بيري خويندکار

95
هدكار، ذمارةَى خوي ب14 1 زستانى1811 هدكارَ خويي ب ناوونيصانىت:َنيانيى ئيه لةسةر تؤرى جيwww.yxd-kurdistan.com E-mail: [email protected] طصتييةيي رؤشهب وةرزيكيَ طؤظاريةكيةت ي ينَ ديرانيهدكاَ خوي ي و كراتي كوردستانراىَ ى ئي دةري دةكا ذمارة:14 زستانى1811 وسةر سةرنو: ورم ئيسناعيل ثو سةوسةران:ستةي نو دةت، عارف نادري،واحي ، ئاَ فاتيح سالةدىباس ئة سةربةست ئورمية، عةب تايث: رؤستةمى ئاسؤ شابازىشِ شؤرنتاذو بة مو رط: سةربةست ئورمية

Upload: kurdistanmedia-kurdistanmedia

Post on 28-Mar-2016

244 views

Category:

Documents


8 download

DESCRIPTION

بيري خويندکار ژماره 14

TRANSCRIPT

Page 1: بيري خويندکار

1811 زستانى 1 14بريى خويهدكار، ذمارة

ناوونيصانى بريي خويهدكار

لةسةر تؤرى جيانيى ئيهرتنيت:

www.yxd-kurdistan.com

E-mail:

[email protected]

طؤظاريكي وةرزيي رؤشهبريي طصتيية كراتيوي خويهدكاراني دينييةكيةت

دةري دةكا ى ئيراىكوردستان

14ذمارة: 1811 زستانى

:سةرنووسةر

سةالم ئيسناعيل ثوور

دةستةي نووسةران:فاتيح سالحي ، ئاوات، عارف نادري، سةربةست ئورمية، عةبباس ئةمحةدى

:تايث

ئاسؤ رؤستةمى شؤرش شابازى

رط:مونتاذو بة

سةربةست ئورمية

Page 2: بيري خويندکار

1811 زستانى 2 14بريى خويهدكار، ذمارة

ظانيو ئازادخيواز!ةخوةندةكار و خوةنددةستتتةيا وةشتتانا كؤظتتارا "بتتريى خويهتتدكار"

ا ستاال نتوو و جتةذنا نةتتةوةيى يتا يهجةتا ياتهت نةورؤزآ ثر دل ثريؤزباييآ ذ وة و طةىل كورد دكةو

دخوازة. ة دةستكةوت ذ وة رذ يا سالةكى ثر ييظي

ساال وة يا نوو ثريؤز بة يا سةركةوتهآ ييظي

دةستةيا وةشانا كؤظارا "بريى خويهدكار"

Page 3: بيري خويندکار

1811 زستانى 3 14بريى خويهدكار، ذمارة

ستيرث

5 ................................................................................... سةروتار

‎‎كؤمةآليةتي‎دوكتور ئيحضان شةريعةتى7 بشاظى خويندكاريى ئيزان ناتوانى لة بشاظة خويندكارييةكانى ديكةى

6.......................................................................... وان دابربىجي

دان 32....... ...................... بةشداريكزدنى كؤمةآليةتى7 كةرةصتة يان ئاماجنى ثةرةثي 74..................................................بشووتنةوةي خويندكاريي كورةي باشوور

74.............................................. نيدةباتي مةرين بؤ خةكي بةسمان ثانتايية

سياسى 32....................................................ندة !؟؟ ضة جمارة وايي ريذيم ئة نزخي رة

36..............................................كيرجن ند صة وضة زانيئ يالن ى طة74 يشؤرش 44........................................ رووداوى صيى رةشةمةء هؤكارةكانى ثيك هاتنى!

هزرو‎رامان 57.................................... ........................... ىزيبةندان و وانةكانى3

‎ئةدةب‎و‎هونةر 69.............................................. ................ !صوارة هةميشة سيندووة

Beşa Kurmancî

Çend Xalên Lawaz Di Tevgera Xwendekarî Ya Îranê De......011

Page 4: بيري خويندکار

5 4888زستانى 41ار، ذمارة بريى خويندك

Page 5: بيري خويندکار

6 4888زستانى 41ار، ذمارة بريى خويندك

ذووري تاريكي ديكتاتؤري و فيلي كويري دةسةآلتو طةذةلاذ يات دةاي لاة سيساةك طاةسبةوؤ ةةسيىاةؤي لة يو طيظتىيكي ديكتاتؤرس

ت يا يات لةطووايكي ااةس ويض رووسةباةد آلخةلكذ طو س فيمي بويش دةطاة ةطةسػتي ؼتسيتةوة ةوةبوو كةويتة ريش دةطتوايي فين يت ئةو ي ديكة تكةة اةيازةك طاةسبةوؤ خرت

رطةس اؼيت فين.ي ئاةو س و توةسوةاذ ةاتسيض ؤة ديكتتؤرسييةبتة بةآلي طةمليش و ةووو دةطةيؤتيبةمتةذ ةئةو

دةسةوة ئةو جاةزضة اييت و ية لة طش وػيو ص ةسيوةةسيية ةؤيكش دةط لةطةسك طووس و ايذ دةاي ةفشي بش وةد يض س طتيةك ووي ية و ةس ةولي ار ةص اذي ئاةو يماة ديتسيكش و ا

ةد خظااته ةسااي صيااتؤش اةنااةسةبت و بةليااةبتي سووااتبي و طااةسبوؤي ااي ةصةييتااة ذسيتةوة.آلؤذ س وةآلةطةئرليستسيؼي دبةس لةيتطتك ئتطيه طةسايضي

يرت ويزوو ؤةيت ةويظايت جيتو صيي ويزوو توةسخ لةطةه طةدةبتي ايؼوو لةوةد ية بةآلةوػاةيي دةا ووطشيتةوة ةلكوو ةؤت دي ديو سةبت ػوديكتتؤرسةبت و ختوة ويزوو فشؤػت ت

ت سوواتك دةبتؤاةوة و اتو وسدايه باتويش و و ؤيؼكي ةو ه و ص يتسيياةبت رووسة ؤتسيكاةب س طةيةةبت ايؽ ة ةو ػةبتسك و ػتسدةوة س طتيةبت و يييةبتي ويزوو دةطشي .

طتلي ؤيثةس . طتلي ايؽ ئيظتت ووبة تؤةطةسبتس ئرتوت لاة ئاةوشيكت و طارص دةساشيه ةلكي ئتص دخيو ص و وتفويظيت ئيش اي ؤووػاي طةسطاوسوت و ئتخوذة برةاةسطتةبت خر تةجيي

ىوبش ؤيكاةوة ؤي ديآلوؤكة دةطاة وي ايؽ ئيظتت سيبةسي لة لوية بشد . طتل يو ييةبي بة ي ةضسو بشدةوةبتيت جيتيت بشدؤؤة ػوييكي تػارت ؤذ س ي بروتس ئيظالويآلايي و وو دةطةخوواةييض!!! ئرتوات طةسطات ي ايؽ ئيظتت فةسةط و ورطيقتو ػتسطاتتيةؤ ر ريت. طتل

سةػثةسطاتتي يازي طاةوت سةساةبتي لاة جاةلةاةه اريؤصتيي ةوسؤص و ؤة بشدوو. ةسرية ة ؤتسيكختة جةوتس دةبشد.

ةبت. لةحتليكاذ بةاتو ةوة صؤس ةختيتذ بةديت لةو خةوة طاتويمكتةية س ام يةآل ة خرػي" م بويش بوو وذ لي ايويظا اوو باة ةوو رديته رظتيةؤي سووؤي بروتس ئيظالوي

ار ديات ىوبش طيخو صيي خاةلكي ئيش اة باة وؤةوة ديوية " ئةو وذ لة ض اتػت جم لةةسد

Page 6: بيري خويندکار

7 4888زستانى 41ار، ذمارة بريى خويندك

ي برواتس ئيظاالوي اةك وصة اتوب يةبةوزةيي ية ئةطةس ميني بيؼة طةسطسوو بشدةوة بة و خاةلكي س ااةسيو و جياتري ي آلؤيت و طةسبوؤي اةس آلةلكوو ايؼيمكشدي وتف و ئتص ديي تو

بروةلست ئيش ة.ايتويذ دس وة و خويه ئتلي دةيات و ساشة ةلبةت ئةو دةطكةوؤة صؤس ووبرت لةو شخةية بة لة

و سطرػة جوزش فيت ديكتتؤرسليذ وك ئيش ذ ةدةو ية شريا ي خةل لةةبتسؤل طةد بةغ لةؤتبوو طيتطةت ايؼةبتي سؤرئتو ؤيبسة بة دةيات طاتلة ايتلاةك ػاةس ي ديثمروتطايةبتيت لاة

توباتي رت الو خويذبتس بشيكتس د يكات و ايتلةيةك دةدة بة ليوسيز خويه بضت ئتصيةؤبتس ئيش ة .

ي يةاتي ئتطشيا اوو باة طاووؤةوة طرس و بوسدطتت لةوتوة طتلي س شدوود ص كربتي ئيش ئةو ئتطشة ويةبتي ختوةيي و د رلة اووػيةبتي وياليةؤي فةي وو .

بي و ئاايزرت ص درااة ةبت خرياات وااروي ااتالػااسيشخويااذبتس ةةلويظااتة ويش ااةو ػرسد سؤش بشد و وو ة سيويه خةتت و ايؼةسي ضووؤةوةياةك باة اة ؤش و ميظةديكتتؤرسييت ةطش

ؤةو وةؤي ةوتبتي سةو يي و يض سيزميي شدؤؤة ريش اشطيتسةوة و لةطةه دةيت اتس دؤبع و بيؼاة وخريي ةسةوسوو بشدووة .تسةطةس ةلةطش يطةسخظاته وؤةوة خوياذبتس يؼات دةد ت باة ايالاةبتي سيازيي ار وئةو ليتؤوويية ض

يش يةه و برةاةسةطا ؤات ئيظاتت طاةس وبوودةؤت فةسةسي و اةسوةسدةبشدي ؤويزو وةةيةبي طو بروااةآلي خااةل و ضووؤااةوة ااةطشؤووة و ص كاار يضيكااي حتػااتةلةطشو ػااويذ ةس لااةي

بروةآليةؤيةبتذ ية . ذ ئتزت طاولتت و دةيات خوياذبتس ئاتص دخيو ص وؾ ئتطتػةيذبش ي جةو د اةسةذ خ بيتو

بوسد و ئيش ي لة الية يضةبتي سيزميةوة طةمليةس ئةو س طتيةيةبة خويذبتس ض لة ياو ص كار و تد يضك طةسةبيي ئتلوطرسخو ص لة ئيش ذ و ئيظتتؾ صيتؤش لاة جاتس خريات لاة ض لة يو بروةلس

سيزيي سصطتس بشدووة.تصة ةسرةوةذخيو صيي تلةبت و ورسة طوؤتوةبتي

Page 7: بيري خويندکار

8 4888زستانى 41ار، ذمارة بريى خويندك

ةاةبي دسوةاةبتيت توو ةتو سيبةس ي سيفرسخماو ص ةس ريةؾ ي طويذ ةويظيت ةبةطة سصطاتس باشد وس خيوةؤي سصيو وياليةؤي فةي و ضووؤةوة طةوصيت لاةو راو يشػيت بشدة طة صيتدو بة".وػةيةك " بروتسك ئيظالوي ةي :بةايي دةطوت

لة سةوؤي ئةو خةتؤةد خويذبتس ي بوسد سؤليكاي ةساتويت طياش وة و وةك ةويؼاة يضيكاي خاةتؤي تواةؾ لةطاةه ضووؤاةوة طةس طاةس ار ايؼةط و ايؼكةوؤخو ص وو بة طةسةس

ي خريتاةوة ص كربتيات باشدة يوةدييتي ئتص د و وتف وشؤظ اة ػوتطاي جياتو ص و ؤتيباةؤ ي ئتػكش لةطةه طةسةسؤيي و بوةاةسةطيت و ةآلو سد.طةسةس ةسةسةبتي

دةسخاةس ئاةو تلةسةػاةبتي سيزمياذ باوسد لاة ةووبة ووي دةيت خويذبتس واتفخو ص طةسةس طةسبس طتيةية بة خةتؤي ي وتيت وةك وارويكي وؤي ةذتؤي سيزيي در اة ئاةو

ىوبش طايخو ص ار دسةوػتوة سؤر لةدو سؤر صياتؤش ميظاة دةطاتيه و ااةيتووي ضوووؤاةوة دي ايؼةوة سيويه دةبتت.

ئياش ار وةآلوذ اةوة اةو ىوبش ؤي بوسدطتتي ي خويذبتس ي دييجيكذ يةبيةؤلةوةت ةلووةس دؤخةو خرطونتذ لةطةه سةوؤي خيش ئتلوطرسةبت برسشة دووةوي خر اي ديي .

يتاة اةستغ و يسووت طةسبةوؤه ةسي صياتؤش ئاةو برسشةياة لاةوةد دةيا باة اة اةسؤااةو صةيي وصة و ؤو تبااتي كااتسو ويكااتيضوي طونااتو ااايؽ ةالسيااذ ااوو وديااتسيكشدي سي

وييااةبي صيااتؤشةوة يتسوااةؤيي سةوؤااي وخويااذبتس ي بااوسد سريدسياا و ااةووو ااة ةسااتو س .ضووؤةوة خويذبتسيي بوسد ذةبشدي سيكخش وةييىاوبش ؤي ي خوياذبتس ي دي يي يةبياةؤ طاةسبةوؤه بارسشة دووةوا "ري خويذبتس"طرظتس

لةةسيوةشدي ئةسك و بتسةباتي خرياذ اةئتو ت دةخاو ص و د و لاة ئةاذ وتي بوسدطتتي ئيش ي اتالبتة خريات لاة تطاةبتي بارسشةد باة يةػذ س لاةو برسشةياةد دةباتت اة ةػاذ س

ي خويااذبتس بااوسد و وسةةخؼااي ئااةو منووةيااةبي ايؼااكةوؤوو لااة يااض سيكخظااته واارديشؤيكرػةس ة بة طةسةس ص كربتي ئيش يت بشدؤؤة وةياذ ي يتاة طارس ويظا و د خاو صة

و دةطةملي بة لة دةسةوةك ؤتسيكييؼذ جيتي وو ةية. ةؤةو يةؤيةبتيت

Page 8: بيري خويندکار

9 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

رطيران: جةالل كيشوةردوستوة

Page 9: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ديت" هةريبةةراى وويةاكاراى ةدوكتور ئيخضا عةريعةتى: صارتيز هةطةي" دايةةي كةيي ة ظو ةووووو هةة ةرابةةر دا"واتيريزةووي ئةة ش ، اصيلى ة وو كة هةة ظؤةيكى " 8691ةى

دوكةا دوهىةى ئيةوو هةو شاؤة ثغتيواى دا اتيظةكا روواكبريو كيضريؤميي ئارؤ"ويزعةكاى "روةة ا دا ية ةةوي هةة يلى ويرتدوتاةوى ثاتايى طوجناو هة صياصةتاا ةرفزاوا لة يتيد

ةةرفزاوارت 91 ة ثيية شووتةةوو ةةى دودا اودآلة ئة شووتةووية اورييةتى تييريشو لا.وةوارد طزية وتةةووى كيةآليةةتى كزيلارىةاا شو هةطةأل ، ى ووياكارى ووهة شووتةوويةك

ى ذا ثيةم ديةتتكتيبى "نيضةى دووةة"ى صةيي دؤ ةوار هةة يدوا ةدواى ئةووؼ شاؤى ئاساد ةعيوويةكى طغةتى شاؤةى اوا تتوتا يةاى وويةاناكايػ ضةووة صةرضاوو فيلزييةكاى وو(

ةروو ةرووا روةايلى كيةآليةتى دادثةروورخيواسى كة كزيلارايغى ة اكاراةوو(تةيغت ووي اى ويى راكيغا.

ظوكزايةوو. عةممة ئة ةؤثةيظية ي حةوتوواةى"عزوا ازوس"ئةجناااوو كة يةنكزتى(داةا. ت 81كاتى ضاوثيلةوت هةطةي دوكتور ئيخضا عةريعةتى هةساليى ثةاريط ئااذو ة

اعةرتواية 91ئيخضا ةطاهىتةوو دويو ي اظ صة ارو ة رياتى شووتةووى ووياكارى ةةى ةآل ارودؤوى ئةورؤى ساليكاى فةراضة كةعى ضى صةاي ثةيػ ضية يو سالي وتوويذ لةي.

كزى.يةكى ثيغلةؼ دويذو دريذوى كيغا كة كورتلزاووئة وتوو نياواسو.فةراضةة ضيضةيى هةة وارى كيةآليةتييةةوو لةيهىى ى91 شووتةةووى ةةى عزوا ازوس:

هةو صةردوةدا وييةاكارا زؤةة صةةر عةةتاةكا ئةةو يلةيكاريم ووو يى ئةوو دوكة؟ ض ةسة ووريبخة؟ اروسايةتيية

ةةة فةراضةةة ةةة وو، ةةةهىلوو تايبةةة ةهىبةةة 91ةتى ة شووتةةةووى ةةةى ئيخضةةا عةةةريعيةةةكى نيةةاى ةةوو ةةة تايبةةةتى هةةةوآلتاى رؤذئةةاوايى، ةةة شووتةةى "كةةاثوظ"و و شووتةو

ورووثةاى ديلةى ئورووثاى رؤذئةاوا تةاةة ئ ووياكارييةكاى ئةزيلا، ئاهىا، ئيتاهيا وآلتاىهةةو بوو.ثةروى طزت ةعى صيؤية (رؤذةآل ت ةارى ثزاط داطريكزاى ضوكوصالؤاكى ةيى ئةرت

ةوو كةة هيةزودا شووتةةووى وويةاكارا ةة اتةة ةاووووى ييةةوو تايبةةتى ويوودا فةراضة ة 91 ةةو ييةةوو شووتةةووى ةةى ى تةةواو ةةةيار يكزيلارا طيردرا ي انزتيلى صةراضةر

Page 10: بيري خويندکار

44 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ةةروى ”وويةكى ديةار هةةكاتى ئةةسووى هةة فةراضةة ةعةي سياتز ةاوى فةراضة ديتةة ئةةذار. ووا تةيزايم ةة روةةاو ةتا ئةوكا ، ووو8691صاهىى ( Front populaireوةهىلى"ت

ديزؤكة ى ي ة ةسرتي شووتةووى كيةآليةةت 91هة رووووو ةى كيةآليةتييةوو رووى ةدا وو. وو كة دووهىة اضار وو ةيى ئةرتةعةةوو انزتى طغتى يا ةرفزاوا فةراضة ديتة ئةذار.

نيبةنيلزدى دراويػ ضاروصةر لا. تةاة كيغةى اتووضي وى كةزدو وورضةةروايلى ةراضةة ى في شووتةةووى وويةاكار وورطزتة،كيةآليةتى ئةو روةاى

هةة نةة تةوازى كةزد كةة رو طغتى تةاة يوا ئوياى هةاى ضةثة توائاذؤكايػ درووصتى ساي ةة صةةر وآلتةاى رؤذئةاواي دا ييتةة يرينةوو طيرايلى ةروتى هة صيضتى كاثيتاهيضةت

هةطةةي كيةةهىيم علضتى ووارد تةاةة هةراصتياا 91 شووتةووى ةى هة حاهىيلاا كة ئاراوو.ي ئاةارو ةاهزؤ ...، توايةا هةةكيتايى ئةةو انةةدا ذةزاي دوطةي دذكزداريػ ةةرووروو ةوو.

