณภาพของอดมศกษาทงค หนง ใชระบบอำานาจนยมแบบครใหญทยนเทศนาสอนหนาเสาธง เดกฟงอยางเดยว แลวคอยเขาหองเรยนเนอหาวชา แตตวอาจารยประจำาวชาในมหาวทยาลยนนเองทจะเลนบทบาทของครใหญน สอง ใหอาจารยประจำาวชาทำาตวเปนผรทกเร อง พดเนอหาวชาเฉพาะทตนรจรง แลวกคอยแทรกศลธรรมของสงคมทตนไมไดรจรง แตนกจะเหมาะกบการเรยนการสอนแบบยดเนอหาเปนหลก และมครเปนศนยกลาง และสรางการเรยนรทางศลธรรมแบบฉาบฉวยเทานน และอาจารยจะเอาตวไมรอดทนท ทการเรยนการสอนเรมมทศทางไปสการคดวเคราะหวจารณและมการตงคำาถามเจาะลกในทกๆ ประเดนซงอาจารยยกขนมาพด ไมวาจะเปนเรองเนอหาทางวชาเฉพาะ หรอประเดนทางศลธรรมทอาจารยพยายามจะลากจงไปหา ตอใหอาจารยมวาทศลปแคไหนกจะไปไมรอดในทสด ถาเจอนกศกษาทมนสยแบบโสเครตสเพยงแคคนเดยว

หรอเราจะบอกนกศกษาวาใหตงคำาถามไดในทกๆ เรอง ยกเวนกแตในเร องของกรอบทางศลธรรม ซ งกจะแสดงความไมมจตวญญาณแบบวทยาศาสตรทแทจรงออกมาทนท ทำาไมจงตงคำาถามไมได เพราะศลธรรมเปนเร องของการไดรบแรงดลใจมาจากสงศกดสทธบางประการใชหรอไม หรอเพราะเรากระหายอำานาจแบบอนตส จงไมอยากใหใครมปญญาจรง น

40

ทำาใหนกถงทานพทธทาสฯ ทานเปนผทมจตวญญาณแบบวทยาศาสตรมากทสดในสงคมไทยทงๆ ทไมเคยเปนนกวทยาศาสตร เพราะทานยอมรบแตสงทสามารถอธบายไดดวยเหตผลและอยในระบบของธรรมชาตเทานน ทานยนยนวาส�งเหนอธรรมชาตทงมวลเปนเร �องเกนจำาเปนในการอธบายพทธศาสนา ทานกลาพดแมกระทงวา ความทกขยากในสงคมเกดจากการท�เรากระทำาตอกน เหมอนอยางทวชารฐศาสตรสงคมศาสตรจะพด ไมใชเร�องของกรรมเกาแตชาตบางกอนอยางใดทงสน ดงนนทานเสนอวาเราจะตองหาทางเปลยนแปลงสงคมใหดขน ดวยแนวคดททานเรยกวา ธรรมกสงคมนยม “ ”

ขาพเจาสงสยวา การทเราประกาศคำาวา เรารกในหลวง เพอแสดง“ ”ความรกตอตวบคคล ผซงเปนเสมอนเทพเจาหรอสงศกดสทธสำาหรบเรานน เราไดพาตวเองยอนถอยหลง กลบไปอยใน ยคกอนหนาทานพทธ“ทาสฯ เรยบรอยแลว อยางนอยทสดเรากไมมความคดใดๆ ทงสนทจะ”เปลยนแปลงสงคม เพราะเราเปนนกอนรกษตามแบบของผทเรารก ผทสอนคณธรรมใหเรา แตกอยสงเหนอกวาทเราจะถามอะไรได หรอบางท ทเราบอกเดกวาอยาถามในเร องศลธรรม กเปนเพราะเรากำาลงคดวา เมอใดกตามทเราสอนศลธรรมเราคอสงศกดสทธ เชนเดยวกบในหลวงและพระสงฆ พอแม แตอะไรททำาใหเราไมรตววา ทจรงเราเปนแคครทตองการใหศษยเปนทาสทางความคด และนคอขอสรปของความชวรายของโครงการบณฑตในอดมคตของทบวงฯ ถาเราไมเปนเผดจการทางความคดเรากเปนแคโซฟสตทหลอกลวงผอนวารในสงทไมรจรง คำาวาบณฑตอดมคตในระบบคดแบบอนรกษนยมนนไมมทางทจะมความหมายวาตองการให บณฑตเปนผทมอดมคตในชวตไปไดเลย มนหมายความเพยงแควา ให บณฑตเปนไปตามทนกอนรกษนยมวาดฝน คอเรยนใหเกง แลวกเชอฟง

41

คนรนกอนหนา ยอมรบมาตรฐานและเขารวมปกปองระบบคณคาทางศลธรรมของพอแมและครบาอาจารยของตนเอง เทานน

ระบบอนรกษนยมดงเรากลบไปสยคมด ทำาลายความสขในชวตของผเยาว ฆาจตวญญาณของพวกเขา ทำาลายคณภาพของการศกษาทกระดบ ในระดบอดมศกษา มนทำาลายการทคนจะมความสามารถสงสดทางวชาชพ และความเปนบณฑตของสงคมไปพรอมๆ กน จนบดนมหาวทยาลยไทยกยงกไมรวธทจะสรางความสามารถในการคดวพากษวจารณในวชาชพ แตปญหาอยในสงทขาพเจากลาวไปแลว การทจะใหคนตงคำาถามกบทกกรอบความคดยกเวนกรอบทางศลธรรมเปนสงทขดแยงในตนเอง ดงนน มหาวทยาลยทขาพเจาสอนอยจงตงปณธานไวแค ใหนกศกษามความสามารถในการคดวเคราะหในสาขาวชาวชาชพของตนกพอแลว และเราควรอายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอนๆ ทแมเขาจะมวฒนธรรมดงเดมทออนแอพอๆ กบเรา แตเขากยงกลาตงปณธานทสงกวาเรามาก

นกอนรกษนยมทำาลายอดมศกษาลกลงไปถงสงทเรยกกนอยางผดๆ วา การศกษาทวไป หรอ “ ” General Education ซงคำาเรยกทถกตองคอ การศกษาเพอการเตบโตและเสรภาพทางความคด หรอ “ ” Liberal Education ซงกคอกลมของการเรยนรททำาใหมหาวทยาลยเปนมากกวาแคโรงเรยนวชาชพ วชาเหลานควรถกสอนดวยผทมความช ำานาญเฉพาะทาง ทจะนำาความคดทก าวหนาทสดทน กศกษาจะสามารถสไหวมาให นกศกษาถกเถยง แตดวยความคดแบบอนรกษนยม มหาวทยาลยดงวชาเหลานไปจากคณะและสาขาวชาทเกยวของ ไปดแลเองสรางเปนหลกสตรกลาง เอาผทไมมวฒมาดแล มเนอหาทออนแอ และมลกษณะทคบแคบไปดวยลทธวฒนธรรมนยมชาตนยม แทนทจะกาวหนาไปสลกษณะสากลนยม แสดงออกอยางชดเจนวาจะรบหนาทลางสมองนกเรยนตอจากโรงเรยน

42

มธยม ฉะนน จงเปนเปนการปฏเสธตรงๆ ตอหนาทของอดมศกษาทจะสราง บณฑต ใหแกสงคม เพราะ บณฑต ไมอาจเปนคนแบบไหนไปได“ ” “ ” นอกจากเปนปลาทรตววาตนเองกำาลงวายอยในนำาทสกปรกแคไหน และบอกกบปลาตวอนๆ วาเราควรจะทำาความสะอาดนำาทตนวายอยอยางไร เราจะสรางบณฑตแบบนไดกตอเมอเราม การศกษาเพอการเตบโตและ“เสรภาพทางความคด” ทเขมแขงมากๆ ซงไมมทางไดมาดวยการทหนวยกลางของมหาวทยาลยรวบไปทำาเอง ซงตองอาศยมออาสาสมครทไมมความชำานาญเฉพาะทาง