ويثيغااايلى ةس هة عاشوهيشو ووريخة ةو ياوووى كة طواية كيةار هةة ةتزصةيااية ةاهىى تئةضتيتيصييى( رسطاركزدى تةواووتى صيضةتى ىيداةسراوو ىراصت تواى ي ضاروصةرى تةيزا

صةةركوتى ويةزاى ئةة شووتةةوو ويةزاى كةةوا وو فةراضة ةوو يشوكةاى وةيى كةي لاتةوو. قاةا كةة ى ووهيوورضةةروايلى ةةسى كيةآليةةتى ة فةرةةن 91، ةةى صةرةكةوتى كةاتى

دريذويا ةية.طزينرت هة ةوو ئةواة طيراى تيةزواء كا ااؤروكاى تا ئةورؤكة ةرثاعاتة يلة دميوكزاتيشاصةيي وو وةهىلىرت وو هة ارى رووثاوناكاى ئكيةهى ةهىضووكةو يا فةرةنى

تةاةة ثيلةى يةا ةرووا حقةووتى داةةسراوو صياصةييةكا دا ثةرووردويى ئاصتى كة هةحيش نةة ثيغةلةوتخواسى ةويى وون ة ذينةة صةةوسوكا هةة ئاهىةا ثيلاتى شووتةةوو

، ووهةصةةرووى ةةوو ئةواةة شاؤى ذا فيييش ...، يا دذو اوكى صاس دذوعةر ئةورووثا ، زؤاتيظى ساي ة صةر رؤذئاوادا وو.هة ةاى ريؤكةى كوضي ثيغاااى تةيزا

ايةةة ةريييةةكاى سيةاوتز هةة ايةنةةهيلى ئةةريى ةةريى ةة وو: 91 ةطغتى، رياتى اى وةضةاردى سيةاوطاؤى ت تةاةة داطريكزدةى عيووك ة بةصت طةيغتى علضت ئاكاىيةتى ثةرووردو ثةاؼ ي ي وية ئةورؤكة اظ هة اتة وواروووى ئاصتى ض.ةووية(ييهيرباهىيشهةاية

يةكيم هة دوااتةكاى هة عةوية ئاكاديلةكاة كة دوكزى 91تةيزاى ةى كةة اا ةةووى دوساة

Page 11: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ى صةروتاى صةدوى يضةتة ، اةفيلزى ساضتيي ةهىلةوتووويةتيية ئياى يض ئاصةواريم هةو كةصاة وويةاووارى ة صةرايصتايا كة ووياووارى ةرضاو اكةوى دواى عةرى نياى ةتةا

كةة ئةة دا ةسيةة هة صةر ئةو اوورو 91رووةطزاى شووتةووى ةى ووو. ةصةر توتا يااا ساي اصةى كاواةة صةر هة عيونيزىكة ةيى ئةوو شووتةوويةدوااتة عووةكاى، ئة هة ساضتيية تووعى دا ةسي وو.ساضتى ؤ ةةو ثةةرى ويزييةةوو سى ئةةور ون صاركيايلى وتضةطة هةو ا ةتةية كة صياصةتو ة ثيى ةر

يلى سؤرى هةة راطةيةاراووكاةاا فةةوتيء" ئةة ا ةتةة اظ وواصة 91"دو ةى رياتةى دوهىةى: ى ةظو دو يتةةوو يةاى نةار ةي هةةدذ هة ثغتيواى يا هيلةوتةوو ةردووا كتيب طةهيلى سؤر

ثيغووى ئةة شووتةوويةة دو يةء ووكةوو ضااكاى هة شووتةووية، تةاة ياى هة طزترووةةرى سياوطاؤييةةوو كةوتووةتةة ئةة صةةرى كةتةةر كاى ثيغوو كةة هةةو صة يضتةياى هة ائيئ

وةييةوو!ض وو؟ ووياكاراى ئةوكاتى كيةةهىناى فةراضةة 91ثةياى شووتةووى ةى عزوا ازوس:

ةصتيا ة ض كة كورتييةن دوكزد كة ي ثزكزدةوو ا زديا رذاة صةر عةتاةكا؟ سجنةريو ثوةةيى ثاوااواسوكةاى ذيز ثزصيارى ةا فيلزيية، ضووة ةكورتى ئيخضا عةريعةتى:

ساي ة صةر كيةهىنا رؤذئاواييةكا كة هة ةوو واريلةوو هةة ةةآلواردى نيضةيةتى يةوا ذ ايصةتايا توتا يةا، ةااآل دايةم ا ةةكا، ووضةةكا، ى يةوا ي نزو، تا ثيووا ووثياوو

ةعةزوةيةتى تةةواوى ريوعةويةكاى دوصةةآلتاارا عةاروةاا ...، ارا، صةرايةدارا كزيلةوو ضووة ذيز ثزصةيارو كةة ضتيهيذيم" ة ئاياؤهيذيلية هة روانةى "ئةث دوصةآل ساضت،

ةهىبة هةذيز ااؤرى وتى شووتةةووى رووةاكبريى وو.ئةة ثغةلو طةعةى ساضةتة زؤييةةكا: يةكةة ة رودكزدةةووى دؤوة تاصةيةرى دوصةةآل ة ئاعلزا ويى دوواا واردا تةيزاة هةدوو

ةة صةةر رؤذئةاوا هيضةى ة يشاةى دوصةةآلتةكاى ساي صةركوتى كاثيتاهيضتى ة ئيثزياهيضتى ثي ةووى ةزؤؤ كيةةهىناى كةاآليى تاتةة ةيةااى روةةاى ةووى ن ةت وو رووة هة نيااا

كةةة 8691ى ، ظوكةةزاوو هةةة صةةاهىكتيبةةى "كيةةةهىناى عةةاي" طةةى د ةةور تهىةةةتى روا ةصةةزوفى ئاصةانريى انيغت كزد ةي ثيغا دودا(، رواهىةتى كاآلكا ىينيراونير ثغتةووىى هةياوعيوو

Page 12: بيري خويندکار

48 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ورووثةةا ة هىناى ضةةةا دونةةى رودكزدةةةووى ئ ى اووروكةةا كيةةة يهةةة ةرابةةةر نيراونةةير ئاصةانريى صةةركوتلةر"تهيلااةووى (هةة ةرابةةر " ىيد هةيى ئةعرتاوصة ى كويتةوورىتزؤؤاص

كةو يرةةكا، . ةةرووا هةة وارى دان ةةريت ةهىضةو ساي ىيسو( فيوىباساةة رواهىةةت اركي"ويوةةو روطةةةسى ةةوى، هةةة صةةةردوى كتيةةب طةةةهيلى وون"عيرعةةى لةةيهىيىتيزوايةةى دوروو

ى ( تةا "ئةاتى ئيدية " 8611"يز يز ةاركيسوت عارصتايةتى رؤظ ( نزو تا "ئا8699رايػتاصةةركوتلةر"اتة ثيغةلةوتخواسى "ذيى دهيس ة فويلط طاتارى، ة ثيةى هيلااةةووى ةاركوسو

ئةايء كوهتةوور(. رووعت فيزكزدىهة ةرابةر اصى فزؤياى"صةركوتى ويضتةكا" ةيى ئاراووتى نيضى يةت، تةةيزاى يكة ظو يتةوو، ثيػ هةوو ئاسادخيواس ئةو عتة ةصةهةكة ة ثيضةواةى

ةةوو كةةة هةةة صةةةردوى ةةوديز ئةةةو ةآلواردةةة حقووتييةةة ىداةةةريتى هةةة ثاصةةاو رووعةةتى ة ضاروصةرى ةكزاوى ا ووووو، ي وية افى دونةااى دا ى يرذوا ة دميوكزاتيليػ يدوصةآلتااريت

ى دووة ة فةرى ةاصزا ووتتةاة هة صةةردوى دوصةةآلتااريتى ية عةرى نياذا تا ثيػ ه .(داهة فةراضةى ثيػ هةعةر ى"ضةث " ةروى وةهىلورووثةاى ثةاؼ عةةر ةوو كةة وويةاكارا ةةدذى رةى ئئة ارودؤوة ة يائاعزوا ازوس:

ضة ئة يرة ةريتياةة ةة صةةر كيةةهىنادا ى راصت هة فةرايةصتاةوو يا ةيى دوصةآلتااريت صةثا وو؟

عياوى ةهىضةةنااة يةكةة، روةاووو ئة شووتةوو كيةآليةتيية هةدوو ئيخضا عةريعةتى:يلارى يةا ئةاهىيسى هةة ريوعةوية ضةيايةتى ووياكارى روواكبريى ئةوى ديلةؼ،كز روةاى

يةةكيم هةة صةاي( 11دوكاتةة تةهىبةة 8691ةة 8619ةى يةوا ئة صى صاهى .كيةآليةتييةكااا، كةة ثةاؼ عةةرى دووةة ةوو ةاوسودى كزد ئا ووريشاةكاى ئةوكا ةتصى صاهىى عااسى يةةر(

يةا يئا وور ى تةةواو وووتةى وييةا، طةعةة ثةرويةةكى ورووثاى رؤذئةاوايى ةةكار ئكيةهىناكاى ى ثةةر وهةة ويعبذيوييةوو ثيػ هة"عين"ى ةو هة وارى صاا ةريلةو ةتاكة وو ثيليا

ةيةاوتواى ةة تةةيا ريغةةى ئةة شووتةةوو وورضةةرواة كيةآليةتييةة ويياا وو، ة ثييةة تووهىرت ةةووى كةةةهيى ةرضةةةا طةعةةةى صةةةرايةدارى ةةووو ةةيى ت وو يةةت داةةاوى ةةةذارى

. وةودى سالةيى ةارت كةة اووةاى ة غيةكاى تةةرا عةاروكا( ضيايةتى فزاوارت ووى تةةك

Page 13: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

صةرةهىااى ئة شووتةووية وو هة اوضةيةن دا ةوو كةة ئةةوكا كزيلةارى ةوو و هةةيوا ووةا دااويى تةةكة غييةن دا ثيلاتبوو كاتى ووياكارا دوضوو ي سالي دويابيى كة وةهىم ةة

ن دا دوذي ئةة ي ويى ثيوواييةكاىا هة ض ضةرةصةرييةتايبةتى كزيلار وويةاكارا يةوا، ةآل هة ةا كاتيغاا ضوولة ئة صاآلة، تياغى طةعةةكزدى ئةا وورى كزيلاراى ثيليا وو

وهتةوورى صياصةى ة ك سياتز ةةاى ةهىلوو وو، اتواء يوورؤكى شووتةووكة ة ئا وورى شاء، ى كيضةيزؤاتيظى يصيضت دوصةآلتى ةريت رووايى ضووة ذيز ثزصيارى يغااورىة وو و رووعتيى وو. وييااى ي صياصفةرةنىى هة ةوو واروكاى حقووتى، ي يرذواس

ى وآلتةةاى اوثةةةمياى دذو ئاهىةةا دميوكزاصةةيية دوصةةت ورووثةةا ةةةدواى علضةةتى فاعةةيش هةةة ئ ةاكيكيى صةةروكى ةوو، راصةتى توةاروو "ى ئيثزياهيش كاثيتاهيش" وود ، ئةجماروهيرباهىةكا

نييةا طزتبةوو. ةة ثيةى ةةا هيذيليةم كةة ييضةتىاا دذو كي ىهيرباي هة ةرويةكى او ةعة ةةةووا هةةة ةرابةةةر فاعةةيش راووصةةتا وو ئةةةجمارو هةةة ةرابةةةر كيهييةةاهيش يةةا داطريكةةارى

وآلتاى ذيزدوصةآلتى فةراضة كةة هةة عةةرى دذو فاعيضةتىاا ةعةاارييا كزد ةوو و ووةوو.ةصتاهةدوصةت ضةووى تور اييةكى سؤريغيا دا وو، وواسيارى وودووتةارى صةةر ةوييى وييةا وو.

ايلى ةويى ةة وة اتةة دويةى عةصتى ساييةى روةة هة صةروتاىداطريكزاووكا يا كيهيييةكا شووتةةووكاى دذ ةة عةةر و تةا ، عةرى ؤي91ةر هةو صةردوةدا شووتةووى . ووداايية ني

وضةاريلى يوةتةةوويى ةة شاؤةى اوا كة ئة كارو ي وةيى رو ،وايةنزى ئاعتى هة تزؤثلاا ووو و ةرو ةةرو ة صةرجناا ةوويلة وآلتا يةن هةدواى يةن ئةاساد دو ةوو، ثيغةيةيةن دازا ة دودا.

ضووو ذيز ثزصيار. ئةة ضةريؤكى ئورووثةاى ةروتى ئيثزياهيش كيهيياهيش ة عيووى راصتةووي دوبةوو و ئيةاى ئةة ةارووا كيييشى كالصيلى صتاهيىدا ورووثاى رؤذةاتيػ رؤذئاوا وو، هة ئ

،ض هة رؤذئةاوا ،ثيية ووياكارا ةػ دوضووو ذيز ثزصيار.يدا ةعلزدةى نيا ثاؼ عةرى نياي ى طغتى وو.يوواسيارى نيريم رسطار ،ض هة رؤذةآل

اروسايةةتى عيرعةيم 91دوتواء ةو ئةجناة نةي كة شووتةووى ةى ئايا عزووا ازوس:ووكةاى دارساثيلاتةة ةة دذى ضةتبةصةتوويى ى رؤذئاوايىطاى كاثيتاهيشو وو ة دذ ة ئيردو

؟ورووثاى رؤذةآل يى ئشى دووهىةتكييي

Page 14: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

هيييش كة هة ثامشاووكاى ووياةوو وييةكا هة اركضيش ةهىى، تةاة ئيخضا عةريعةتى: ووآلةاور ةة ووت ذا ئةيرت ش تزؤتضليشيػ يووكوو ائيي ،دا ضاان وو91وودى شووتةووى

عةيار ة ضةوولة ئةاةة ةي كةيي ةايت ووصةيبووى كةة و اا ودريار ةر ئةوكا هة اةيةك هةةذيز ثزصةيارداية سيةاتز 91 شووتةووكة ةروو علضت دو ة(. ئةورؤكةة كةة دوهىةيء شووتةةووى

دوصةآلتى دووهىةتى" هةاى ةر "وورطزتىوىعلضتى ةر ئةو صاويز ئاكاى "ىهقاةى صوصةياهيش"ووكوو ائيئيضتيية كة دواتز "ثةيي ثي "وكةا ئيردوطاى وود" "" ةراصتى ةون " ساضتى

روواكبرياى طةروكى اتيى ثاريط وو. ة عةيوويةكى طغةتى، هة هةويزا صةريا ةهىاا كة صةروتا وةودطزداى" " يتيدطةة ةرو ةرو هةذيز ثزصةياردا ةوو. ةوووتيى شواركضيش ووكوو ئاياؤهيذ

ريةويى (ئاارعيضتىتتئةصثيتاة( صوصياهيشى عيرايى "هيربتز" ايةتىز( ويرصلذصيييتيتئيى صيؤيية كة حيش ى كيييضتى فةراضةةؼ يشى دووهىةتتيم وو.وديوى صتاهيى اركضيثزاك

ى سيةاتز نينةة اا ة ثيية ثةيظى ووياكارا هةةاو كزيلاراة اوثةمياى وو، ئياى ووآلاور ة وو.ى يصةةروك صةةايلاى CGTريلاروكاى حيش ى كيييضةتى فةراضةة تةاةة ويى كزدووو تا

وويةاكاراى يضةهىخواسييةكاى كزيلارا صةروتا اورييةتى شووتةوويا ةدوكزد طوتيا ئةاة ط ةةآل دواتةز كةة .اةة روووردو يرذواسيية ئية اتواء ضيى كزيلار يية يو ئةةو طيروثاةة ا

ةسةةى كةة وويةاكارا ة ثيية ئةو تينة ديتيا كزيلارا ثيغواسى دوكة، اورييةتيا كزد.ى حيش ةى ي"ثرياةايط فزاط" ةة ويةرايةةت و كي ووةووى ضةثى اكيييضت ةوو صاسيا كزد،

حيش ةى كيييضةتى تيلغةلاى كة وو ووويزصوصياهيضتةوو ا ثةيظيلى ثيغلةؼ كزد. ةر ه .دوصةتى ثيةاوكزد فةراضة ةرو ةرو ةة ثييةة تةةواوى روانةة ةريتييةةكاى وون هيرباهىيةش يةا

وويضةت ئةايغةةطةهيلى وييةا د ثزصةيار وويةاكارا صتاهييشى ضةث راصت ضوو ووو ذيز سوتهة يي اركضيضتةكاى توتاخباةةى فزالفةير ةوو و هةة ئةةزيلا ريةاايلى ووكوو اركي

و ئورووثةا س صةرجنى ثياودرا ثاعةا ضةوو يةا، كتيبةى" زؤؤةى تةةن جنةريو كيفزاضةيلى ثيل ظو كزد ووووو(. 8699"هة صاهىى روةاى

"ئيزيضةت وةي "ت ريةااى وون 8611يي اركضيش هة صةردوى "هووكاض "هة صاهىةكاى ا يهةو فةيوةصوفاةية كة ريؤكةكاى هةطةي دوكتةير عةةريعةتى شيلةة ةهىضةووكةوتيلى ئةةريي

Page 15: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

دا 8611هة صةاهىى " ضةا كتيبيلى ةية كة طزينرتييا"رؤحى يووتيثياهةطةي ةسةن ةية ئةةةو كيةةهىنا ويياةةة صةى ةةةرطى "ئةصةوىى ئييةا"و كةةة دوهىةى ووصةيوويةتى ئةةو ديلةةة

عيرعةنيزاةى ةيةة، رؤهىيلى تيثياة ييهةيو دو "ئةصوىى ئييا"وةريل يرذواس ىوديزيتةهةطةةي "صةارتيز" ى ة وو.يهةكاتيلاا دوساء هة اركضيشى كالصيم دا يووتيثيةا ةاريلى ةةري

، اصةيلى ةة وو كةة هةة 91ى شووتةووى ةى ديت" هة ريبةراى ووياكاراة"دايةي كيي يزعةةةكاى "رميةةي ئةةارؤ" رووةةاكبريو واتةةور ظوكزايةةةوو هةةة ةرابةةةر يز ظؤةةيكى ةةووي ا ش

هةة ئيوو دوتاةةوى ثاتةايى طوجنةاو كيضريؤاتيظةكاى ديلة ثغتيواى هة شووتةووكة دوكا دوهىى: يةة ةةةوأل دودا ةدهىةةةوو وةةة ا داهةةة يدطةةةهيلى ةةويرت صياصةةة دا ةةةرفزاوارت لةةة يت

هةة شووتةوويةةكى سيةاتز 91ةى ة ثيية شووتةووىييةتى تييريشوى ئة شووتةووية لا.اورهةطةةي شووتةةووى كيةآليةةتى كزيلةارى طزيةى وةوارد دوا ةةدواى ئةةووؼ ةوو و ووياكارى

دووةةةى صةيي دوو ةةوار هةة صةرضةةاوو روطةةسى كتيبةةى ت لةا ثي ى ذةةاي شووتةةووى ئةاساد ة عيوويةكى طغتى شووتةةووى اوا تتوتا يةاى وويةاناكايػ تيلةةي ةة فيلزييةكاى وو(

اى كزيلارايغةى ةي يى دادثةروور وةواس كةة ووياكارا وو( ةرووا روةايلى كيةآليةت ويى راكيغا.ورووثةا كةة سيةاتز هةة يى ئيةزا دايغةتووى ئ هةو صاآلةدا شووتةووى وويةاكار ازوس:عزوا

كاى ويياضااكيية كيفياراصيياا صةرتاهىى ضااكى وو هة ةة دذى اا ووياكارو ئيزاييةةكايا شووتةةووى 91ئاوي ثيوواييةةن هةة يةوا شووتةةووى ةةى طيروثا، يو ريذميى عا دوياية ة وو، ئاوي هة وارودا دوكتور عةريعةتى صةرضاوطةى ااؤر ووو؟ ااووياكاراى ئيزاى

صةاي ثةيػ هةة ا ي ةصتلزد ة ااؤروكاى دو ةى نةرييةةوو ةي ضةة عةريعةتى: ئيخضا 8991ى طةاويةذى 11ودوتاى ورووداوو. ضةااط ثةيػ هةةك لةي ةوو كةة ئةةوو سا دا هةة ئيةزا

ئةةوو هةة صةاهىى رؤذى ووياكارى دروصت كزد.صةراووسى 89 رووداوى ةر ةروكايى دوصتثيلزد ضةووو دوروووى ئيةزا كةة ة ة ةصةتى وويةا ووضةيةن ودوتايية و ةآل ثاؼ ئة كدا وو. 8619

دوكتةور كةو . ر ةوو تةرووا حيش ى توودو(ميللى شوتىةكيفياراصيي هقى دوروووى وآلتى ورووثا وو و كوفياراصةيييػ ةةر هة ئ(8991تا8999ت 8611تا8699عةريعةتيػ هة صاهىةكاى

Page 16: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

نبةةى يووةى ى ئيرطاىي ةرثزصايةت ،دوا ةدواى اتى دوكتور ي ثاريطهةو صاآلةدا دادوةسرى." ظودوكزايةوو ي اوويةن هةة ة اوى "ئةايغةى نبة كة ظؤيكيلى و ةاوى"ئيزاى ئاساد" او زاو ة اوى وواسراوى"مشع"هةو ظوكزاواةدا دويووصى.و ئةصتيى دوكتير وو

نةيسورداى ى 81طةهيم طزيط ةوو، ضةوولة ثةاؼ ةووى ئيزائةو تياغةؼ هة روانةى يذوويى ةسةة ى"، بةةر ري يووةى، ى يدوووصةى ةة ةاوى "ريبةةر عيلزدةوويةن طواية عةريعةتى91

ى ظوكزدةةووى ئةةو وتةارو ينبةى يووى دذايةةت ائيلى دونييةكة ةعى ووةيى وصةديق،روودودا ووكوو عيرعةى ئةةةسايةةر كةة اايذوويى ةس هة نيارووداوطةهيلى ة ةرحاي دوكة.

ةفزيقاتووكوو كوعةتى ة هةة ئة شووتةةوو ئاسادخيواسوكةاى ديلة ى تياا دوكا يا يعةريعةتى ةعاارى وويةةاكاراى ثةةاريط يى عةةةريعةتى هةةة ويثيغةةاااى اروسايةةةتيبةةا ةعةةاارثةةاتزيط هيو

هةةةوى كةةة راطواصةةتى ةةي طزتووواةةةى صةةيتةهةةة طيروثةةاى ئةةاتواي دوصتبةصةةةركزاى ةةاو زاوعةةريعةتى ئاعةا ةووى يا (دوكاصاستيطي ةاوى طييهيش هةطةي يةكيم هة ريبةراى ةؤثةيظييم ريؤكةةكاى داكة دواتةز هةةةا ئورطةاى نبةة ،و" طيريةووى اة هةطةي يةكرتوهةطةي "فا

"ةةفزو هيلزاواةى صةةرطيى سووى "كةة ى ة تايبةةتى ئةة كتيبة دوياصيى دوطيزى وور فاوواخباةةةى ةةويى ةةاو هيةةزو ووكةةوو وتةةةرووا هةطةةةي ت .ثيغةةةكييةكةى صةةارتيز دويووصةةى

نشيضتاضياهيض ...ئاعا دو ى. ةر هةو صةردوةدا صارتيز صيي دوو وار هةكافةكاى ثةاريط ئيدوكتةير عةةريعةتى هةة ةهىبة دريذو ثياودا. يادا ضااكيية فةرةنى ة كيةآليةتييةكاى وييا

يبةةوػ ئاسادردوةدا اصى ثيلياى شووتةوويةةكى ةو صةدوطةريتةوو ي ئيزا كة ه 8699صاهىى شووتةةووى ئةةوكاروى كةة هةة فةهةصةتء ئةةةسايةةردا يضةى طزتبةوو و ديتة ئاراوو:اوعةيووى

رسطةارخيواس داةةةسرى كةة هةة ئيزايغةاا ريلخزاويلةى دودرى و زيةار ،كةوتبوو ور و ئاساديبةوػةةشوتى دواتز وةايط اسرطا اوريياى ةهىبة يووى"تف،ي،( ئاساديبةوغىووكوو" ةروى

ساى. ةآل هة ةعى دوروووى وآل ئة اصة هة ئةارادا ة اعرتئاسادى يا ة نينةى"ئاساديبةوػ"عيرعةنيزو توةائاذؤكا اكةةى صةةرةهىااى شووتةةوو يةكى ئاساديبةوػ يت. ووةشووتكة وو

ػ ةر هة شووتةوو ووياكارييةدا يضةى يتووكوو وناياي فياائيا(8991داى ثاؼ نيسور ةةشوتى ضوولة ريبةراى ئةاة ةوويا ووياكار ووتوناياي هقةى وويةاكاراى طز .

Page 17: بيري خويندکار

41 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ئاسادى وو فياائيةكايػ ووكوو نةسوى هة ريلخزاوى اواى حيش ى توودو يةا هةة وويةاكاراى ة ثيية هة ةاوى شووتةةووى وويةاكارى تيزوايةى يووى ووكوو ئةمحةدسادوكا ...( ةشوتى

واسوكةاى رسطارخي يى ئةزيلاى اتةء شووتةةوو ى شووتةووى ضزيليكارينةر كة هةذيز ئاراوو ديتةدوكةزى كةة وةة اتى ياصةايى اا ئة ريو ةيشهة ئيزا ةطغتىاايةتاز فةهةصتء ؤيئةةةساي

اى يتيدطةةةهيلى عيرعةةنيزى دوتةةا ةةةطوجناو ثيويضةةتة ةةةرووواى دواى كوئاعةةتيخواساة ئيةةدوطزيتةة ثةيػ اا ريوعةوييلى فةرةةنى دوكتير عةريعةتى هة ئيزاة ةهىبة زؤي. توتاخباةيى

عيرعةيلى ئاادوكارى ةي ةر هةو صاآلةداى تةيا دوور دوكةويتةوو ييتيدطة صياصى يشا هةة دوصتثيلى كوفزاضةةكاى عةةريعةتى (8991ت8691 دروصت هة صاهىةكاى دوكا فةرةنى ة عارو نيراونيروكا ساليكاى دووصةاي دواتزتاوكةا هةطةةي ،ثيػ تةدوغة ووى هةواةة طةوت

.نةذةكاى دووةسار ثاضةد صاهىة عاةغاى(هةةةو صةةةردوةدا نيريةةم تيزوايةةى يضةةى شووتةةةووى وويةةاكارى زوا اةةزوس: عةة

ةريانةة سيةاتز ة دوروواواسى ئةورؤكة ةنيريم ةآل ثاؼ ضى صاي ،ة ووى يئيرتاصيياهىيضت ثزاكتيم دوكا؟ ثزصة ةتةووييةكاصيفى صةرجناا ة

ى ئاطزى عيرؼ يةكيم هة روةاوكاى دازكااصتياا ئة نياواسييةؼ هة ر عةريعةتى: ئيخضادواى كيتةةايى صةةةردوى عيرعةةةكاى دذ ةةة ااهةةة ئاصةةتى نياىةة اةةهوةةةرنى عيرعةةنيز

ةهىووعةةاةووى صةةيؤيية ...، وو عةةةرى صةةاردى رؤذةةةآل رؤذئةةاواى ثيغةة شكيهييةةاهي، ورووثايى ةة وو ا فةراضةوى يا تةاة ئطومت وو وونكة 91صةرةكةوتى وودى عيرعى ةى

و وتةةى ةاو زاو ضينوارا هة صيبيهةكاى ئةو شووتةووية ةوو ى ة وو.ي ةهىلوو روةايلى نياة ووى ةهوةرج "يكارى رئاهيضت ء ةهواوا وى! هة درومشةكاى ئةو شووتةووية ووكة:

ةي فةراضةةؼ رادوطةويشرا ةةرووا ئة كةعةة زصيلى صةر ةويية، وروى عيرعنيزى هة نيااا ثو وسو صارتيزو فةا يخواساى وون "ئاهىتوصيز اركيهةريناى طزووثة ضةثةكا ة تايبةتى ريوراى و

ى فةراضةة دودا. ةةآل هةة يكة تايبةمتةاييةكى ثيغةزوو توةائاذؤيا ةة شووتةةووى وويةاكار ى يووةة ئيةاى ئةةو ئاهىيسييةة دو يةء تننةة هةة عة اائيضتاكة هة ئاصةتى نياىة ةهوةرنى

ى صيثتارب هة صةةردوى يزعةى ئةةزيلا ةي صةةر 88ثيوواياار ةرووداووكاى ئةاوايياةى

Page 18: بيري خويندکار

49 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ننة هة ةصةهةى فةهةصتء كة يغتا ةروا ة ضاروصةر ةكزاوى اووتةةوو ... ئةفغاضتا ةيزاقى كيييش"تكةة ةي طةةر يثاؼ داراى ةروى صيؤيية هةيو ضووى "ةتزصة ردوةوو(هةوصة

ةة عةوي دوذةى ويةاا دوطةةرا كةة ةة ويعةييةوو ييةكايشاثيغةصاسيية راطزتى تةوورى ر ساهىبووى عةر كيبةركيى ئا وورى ةة صةة يارةتيا( ةكورتى،اتة " ئيضالخمواس " تريؤريشى

ريؤكةةى ةاسارى ئاسادتتةاةة هةةوآلتاى هىضووى يشاى صياصى ئاياؤهيذيم ساهىبةووى تيلةلةة يى ئةة ةهوةرنةة يتةة ةيى ئةوو يكةيى طغةت ، رووصةية( ثيغووتزى كيييضتى وون ضء

وواسييةةكا وةة ا دا كةة يتةةوو اااوا ووياكارا يوةتةوويى هةيو و توائاذؤ ةصتيى صيفى يت. ةتةوويى ياتزس

داورووثةا ؤاتيظةكا هةة ةهىبذاردةةكاى ئ هةايةكى ديلةوو ةيى صةركةوتى ييهيرباهىة كيضةري تليلى ة اسرطاى تةاة ة صةر ساليكا داةةسراوو ةريوو ةريىدوياةوى عيواسيلى وى هة

ةو ييةةوو وويةاكارا هةة داةاتووى كةارى وييةا ينةةرا ثةرووردوييةكاى اآلدا ساي لة، توتاخباةة يةةن دوتةواء وىةيء ةةيى ئةوويلةة .اراسي دنةو ة ارودؤوى ةراة و ةرابةر

طةة نيةانري ثةزظ ، كةة ووكوو نيروكاى اركضةيشى را ةزدوو( توواس ىييةتتيزوايى ضي ى صيفى ضةاى وو.اوضةي دودا ئياى ريوي ية، ويضتةكا فزوتز ثيلةوو ثيوواةتةوويى

ئاويوى يائا؟ ةهىاوصةنيى شووتةووى ووياكارى ئيزا هةيو ويى وآلتاا ضي عزوا ازوس: و؟هة ض واريلةو ة نياواس هة ثيغوو دوساى؟ ئة نياواسيياة فزوتز دايةساي ة صةر ئةو شووتةوويةووى ئةةوو كةة ةهىبةة ى دور ةزي دا ديةارو ي ةهىى طةيرا هةة ضةييةت ئيخضا عةريعةتى:

"صةةرورؤ عيرؼ ئية هةطةي صيضتيلى ثيػدوطةريتةوو ي ارودؤوى ثيػ ثاؼ عيرعى ئيزا.، ئةةزيلا( ثغةت ئةصةتوور ةة رؤذئةاوا ثاعةايةتيى كى اوو"صةروكارا ة ووتديلتاتيريية ةصرت

ةر يية يطزى ة ضةث ةة نينةزووو ئاهىرتةاتيظيلى ةةيش دواتةة ئةةذار ةةريا ةةروواى ساهىبوو، ةآل دواى عيرؼ، كةة ة يخواسى عيرعنيزىيةكضا ةةهىقووآلوى ى يى ئةايي يلة صيضةتصةية فةهةصةتء ضةث ووكةوو اوثيووةاى هةطةةي نيةاى طوتاروكاى كة ياى هة ةووعيرع

كةة شووتةووى اوا ووياكارا فةرى كزاوى، طوتارىدذايةتى هةطةي ئةزيلا ئيثزياهيش يتة ، ةة ةي دذكةزدار هةواةية ياى نةار ة،يدوصةآلتاار ة ةرابةر صةر ةوييى ئوثيسيضيي دؤوىهة

Page 19: بيري خويندکار

11 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ة يةاى نةار دو يضةتء كةة ئيضةزائيى اؼ شاةى، ةي وية ة ىثيضةواةى ةرضى صيضت دوهىهةة روانةةى فةهةصتء كيغةى ئية ية يا ئةةزيلا رؤذةةآلتى ةاؤء كيغةةى ئيةة يةو...،

ئةطةةر ةسة ى حلووةةتى. يغةوو صيلياريشى ويخواساة دو يتة ئاهىرتاتيظى فةرةنى ة اوور ى ةةايى هةيذيلى ويةا ييزوعاا دوتواء اوصةنه وور نزي، هة ئةسووى را زدوو اؼ واة

ايةةنزى صوصةياهيشة ةهةدوصت ةدوي.ضوولة هة را ةزدوودا دذى ئيثزيةاهيش ةووي، دو ووية وكزاصى ةافى ةزؤؤ ثغةتنوى دووزا.ةووكةة، ديثزصى ادميوكزاتيلةكا هة رووتى عيرعاا ،

هةايةةة ةتةةوويى ى كيةآليةةتى صةةر ةوييى يدادثةةروور ةرابةةر ةة هةواةيةة ةة ثيضةةواة، كةةرت صةةرجنى ثةى ةوو كةتةروةةى يغةا ةارى ووياكاراة كيةهىيم هة شووتةووى اوا

صةةر ةوييى دوورى هةة كةروصةتةطةهيم كةة دا ، ةرابةر ةة ارى هة دذايةتى هةطةي دوصةآل شووتةووى ئةةةةؼ داويلةةى ةتزصةةياارو.ةر وةةةى لةةزىدويةةاو، كةتةة ييةةةكادوروك يةةشو

ى ئيزا اتواى ا ى هة اوثيوواى هةطةي شووتةوو ووياكارييةةكاى ديلةةى نيةا يووياكار ة صةرجناا ة صيضتى دوصةآل هة نينةى ئوثيسيضيي داية، ةةآل دو ةى هةة راصتةكة دا ربيت.

"ى ساي ة صةر نيايغاا ةهىويضتيلى رووةطزاةى ة ى. ةرابةر"ةسى و ةة ةاوورى ة لا. ثيغةوو كاى شووتةووى ووياكارى دو ى ضاروصةرى اواسييةكاى شووتةوو

يناى دميوكزاتيشاصيي داوةواسى ووتةوويةكى رسطارخيواس و هة ر ش 91ةرضةا كة شووتةووى ةى ةطغةةتى ، وو ةكاى وديزيتةةةييةة ةهىي ةةى ة ةةاراسى هةةاييةكاى رؤعةةنةرىة صةةةروتئاراجنةة

ةةآل ةا ى هةة ،ى هةةويى ةةنى ةيظ ةة وو ةارودؤوى ةرابةر ة رووةهة رياتيلى ئةريى ايةةةة ةرةهىضةةتى ئةةة اواسى صةةاويزى فزوويةةذى اداةةةكا علضتةكايغةةى ةةى ئاطةةا ء.

كةصاى وون" ريارد ازى هيييةكا ة تايبةةتى يةى" دواتز هةاياة هة نيريم "راصرتووةرييي هة روواكبرياى اصزاوى يةوودى فةراضة كة هة ظوكزاووكةاى ئيضةزائيى تةكات"ئاهي فيليولزؤ

هة رووةاكبريا كةة ( كيةهىيمهةضةثى وى دواصيىنيريم ئةزيلا ة كوضيزؤاتيظة ويلاى دات ي وية ي ئة ة ةصتة صةيزى كتيبى دايةةي ةنيريم ةيويا ةروواى كيضيزؤاتيظ وى ضووو

ثاريشو ويلا"(. هيابيزط:" انةواس ي ةس: تويذيةوويةكى وى صة ارو ة كية

Page 20: بيري خويندکار

14 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ووة ريفيرخمواس، ووكوو وةودى دايةةي 91يايلى ديلة هة ريبةراى شووتةووى ةى ةهىبة تيلةةي ةة ئاهي طضةار كةة ويةرى صةوسوكاة هة ثارملاى ئورووثا يا كيي ايت كة ةووكة

هةة صةيا اصةزاووكاى ئةة ، يةايم ... ةوو يغةيى رووكةار حيش ى صوصياهيضت دووهىةتى اى رؤذةةآلتى ضةوو ووكةوو " ةى ويية ةريفة طزووثة"فةيوةصوفة و "كا كة ةروواى ةةة

ى"ريبةةةرى طزووثةةى" ضةةةثى ثزؤهتيزى"اصةةزاو كةةة راويةةذكارى "ذا ثةةيي صةةارتيز" ةةوو هةةة هيعةى صةرجنى داية ئيضةالى عةي "كزيضتيا ذابة"كةياشةوو طةراوو ي ئاييى وصةوى يائيي

ةةةوى ريناى"ازى كز ...دريذودودا. اور:ذي

ئيرتيت

Page 21: بيري خويندکار

56 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

‏تى:‏‏هيال‏هموشداريكردنى‏ك‏‏هب ؟دانيپ‏‏هر‏هپ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏يان‏‏‏‏هست‏‏هر‏هك

نووسةر= عةبدولعةىل رةزايى وةرطير= عارف نادرى

Page 22: بيري خويندکار

57 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ىكةردووو ىضةطةةةكان ىوطة كة لةة ؤةؤ ر ىتةواو ى" بة مانا ىكؤمةآليةت ى"بةطداريكردن ىثرس

ؤةؤدء كؤمةةلاءاء طةوي ىضارونووس ىدوستيووردان لة دياريكردن ىبة مةبةست ىء رووث ىتاكةكةسبةةري ىدواييةدا بةة طةيوويةك ى ظتيية، لةة سةاآلنة ىبرياردان لةمةر كاروبار ىدانان لةسةر رووت كةوتؤتة بةر باض.

ى، رادوء ئاسةت ىء سياسة ىئةابوور ىثيوونديةدار بةة ثةروثيةدان ىلة راستيدا لة سةرضاوو نوييةكان ى، بةتايبةت ئةجنومةنةةكان ىكؤمةآليةت ىؤةلاك لة رووثة جؤراوجؤروكانء بةرنامةكان ىبةطداريكردن

ثةروثيةدان لةة ىؤؤويشتانةء ريكخراوو نادوولاةتييةكان، ووكةوو يةةكيك لةة نيظةاندورو ريةءةةكان ثةانءراو ىئة ئةجنومةنء بةياتة ناسياسةييانة لةوودايةة كةة بةة طةيوويةك ىدو رن. ريةء ىبةرضاو

ؤؤو بةطةداريكردن لةة ىضارونووس ىبةطداريكردن لة دياريكردن ىدوتوان ووكوو ريءايةك بؤ راهيةانبةةريةددا ى)لةة ئاسةتيك ى ظةت ىلة قةلاة بدري ، كة لةء ريءةيةوو حةةةوكان ى ظت ىباضء بريار

يةكان( بيضم دو رآء مانا دوكريتةوو. ىية نةتةووي ىهؤ ر ىؤبضووك، ؤؤويشتانةء ناسياسية دوبيتة هة ىريكخراوء بةياتة كؤمةآليةتييةكان ىناتةواو ى ةطة

لةةوو، ى"ء بةة ثيةروو ى ظةت ىضةةلةنط"ء "ةةةةا ى"طةارممةند ىضةةمك ىدرونط تةطك رتةة ية ظتييةكان دوبآء ئةة راسةتيية ىهؤ ر ى ريدراو ىكؤمةآليةت ىية ظتييةكان"ء طوناس ى"هؤ ر

ىوتة دوو رو ىدووقةاتي ىسةيوة ة كةة كةوتؤتةة بةةر وطةار ىجيوةان ىهةنووكةةي ىلةة كؤمةةلاءا يةةكان ىء لؤكةالا ىؤواةانةة ناوضةةي ىحةةو تايبةةت ى(ء ةطةglobalizationبوون" ) ى"بةجيوان

(localizationؤاوون )ةوووندو. ى ريةءايةتييةك ى تيؤريةك ىدوو نةةريت ى رميانةةكان ىبةةثي ىكؤمةآليةةت ىبةطةداريكردن ىلة نووسراوودا، ضةةمك

ئةة دوو نةريتةة تيؤريةك ىنيظاندور ووكوو نويةةةرء ووونةة ىءة ةليككةوتؤتة بةر ليكدانةووو روان ىبةطةةداريكردن ىرادو ى" ى"ئةنةةداةو ر ىلةسةةةر بابةةةت ناسةةيةدراوو. هةةةرووها بةةة تيروتةسةةة

" ىدا، "بةة ثراكتيةك كردنة ىكؤمةآليةةت ىةانشةت ىليكؤلايةةوو ىكة لة ميتؤد ىء ئةوو ىكؤمةآليةت(operationalizationضةمك )لةسةر كراوو. ىبةطداريكردن ناودير دوكرآ، كار ى

Page 23: بيري خويندکار

58 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ىكؤمةآليةت ىبةطداريكردن ىة ضةمك1تيؤريكةدا، ىهةمةةك ىهةيةة. لةة نةةريتيك ىهةمةك ىسةباروت بة بةطداريكردن دوو جؤر ريكار

ىروسةتةيةك بةؤ بةةديويةان تةنيا ووكةوو كة ىيان سياس ىكؤمةآليةت ىبةطداريكردن لة ريكخراووكان( لةة بةرضةاو دو ردريةب. بةة مانايةة كةة ىوردء تاكةكةسة ىديكة )ةمر جار حةةوكان ىئاماجنةكان ىسةةرتر ىثيءةة ىيةان بةدوسةتويةان ىئةابوور ى، دوسدا ةيظة بةة قاةاجنةةكان ىسةروك ىمةبةست

اةيانة(داية.ئامر ىيان دوسةآلت )لة واتا ىة ئابوور ىكؤمةآليةت ىةمريةةةي ى" لةثيظداية. مرمظةة بةةدوا ىئابوور ى"كار ى ظت ىلة نةريتة تيؤريكدا بة طيوويةك

ىيةان سياسة ىكؤمةآليةةت ىةومحةتء ةوروروكان دايةء ضاالك ىء كة كردنةوو ىمادد ىقاةاجن ىكردن ىةيةاتر ىبة سةوودوور رت ء ؤؤطةبيو ثيداويشتييةكانء دوسدا ةيظ ىكةروستةيةك بؤ دابيةكردن

ية. ىمادد(ء praxis) ىكؤمةآليةةت ىكردووو ىتيؤريءةليكة كة بة روسةن ىدووهة ، لة ؤؤ ر ىهزر ىنةريت

( بروايان هةية. لة تيؤرييانةدا بةطةداريكردن لةة The political" ) ىسياس ى"كار ى ريةءايةتء ىلةة ؤؤيةدا بةة ئامةانذ دورميردريةبء لةةو ريءةيةةوو توانةاي ىؤؤ ىء سياس ىكؤمةآليةت ىضاالك

كردارييةةوو. لةة ىؤواة دوكةويتة بةوار ىء ثيووند ىعةقآلن ىمرمظة ووكوو بوونةووريك ىئاةراندنةكان ىطةارممةند ىكؤمةآليةتيدا ئةةرك ىريكخراووكان ىتيؤرييانةدا بةطداريكردن لة سياسةتء لة ضاالك

يةان ىتاكةكةسة ىثيداويشةتييةكانء بةررووونةد ىنةك تةةنيا كةروسةتةيةك بةؤ دابيةكردنة ضاالكة، ىريةان ىيةةء ليكواوية ىلة ؤؤيدا ةوروي ىؤؤ ىء سياس ىكؤمةآليةت ىقاةانذ. ضاالك ىبةدوستويةان

ريانة. ىديكة ىمرمظانة لة جؤروكانبةطداريكردنة. لة رووووو، لةة ىليروانني بؤ ضةمك ىتئيمةية، ضؤنية ىسةرجن ىليرودا جيءا ىئةوو

لةسةةر ىكاريءةةر ىيةك روانءةدا بةطداريكردن بة جؤريك مانةاء ثيوانةة دوكةرآ كةة ضةةندء ضةؤن يةان سةةمبؤليك(ء لةة ىدوة ا ظتييةكان بةؤ سةوودمةندبوون لةة سةرضةاوو )مةادد ىسياسةتةكان

ىدووهةمةةوو، ثيوونةد ى" بةديار بكةةويب. لةة روانءةة ىتايبةت ى"بةرروووند ىدا بةديويةان ىكؤتايء لةة كؤتاييةدا ىسياسة ىء كاريءةةربوون لةة ديةد ىبةطداريكردنء دوسةآلت، واتة هةسب بة بةةهيز

Page 24: بيري خويندکار

59 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

هةسةب بةة ىرادو ىثيوانةة ى"حةةو ظتييةكان" تاوتوآ دوكرآء ثيوور ىرمأل بؤ سةرؤشتة ى يران ( بةكار دوبردريب.powerlessness" ) ىبآ دوسةآلت ىء "هةست ىؤييان نام ىبةهيز ثةروثيدان ىسروطتي ىة بةطداريكردن ووكوو كةروستةء بةرهةم2

وور ةراوو، تيؤرييةكةة كةة ىبةرضاو كة لة نةريتة هزرييةة بةؤ ئةة وتةارو كةةلاك ىروانءةيةك ىكؤمةآليةةت ىبةرهةمةةدا، بةطةداريكردن ( ؤشةتوويانةتة روو. لةة 1976هةنتيةءتؤنء نيمشةؤن )

ىلةسةةر كةراوو. بةةثي ىتةاك مؤتةاآل ىدورهةسةت ىبةرهةسبء جياواة لةة تيروانيةة ىووكوو كاريكطةوي دانةان ىبةة مةبةسةت ىتايبةةت ىطارممةندان ى"ضاالك ىسياس ىئةوانة بةطداريكردن ىثيةاسة

ئةة ى(. بةةثي Huntington and nelson, 1976تةة" ) دوولاة ىبرياردانةةكان ىلةسةر رووتة دوولاةةت لةة كؤمةةلاءادا ىضةاالكييةكان ىبةة بةطةيك لةة ثانتةاي ىسياس ىثيةاسةية، بةطداريكردن

دورميردريب. ىكؤمةآليةةت ىثةروسةةندندا، بةطةداريكردن ىلةةحالا ىهةنتيةءتؤنء نيمشةؤن لةة وآلتةان ىلة ديدؤؤيدا ئامانذ لة قةلاةة نةادرآء ىتايبةت ؤؤ ىبةطيوو ىسياس ىبةطداريكردن ء ى ظت ىبةطيوو

ىئةوان، يةان داهةات ىدوسةآلتدارء سياسةتةكان ىبميمةتةكان ى ريدراو لة بريارات ىةمرجار بة بةطيك ىكان بةؤ ثتةةوكردن لة قةلاة دودريب، بة واتاية كةة بميمةتةة ى ظت ىثةروثيدان بة طيوويةك ىالووك