แตเรากมผมความชำานาญเฉพาะทาง ผทอาจไตขนถงระดบ ราช“บณฑต ซงอาจชวนเราเลนเกมวฒนธรรมนยม แยกโลกตะวนตกและโลก”ตะวนออกออกจากกน พยายามประกาศเอกราชทางวชาการใหกบคนไทย บอกวา คนไทย เรยนรเฉพาะของของ คนไทย กพอแลว ขาพเจาไมร “ ” “ ”จรงๆ วาคนจะเอาเหตผลทไหนมาสนบสนนความคดวา ความคด ความเช�อ ความร เปนสงทมเชอชาต ของแบบนมแตผท คด-ไมคด เชอ-ไมเชอ ร-ไมร เขาใจ-ไมเขาใจ เทานน มนไมใชวตถสงของ มนไมกนทในเวลาและอวกาศ ดงนน จะมเจาของผซงมตวตนอยในกาลเวลาและอวกาศไดอยางไร ฉะนนตองมความสบสนหลงผดอะไรบางอยางในเรองนแนๆ

นกวฒนธรรมนยมอาจบอกเราวา เราอาศยอยในโลกตะวนออก ดงนน เราควรฟงแตพระพทธเจาคนเดยวกพอแลว และเรากภาคภมใจวาคนตะวนตกกำาลงหนมานบถอพทธศาสนา เคยมการโตเถยงกนระหวางโลกตะวนตกกบตะวนออกวา ทำาไมคนเอเชยถงคดไมเกง คำาตอบทคนเอเชยใหกคอเพราะเรามตวตนทเปนแบบหมคณะ ไมใชแบบปจเจก แตรบรองวาคนตะวนตกไมมวนเหนดเหนงามกบตวตนแบบหมคณะแน เพราะดวยตวตนทไดรบการทะนถนอมในภาวะแหงปจเจกนเทานน ทตะวนตกเปนผนำาโลกใน

43

ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเศรษฐกจการเมอง ตวตนรวมหรอตวตนแบบหมคณะของเอเชยไมใชอะไรนอกจากความรกแบบชนชนทไมเคยบรสทธ หรอความสมพนธในระบบอปถมภนยม ทไมมอะไรใหตองพดอกแลว แตอยาลมวาพทธศาสนาเปนศาสนาแหงปญญา และคำาสอนทสำาคญทสดคำาสอนหนงกคอ ตนเทานนทเปนทพงของตน ดงนนพทธศาสนาไมสนบสนนตวตนรวมแนนอน

เปนความจรงวาคนตะวนตกกำาลงหนมาหาพทธศาสนา เพราะพทธศาสนาเปนศาสนาทมความเปนเหตผลนยมสงสด แตผมกสงสยวา แมแตในหมคนไทยทมการศกษา เรากนบถอศาสนาพทธแบบอำานาจนยมศกดสทธนยม ทผกพนอยกบอำานาจเหนอธรรมชาต เราไมรเลยวา กรรมเกา ชาตภพ นนมบทบาททางอภปรชญาทไมไดตางไปเลยจากพระเจา เราคดวาสมาธจะพาเราไปสการเหนชาตเหนภพกอนๆ เราไมเคยฉกคดเลยวาเร องเหลานเปนสงทมมากอนพระพทธเจาทงสน เพราะสบทอดมาจากฮนด เหมอนทคำาสอนเรองพระเจามอยกอนพระเยซ เพราะเปนของศาสนายดาย ทจรงแลว สมาธใหสงทวเศษแทจรงเพยงอยางเดยวเทานนคอ ทำาใหมสตทจะเฝาตามดเหตการณตางๆในจตตามธรรมชาตทแทจรงของมน วาเกดขน คงอย แลวกดบไป หาตวตนทแทจรงไมม เปนไปตามกฎไตรลกษณ ซงเปนคำาสอนเดยวเทานนทเปนของพระพทธเจาแทๆ