ىيةان نزمكردنةةوو ىكؤمةآليةةت ىيةان ضاكشةاة ىنةتةووي ىسةربةؤؤي ىؤؤيان، ثتةوكردن ىدوسةآلتبةطءةليك لة كؤمةلاءا لة سياسةةتدا ىء...، بؤ بةطداريكردن ىء كؤمةآليةت ىئابوور ىنابةرابةرييةكان

ىدورةةةت ىء كؤمةآليةت ىئابوور ىكة ثةروثيدان ىدوكةنء هاندوريان دوب . يان لةبةر ئةوو ىئاسانكارسةروووتر لةة ىثيءة ىتاك ةياتر دوكات، لة دريؤايةندا بةرةبوونةوو ىء ئابوور ىكؤمةآليةت ىمجوجؤلا

ىء كاريءةةربوون لةة ديةد ىتيروانيةةة دورهةسةتةكان، هةسةب بةة توانةاي ىكؤمةلاءاداء ثةروسةندن سياسية. ىبةطداريكردن ىثةروسةندن ى(، دوبيتة هؤpolitical efficacyسياسييةوو )

هةية: ىجؤراوجؤر ىطيواة ىسياس ىئة دوو نووسةرو بةطداريكردن ىبة بروا لة هةلاباردندا ىة ضاالك1 (lobbyinyبرطب ) ىة بةركاربردن2 بة برطب، ثارتةكانء...( ىلة ريكخراووكان، رووثةكان ى)ئةندامةت ىريكخراووي ىة ضاالك3

Page 25: بيري خويندکار

:5 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

بةهيزدا ىتاكانة لة ةأل ثمةداران ىثيووند ىة دروستكردن4 دوولاةت( ىلةسةر برياروكان ى)كةلاك وور رت لة ةمر بؤ كاريءةر ىة توندء تي5

ىثةروثيدان كة بةطةداريكردن ىيةكةمني تيؤريية ليربالاييةكان ىهةنتيةءتؤنء نيمشؤن لة روؤةة رتة)بةتايبةةت ىء كؤمةآليةةت ىئابوور ىثةروثيدان ىثرمسة ىبآ ئة الء ئةوال ىسياسييان بة دوستكةوت

ء تةةنيا لةة ىسياسة ىبةطةداريكردنء ثةروثيةدان ىثةروسةندن ىنابيتة ئاميان ى( بة تةواو ىطارنظية( ىرمرئةاواي ىثةروثيةدراو ىوآلتةان ىئةةةموون ىةومةنيةدا )ةمرتةريع بةةثي ىةمر درية ىسةردومان

ء ىء كؤمةآليةةت ىئةابوور ىثةروثيةدان ىسةةروووتر ىقبوولاكراو لةةنيوان ئاسةت ىدوكرآ، ثيووندييةكهؤكار ةةليك ى ظةت ىببيةةدريب. بةةلاكوو بةة طةيوويةك ىسياس ىبةطداريكردن ىسةروووتر ىئاست

سةربةسةب لةة ىيةةكان "بةتةةواو ىء برواية ىةةهةةب ، هؤ رييةة م ىدوروكي ىووكوو: كؤضكردن، طةردوستيووردان لة ريكخراووكانء ؤيراتةر ى رووث ىئا اي ىسةرؤشتة ى، دوبيتة هؤ ىئابوور ىثةروثيدان بةرة دوكاتةوو". ىسياسة ى، بةطداريكردن ىؤؤ ىدوولاةت، كة بةغ بة حالا ىضاالكييةكان ىبوونةوو

تاكانةةء ىكؤمةآليةةت ىمجوجةؤلا ىدورةةتةةكان ىثةروسةندن ىنووسةرو، لةنيوان ئة دوو ىبة وتةثيضةوانة هةيةء تاكةكان ةر بتوان بةة ىلة كورختايةندا، ةمر جار ثيووندييةك ىسياس ىبةطداريكردن

، ىؤويةةدووار ىئاسةت ىديكةة )كؤضةكردن بةؤ طةار، سةرؤشةتة ىكةلاك وور ةرت لةة كةروسةتةكان ىةياتر( بةة ئاماجنةة دوستةيظةانكراووكان ىداهاتيك ىثمةبةرةتر يان وودوستويةان ىجيءوركآ بؤ كارؤؤيانة، دوسةب راديةرن، ةمر جةار لةة ىء كؤمةآليةت ىئابوور ىدمؤ ى، باطدبوون ىؤؤيان، كة بة ظت

دا دوور دوكةونةوو. ىكؤمةآليةت ىبةطداريكردن لة سياسةتء ضاالك ىلةةحالا ىلةة كؤمةةلاءاكان ىسياس ىبةطداريكردن ىدوو هؤكار لة ثةروسةندن ى ظت ىوويةكبة طي

لةمةر بةطةداريكردنة. ئةوانةة ىسياس ىبميمةتةكان ىيةكة تيروانية ى ةطةدا ةمر كاريءةرو. هؤكار ىضةةاالك ؤةةةلاك لةةة ىبةطةةداريكردن ىةمر بةةؤ هانةةدان ىلةةة كةروسةةتة، سةرضةةاووو دورةةتءةةةليك

ىئا ةةاي ىدووهةةة ، رادو ىيةةان بةرتةسةةككردنةوويدا، سةةوودمةندن. هؤكةةار ىء سياسةة ىكؤمةآليةةةت ىئةة كؤمةلاءايانةدايةة. هةلابةةت ئةمةة ريةدراو ىلةة نيوؤةؤ ىكؤمةآليةت ىء تؤكمةبوون ى رووث

ء ىاووندو ظةتيية نةةريت لة ئةجنومةنةكان، ن ى)ضاالك ى ظت ىريان ىئةووطة كة تا ضةندو نةريتةكان

Page 26: بيري خويندکار

;5 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

دوتوانةآ ىئةابوور ىداكوتابيةب، ثةروثيةدان ى رتبآء رو ىنانةريتييةكان( لة كؤمةلاءايانةدا ثةرو ء سياسيدا ليبكةويتةوو. ىكؤمةآليةت ىبةطداريكردن ىثةروسةندن ىتةواو جياواة لة بوار ىئةجنام

ىنييةة، نويونكردنةةوو ىئةوتؤ ىا بوارو ثةروسةندنيكلةوانةد ى رووث ىلة كؤمةلاءا ةليك كة ريانديكةة، ىلة ةأل بووو، بة جؤريك ىسياسي ىبةطداريكردن ىةمر جار نزمبوونةوو ىء ئابوور ىكؤمةآليةت

دوولاةت )كة ةمر جار يةكيك لةة ىدوسةآلت ىتةنياء ؤطة ر لة كؤمةلاءايانةدا بة بةرةبوونةوو ىتاكدوكةات. ىء بآدوسةةآلت ىئابووريية( ةمرتر هةسب بةة الواة ىثةروثيدان ىهاوري ىياردوكانيةكةمني د

تيةرواننيء ى ظةت ىدوو هؤكةار ىلةةرير بانةدمر ىء سياسة ىكؤمةآليةةت ىلةبةر ئةمة، بةطداريكردن ىؤةود ىوانييةةكان ئةجنومةنةكانء دامةةراوو كؤمةآليةتيية ني ىء دمؤ ىسياس ىباردوكان ىئةولةويةت

كؤمةلاءاية.لةة ىء كؤمةآليةةت ىئابوور ىثةروثيدان ىهانتيةءتؤنء نيمشؤن ئةمةية كة ثرمسة ى ظت ىتيروانية

ىء كؤمةآليةةت ىسياسة ىبةطةداريكردن ىدوو كانالاةوو دوتوانةآ لةة ئاكامةدا بةة ثةروسةةندن ىريءة(يةةة، بةةة مانايةةة كةةة Social mobility) ىيةةةتكؤمةآل ىمجوجةةؤلا ىبءةةةييب. يةةةكآ كانةةالا

ىء تيروانيةة ىلة ؤؤيدا لة تاكدا هةسب بة ليواتووي ىكؤمةآليةتيدا ؤؤ ىثمة بةرةوكان ىوودوستويةاندوة ةا ظةتييةكان ثيكةديةيبء ئةة هؤكةارو ىدانان لةسةةر بريةارات ىكاريءةر ى ريدراو بة تواناي

بيب. لةة ىكؤمةآليةت ىبةطداريكردن لة سياسةتء ضاالك ىدوتوانآ هاندور ىدورهةستييانة بة ظتسياسةييةوو ووكةوو ىلةة ديةد ىء كاريءةر ىسةرترء هةسب بة تواناي ىكؤمةآليةت ىحالاةتةدا، ثيءة

لة قةلاة دودريب. ىء سياس ىكؤمةآليةت ىبةطداريكردن ى، هاندور ىنيوان بءؤر ة

تةاك ىء ؤويةدووار ىتيءةيظتووي ى، رادو ىثيءةي ىئة دوو نووسةرو لةنيوان بءؤروكان ىوونبة بؤض هةية. ىسياس ىلةسةر بةطداريكردن ىةمرتري كاريءةر

Page 27: بيري خويندکار

>5 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ضةاالكانة لةة ةروورء ريكخةراوو ىء بةطداريكردن ى، واتة ئةندامةت ىريكخراووي ىدووهة ، طيواةحةةةةو ىاليةةةنءر ى، رووثةةةكان ىء ثيظةةةي ىكةةار ى)يةكيةتييةةةكان ىةتكؤمةآليةة ىجؤراوجؤروكةةان

دا ةمرتةر دوكةات. ىء سياسة ىكؤمةآليةةت ىبةطداريكردن لة ضاالك ىتايبةتييةكانء...(ية، كة ئة ةر ىةمرتةر ىتاك لةوانةدا سةةووردارو، ريةءييةةك ىمجوجؤلا ىكة دورةةت ىئة هؤكارو لةو كؤمةلاءانة

هةية. ىئةة نووسةةرانة، تةاك بةؤ ةيظة بةة دمؤة ىكةة ةووترا، بةة بةاوور ىكة هةر ئةو جةؤرو ضون

يةان ثارتةة ىكؤمةآليةةت ىباطةد، ووكةوو دوايةني ريكةار، لةة ريكخراووكةان ىء ئابووري ىكؤمةآليةتانةدا بةؤ ريكخراووك ى، تيكةلابوون لةة ضةاالك ى ظت ىدوكات. بةآل بة طيوويةك ىسياسييةكان ضاالك

ىة ئةةابوور ىكؤمةآليةةةت ى، لةة ثمةةة ىسياسةة ىبةطةةداريكردن ىئاسةةتةكان ىجيةةاواة ىروونكردنةةوو ريةءدو.

ميكزيةك، ىئاملؤندء وربا )لةمةةر وآلتةان ىموتاآل ىدادوكان ىهةنتيةءتؤنء نيمشؤن بة ليكدانةوو ىمةةدون ىةةرهةةنء ىريكا لةة كتيبة ئةةم ىئيتاليا، ئالامةان، ئيةءميشةتانء وآلتةة يةةكءرتوووكان

% واريةانص 11 ىنزيكة ىة ئابوور ىكؤمةآليةت ى(دا بة ئةجنامة دو ةن كة "لة حالايكدا ثمة1956)ئةة ى%25ريكخراووكانةدا ى)بءؤر( لةة بةطةداريكردندا ئاطةكرا دوكةات، تيكةةلابوون لةة ضةاالك

واريانشة روون دوكاتةوو". ريروووية: ىهةنتيةءتؤنء نيمشؤن بة ضةطة ىمؤتاآل ىتةواو ىووونة

ىثالاجيوونةةر "راهيةةانء ؤويةدووارييةةء لةة ريضةكة ىتاكدا، لة يةك ريضةكة، مةاتؤر ىلة ئاست ىليكةرا لةة روانءةةوو، ئاسةتةكان ىكة باسة ىديكةدا، ريكخراوء تةطكيالت" بةآل هةر ئةو جؤرو

يةةكانء ىء يةكيةةت ىكؤمةآليةت ىريكخراووكان ىلة تيكةلابوون لة ضاالك ىسياس ىبةطداريكردن ىباآلتاكيةان ىبزاوتةة ىلةمجةر ةليك لة كؤمةلاءاداية كةة ريءةة ىجيا لةوان بةرهة هاتبيب "ثيظاندور

بةةريةدء هةمةةكيد مانةا ى" بة جةؤريك ىكؤمةآليةت ى"بةطداريكردن ىداؤشتووو". دوكرآ ضةمك ىتاك يان كؤ بؤ طةويةدانان لةسةةر بريةاراتء سياسةةتةكان ىتةوو، تا ضاالكيية جؤراوجؤروكانبكري

ىراهيةةانء...( تةا ئاسةتةكان ى، سيشةتم ىؤةوارووودا )طةارووان ىدوة ا ظتييةكان لةة ئاسةتةكان ياسادانانء جيبةجيكار( لةؤؤ بءريب. ىسةرووو )دوة ا

Page 28: بيري خويندکار

63 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

لةة ىئاسةاي ىلةة ئةندامةةت ىضةاالك ى، ئاسةتةكان ىكؤمةآليةةت ىردنبةطداريك ىبة جؤرو، بءؤرلة ريكخراوانةدا تةاكوو ضةاالكيءةليك ىء...(ء ضاالك ى، ثيظةي ى، ؤيرؤواة ىئةجنومةنةكاندا )لؤكالا

ىثارملان، ووةيروكان( يةان نووسةية ى)نويةةران ىحكوومةت ىباآل ىووكوو ضاوثيكةوت لة ةأل بةرثرسان ىء ةؤرية ىضاكشةاة ىكيظةةكانء داؤةواة ىهيةانةة ئةارا ىنامةء راثؤرت بؤ ئةوانةة بةة مةبةسةت

، دوكرآ ثرسيار ةليك لةمةةر بةطةداريكردن لةة جةؤرو ىسياسةتةكان لةبةر دو رآء بؤ ئةنداةو ري ضاالكييانةء رادوء برطتيان خبريتة روو.

ى، ئاسةت ى رووثة ىديكةة ووكةوو يةةكانءربوون ىسةةربةؤؤ ىبءؤروكان ىهةرووها دوكرآ ثيووندؤؤويشةتانة ىئةجنومةنةةكان ىبةطداريكردن لة ضاالكيية جؤراوجؤروكةان ى، تةمةنء رادو ىؤويةدووار

تاوتوآ بكريب. ىكؤمةآليةت ىلة ةأل بةطداريكردن

" ى ظت ىثيوونديءرت ء "بياظ ىة دوسةآلت3 ىكةؤ ء برياروكةان ىضارونووسة ىحةةو ظتييةكان"ء بةطةداريكردن لةة ديةاريكردن " ىبيضمءرتةكؤمةا لةة ىطوناسةةكان ىء بيضةمءرتة ى ظةت ىبةة بةاضء وتووية ىثيويشت ىء سياس ىكؤمةآليةتكةؤ ء ةروورء ىدلاخةواةي ى ظتيداية، كة لةواندا تاكةكان كؤدوبةةوو تا لةمةةر ناسةاندن ىةةةاكانهاوبةةغ ريكبخةةن. ىء كردووو ىثيكةووي ىثيءةيظتةيان، لة هةر ثيووريكدا باس ىي ريءاكانباطد

Page 29: بيري خويندکار

64 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

لةة ى ظةت ى"ئيمة" لة ئارادا بيب، دوبآ "ئيمة"يةك هةبووبيب. برورا ىدلاخواةييةكان ىثيع لةوو ةموانة.ه ىيةء ئاووالاة لة هةمبةر ى ظت ىبةستيةيكدا تةطك دو رآ كة كةوطةن

ىهاوضةةرؤ ىدوو نووسةةر ى ظتءر بةر لة هةموو لة بةرهةم ىيا كةوطةن ى ظت ىبياظ ىضةمك ثيدراوو. ىئالامانيدا، واتة هانا ئارنيبء يؤر هابيرماض دا سةرجن

ىك" دوناسيةيب، بة دوربريةي ىمرمظ ىريان "دمؤ ىء سآ قةلاةمروو ىسآجؤر ضاالك ىئارنيب بةثي مرمظانة لة بةةروتدا، سآ بةط : ىديكة ضاالكييةكان

مرمظةة جيبةةجآ ىريانء مانةةوو ى: ئةجمؤرو ضاالكييانة لة بةةمادا بؤ بةرداوم ىريةار ىة ضاالك1مرمظةة ىئؤركةانيزم ىثيوونةد ى(. كةار بةرهةةم Labourئةووغ كارو ) ىسةروك ىدوكرآء طيوو

دياريكةرو. ىهؤكار ىوطةنةدا ثيداويشتيلة ةأل سروطب داية. لة كة ىمرمظة ىمرمظانةة، كةار ىضةاالك ى(: دووهةةمني جةؤر Worldهاوبةطةدا ) ىة ريان لة جيوان2

بةردوسب لةةودا، كةروسةتةء ىسروطبء طتومةك ى(، كة بة ؤريةHomo faderدوسكردساةو )ةية. ئة جؤرو ضاالكيية لة بةةروتدا بؤ هةرمانء دريودانيان ه ىطتءةليك دروسب دوكات كة رووطت

ئيةشةةان ووكةةوو ىتيكؤطةةان ىبةةةرؤؤر )قةةاةانذ( جيبةةةجآ دوكةةرآء بةرهةةةم ىبايةةةؤ ىثيكويةةةانئةة ضةاالكيية، ىسةروك ىبوونء هةرمانة. ةؤرم ىتيانةضوو بؤ دوسدا ةيظ بة هةتاي ىبوونةووريك

(.Workدوسكرد ساةو ) ىكار مرمظدا: ىةروية ريان لة 3

، ىء ثيظةيةان ىؤةؤ ىكةروسةتة دوسةكردوكان ىء ريان لة جيوان ىؤؤ ىةيزيك ىمرمظة جيا لة بوونئؤر ةانيز ىديكة ساة دوكات كة ئامانذ لةوو لة بةةروتةدا مانةةوو ىثيوونديءةليك لة ةأل مرمظةكان

ثيويشةتييةكان تيجةةر ىمظةة قةلاةةمروو يان دوسدا ةيظ بة قاةانذ نية. لة جؤرو ضاالكييانةدا، مر(ء actionئةةجمؤرو ضةاالكيية، كةردووو ) ىسةةروك ىئاةادييةةوو. ةةؤرم ىدوكاتء دوضيتة كةوطةن

ىديكةة ىئةةو لةة جؤروكةان ىمرمظةةء ليكييةاكر ى(. ئةجمؤرو ضاالكيية تايبةةت speech وتارو ) مرمظةكانة. ىثيكةووي ىنيان بوو ى، ةروي ىبةديواتة ىبوونةووروء، مةرج

بةة باطةدي طةيوو، سةةروتا لةة ىتايبةةت ىء كار ى ظت ىنيوان كار ىئارنيب، جياكةر ىبة باووردوولاةت ة طار بةة مانايةيةة كةة مرمظةة لةةثاأل ىهةلاداء بةديواتة ىيوونانيدا سةر ىدوولاةت ة طار

Page 30: بيري خويندکار

65 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

سياسةيداية ىدووهة دوستجيدوكات كة ريان لة كؤمةةلاءا ىلة بةةمالاة، ريانيك ىؤؤ ىتايبةت ىريان(bios politicosء ئةمة هةر ئةو ةاكتةروية كة ئةروستوو لة ثيةاسةكردن)مرمظة )بةة سروطةب ى

بةؤ ىئةاتية ىدوبةات. طةارممةندان ىديكةة بةةكار ىلة ةةأل بوونةةووروكان ى( بؤ جياكةار ىطارستان( بؤ باسكردن لةمةر باطةدي ىتايبةت ىء ثيويشتييانة لة بةةمالاةدا )بياظ ىئة ثيداويشت ىدابيةكردن

( لةسةةر polis) ىدوبوون. لة رووووو، طةار ىضاكييةكان تيكةلا ىكردن ىحكوومةتء كردوي ىطيووئةةوييان ثيةدرابوو. لةة ىئةاةاد" ريءةة ىكؤيمةكان، رنانء ثيظةةووران داؤرابةووء تةةنيا "ثيةاوان

بووء لةودا بةرو بةةرو " وتةة ىسياس ىكؤمةآليةت ىريان ىدانةبراو ىةوطةنةدا، كردوووء وتة بةطكريةان لةة ىبةوون ىئارنيةب، سياسة ىلةسةر كةرا. بةة وتةة ىووكوو كةروستةيةك بؤ هاندان" جةؤت

وتةةء هاندانةةوو ىدوولاةت ة طار، بة ماناية بوو كة برياردان سةباروت بة هةموو طةتيك لةة ريءةة يوونانييةةكان، ى. لةة تيءةيظةتة ىةمرء توندءتية ىثراكتيزوكردنة ىجيبةجآ دوبوو، نةك لة ريءةة

ىهانةدان، جؤروكةان ى، واتة ةةرمان دايني بةجيءة ىؤةلاك بة كةلاك وور رت لة توندوتي ىناضاركردندوولاةةت ة ىدورووو ىريةان ى، كةة تايبةةةنةد بةريةككةوت لة ةأل ؤةلاك داية ىبوون ىثيع لة سياسبآئةمالءئةةوالء سةةرورميانة ىبةةمالاة بة دوسةآلت ىية، كة لةودا سةرمك ىبةةمالاةي ىطار، واتة ريان

ةمر جةاران لة ةةأل ىيةةكان ى... ئاسةيا كةة سةةرورمي ىدوكرد، يان ريان لة ئيمجراتوورييةكان ىحوكم بةراوورد دوكرا".بةةمالاةدا ىثيكواتة

ئارنيةبء ىبةرهةمةةكان ىؤشةتووتة سةةر تةةواو ىسةيبةر ىيوونان ىدوولاةت ة طار ىسةر ووونة"مؤديرنيتةة" دويكةات. بةة ىئةو لةسةر ئة سةر ووونةية كةلاكيكة كة لة روؤةةة رتة ىجةؤتكردن

ىةآليةتيية لةووداية، كة لةة كؤمةةلاءا ئة دوو تةكوةمةندية كؤم ىنيوان ىسةروك ىئةو جياواة ىوتةديكةة ىووكوو كةروسةتةيةك بةؤ دوسدا ةيظة بةة ئاماجنةةكان ىسياس ىمؤديرندا سياسةتء ضاالك

ىيوونانيةدا، سياسةةتء ضةاالك ى، ثمةةء...( دورهةاتووو. بةةآل لةسةةر ووونةة ى)سامان، ؤؤطبيومؤديرنةدا ىسةةرمايةدار ىء ئاةاديية. لةة كؤمةةلاءا ىي ةورو ىلة ؤؤيدا ئامانذء ويةة ىؤؤ ىسياس

ىبةررووونةدي ىووكوو طةةر ة ى ظت ىتيكدراووء ثانتاي ىتايبةت ىء كار ى ظت ىنيوان كار ىجياواةي ليواتووو. ىتايبةت

Page 31: بيري خويندکار

66 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ى( لةة سةةردوم actionكةردووو ) ىضةةمك ىمرمظانةة، ئةالاو ؤر ىبةارودمؤ ىئارنيب لة كتيبة ىنةوآ تةاوتوآ دوكةاتء بةة دووبةارو كردنةةوو ىنيووراسةبء سةةدو ىكالسيكةوو تةاكوو سةةدوكان

ىنيووراسةبء ئابووريزانةان ىسةةدوكان ىمةسيحي ىيوونان، ةةيمةسووةان ىةةيمةسووةان ىبةرهةمةكان ىوو لةة ثمةة مؤديرنةدا، كةردو ىء ماركص بؤ ئة ؤالاة سةرنذ رادوكيظةيب كةة لةة سةةردوم ىسياس

( labourبآبةرهةة ) ىؤوارتر لةة كةار ىمرمظانةوو بة ثمةيةك ىطيوو ضاالكي ىبةرةتري ء سةرترية ىضةاالك [يوونانيدا لة هيض هةلومةرجيكدا، سياسةةت ىئةو لة ئةنديظة ىهيةاوو. بة وتة ىنوطوست ىلة كؤمةةلاءادا بةآ ة بريتة ىاودير، تةنيا كةروستةيةك بؤ ثاراس ء ض ىنةيدوتوان ]ء دوولاةت ىسياس

مةاألء مماةك لةة ىؤاوونةداران ىنيووراسةب، يةان كؤمةةلاءا ىسةةدوكان ىباوورمةندان ىلة كؤمةلاءامةاألء ىبةدوسةتويةان ىرووتة ى"الك"دا، يان كؤمةلاءايةك كةة بآوضةان دوسةتةء يةؤةة ىئةنديظة

بةرهةمويةةةران كةة ىز"دا دوبيةةرآ، يةان كؤمةةلاءا "هةاب ىكةة لةة ئةنديظةة ىمةالاة، ئةو جؤروئيمةةدا ى( كة لة سةةردوم job holdersكاركةران ) ىليدوكات، يان كؤمةلاءا ى"ماركص" قشة

ء كؤمؤنيشتيدا لةة ىسوسياليشت ىكة لة وآلتان ىكريكاران، ئةو جؤرو ىكةوتووتة روو، يان كؤمةلاءا( كؤمةلاءايةة كةة ى)هيةةديك جةاريع بةةناو ئةاةاد ىا، ئةمة ئةاةاد ئاراداية. لة هةموو ئة ؤاآلنةد

ى، ؤةالا ىكة ثيكويةان ىسياس ىثيويشبء ثةسةد دوكات. كةوطةن ىسياس ىئؤتؤريتة ىسةوورداربوونكةردوووء قشةةكردن لةة كؤدايةةء لةةة ىديكةيةة، بةرهةةم ىمرمظةة لة ةةأل يانةداران ىجياكةةرووو

هةية: ىدوو روهةند ى ظت ىردوووو وتةدا" بةديار دوكةويب. بياظ"بةطداربوون لة ك ى، دونيةا ىسروطةت ىهاوبةغ بةجيا لة سروطبء ريةءةة ى(: دونياWorldهاوبةغ ) ىة دونيا1

سةاةكراوء هةةرووها هةية، بيةاكانء طويةءة ىبةروكان ىهاتوضؤ ىمرمظةكانة كة تاقةت ىدوسكردبؤمةةان ىكةةة مرمظةةةكان لةةة ؤؤيةةان بةةةياد ار ئةةةهيما ء ميةةوو "ضةةرمك"وكة دامةةراوو ةليكةةة

ء هةسةتياريية ىتاكةكةسة ىدو يريتةوو. طتيكة كة لة برووورييةكاندا دوميةيتةووو، ووكوو بةرووور راو تةةرؤانك ىهاوبةغ "لة طوية ىتاكدا لةنيو ناضيب. دونيا ىدوروونيية نة وتراووكان، لة ةأل مةر

مرمظةةء هةةرووها ىدوسةتةكان ىمرمظة، بةرهةم ىئيمة جياية"ء لة ةأل "دوسكردوكان ىبة تاك تاكمرمظةةدا نيظةتةجي " ىسةاةكراو ىئةوانةدا لةئاراداية، كة ثيكةوو لة دونيا ىكاروباريك كة لةنيوان

ئيمةةء ىلةطةتةكان" لةة نيةوان ئةوويةة كةة "جيوانيةك ىهةية. ريان لة دونيادا بة مانا ىثيووندي

Page 32: بيري خويندکار

67 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

يةكشةان لةة ىئيمة. مرمظةةكان ووكةوو كةسةان ىهاوبةط ى رتوووء لة رير ؤاووندار ىئةوانيد دا جيديكةة جيةاواةو. ىتايبةتيان هةية، كة لة كةسةان ىجيواندا ئامادو ييان هةية، بةآل هةر يةك ثيءة

يةةة كةلةسةةةر ىدووانةةةي ى( رووطةةتيكilarulpyt namun) ىمرمظةة ىئارنيةةب ةرويةة ىبةةة بةةروالةبارقؤألنةهاتوو دوكات ئةوويةة ىجةماوور ىكة كؤمةلاءا ىبةيات نراووء، ئةوو ىء جياكار ىبةرانبةر

كة مرمظةكان ثيكةوو ثيووندء هاوكاتيع جيةا لةة يةةكدي دابةيةب ىكة ئة كؤمةلاءا توانايي ئةوو ىؤؤيةان لةدوسةب دودونء لةة نةةةبوون ىتاكةكةسة ىظةةكان طوناسةة لةدوسةب داوو. واتةة لةةودا مرم

ىنيةةوان دوولاةةةتء تةةاك، طوناسةةيك ى روثةةةكانء ئةجنومةنةةةكانء دامةةةةراوو ثيوونديةةداروكان ؤؤورووريةةريظيان نيية.

ديكة داية كة مرمظةة ىكةسان ىديكةدا بوونء بة قشة كردن لة بةردوم ىكةسان ىبة كردووو لة ثالامرمظةة ىرو ةةة ىدوردوؤات. بة ثيية دولايني كة جيا لة يةكيك لة تاكةةكان ىؤؤ ىجياواة ىطوناس

ىمرمظةوو. كردوووء وتار )ئة ةر مةبةسةب لةةوو طةتيك ىتةرؤانكراو ى"كيني"ء دوضيةة نيو دونيانةةاكرآء ئةةة ىروثةةةريزتاكةكةسةةيدا بةةآ( بةة دوو ىلة ةةأل ويةةدان ىدوروونةة ىبةاند لةةة وتوويةةيك

ظتيية. ىبياظ ىدووهةم ىديكةدا، روهةند ىكةسان ىئامادوبوونة لة بةردوم ىهةستةكانء هةرانةكانء ؤولياكان ى(: تيكراspace of appearanceدوركةوت ) ىة ةةةا2" ىةيةةء "راسةت ه ىتيجةةر ىديكةوو دورناكةويب، ضييةتييةك ىكةسان ىمرمظة كة لة هةمبةر ىناؤ

ثةيدا ناكات.مرمظانةة ىديكةء قشةكردنء كردووو كردن لة ةأل ئةوانداية كةة طوناسة ىكةسان ىتةنيا لة بةردوم

كةردوووو ىدوركةوت لة هةركويةدا مرمظةةكان لةةحالا ىئارنيب: "ةةةا ىثةيدا دوكات. بة وتة ىراستء ى ظةت ىقةلاةةمروو ىةةرم ىطيواةوكان ىسةر تةواو وتةدا ثيكةوو ب بةدور دوكةويب، بة ثيية لة

رتةووو، ىوور ى ظت ىكة كةوطةن ىجؤراوجؤر ىحكوومةت، واتة لة طيووكان ىجؤراوجؤر ىطيووكان ىئيظةة ىةةةايةةةك كةةة بةرهةةةم ىئةةةوو ئةمةيةةة كةةة بةثيضةةةوانة ىتايبةةةت ىلةثيظةدو. دياريكةةةر

بةةديويةاوو، ناميةيةبء نةتةةنيا ثةاغ ىضاالكمةند بزاوتيك كةة ئةةوو ئيمةية، ثاغ بة ىدوستةكانئةة ضةاالكييانة لةةنيو دوضةيب". ئةة ىؤةود ىهاتة ىمرمظةكان... بةلاكوو ثاغ كؤتاي ىبآلووبوون

هةية. ىثةنءراو ىكةغء هةواية هةميظة ؤووؤدويةك

Page 33: بيري خويندکار

68 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

كةاراو ىمرمظةةكان ىبةةروتدا لةسةةر ثيوونةد ية مرمظانةداية كة دوسةآلت، لة ىلة ةةةا يان ثانتاينييةة. بةة ىمرمظةةكان، دوسةةآلت بةوون ىبةكؤمةلا ىوتةبي دوردوكةوآء ةطة دوكات. بآ ثيووندي

ىبويةةآء ثاطةان بةؤ هةميظةة ثاطةكةوت ىديكة دوسةآلت ئةو طتة نية كة بتوانآ بةةدي ىقشةيةكلةة [هةيةة. لةة هةركويةدا دوسةةآلت ىمةند ؤؤيةدا بةوون بكةيب. بةلاكوو "دوسةآلت تةنيا لة ضاالك

ىضاالكمةند لةنيو دوضيب، ميوو ثر لة ووونة ةليكةة كةة ثيظةاندور ]مرمظةكان ىبةكؤمةلا ىثيووندئةوون ةوروتري سامانة ماددييةكانيع نةيانتوانيوو، ئة ةورورو قةروبوو بكةنةوو. دوسةآلت كاتيةك

ة وتةء كردار لة يةكد جيا نةبووبيتةةوو. واتة لة جيءايةك كة وتة بآ نيةوورمك ضمالكمةند دوبآ كنياةوكةان ىبة توندءتيييةوو نيية، جيءايةك كة وطةكان بةؤ داثؤطةية ىنييةء كرداريع ثيووندييةك

كردووو نةةك راستييةكانةء ىئةوانة ئاطكراكردن ىليوورنا ردرآ، بةلاكوو مةبةسب لة ئةجنام ىكةلاك ىنةوآ كةةلاك ىراسةتييةكان ىء ئاةرانةدن ىثيوونةد ىبؤ تؤقاندنء لةنيوبردن، بةةلاكوو بةؤ سةاةدان

ووردو ردريب.نوآ سةةباروت بةة ىئارنيب كاتيك روون دوبيتةوو كة بزانني لة نووسراووكان ىئة روانءانة ى ريةء" ىبةةةروت ىتةر ووكةوو "نيظةاندور ىبةكؤمةلاةة جةاريك ىدوسةآلت ىئة ضةمك ىسياس ىثةروثيدان

(و، كةة Ruttan( )1991رووتةان ) تيةرو تةسةة ىدراوو. يةكآ لة نووسراوانة وتار ىثي ىسةرجن ىبيشةتة ، "ثرسةيار ىلةة سةةدو ىسياسة ىثةروثيةدان ىطةيواةء روانءةةكان ىثاغ دووباروكردنةوو

سياسةيدا ىثةروثيةدان ىسياسظيدا بةجمؤرو ديةيتةة ئةاراوو: "لةة ثرمسةة ى" لة ثةروثيدان ىبةةروتئةة ثرسةيارو دولايةب: "سةةباروت بةة ىطتيكة كة ةطةة دوكةات " ئةةو ثاطةان بةؤ طةيكردنةوو

ىئةابووري ىكةة ةطةة دوكةات قةةبارو ىةمر روونة. ئةوو ىووآل تاكوو رادويةك ىئابوور ىثةروثيداندوثيةورآ. ئة ةةر ىء مرمظييةكةة ى، بةيةات ىسروطةت ىسةرضاوو ىنيو كؤمةلاة، كة بةثي ىةةربةديوي ىسيشتمة سياسةييةكة ىئيمة لة ةأل ثةروثيدان ىكؤمةلاءا، سةروكار ىئابووري ىثةروثيدان ىبةجيءة

(polityبيب، دوبآ تيبكؤطني دوستةيظان )كات. ئةم بةلاءةة ئةوو بكةي كة طتيك ةطة دو ى سياسيدا ةطة دوكات دوسةآلتة". ىكة لة ثةروثيدان ىدوهيةمةوو... ئةوو ىمرمظةكانةةء كةردووو ىبةكؤمةةلا ىثيوونةد ى"ئارنيب"ووو دوسةةآلت بةرهةةم ىبةجمؤرو لة ديد

( لةوودايةةة كةةة لةةة strength) ىجةسةةتةي ىئةةةوو لة ةةةأل هيةةز ىئةوانةةةء جيةةاواة ىهاوبةطةة

Page 34: بيري خويندکار

69 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ىء بيةاظ ىسياسة ىكؤمةةلاءا ىثاراسة ء هةةوية ىووروثةريزييةوو ثيةك ناييةب. دوسةةآلت بةةةما د)تةةنيا لةة كورختايةنةدا( دوتوانةآ لةة ىسياسة ىكؤمةةلاءا ى ظتييةء تةنيا طتيك كة بؤ ثاراسةتة

دوسةةآلت ىبةرانبةريدا بيتة ئاراوو، ةمرو كة بةوو دوكرآ دوسةآلت لةنيو بةرآ بةآل ناتوانةآ جيءةة " مؤنتشكيوو ئامارو دوكات كة بةةوو ةيظةب ى ريةء ىبءريتةوو. "ئارنيب" ليرودا "بة دمةيةةوو

ىحةاكم لةة طةويةكةوتووان ىةريككةةوت ة هةة تةريككةةوتة ، ت ىسةرورمي ىبةرضاو ىكة دياريكةردوو اليةنة ة ووويةة. ىؤراث ىترضء ؤمان ىطويةكةوتووان لة يةكدي بةهؤ ىء هة دووروثةريز ىؤؤ

حكوومةت بةة بةةراوورد لة ةةأل ىنةك ووكوو يةكآ لة طيواةوكان ىلة رووووو، مؤنتشكيوو سةرورميمرمظانةة، واتةة ئاؤةاوت ء ىةروية ىبةةةروت ىمةةرج ىةيدا، بةلاكوو "بة ثيظيمكارديك ىطيواةوكان

سياسيية" دوةانيب. بةةجمؤرو ىريكخراو ىطيواةوكان ىتةواو ىثيويشت ىكردووو ثيكةوو... كة مةرج(يةة، impotence) ىبةآ دوسةةآلت ىدروسةتكردن ىسةةرورمي ىسةروك ىئارنيب كاركردن ىبة بروا دوسةآلتة. ى، ئاةراندن ىسياس ىكؤمةلا ىديكة ىطيواةوكان ىكة كاركرد ىبةوجؤروكة بةكؤمةأل ىبرورا سةباروت بةو ثرسانة ىكارا بؤ باضء ئالاو ؤر ، هةركاتيك مرمظءة ىبةكورت

بةكؤمةةأل )كةة ىسةةآلت ثيكديبء لة بياظة ظتييةداية كة دو ى ظت ىحةةيان ليية كؤببةةوو، بياظ ىدوكات( دوؤولقيبء ةطة دوكات. بةآل بةؤ بةةردووا بةوون ىناودير ىثيووند ىئارنيب بة دوسةآلت

ىبة دروسةتكردن ىهةميظةي ى ظتيية دوبآ بة طيوويةك ىكؤمةلاءا يان روور، ئة ةةةا ىدوسةآلت ىبووريتةةةوو. لةةة رووووو، ئارنيةةب "سيشةةتم ، ب ىيةةةكانءر ىدوو اليةنةةةء ئاةرانةةدن ىثيوونةةد

بةكؤمةةأل ثةيةدا دوكةةنء ثةاغ ى" كة لةودا دونءدوران هةرضةند ساأل جاريك طوناسةيك ىنويةةرايةتطةوورا ىلةة سيشةتم ىئةوو ةمرتر حةة ىؤؤياندا دوض ، روت دوكاتةووء، بةجيءة ىكار ىئةوو بةدوا

ئةةمريكا ىطؤرطة ىية كة "تامص جيفير سؤن" لةدوا( هةThe word systemناوضةييةكان ) ىئارنيب ئةمةية كة ضمؤن لة "هةمووان"دا ئة هةستة بةةد ىبوو. ثرسةكة لة روانءة ى ةآللاة داري

ىهةلاباردندا، بةةلاكوو هةةر رمر لةة بةةريووبردن ىجيفير سؤن "نةتةنيا لة رمر ىبوية ، كة بة وتة ا بةطدارن".كاروباروكاند

كةة تاكةةكان يةةكءرتوو دوكةات كؤمةةلايك لةة بةةها هاوبةطةة لةةثيع ىئارنيب ئةةوو ىبة بروادياريكراووكان نيية بةلاكوو دونياييكة كة هاوبةطانة ثيكيدية ، طةويةءة ةليكة كةة ثيكةةوو تيةدا

Page 35: بيري خويندکار

:6 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ىهاوبةطةانة تيةدا ضةاالك ىةكريان دوكةنء دامةةراووء كردار ةليكة كة ووكوو طارممةند بة طيووي ىضاالك لة كةؤرو كؤمةلاةة جؤراوجؤروكةان ىبةطداريكردن ىدوكةن. تيكةأل بوون لة سياسةتدا، بةمانا

كاريءةر لةسةةر كؤمةلاءايةةك كةة تةاك بةطةيك لةوويةة، ظتيية، كة لةواندا بريار ة ىباسكردنهؤ رييةة ىكؤبةنةد ىبيضةم دو ةرآء بةرهةةم ووردو ردريب. هؤ رييةة ظةتييةكان لةة دمؤةةدا

ىبني، لة ةةأل كةسةان ىكة ؤاوون ىدونياييكة كة ئيمة بآئةوو ىتاكةكةسيةكان نيية، بةلاكوو ريدراويةكد ئةبةةية ء تيكةأل دوب ء تةةنيا ىديكةدا لةوودا بةطداري . هؤ ريية ظتييةكان ةمرجار سةوور

. ىتاكةكةسييةكانة كة دوكرآ طكأل بءرآء بيتة دبة تيجةربوون لة هؤ ريية كةة لةةنيوان ئةةوء ىبةة ؤؤيةةوو هةيةةء ئةةوو ىكة ثيوونةدي ىمرمظة هةميظة لة نيوان ئةو طتة

بةهؤ رييةة ظةتييةكان ىدا هاوبةطة، لةنيوان تاكء طارممةنددا لة جولاةية. ثيبةنةد ىهاورو ةةوكانكةة ئةة ىيةء ئةوو ىؤؤيدا ةوروي ىبؤ تاكة، بةآل لة ؤود ىمةترس ىهيةديك جار لة ؤؤ ر ى ةرض

يةةكانءرء ىثيوونةدي ى"ء ضةيوور رت لةة سةاةكردن ى ظةت ىمةترسيية قةروبوو دوكاتةوو "طةادي ئةة دوو جةؤرو ىجيةاواة ىديكةداية. ئارنيةب بةؤ روونكردنةةوو ىلة ةأل كةسان ىكؤمةآليةت ىدمست

ووونة ةليك ديةيتةوو.لةهؤ رييةكان ىدان در بة جيةايةتكارانيك كةة هةروطةة ىيان طايةت ىداوور ىتيكؤطان ووكوو ئةنداميك لة لينة

ىتةاك وا ىتؤلاةسةندنةوويان كردووو، ووونةيةكة كة ئارنيةب دوااتةة روو. لةة كاتانةةدا بةررووونةد ىبةة هؤ رييةة ظةتييةكان بةؤ وور رتةة ى ثيبةنةد نةةكا، بةةآل ىمةترس ىتووط ىليدوكات كة ؤؤ

لةةة ةولاةةمء ىلةةة كارودايةةة حةةةةكردن بةةة بةةةر ري ىكةةة هانةةدور ىدودات. ئةةةوو ىهةةان ىمةترسةةئةوويةةة. ئةةةجمؤرو ىئةنةةداميك ىكؤمةلاءايةكةةة، كةةة ؤةةؤ ىء يارمةتيةةدان بةسةةآلمةت ىنادادثةةةروور

ىهةةبيب كةة تةاك هةسةت ىب تةةنيا كاتيةك دوتوانةآ بةوون ئارنية ىء ريدراويية بة بةروا ىثةيووند ىروةامةندييةةك ىلةة دوا ىبة كؤ لة باضء وتوويء هاوئاهةنط كردوووكةان ىء ريدراو ىطارممةند

ىتاكةكةسة ىلة بةررووونةد ىئاةادانةدا، ةيربووبيب. تةنيا لة باضء وتوويو كؤمايانةية كة ضاوثؤط دوكات. ىؤؤ

ويتةةا ىطةر ىدر ىء بزووتةةوو ىمةدون ىسةرثيض ىلة بزووتةةوو ىئارنيب بةطدار ىديكة ىونةووؤؤيةان، ىتاكةكةسة ىويةدان ىلة ئةمريكاداية. تاكةكان لة بزووتةةوانةدا، نةةك بةؤ هيوركردنةةوو

Page 36: بيري خويندکار

;6 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

مرمظةةكانء رو ةةةوكان، ىريزدانيان بؤ يةكشان ىهةمةكيد ىبةلاكوو بؤ جةؤتكردن لةسةر بةةماكان، بةطةدارييان ىء توندوتية ىلة ةأل ميميتاريشةت ىضارونووض، درايةت ىدياريكردن ىريزدانيان بة ماة ىكةردووو ىةاكتةةروكان ىء نةة بةةثي ىتاكةكةس ىويدان ىئةوانة نةك بؤ ئارا كردن ىدوكرد. كردووو