พระเยซและพระพทธเจามชวตอยในยคแหงไสยศาสตร แตเวลากไดผานมาสองพนหารอยปแลว ถาตอนนเรายงยดในตวอกษรของพระไตรปฎก โดยไมดวาอนไหนคอสงทมาจากสงทมอยกอนหนาพระพทธเจา อนไหนคอเนอแทของคำาสอนของพระพทธเจา เรากคงตองดเจตนาของตวเราเองแลววาเรากำาลงเอาคำาสอนนนไปใชทำาอะไร โลกตะวนตกมบทเรยนทมราคาแพงมากในเรองน คำาสอนเร องความรกของพระเยซผกโยงอยกบ

44

สงเหนอธรรมชาตคอพระเจาซงเปนผสราง ดงนนครสตจกรจงตดสนวาอะไรทกลาวขดกบตำานานเรองการสรางโลกยอมผด และพระบาทหลวงกฆาคนไปเสยมากมายมหาศาล แตพระเยซยอมถกตรงกางเขนเพอยนยนการสรางโลกของพระเจาหรอเพอสอนเรองความรกและการใหอภยกนแน คนตะวนตกคงไมตองการปฏเสธความรกและการใหอภย แตกตองการปฏเสธสงเหนอธรรมชาตตามอภปรชญาแบบของศาสนายดายไปเสยอยางเดดขาด ไมใหเหลอสงศกดสทธใดๆ ทงสน แตผรของเราเองกกำาลงชวนเราเลนเกมแบงโลกแบงตวตน เพอใหเราเลกเรยนรความคดทมาจากผตะวนตก โดยอาศยพระพทธเจาเปนเครองมอ ทงๆทเรากไมรตวเลยวาคนตะวนตกจะสามารถเขาถงพทธศาสนาทแทจรงไดดกวาเราอก เพราะเขามความเปนเหตผลนยมธรรมชาตนยมสงกวาเรามากนก เราคดวาพทธศาสนาไมงมงายเพราะไมมพระเจา แตเรากไมเคยคดวาพทธศาสนากเชอมตออยกบอภปรชญาของฮนดเร องกรรมและการเวยนวายตายเกด ซงเปนระบบทสลบซบซอนกวาอภปรชญาเรองพระเจาของศาสนายดายอกหลายเทาตว

ดงนน อยาหลงตนเองคดวาเรามของทดวเศษกวาเขา และคดวาคนตะวนตกจะหนมาหาพทธศาสนาแบบทคนไทยนบถอ เขานบถอพทธศาสนาแบบเหตผลนยมธรรมชาตนยมอยางของทานพทธทาสเทานน และขอใหทำานายไวไดเลยวา ทนททคนตะวนตกเรยนรภาษาบาลและสนสกฤตเปนภาษาทสองไดเหมอนเรา พทธศาสนาแนวเหตผลนยมธรรมชาตนยมกจะไปงอกงามอยในตะวนตก ทงใหเราอยกบพทธแบบไสยศาสตรและอภปรชญาตามแบบทเชอมอยกบรากเหงาของฮนดไปตามความพอใจ และขอใหกรณาเขาใจดวยวา ขาพเจาไมไดกลาวหาศาสนายดายและฮนดวาเปนศาสนาทไมด หากแตยนยนวาศาสนาทดคอศาสนาทสามารถเปลยนใหเปนเหตผลนยมธรรมชาตนยมได เพราะดวยศาสนาแบบนนเทานน ทเราจะไดศลธรรมท

45

ออนโยนดวยความเปนมนษยนยมเสรนยม และจตใจของมนษยกจะไมถกบดเบอนไปดวยความกระหายอำานาจทางทางการเมอง และหยบเอาอาวธทกชนด ความรกแบบลมหลง ศรทธาทางศาสนา มาใชประหารกาย จตวญญาณ และปญญาของกนและกน.