ئاطةكرا جيبةةجآ دوبةوو، ىلةة دنيةاء بةآ را ةيانةدن مةسيحيدا، كة بؤ هةآلت ىؤير لة جيوانبية دورووو بوو. ىهاوبةغء دنيا ىجيوان ى ؤرانء ضاككردن ىبةلاكوو ريدراو

ىء كؤمةا ىتاكةكةسة ىكةة طوناسةةكان ى، جيا لةوو ىكؤم ىبة بةطداريكردن لة كردوووء باسةكانبآ دوسةةآلتيدا ةاأل ىدوكاء لةسةر هةست ىء هؤكار ى"ئيمة" طكأل دو ريب، تاك هةسب بة كاريءةر

لة دوسةآلت، ثاداطتيكة كةة ى ريةط بوونء بةهرومةند ىسةرضاوو رتوو لة هةست ىدوبيب. دلاخؤطيؤؤمةان دويءةري . بةة ىتاكةكةسة ىلةة بةررووونةد ىؤشة ء ضاوثؤطة ىلة هةمبةر ؤؤ بة مةترس ىبيضم بءةرآ "لةةثاأل رووتة ىكؤم ىئة ةر طوناس ىرميئةم ىتيكضةراو ىئاراستةية لة كؤمةلاءاكان

طةوناضء ىئارماجنانةة ى ظتيدا بةديار دوكةةوآ كةة لةوانةدا سةةرووونةكان ىباضء بةلاءةهيةانةوو ؤراووتة روو، دوكةويتة بةر ثيكةوو ضةنة ليدانء ثاآلوت دوكريب". ىسياس ىروواي هابيرماض ىة يرانةوو4

هابيرماض دا ؤراووتةة روو. هابيرمةاض بةة ىلة بةرهةمةكان ى ظت ىديكة لة بياظ ىةوويةك يران، ىيوونةاني ىدوولاةةت ة طةار ىنةك بة سةر ووونةة ى ظت ىبياظ ىئارنيب بؤ ثيةاسةكردن ىثيضةوانة

هةة بةةدواوو لةة هةظدو ىسةةدو ىيةةكان ىكةة لةة كؤتةاي ى ظت ىباضء وتووي ىبةلاكوو بة كةوطةن ى، ةةةاييكةة كةة "را ى ظةت ىرمرئاواييدا بةديار كةوت، دوروانيةب. بيةاظ ىناوضة ةليك لة ئورووثا

، 1962دا ) ى ظةت ىبيةاظ ىثيكواتةي ى ؤرانكار ى" لةودا طكأل دو ريب. هابيرماض لة كتيب ى ظت ىكؤمةةلاءا ىدوسةةآلتةكان ىئةةموون ىرووت ىميووي ى( بة تاوتوآكردن1989 ىئيةءميز ىوور يران ىئةابوور ى ةطةة ىبةة بةرهةةم ى ظةت ىبيةاظ ىء تايبةت، بةةديواتة ى ظت ىبة بةطةكان ىةيؤدالا

ىدوولاةةت ىئةركةةكان ىبوون ىء ثشجؤر ىبؤررواي ىمةطرووتة ىدوولاةتةكان ىء ثةيدابوون ىسةرمايةدارلةة بةةروتةدا ى ظةت ىء را ى ظةت ىبيةاظ ىهةردوهة ضةةمكةكان ىة سةدومؤديرن دوةانآ. ثيع ل

تايبةتةة. ىميةووي ىكةاتيك ىئةة ضةةمكانة بةرهةةم ىئةمرمكة ىتايبةت ىنةبووء مانا ىمانايةك ىكميشةا بةةهؤ ىثيءةة ى ؤران ىةيئؤدالا ىكؤمةلاءا ىدوسةآلتةكان ىليكدانةوو ىمةبةسب لة ثرمسة

Page 37: بيري خويندکار

>6 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ىدوسةةآلت ىدامةةراووكان ى، ثةيدابوون ىتايبةت ىدي بة ثرسيك ىء ؤرية ىدية ىريفؤرم ىبزووتةةوو ىئةابوور ىكةوطةةن ىنةوآ، ةطةة ىداد ى، ئةرتةغء بةطءةليك لة دوة ا ىووكوو: بوروكراس ى ظت

ى(ء هاتةةة د ىئةرباب ىالاة يان مماك ريدراو بة بةةم ى)لة رووبةرووبوونةوو لة ةأل ئابوور ىكؤمةآليةتثادطةا جيةا ىتايبةةت ىلة داراي ى ظت ىئة وورضةرؤانانةدا، بودجة ىمةدونيية. لة رووت ىكؤمةلاءا

ء...( سةر بة ؤؤييان رت. ى ظتيع )ئةرتةغ، بوروكراس ىدوسةآلت ىكرايةووء ناووندوكان ىدوسةةآلت ىةيئةؤداليع بةة ناوونةدوكان ىكؤمةلاءا( estates) ىبةطءةليك لة تايبةةةندييةكان

ىنةتةةووي ىدوولاةتةةكان ىداد( ةؤردرا. بةة هاتةةةئارا ى)ثةرلةمانء بةطةءةليك لةة دوة ةا ى ظتثةيةدا ىهةسب ثيكراو ىطيوويةك ى ظت ىدياريكراو، دوسةآلت ىسةرةوميةي ىبةهرومةند لة كةوطةن

ىكةوطةةن ىلة دورووو ىدوولاةت ىبآثمة ىتايبةت ىوآلت ووكوو كةسان ى رتء ؤةلاك ىكردء سةقامةت ى" بةة بيةاظ ى ظت ىئة وورضةرؤانانةدا "دوسةآلت ىئة دوسةآلتة ظتيية قةراريان رت. لة ئاكام

رووا لة ةمر بةهرومةندو، وترا. ىكةلاك ىثاوانكراو ىدوولاةت كة لة ماة ىضاالكييةكان ىء هةةرووها ثيوونةد ىتايبةةت ىء ئةالاو ؤر ىئابوور ىثيووند ىمةدونيع ووكوو كةوطةن ىكؤمةلاءا ىناسةيةدرا. بةة وتةة ىدوولاةتداية، بة ةةرم ىلة ئةستؤ ىثاراستة ىكة ئةرك ىبةةمالاةي ىؤؤمانيانة

ى ظةت ىةاسةكراوو، بياظيكئة دوو قةلاةمرووو ثي ىهةردوهة بة الوو لةنيوان ىهابيرماض، لة سةدو(publicبة دوركةوت كة تاكةكان )ضةاودير ىلةودا كؤدوبوونةوو تا سةباروت بة ياسةاكان ىتايبةت ى

( ثيكةوو باض بكةن. ى ظت ىدوولاةت )دوسةآلت ىء سياسةتةكان ىمةدون ىكؤمةلاءا ىلةسةر كاروبار

Page 38: بيري خويندکار

73 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ئةةدوبيات بةةديار كةةوت. لةة كاةةةكانء ىسةةروتا لةة كةوطةةن ى ظةت ىبةاضء وتووية ىبياظؤويةةدووار كؤدوبوونةةوو تةا ىهةردوهةة بةة الوو، كةسةان ىلةندونء ثاريشدا لةسةةدو ىتةالروكان

ئة بةرهةمانة وتووية ىكؤمةآليةت ىء نيواؤة ىئةدوب ىاننووسةرانء ضةمكةك ىسةباروت بة بةرهةم ىثةيةدا كةردء سياسةةتةكان ىسياسةي ىضةيةتي ىهيةد ىبكةن. ئة باضء وتوويةو ئاطةكراية هيةد

يةكةةمني ىئةةو كؤبوونةوانةة. بةة دوركةةوتة ىكؤمةلاءا بةوو بةة مةار ىدوولاةتء ثرضء كيظةكان ىةمرتةر ىسةةندء بابةةت ىئة باسة ظةتييانة ثةةرو ىن، كةوطةنء ثانتايهةوالاةامةكانء رمرنامةكا

لةؤؤ رت.كاآلكةانء ى، نرؤة ىباةر ةان ىيةكةمني ؤةبةرنامةكان، ريةءييان بةة هةوالاءةةليك لةمةةر دمؤة

ىيراية كةاآل، ؤ ىكري ء ةرمطةتة ىء رادو ىؤيراي ىطاروكانء... دودا. بة ةيدوبوون ىئابوور ىبارودمؤ ريةءيةان ىرمرانةةغ رملايكة ىهةواألء ةانياريع ضووو سةروووء، بةروبةرو ضاثةمةن ى ةرانء بارساي

بةة كانالاءةةليك بةؤ ىبةؤعء هةوالا ىتةنيا ةانيار ىثةيدا كرد. ضاثةمةنييةكان لة را ةيةدراو ةليك ةؤردرا. ئةةجمؤرو رمرنامةةء ىةضاكشةا ىروانءةةكان ىدوولاةةتء ؤشةتةةروو ىسياسةتةكان ىروؤةة

بةرضاويان دوكرد. بؤ ووونة "لة ثاريشةدا لةة ىطؤرطدا ةطة ىلة سةردومان ىؤةبةرنامانة بةتايبةتبآلظؤك هاتةة ئةاراوو". 211كولورء 451دا، ةياتر لة 1848 ىطوباتء ئايار ىمانءةكان ىمةودا

دوؤراية روو، دوكةوتة بةر روؤةةةء تةاوتوآء لةة ىكةكةستا ىلة بياظة ظتيية نوييةدا بروراء بروا ىدو ةرت. ئةة بياظةة لةة بةةروتةدا لةة بةرانبةةر ى" تةطةك ى ظةت ىباضء وتوويةدا "را ىئاكام

لةة ىء هاوتا لةودا بةطدارييان دوكرد. ئة ةرض ىتايبةت ىهةموواندا ئاووآل بووء تاكةكان ووكوو كةساندياريكراو لةة سةامان( ىؤويةدووار )بة ثيية بةهرومةند لة ئاستيك ىتاكةكان ىباس ىكردووودا بياظ

باآلدوسبء بةتايبةت بووررواكان ريءةةيان بةؤ ئةةوآ هةةبوو، بةةآل ىضيةةكان ىبووء تةنيا ئةندامان، لةة ى ظةت ىرا ىباسةةكانء بيضةمءرتة ىلة هةمبةةر هةةمووانء ئاطةكرابوون ىئاووآلبوون ىبةةما

ئةة ىهابيرمةاض سةةووروكان ىتاك، بةةمايةكة كةة بةة بةروا ىبروراء بروا ىبةر يةككةوتة ىاكامئ ى ظةةت ىهةيةةة. بيةةاظ ىهةةةتا هةةةتاي ىةؤرمةةة ميووييةةة سةةةووردارو تيجةةةر دوكةةاء ريةءييةةةك

شةةء باسةيكدا هابيرماض "لة هةةر ق ىنييةء بة وتة ىدياريكراو ىمةندء سةوور ةليك ىضييةتييةكهةيةة، بةطةيك لةة ىكؤببةةوو، تاكوو كؤميك ثيكبيب، كة بةثرسيك هؤ ري ىتايبةت ىكة كةسانيك

Page 39: بيري خويندکار

74 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

كةة ىئةوويةة كةة تاكةةكان بآئةةوو ى ظةت ىبيةاظ ىسةةروك ىبيضم دو ريب". بةةما ى ظت ىبياظ ىء دوروونة ىتايبةةت ىراء بةروا ؤؤيان دوؤةنةة رووء بةرو ىب ، ئاةادانة روانءةكان ىةمرومم ىممكةض

دوولاةةت يةان ياسةاكانء ىئة باسانة، سياسةتةكانء كردوووكان ىؤؤيان ئاطكرا دوكةن. كاتيك مار ىبيضةم دو ريةب. دياريكةةر ىسياس ى ظتي ىضاودير لةسةر كؤمةلاءادا بآ، بياظ ى ظتي ىريشاكان

ىطةاراووء نويةة ىنةدا بةة بةةراوورد لة ةةأل سياسةةتةكان مؤدير ىدوولاةت لة رمر ةار ىسياسةتةكان ةيئؤداأل "ئاطكرا بوون"يانة. ىحاكمان

"دا دادونريةبء لةة كؤمةةلاءاء كةؤرو ى ظةت ى"را ىهةلاشةةنءاند ىئة سياسةةتانة لةة بةةردوم بةةروتةدا كؤمةلاةكانء را ةياندنةكان لةمةريان باضء ليكدانةوو دوكةرآ. ئةة بةاضء وتوويانةة لةة

ىروؤةة رانةء ةانشةتييانة لةة بيةاظ ىلة ةانشب"و. بةجمؤرو، باس ى ظت ى"كةلاك وور رتة ى ريدراو ىبيةاظ ى"يةوو دوكات. هابيرماض بةلاءة ديةيتةوو كة ئةمة دياريكةر ى"عةقآلن ى ظتيدا، ئؤتؤريتة

ى ظةت ىئةة سةةدو بةة الوو بيةاظ ىدووهةةم ىبيضم رتيةة. لة نيوو ىدوورو ىلة دوسجيك ى ظتةمريةان ىسياسة ىهؤ ريية تايبةتييةكان. لةاليةكةوو را ةياندنةكان ريةءييةك ىكةوتؤتة بةر هيرط

هةةواأل، بةة هةةلاءرانء ىبةتةةنيا بآلوكةةر ىكةارأل بووطةير "لةة دوة اكةان ىثةيدا كردوووء بة وتة ىديكةةوو ةطةة ىة سياسيية حيزبييةكان ؤردراون". لةاليةكضاالكيي ىء ضةك ى ظت ىرا ىريةويةان

ء ىء كؤمةآليةةت ىئةابوور ى ةةورو ىريكخراووكةان ىء هةرووها ةطة ىئةركةكان ىدوولاةتء ةيدوبوونكة ئةة ىئةوو ىتايبةت بؤتة هؤ ىؤاوون هؤ ري هاوقاةانذء دامةةراوو ة ى رووثةكان ىةؤرمءرتة ى ظةت ىرا ىؤؤيان طانتار كةن بةيةةووء دوستكاري ىبةرضاو ىسياسةتةكان ىؤ ثيظخشتة رووثانة ب

" ىباةر ةان ىضةاالك "بةهرووور رت لةة ثؤتانشةية ىرا ةياندنةكان بةرووال ىبكةن. هةرووها ؤؤدبةةرؤؤرء ىةكطةتوم ىكة ثرمثا ةندوضةي ىديكة را ةياندنةكان جيا لةوو ىرميظتوون. بة دوربريةيك

دايةني بةة ىء تاكةكةسة ىهةسةتيار ىوتارو اليةن ىكردن ىباةر انني، ئةوان بة ناسياس ىثةيام ىنيرورهابيرمةاض "كاتيةك ىةيةاترن. بةة وتةة ىقةاةاجن ىةةرمغء وور رتةة ىةيةدوكردن ىوتاروكان، بةدوا

ىبةوو، تةةواو ىكؤمةآليةةت ىكةار ىهيةز كةاآلء ىئةالاو ؤر ىكةوطةةن ىباةار كة ضةاودير ىياساكان ى ظةت ىدانرابوو تا لةةودا ووكةوو بيةاظيك ىتايبةت ى رت كة بؤ تاكةكان ىئةو كةوطةنة ىاليةنةكان

ثيووندييةة ىبةة بةةرؤؤر داو، تةانءثؤ ىؤةؤ ىبةروبةرو جيءةة ىء روؤةةي ىعةقآلن ىكؤببةةوو، باس

Page 40: بيري خويندکار

75 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

... ]را ةيةنةة ظةتييةكان ىثةيامةةكان ى[تاكانةء ثاسيظانة ى رتةوور ىبة داسةثاندن ى ظتييةكان دابةغ بوو".

ء لةة ى ظةت ىبةطةداريكةر لةة باسة ىتاكةةكان ىرا ةيةنةكان ةياتر لةة جةاران بةجيءةة ىوور ر ىء هؤ ريية ظتييةكاندا، ووكوو "كريار"ء بةكاربةر )هة بةكاربةر ى ظت ىبةرروووند ىثيةاسةكردن

را ةيةنةكان( لةة بةرضةاو ىثةيام ىبؤ دوكةنء هة بةكاربةر ىتومةكآ كة را ةيةنةكان ثرمثا ةندوط ىباةر ةان ىبةريةديان هةية، ئة ثرمسةة ىنوآ كة مةودايةك ىثيووندي ىكةروستة ىدو ردري . هاتة

ؤيراتر كردمتةوو. ى ظتية ىبوونء دوستيووردان لة رابوو، ئيشتة ى ظت ىرا ىئاةادانةء ريرانة ىةؤرمءرتة ىكة سةردوميك ثانتاي ى ظت ىبةجمؤرو بياظ

بةطةيك لةة هؤ رييةة ىباجةدور ىهؤ رييةة تاكةكةسةييةكانء هةةر سووضةيك ىكةوتؤتة بةر هيرط ى( بيةاظ refeudalization) ىبةوون" ىتايبةتة بووو. هابيرماض ئة رووتة بة "دووبارو ةيئؤدالا

ىنةتةةنيا كةار يران ىء تايبةةت ى ظةت ىكةوطةةن ىئةو "تيكةةلابوون ىناودير دوكات. بة وتة ى ظتلةة ئةسةتؤ ىكؤمةآليةةت ىكةار ىكةاآلء هيةز ىئةالاو ؤر ىدياريكراو لة بيةاظ ىئةرك ةليك ىسياس

. ئة كارو بةجؤريك "دووبةارو لةئةستؤ دو رن ىسياس ىكؤمةآليةتيع ئةرك ىدو رن، بةلاكوو هيزوكانكةة بكةرآ ى ةةورو تةا ئةةو جيءةة ىليدوكةويتةوو. ريكخراووكةان ى ظتي ىبياظ ىبوون" ةيئؤدا

لة ةةأل دوولاةةتء لة ةةأل يةةكدي ىسياس ىلةثظب در ا داؤراووكان بؤ دوسدا ةيظ بة ريككةوتة ىؤةةةلاك لةة ريءةةة ىجةةماوور ىبةكؤمةةةلا ىررانكةةة جؤريةك ثةة ىتيدوكؤطة ، بةةآل ناضةةارن النة

بةدوسب بوية ". ىروالاةت ىثرمثا ةندوبيشةتة ء بةتايبةةت لةة دوولاةتةة ىلةة سةةدو ى ظةت ىبيةاظ ىروؤةة رانةة ىبةجمؤرو، ئةركةةكان

ض لةة جيوانيدا، الواة بؤتةوو. لة حالايكةدا مةبةسةب لةة بةا ىدووهةم ىثاغ طةر ىؤؤطبيوييةكانئةمةة بةوو كةة ريبةاةء ىهاوكار ىسياسةتء بيضمءرتة ىبوون ى ظت ىكؤمةلايكداء ئةسما ىبةردوملةة ى ظةت ىةانشةتييانة دابةةرآ )كةةلاك وور رتةة ىدادوور ىبةةهيز لةة بةةردوم ىكةسان ىكردووو

ىوو بيةب، ئيشةتة ؤةود ثيداضةوونة ى ظتيدا، جيءةة ىرا ىةانشتدا(ء بريارو سياسييةكان لة داد ا ىهاوقةةاةانذ كةةةلاك ى رووثةةةكان ىنويةةة ىسياسةةةتةكان ى" ةمرتةةر بةةؤ ؤزمةةةت ى ظةةت ى"را

ووردو ردريب.

Page 41: بيري خويندکار

76 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ئيشةةتةدا الواة بةةوووء ئةركةةة ىلةةة سةةةردوم ى ظةةت ىبيةةاظ ىهابيرمةةاض ئة ةرضةة ىبةةة بةةروائاةادانةةء دوور ى، واتةة كؤبوونةةوو ىةاغةيةكة ؤران هاتوون، بةآل برمكة ب ىتووط ىروؤةة رانةكان

ىهةةمووانء يارمةةت ىدلاخةواة ىبؤ باض لةمةر سياسةتةكانء كاروبار ىتايبةت ىتاكةكان ىلة ناضاربةطداريكردن لةة ىدوسةآلت" لة ريءة ىديكة "ريرانة كردن ىء بة دوربريةيك ى ظت ىرا ىبيضمءرتة

ىووربءةردرآ. ئةة كةارو بةة واتةا ىيظةتا ةيةةدوووء، دوكةرآ كةةلاك ئاطكراء ظتيدا، ه ىباس ىلة رووثةةكان ى)بريت ىريكخراووكانء رووثةكان ىدوروون ىثيكواتة ى ؤرية ىتيكؤطان بة ئاراستة

ى...( بةة جؤريكةة كةة سياسةةتةكان ىء ؤةاوون كةار ىكريكار ىبة برطب، حيزبةكان، يةكيةتييةكان ى ظةتءر ىةاكتةةروكان ىبةكؤمةةألء ئاةادانةة )بةةثي ىئاطةكراء ريككةةوتة ىباسة ىانة بةةثي ئةو

ىبوروكراسة ىئيةدار ىبريةاردان لةة دوة اكةان ىبةكؤمةأل( بةووسريب. هةرووها ثرمسةكان ىجآقبوولا ظتيدا بآء سةووردار بكريب. ى( دوبآ لةرير ضاودير ىدوولاةت

بةكؤمةةألء ىطوناسة ىبيضةمءرتة ى ظة ووكةوو ري ةة ىابيرماض لةسةر بيةاظ ه ىجةؤتكردن ىريةان ىئةة ؤالاةيةة، كةة بةةردووام ىهؤ ريية ظتييةكان لة بةةروتدا سةرضاوو رتووو لةة ةانيةة

ىبةةربآلو ىبرطةت ىثيووندييةة، كةة لةة نةةبوون ىثيكواتةكان ىدروست ىكاركرد ىكؤمةلاءا ريدراودوسدا ةيظة ى، ئةسما ىكؤمةآليةت ىء يةكءرتووي ىروواي ىدروستكةر ىنةريبء هؤكارو نةريتييةكان

بةكؤمةةأل ىء بةررووونةد ى ظةت ىكةة هةؤ ري ىء ريككةةوت لةسةةر ئةةوو ىكؤمةآليةت ىبة هاوكار)"ئيمةة"( ىبةكؤمةةلا ىطوناسة ىةؤرمءرتة ىدوؤويةرآ، دولويةيب. هابيرماض سةباروت بة ثيووند

بةة ى ظةت ىكؤمةةلاءاء بيةاظ ىلة ةأل باضء وتووي لة كةؤرو كؤمةةألء رووثةةكانء ئةجنومةنةةكان طةوناض لةة بةةروتةدا بةة ىكةردوووء، بيضةمءرتة ىجؤراوجةؤردا جةةؤت ىتةواو، لة بوار ىطيوويةكروؤةة رانة لة نةةريبء ىأل كةلاك وور رتةبةلاءةمةندء هاورآ لة ة ىبةكؤمةألء باضء وتووي ىضاالك

ئةةو طوناسةيك كةة لةة ىةانشبء ةةلشةةةء ةةووندا دوةانيب. بة وتة ىهةرووها لة دوستكةوتةكانئةةوان كةة ىهاوضةرؤدا بةدوسب دوكةويب "...بريتيية لة طوناسيك... لة كؤبوونةةوو ىكؤمةلاءاكانكةةلاك ىثيوونديةدار بةة طةوناض، بةةثي ىةموونيةدا، ةانشةت ء ئة ىء بةلاءةةي ىعةةقآلن ىلة تةطكدان

ةانشةب، ةةلشةةةةء ةةوونةدا، ثيكةةوو ىروؤةة رارنة لة نةريبء، هةةرووها لةة دادوكةان ىوور رتةكة ةياتر ىئارنيبء هابيرماض دا دوتوانني بمايني ئةوو ىباسةكان ىء لة دورئةجنام ىهةلاضوون". بةكورت

Page 42: بيري خويندکار

77 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ىمةةدون ىكؤمةةلاءا ىيةكانء كؤر كؤمةلاةكان ىئةجنومةنةكان، يةكيةت ىريكخراو ىنياتة ىلة هةبوونبةاضء وتووية لةةنيو ئةة دامةةراوانةيةة. بيةاكةانء ى ظةتي ىبيةاظ ىهةية، بيضةمءرتة ى ريةءي

ان مرمظءةةليك كةة لةة كؤمةلاءايةكةدا رية ىهاوبةغ" ىئة رووثانةء... "بة دنيا ىنووسيةءةكان ىبةكؤمةةألء طوناسة ىبةكؤمةلاة كةة هؤ رييةةكان ىهةية، بةآل كردووووء وتار ىدوكةن، ثةيووندي

ى" بيضةم دو ةرآء ضةاالكمةند ىنةتةةوي ىبةررووونةد ىنةتةووي ىلةوو "طوناس ىبةكؤمةألء بة ثيروو دوكات.

ىمةدون ىة بةطداريكردن ووكوو ئامانذء ةوروي5مرمظةة ىجياكةةروووو ىئارنيبء هابيرماض، لة نةريتة تيئؤريكةةدا، روهةنةد ىنروانءةكا ىبةثي

ى، "كةردارو ئاؤةاوت لةةنيو كؤ"دايةة. بةآ بةطةداريكردن لةة ريةان ىكؤمةآليةةت ىووكوو بوونةوور ىجياواة لة ئاسةت ىمرمظانة ىطوناس ىطكأل رتة ىكؤمةآليةت ى رووثةكانء ريكحراووكان ىبةكؤمةلا ى)"ئيمة"( لةة بةةروتةدا لوانييةة. لةبةةر ئةمةة ئةةرك ىبةكؤمةلا ىطوناس ىء بيضمءرتة ىتاكةكةسبةة ىبةكؤمةةأل، يارمةةت ىطوناسة ىدروسةتكردن ىكؤمةآليةت ى رووثةكانء ريكخشتةةكان ىسةروك

ىء ةؤران ىضاكشاة ىلة دوسةآلتداء تواناي ىبةهرومةند ىبةكؤمةأل، هةست ىهؤ رييةكان ىبيضمءرتة ئة هاوثةيووندييانةية. ىء دادثةروورانة كردنء ليكتيءةياندن ىكؤمةآليةت ىهاوثيووند

ىهاوتةةريب ىكةة دابةطةكردن ىهةيةة. يةكةة ئةةوو ىئة ريكخراوانة لة سةآ اليةنةةوو ريةءية ى" كةةة "دوسةةةآلت ىكؤمةآليةةةت ى"دوسةةةآلت ىبيضةةمءرتة ىدوسةةةآلت لةةواو دوكةةاتء دوبيتةةة هةةؤ

ئةة ريكخراوانةة ىكة، دوستيووردان لة ضةاالكييةكان ى"يع هاوسةنط دوكات. دووهة ئةوو ىسياس ىؤةةلاكء ثةروسةةندن ىثةةرودان بةة هؤ رييةةكان ىئةووغ( "لة ريءة ىناسياس ى)تةنانةت جؤروكان

، لةة ئةجنامةدا ىريكخشة ء ريبةةر ىنيةةكا ىئةوان بة توانةاي ىئةوانةو تةياركردن ىمرمظانة ىثيووند سياسييةوو ضاالك دوكات". ىئةوانة لةاليةن

ء ى ظةت ىبيةاظ ىثةةنءراو ىكةة، بةة سةةرجندان بةة ضةيةتي ىئةةوو ىسيية ء ريةءد لة هةموو ىبةكؤمةةأل، ئةسةما ىبةاضء وتوويةء كةردووو ىئةةوو لةة ريءةة ىهةتا هةتاي ىرياندنةوو ىثيويشت

بةكؤمةةأل(ء بةة ى"ئيمة" )طوناس ى(ء بيضمءرتة ىمرمظانة )تاكةكةس ىجياواة ىطوناس ىضمءرتةبي، ثةيوونديةةدار بةةة بةطةةداريكردن لةةة ى ظةت ىويةايةةةك لةةة هؤ رييةةةكانء بةررووونةةد ىدوستخشةتة

Page 43: بيري خويندکار

78 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

ءةيةةدا، هاوبةةغ لةواندايةة. لةة روان ىء فتءؤء ضاالك ىكؤمةآليةت ىئةجنومةنةكانء ريكخراووكانء ىلةة ريكخشةتةانةدا، هةسةب بةة توانةاي ىء ضةاالك ىئةمةية كة تاك بة ئةندامةت ىسةروك ىثرس

ىديكةة كةة لةة وتةارودا سةةرجن ى ريةءة ىكاريءةربوون )دوسةآلت( دوكات. لةبةر ئةمة بءةؤريك "ية. ىبآدوسةآلت ىثيدودريب "هةست

ىبآدوسةآلت ىهةست ىة ضةمك6لةة ىطارووان ى( سةباروت بة هةلاباردنةكان1962لووي ) ىدا بة سةرضاوو رت لة موتاآللة بوارو

ى( لةمةةر "ريكخراووكةانء هةسةت 1964نيةنء سةيمةن ) ىئةمريكادا، مؤتاآل ىيةكيك لة طاروكان( 1982ئةةةمريكادا ) ىطووسةةمر لةةة وآلتةةة يةةةكءرتوووكان ىسةرانشةةةر ى"ء موتةةاآل ىبآدوسةةةآلت

ىثيةوور لةمةةر هةسةت 12" كةة لةةودا، ىكؤمةآليةةت ىباروت بةة تيروانيةةةكانء "هةسةتةكان سة ىسةباروت بة جآ متمانةةبوون ىضارونووض، دردمنء ىسةباروت بة دياريكردن ى، دردمنء ىبآدوسةآلت

" سةاة ىسةةآلت بآدو ى"هةسةت ىرادو ىؤةلاكء... بةكار راوو، دوكرآ ثيوور ةليك بةؤ ثيوانةةكردن ىكةةلاك ىكؤمةآليةةت ىبةطةداريكردن ىثةيوونديةدار بةة ضةندءضةؤن ىئةةةموون ىبكرآء لة موتةاآل

ىيةةكيك لةة دياردوكةانء جؤروكةان ىبآدوسةةآلت ى، هةسةت ىهةمةةك ىليووربءردرآ. بة طيوويةك ىدمؤيكةة ىاسةةسي ى(يةةة. بيءانةةة political alienation) ىسياسةة ىبيءانةةة ىدورؤشةةتة

ىراسةتةقيةة ىليدوكاتةوو، رملاة ىوا بر ىدوروونةاسانةية كة تاك لةودا هةسب دوكا كة لةنيوان ئةوو ىهةيةة. مرمظة ىبةرضةاو بةوون ىهةية، مةودايةةك ىكة بةراست ىئةووو، ئةوو ىمرمظانةء كؤمةاليةت

ليدوكيظيب. ىهةية، دوبآ ببآ، ئا ايةء روجن ىكة بروا ىئةوو ىلةؤؤ نامؤ لة كةليةة، لةنيوان، ىبآدوسةةةالت ىبةةةجؤرآ هةسةةت ىسياسةة ى( بيءةةانءLevinء 1962لةةيظني ) ىموتةةاآل ىبةةةثي ىتةةواو، يةان بةآ بةةهاي ى، دابران لة سياسةةتدا بةة طةيوويةك ىسياس ىضاالك ىبآواتابوون ىهةست

ىبآدوسةةالت ىكؤمةآليةتيةدا( دوردوكةةويب. هةسةت ىروةتار لة ىئةؤالق ى)ثيبةندنةبوون بة رووطت ىسياسة ىرووداووكةان ىرووت ىلةسةر دياريكردن ىئةو "كاريءةرييةك ىتاك بةمةية كة كردووو ىبروا

ىبضةووك لةة تاكةةكان ىنية"، لة حالاةتةدا، تاك بة باوورو دو ا كةة كؤمةةلاءا لةاليةةن رووثيكة ئةةو هةةر بةةو جةؤرو ىيةان كةردووو ىبةريوو دوبردريب، كة جيا لة هةر جؤرو ضةاالك دوسةآلتدارووو

ىثرمسةة ىلةة هيةةديك كاتةدا تةةواو ىهةب ىدوثاريزيب. تاكيك كة ئاووها هةستيك ىؤؤ ىدوسةآلت

Page 44: بيري خويندکار

79 ;;46زستانى 47بريى خويندكار، ذمارة

لة ةةأل ئةوانةة كةردن ىسوودوور رت لة ؤةلاكء يار ىدوةانآ كة ئاماجن ىنويةي ىبة ثيالنيك ىسياس(manipulation.داية )

ؤودا ةا يةان نةسةب، ميكانيزمءةة ىدوكةات لةة ريءةة ىدوسةةالت ىتاكيك كة هةسب بةة بة ء ىضاكشةاة ىلةة ريءةة ىء سياسة ىكؤمةآليةةت ىدمؤة ىكةتوار ةرايانةة ىتيدوكؤطآ بةة نرؤانةدن

(يةة. بةةال vational activism) ىنعةةقآل ى ؤريةيدا تيبكؤطيب كة ئة جؤرو كردارو، ضاالكهةية. تةاك هيةةديك ىديكة ىطيوو ةليك ىبآدوسةآلت ىهةست ىقةروبوو ىةمر جاران ميكانيزمةكان

ىئةةو ؤةةريك ى رووثيك دوكا كة بة بروا ىئاراستة ىؤؤ ىء نفروت ىجار ووئؤباأل ؤش دوكاء تووروي هةميظة لة بةرةبوونةوو لة سةرضاووو دوسةآلت لة كؤمةلاءاداية. ىبةطيك ىثيالن بؤ بةدوستويةان

ديكةةة لةةة ىثيالنءيرييةةة. يةةةكيك ىئةةةجمؤرو تيروانيةةةة، بةةروا بةةة تيئةةؤر ىسةةةروك ىنيظةةاندور( لة ةةأل identification، بةهاويةك ةانةني ) ىبآدوسةآلت ىهةست ىكةمكردنةوو ىميكانيزمةكانتيروانيةةةكان، ىز"و. لةة حالاةتةةدا تةاك تيدوكؤطةآ بةة وور ةرت ء راكيظةان بةهي ى"رة اردوريك

ةاأل ىبآدوسةةآلت ىدوةانآ، لةسةةر هةسةت ىتاكيك كة ئةو بة هيزء رة اريدورو ىبرواكانء كرداروكان ى، ةةةران بةةةدوا ىبآدوسةةةالت ىهةسةةت ىديكةةة لةةة نيظةةاندوروكان ىبيةةب. بةةة جةةؤرو يةةةكيك

كؤمةآليةتيية. ىكيظةكان ىبةهيز" بؤ ضاروسةر ىريدوريك"رة ا ىلةة ديةاريكردن ىتاك لة باروووية كةة رملايكة ىئة بءؤرو، هةست ىديكة لة نيظاندوران ىيةكيك ىدوكةن. نيظةاندوريك ىئةو ديار ىدوسةآلت ضارونووس ىؤؤيدا نييةء لة راستيدا ؤاوونان ىضارونووس

ىلةاليةةةن "ؤةةةلاك ىء كؤمةآليةةةت ىسياسةة ىثيظةةوات ىتةةاك بةةة ثيظةةبيةيةةكران ىاديكةةة، بةةروهةواألء موتاآل سةةباروت بةة ىء بةدواداضوون ىةانيار ى"يةووية. لة بارووو تاك بة دوستويةان ىئاساي

نةةكراوء ىبة بآقاةانذ دوةانآ، ضونكة لة بةةروتدا ئةوو بة ثيظةبية ىء سياس ىكؤمةآليةت ىثرسةكاندوةانآ. ئة نيظاندورانة لة ثيوور ةليك بةة ضةةند جةووت ىؤؤ ىئرادوء كردووو ىبةدور لة كاريءةر

ى)بةدوركةوتةةةكان ىبآدوسةةآلت ىهةسةت ى وتةةوو دو وجنيةدري كة لة هةر ووونةيةك، يةك ةوتة ىبةة ئة ةةر ىء ريئةاليزم ىعةةقآلن ىيةة تيروان ىديكة ثيظاندور ىدوكاء وتة ىسةرووو( ئةنداةو ر

ىؤةةؤء ئة ةةةر ىضارونووسةة ى، ديةةاريكردن ىء كؤمةآليةةةت ىلةسةةةر ثيظةةواتة سياسةة ىكاريءةةةرئةةموونيدا، ئةة جةؤرو ىكؤمةآليةتيية. لة موتاآلكان ىراستييةكان ىء ناسية ىةانيار ىبةدوستويةان

ىحةة بة بةطداريكردن لة كاروبةار ىء ضؤنيةت ىء ضةندييةت ىتدورهةس ىتيروانية ىثيوورانة بؤ موتاآل ظتيدا بةكار دو ردريب.

سةرضاوة: 111ـ 111 ى( ذمارة ىـ ئابوور ىسياس ى" )زانيار ىـ اقتصاد ىسياس اطالعات" ىطؤظار

Page 45: بيري خويندکار

74 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

و ي باشوور هي خويندكاريي كور هو وزبووتن ي ديموكراسيخوازي ژهورپ

"7891-7891"

وةرطيران: كاذين

Page 46: بيري خويندکار

71 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

ضةزةتا:

بطوو و كخوييدكازاىي كوزةيي بة دزيرايي ميروو خاوةىي ةضيت غؤزغطييس و بط دينوكساتيط (ثطاز 8641-8461ؤيةكةغي ضةزتةل طةزايي ئةواىة. ئةوا ؤ زووخطاىي دةوةةتطةكاىير ز ر

ضاىدا بطؤ وييطة بووىطة طؤ ئطةوة كطة ىرمي( و ضا دوووا بوو. ة زي8641-8648ضاىك ي . زؤةي خوييدكازا ة تيجةزي بةزةو دينوكساضي حاغطا بؤ دينوكساتيصة كسد زاطةيةىيت حةوت خال

ىساو يةكيطةتيي ميللطي بطؤ دةضط ووز ي ىاكس بةآلو ئةوا تةىيا طسووث ىطةبوو بطةةووو زيو ط داىيوي بةزيين دذ دةوةةت دةضطت ثيوطسد واتطة خؤثيػاى رNCDCدينوكساتيويؼ ر ىبيضييةي

ي ةموو ضياضةتواىا ئاييييةكا كسيوطازا طةذازا وووتيطازا و يتواى زيو ساويوي بةزي كةثسضطياز ضطةزةكيي ئطةو وتطازة ئةوةيطة بؤضطي خوييطدكازا .... د ة دةوز خؤ كطؤ بواتطةوة

ىةياى واىي زيبةزيي بصاظةكة بطة دةضط ةوة بيطس. وةآلميطك كطة ئطةو ضةزةزا بةغدازيي ضاالكاىةيا خوييططدكاز ئامططاى و وتططازة ئةيداتططةوة امططك ططة ضططةز تايبةيةىدييططةكاىي بصووتيططةوة

يوي توىدزةواىططةيا بةغططيوي شؤزيططا زيياطططة .زييططا ضططازةكاىيا دادةىططي ء يةكططةيائيدئؤؤذي دةضط يا بطة ميي و ةةدةبرازد ثييطة كطة بطة واتايطةكي تطس غؤز غطي خطةةوي دةدا. بطةو ىييطا

وتير شؤزبة خةةك ئطةواىيا بطة يصيوطي كطازا بطؤ ثيوييطاىي ةزماىيستييك دةبووة ؤ توىد بصووتيةوة خوييدكازييطة ةوة تايبةيةىدييةكاىي ئةوبؤ غيوسدى .دةوةةتيوي دينوكساتيك ىةدةشاىي

ة ضةز ضي ؤىاغ دا دابةؽ دةكةي:يصة كسد بزةوتي دينوكسات ىدضطام -8616ر ىالواش ة ئوك وبة ز ىيخوييدكاز ىىةشو وبصووتيةوة ىط دينوكساتيصة بووى8

ر .8611 ىئطاوزيل -8616ر ىطة ذووئطةى ىحوييطدكاز ىبصووتيطة وة ىدينوكساتيصة بوو و ةةططاىةوة ط2

ر. 8611 ىدضام -8611ر ىئاوزيل ىو دينوكساضير وتيجةزي بةزة8611الواش : طة وضطة زدةمطةدا ىيخوييطدكاز ىىطة شو وبصوتيطة وة ىدينوكساتيصة بووى ىط ضة زدةم1

زيرميطةوة ضطةزكوت دةكطساو طة ى يصةكطاى ضةز غطة امةكا ةاليطة ىوبآلوةكاىية ثسذدةزط يخوييطدكازا بطةزةو ىا طةز بويطة ئامطا زوزاووز بطة خوييطدكازا ىطةدةد و ىزيو ساو ىثيويياى

Page 47: بيري خويندکار

74 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

و خوييدكازاىدا ضة زطة ةطدةدا. ة ىي ىئةمسيواي دذة ىدةضوو. ةو ضة زدةمةدا ة ض زاديوال بوو وتيطة دةوةطةت كة ىخوييطدكازاء يطصة دذبطةزةكاى ىتيةوة بصوو ىثاز ضاىط ىت وز ىزياىة وة 416. ثيوسابطوو ىضطال كطاز 5كطة 6ذمطازة ىياضطا ىبة ثةطة ىتة ةآل بو ةةوغاىدىةوة ةولء

ىضياضط ىضاالك ىخوييدكازاى ى. اتيةوةدووزخساو طةزاىةوة بؤ شاىووكا ىمامؤض ا 25خوييدكازءزاضط ةوخو ةططةل دةوةطةت ىةزووبووىطةوة اغةدا طة ز ووب بة بةز شاىوودا كسد. ةو وى ىىوي ىطياىيو

خوييطدكازاىيؼ ىدةوةطةت كساوةتسبطوو داخواشيطةكاى ىو كاتيك كة ضياضةتةكاىخويا ثازاضت بةآل ىي ضطةىةةتيء ططةل كسيوطازا ئاشاديي ضطاثةمةىيء ةةططوكةوتي باغطة ة ىشوزتسبوو ئةوا خواشياز

ساضيي زاض ة يية بوو.ثيػوةوتين بة ثةة بةزةو دينوك غطيوة واىيين خوييدكازا بة ىيطبةت ئاماى خويياويي غؤزغي كواىط وؤ تيس دوا ضةزكوتي

ضطاىط طي سيوا طؤزدزا. دوا تط ؤز ثطاز وآلتة يةكيستووةكاىي ئام خةبات كؤمةةيا كوزةء ىمطة ىخوييطدكازا بوو.طةماىي ىزيشاىوؤكاء خودموخ طا ىوكساتيصةكسدىخوييدكازا دين ىئاما ىبووىضطة امي ىخواشيطاز ضطيؤؤل كؤبووىطةوة ىكة طة شاىوطؤ ميلليط ىئةو خوييدكازاىة 8611

ىيووغططب بوو.بصووتيططةوة ىيططص ىثططاؽ ماوةكططاى ىةالىططاىزاضطط ة يية ططة زييططا و ىدينوكساضططي ىسدىبسد كة بؤ طة ىطاوب خةةكء فاغيطت ىاو ىء دذ ىميلل ىدذ ىة دةوةةتب ىضاى ىدةوةةت ىخوييدكازذيطاء ىيةكاىخةةك طة مافطة ضطةزةتاي ىوة بيبةؽ كسدى ىوؤزاووؤز ىبؤ زييا ىثةىا ىدينوكساضطةشازا 8611 ىدضطام ى88تطس دةبسد.طة ىكؤمطةةيو ىماىطةوة ةمبطةز ئطةوا ة ىضةوضاىةوةكسدةوة.طة خؤياىيطا بةو ىء دذة فاغطي ىينجسيايطط ئ ىدذ ىطةيةىدزاوا ؤؤل زضي ىشاىوؤ ىخوييدكاز

يا بطة ىيططبةت ئطةمسيواوة ثةيطدا ىئةزيي ىواىيةيةكدذ بة دةوةةت ز ىطسوثةكاىدا 8611 ىدةيةثازكطةوة ىالية زيطرين مسؤظ ة ىماف ىا ة ثيػيل بووىئةمسيو ىةخيةز ىيةكيك ة ؤكازةكاى .كسد

طة ىة دينوكساض ىبؤ ثػ يواى ىخؤ ىوكسايةوة كة ئةمسيوا يصةكاىئةوة بآل ىةزوةا دةىيؤ بوو و ىوة طة وطةزياى ضطةيييدزا. ضطوى ئطةوة ىدا كطة ثيضطةواىة ثووضا ثيادة كسدووة.طةكاتيك ىزبةىدة

زييطا طة وطا ئطةو ىء باىييػط ىخوييدكازا ئةمسيوايا بة تاواىباز دةشاىكواىط وؤ ىكوغ از ىكاىئةمسيوايا ة غطازة ىتة يةكيستووةكاىوآل ىيفةزةىي ىبةيص كسد. خوييدكازا ىاوةىد ىةباوةز

ى22طة .دابطةز ىئطاطس تط (8612 ىمازضط ى81و ثووضطا (8611 ىدضطام ى6كواىط وطؤ

Page 48: بيري خويندکار

85 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

ىوة مطاة بطسو ىريطاىو ىة زيجيواىطةكاىيا دا دزو ط ط كطاىيؤ ىشاىوؤ ىخوييدكازاى 8612 ىئاوزيلا ئةواىطد ىواىييط تطس كطة طة تيس ىوايا ئطاطس تطي بطةزدا.طؤزاىيو ئةمسي ىئاالةخؤتريا بةزشكسدةوةء ىويطاى ىضيطط ةم ىكوزة ة دة ىكؤمةةيا ىيةيػنت ة زاض ييةكاىتي ىثيوات ةول ة ثيياو

فطهء زاوطاز( ىكة ة ذيطس ىطاو كوزت دا ىئةوا ة بازودؤخةكة ة زاطةيةىدزاويو ىييبوو.تيسواىيدا باغطووز ىكطوزة ىضطاالك ىبةزي ة ىيو خوييدكازاى ىدا بة غيوةيةك 8612 ىكسايةوة ة ضاةبةو

اتطة كساو تطاشة ئيطط ةناز ىوة كؤمةةيايطةك باغووز ىزةئةو زاطةيةىدزاوة كو ىبة ثي بةو كسايةوة ىفاغيطط ي ىدا ىيصامط ذاثؤ بوو.ةو ىيطوةؽ ئةمسيواء ىىئينجسيايط ةكا ىباع كة داط كةزاىبةز

ىثططةزة ثيططداى ى. ططة زووئينجسيايططت ىاضططييسا ىدةضططةالةتدازاى ىىػططيي ىوة وطط باغططووز ىكطوزة ىيضطةزمايةداز ىبوو كة ةويدا خةةك بة طؤ تتايبةتةوة ثةيوةض ىييةوة كوزةبة ضةزمايةداز ىئابووز

دةضةوضاىةوة. ماةييةوةخؤ ىيضةزمايةداز ء ىئينجسيايط واىيطة وياواشةكاىيطا طةو ططةىياىدىةيا طةبوول ىطةبوو و ز ئةو غيوة ةة ةمووة ئةو ىضةزةزا

يصةكاىيا طة ىت ضووىة دةض ىئةو دةزط ياىة بووة ؤ ييديك تيوةةضووء ىبازةوة بووة ؤخوييطدكازا بووىطة دوو كطواىط وطؤ( ىوتووةضطةز ىةكطة ئةو بصووتيةوة ىدواطةل دةوةةت.خةبات ة

زيو ساوةكا دادةطستء طة ضطةز ئطةو بطاوةزة ى ةوكسدىة ضةز ث ىموزيه كة شياتس ثي ىبةؽ: طسووث ىة دةضت ضووى دةوةةتء ىطوغاز ىث ةوكسدى ىةبي ة ؤبآلو ء الواش د ثةزذء ىبوو كة خؤثيػاىداى

ططةل زاضط ةوخؤ ة ىبة غةز ىيوسيه باوةز ىووثئةوا طس ى. بة ثيضةواىةبصووتيةوة ىزيو ساو ىيص ىةكاىميا ةغطط بططاعء 8612 ىةزكةوتوو بططوو ططة ضططاةحيططصس ضطط 8612 ىدةوةةتططدا ططةبوو.ئاوزيل

غةواىة( ة بةزامبةز ويطا مطةىط ىخوييدىيا ىةخيةطساىر ز ىرياب ىثيواتي ىؤخوييدكازا بووة بوو طة ىدةزوو شاىوؤي ىبة تيوؤغاى ىباوةزر ىرياببوو. ىخوييدكاز ىبصووتيةوة ىيواكة ىووخ ة

وةةت بوو. طةل دةزاض ةوخؤ ة ىبة خؤثيػاىداء تيوةةضووى ىمييط كة باوةزبةزامبةز ويا ىخوييدكاز ىبصاظ ىدةضت ثيوسدى ءدينوكساتيصة بوو

يطريه دا بطة ئطةشمووىة ز ىدذ ى ة خةباتيةكةو ةو ضةزدةمة دا خوييدكازا ىدةوزة ىبة ثيضةواىة ىئطاشادي ء ىبطةزيوةدةبسد كطة خودموخ طاز ىودا دةوةطةت ضياضطةتيةي 8611 ىبوو ة ديطام

ي كساو بوطةي ىطة دةضط ىخوييطدكازاى ىكا شياتس بوو. بؤية ىة دةتطواىب ئامطاذة بطة ئطاشادي شاىوؤ

Page 49: بيري خويندکار

84 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

ةخطاىد كة ضطةز ضاال ز ىبؤ خوييدكازاى ية ة دةزكساو. ئةو فةشا كساوة ىخوييدكازاى ىوةزطستيةوةثيططدا بططة ثةزة ىمي ططةكؤدا 8616 ىزيو ساوةكاىيططا دازةشزيييططةوة. ئططةوا ططة مازضطط ىططة ىططو

ىضةزاىططةز ىشاىوؤكطاى ىوةىطدي ثي ىىاو شاىوؤكاىيا دامةشزاىد ئةو كؤمي ةية ئةةقطة ىخودموخ ازي ىزيو ساويوط ىمةشزاىطدى كسد بة دا ىخوييدكازا دةض ىبصووتيةوةدا 8615 ىت بوو. ة ئاوزيلوآل

طة ىزا كطة ئةىطدام خوييطدكا ىئة وومطةى ىميلليط ىفيدزاضطيؤى ىتطس بطة ىطاو بةزيء زيووثيطك ىطةموو ضطييةكاى خوييطدكازاء ىاوكازي زيو طنتء ىةبووى ى. ضةزةزادا ةبوووآلت ىضةزاىطةز ئطةوكات ىي ئطابووز ىضياضط ىمطةزو ةو ىئيدئؤؤذيك ضةبازةت بة يوداىةوة ىب ىتس وياواشي

ووىة دوو دةض ة: بةو ؤيةوة خوييدكازا ب ةبوو. ىدا بوو كة خوييطدكازا دةبط ةىياو بة ةىياو و ةو باوةزة ىبة خةبات ىئاالة كة باوةز ىط طسووث8كطةوء ىء ضطا بطة يياىطة بةزباضط ىياضطاي ىويوط يو ساز ىدزوضطت كسدىط ىخؤيا طة زييطا ىوشةتوىدوتير كطةةك ىخةباتيو ىؼ ة زيو ط ي ثيخوييدكازا ىتةواو ىة ثػ يواىيشاىوؤ ىزييةكاىكؤبصووتيةوةكةوة ثطةزة ثطي ىييا ث ةوكسدىة ز ىخؤ ىخةةوي ىدةكؤغا ىفووشئةو طسووثة تي . ىبيسوةز

بدا. ضطوىوة ىالواش دةشاىط بطة ىئةو غيوة خةباتة يوسيه بوو. ىطسووث ىئاآل كة دزيرة ىدذ ىط طسووث2

بطة كؤمطةةيا ى. ئةوا ضاالكيضيووز داز دةكات ىفيصيو ىخةبات ىيو ساو ياضايايةدا بوو زةو بسوخطةبات ىمي طة كؤ دا8616 ىضطاة ىكؤتاي. ةو زووةوة ةثيػسةو دةكسد ىيصيو ىضةز ثيك يياىة

ىبييطا ىداط كسدىط ىةزكدا ئط 8615 ىةذاىويط ى86شزاىد. ئةو كؤمي ةية ة يا دامة ىبؤ دينوكساضطةل ئةوةغطدا بة ئةض ؤ طست. ة ىدينوكساتيو ىةتعةداة ىحيصب ىداز بة ىاودةضةالةت ىحيصب ىىاوةىدي

داو طة تيوةةضووىةكاىيػطياى كطسد ثيػسةويا بوول ىيص ىؽ ثيويياىئاآل ىووثماوةية طس ىدوائطةو ةوة 8614. ة ضةزةتا دةكسا ىوثةوة زيبةزية ةزدوو طسوالا كسد. ئةو كؤمي ةية ةيبةغدازي

ةخيطة. زةخيطةطسا طة شاىوطؤ وزكةوتيةوة ة خةةك دزاىة بطةز ز دو ء ىتوىدزةويةكاى ىووثة بة ؤطسفاغطيصو ئةمسيواء ىيك دذدينوكسات ىثػت ئةض ووز بة خةبات ىكؤمي ةدا 8614 ىضيؤؤل ة ئاوزيل

ىيػط ناىيا دامةشزاىطد. ئطةو ىئطاشادي خطةةكء ىدينوكساتيو ىغغؤز ىئيدئؤةؤذي ىضةز بيضييةة ىئينجسيايطط ةكاى ىداط كساو داية ةةةو كطة دازدةضط ىكوزةيا بة كؤمةةيايةك ىتا نة كؤمةةيا

Page 50: بيري خويندکار

85 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

ىدذ ىصمطةت خطةبات طة خ ىيصةكاىيطا دةبط ىتطةواو ئةمسيوايطةء ىىيصاميط ىئةمسيوا ء دةوةطةت بطوو كطة داووثطة طةو بسوايطة ئطةو طس ىخةبات بطؤ دينوكساضط طةل . اوكات ةئينجسيايط يدا ب

ىئينجسيايططت بؤتطة طؤ ى ضطوىوة دوذميط ىدووبازة ب ىخةبات بؤ يةكي ي ىدةب ىضةزةك ىئاما ىاتيودينطوكس ىخطةبات ىكومي طة ئطاآل ىدا طسووث 8614 ىمازض ى28كوزة. ة ىدووزطة ىىاكؤكي ىميللط ىدينطوكساتيو ىغط غؤزمةشزاىد كة دزيرة ئيدئؤةؤذيي فاغيصو دا دذ بة ئينجسيايصوء ىميللي ىتططاشة داط كططساو ىبططة كؤمططةةيو ىكططووزة ىوثططة كؤمططةةياوةوة كططة ئططةو طسيططبططةو وياواشي بططوو

بطؤ ئطةوا طة ىفاغيطط ىىيصامط ىدةوةطةت ىووخطاى زووةوة زطةو ء ىضةزمايةدازيي ثاواخنواش دةىاضدذ بطة ىميللط ىنطوكساتيو دي ىخطةبات ثػطت ئةضط ووز بطة ىودا كطة كؤمي طة ثيػةوة بوو ة حاةي

. ىدةشاىط ىئاغطاو زةعيطةت ىو كووزةيطا بطة ثةيوةىطدي ىيوا ئطةمسيوا ىثةيوةىدي فاغيصو ئةمسيواء ىبطة بةضطةاوةي ىيةييفاغيصو ئةو ثةيوةىد دذ بة ئينجسيايصوء ىميلل ىدينوكساتيو ىخةبات ىكومي ة ىضطيووز ىياضطةكسدى دةطست. ئةو دوواىة طة ثي كوزة ثييا دا ىزيرةي ىة ضةز خودموخ ازي ء ىدةشاى

ىميللط ىثػت ئةضط ووز بطة خطؤ بطووزذواشي ىومي ةىيوا خةةكء ةطةل ية وياواشييا ةبووة ك ىخططةبات ىو كومي ططةآلبططة تططوودة دةذمططازد. بططة ىووتيططازاى دينططوكسات كسيوططازاء ىضططةزباشاى

ىبط ضطوىوة ئطةوا دةياىطةو ى يةكي ىثاىة ىاتواى ئامساشووابوو ئةو طسو ىبسوا ىميلل ىدينوكساتيوكطة طةز طةل ئةوةغطدا بوة. ة ىزييويي ىخةةو ىغكة غؤز ىحوومةت بةدةض ةوة بيس ىة ئةوة

ةخيطةيا دةططست خطةبات بطؤ ضطةمب ز ىكؤمي طة ىةكاىاديواةز ىو كسدةوة دوو طسووثةكة ة كازووا ططةل زةواىطة ة ياىطدا ىطةبوو ييطديك وطازيؼ توىد خؤ ىطةل ضةزضطاوةكاى شؤزيا ة ىيةكيوياواش ىئييضطؤ طة مطا ىد. زووداوبطةزيوة بطس تيريا توىدو ىخؤثيػاىداى دووطسووثة ىةوة. ئةو دووآلدةوووئطةو ضطةزدةمة بطةو ىئؤك طؤبسدا: تايبةيةىدييطةكاى ىكؤىوا ة ماىي ىشاىوؤ ىو داط كسدى 8614ء ىيا ةططةل بصوتيطةوة كسيوطاز ية ة شاىوؤكطا يطةكيستي ىية ة دوا ىثيػاىداى: خؤغيوةية

كطةةويا ىضطسيو ية ة تاك يوثيػاىداىةكاىياىدا خؤاليةىةء زاديوال. ة دوو زيو ساوطة ىبووىدينطوكساتيصةكسد دا ططسيييةي ىخوييطدكازا طة دووةمطب دةوزة كسيوطازاء ىةزطست يطةكيستي و

ىىييط ىثيػوةوت ة بصوتيةوةكةدا بوو. شؤزيك ة خوييطدكازا واىطةيا تطةواو كسدبطوو بطة غطيوة ىيو طط ي سيوطازاء ز ك ىثطةزوةزدةكسدى خؤيا بؤ ىغوىاض ىء بة غازدىةوةكازةكا ىدةضووىة غويي

Page 51: بيري خويندکار

86 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

طة طؤزةثاىطدا ىضياضط ىضطاالك ىخوييطدكازاى ىدةكؤغا. ئامطادةبووى ىة كسيوازييةكا تييةكيةتيدا. ئطةو طةغطة ثيط ىكسيوطازاى ىيضطاالكيي ضياضط ىطة ئاكطاو دا زيطرة ء ىشاىيطاز كطاز ىكيػةكاى

اليةىطة دوو ى طساو ؽ دةتسضطاىد. مةبةضطت طة زيو غطؤز ىة ث اىططيل ىىيصامي ىة دةوةةتيةكيةتيي ىططةل اليطةىيو ة ىفطةزم ىيخوييطدكاز ىبصووتيطةوة ىزيو ساوةكطاى واتطة ىياضاي ىاليةى ىةبووى

بطوو زاديوطال دوتير بووءدذ بة زيريه بوو. توى ىتوىدوتير ىشةويييي ضسيوي ىآلىةوةديوة وة ووو ياىدا دازو بطةزدو خػطتء كؤك طل مؤؤتطؤ ء بوو. ئةوا ة خؤثيػاىداىةكاى ئةو دةمة ىيةىدتايبةي

ىىدوتيطري و دذ بطة تو خؤكسد طة ىئةو توىدوتيريية شياتس بؤ بةزطس .ئاوزيا بؤ دةاويػنت ىمةغ ةةدا تطةزيك كازخوييطد ىضطيي ةوا طة ىطاو خطةةكء ئة او دةدزا. بطةو كطسدةوة توىدوتيراىطة ئط ثؤيظ

كةوتيةوة. : 8611 ىةتا دضام 8611 ىئاوزيل ىيخوييدكاز ىبصووتيةوةكاى ءدينوكساتيك ىتيجةز بووى

ىدينوكساضطي بطوو. بطة طؤ بطؤ طةيػطنت بطة طػيت ىب ىاوتةزاش بووى ىدةمئةو ضةزدةمة ضةز خطةةكء ىتسضطاىدى ىدةبي طة طؤ ىيطر كازا بؤيا دةزكةوت كطة توىدوت ثيػوو خوييد ية ئةشمووى

كووىوططا ىشاىوططؤ ىكسدىططئييططؤء داط ىزووداو ىدوادةوةططةت. ىثةزضططداىةوةآلتيياء بةزططة ط ا. شؤزيا ثػ يواىيي خةةويا ة دةضت داء خوييدكازا : ىيوةية دةىاضسةو ضةزدةمةدا بةو غ ىخوييدكاز ىبصووتيةوة

دةوةطةت شؤزيطك طة ىضطةزكوت ىدةضطةالةت ىكةموسدىطةوة ء ىخؤغةويط ىط بؤ بة دةضت يياى8 شاىوؤ دا بةزيوةبسد. ىىيو ضيووزا ء تاك يوةكاىيا ةةوةغاىدو خؤثيػاىداىةكاىيا ةم

ىشاىوططؤ وة ئاضايػطط ىخؤييططةكاىىيو كيػططة ىييططةكاىيا ططةتا ئاضطط ىازةشايةت ء ىططط داواكططاز2 دةوةةت كةو كساوة. ىاليةىيس ىمامؤض اياء بةزيوةبةزاى ىخوييدكازاء البسدى

ثيػطسةو بطة يطص ىضوثا ىخوييدكازا ة بةزامبةز زيو ساوةكاى ىئة ومةىة طػ ييةكاى ىط زؤة1 بوو. ىيو زيو ساوةكا دا كةمة بووة.ويؼ ةئيدئؤؤذي ى خةباتثيػسةو ىيو ساوز ىط بةالواش بووى6 ى81 ىالحيطة ىدةزضطووى ىخوييدكازا كةمة بووة تةىاىةت دواكسيوازاء ىط ةول بؤ يةكيستي5

كازيطا دةكطسد خطةةك ىضطؤش ىاليطة دةوةةتطةوة كطة خوييطدكازا بطؤ وةدةضطت ييطاى ئاوزيل ة

Page 52: بيري خويندکار

87 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

ىمطاىي ىىيطوة ى. دوا ىيا دةزدةبطس كة دذ بطةوة ىازةشايطةتي مةت بووحووو ىىازاشياى زووىاكب اء ىمطة ىمطاىي ى81 ضياضيي خؤيا دةضطت ثطي كطسد. بطة ثيطي ىطةزيت ىخوييدكازا خةبات ىمة

ىيو طساو ز ىطةوزةيا وةزي طتء ويطسا ىاىداىيوخؤثيػ كواىط وؤ بوو و ئةوا ىكوغ وبس ىضاةسوذيطا بصووتيطةوة خوييطدكازا تواى NCDCدينوكساتيطك ىبيةزةت ىياضابؤ ىةتيي ميلليةكي ىمةشى

طططةوزة بططة ىكططة خؤثيػططاىداى ىطططةل ئططةوةضططاالكة ء زاديوططال تططس دزووضططت بوة.ة ىطططةةيو ىؤذ طةموو زؤذيطك طة زيطص ز 21خوييدكازييةكا بؤماوة يو ساوةدةخسا ز ىزوة NCDC ىؤ

طة ىطػط ثطاء بطةزيء ىا تواىيطا ىازةشايةتييطةك كازدبوو. خويي دا خؤثيػاىداىةكا ىثيػةوةنياىطة ي ىة ضةز خؤثيػطاىداى ىوةخ NCDC ت شييدوو زابيس. ة حاةيودا كة آلو ىضةزاىطةز

بيياو يظءدةض وسدو بةزد يسغيا بؤ ثؤ بؤميب ىبة اويػ يضةىد وازيك دةكسد خوييدكازا ةزثطؤيظ ىتوىطد ىدةكيػاء ةطةل ضطةزكوت ىد و تيوؤغاىةكاىيا بةزةو توىدوتيردةبس ىدةوةةت ىملةو بةغطدازيي خطةةكء ىبووة ؤNCDC ىينياىة ىكة خؤثيػاىداى ىطةل ئةوةدةبوو. ة زووبةزةو

ىاىطداى ء ىبطويس ىسد دةبووىطة طؤ ؤيظ دةكة ييديك حاةةتدا كة خوييدكازا ثاغةكػةيا بة ث ديو اتوز دةزبس. ىزيرين ىخةةك تا ب واى ىازةشايةتيي خؤيا دذ

: ىخوييدكاز ىبصووتيةوة ىضيووزداز بووى ةةكاءةو ىئاكام ىسدىط دينوكساتيطك ك ىة زةوت ىىةزييي ىةو ئاكام ىئةزيي ى ةو ئاكام ىخوييدكاز ىبصووتيةوة

ىادةبطةدةز طة ز ىا خوييدكازا بطوو كطة طةذيس طوغطاز تةىي 8611دةية .دا ةبووباغووز ىكوزةئطةوا خؤيطا بطة طةموو غطيوةية دزيطرة ثيطدا. ىدةوةةت ىضا ماىةوةو ةوةةكاىيا دذ ىدةوةةتئيطدئؤؤذيي ىة طؤ ةططةل ئطةوةؽ بط .تطسيؼ ىطسووثطةكاى خطةةكء ىيطواو ئوميطد ىطؤ ببووىة

دينوكساتيطك بطة ىدةوةطةت ىولةةو ضةزةزؤ بء ىباؽ بؤ زيرمي ىىاتيظيوئاة يس ىىةياى واىاديواةيا زيو ططنت ز ىبطواز ىبصووتيةوةكطةيا دةتطواىس طة ضط ىدوو اليةىطة ىيدةض ةوة بيطس. كازتيوطةز

باع: سي ة بةزخب تيسوتةضة بة طةاتير ء ئةو ئي ىئيدئؤؤذ ىةوتط يا ثيطك ييطابوو طة ز ىو ىيصام ىىاياضاي ةو زواىيةوة خوييدكازا زيو ساوة طة اف: دذبطةز طسووثطة ىازاشييطةكاء ى حيصبط ية طةوا طسووثة دذبةزةكاء ىدا تةواوكواىط وؤ ىغؤزغ

ضطا ضطةز بطةزش بوةىطةوة ىدةوةطةت ىيواةطةكاى ادة بةزامبةز كسدةوة ز ى تواى... ىةيا كسيوازاء

Page 53: بيري خويندکار

88 4611زستانى 47ندكار، ذمارة بريى خوي

تب زابيطس خةبات بة طوزو ىكووزة شييدوو زييء ىاز بوو بؤ ئةوةكة ىاض ىبي ية ةو خوييدكازاىةدازيا طةبوو. طةزوة ضطيوز ىء ضوازضطيوةيةك ىبوة ئةو طسووثطة ىطة ثطازة الواش بة غيوةية كاز

بةزي ة ىيطوا تطةواو شاىوؤكطا دا يةكيستوو و ثاء ىزيو ساويو ىيا تواىطوتساوة: خوييدكازا ىةء ىئيططدئؤؤذ ىكططات ةطططةل يططة ويططاواش . خوييططدكازا شؤزك بيططييططةكيستوو ثيطط ىبططة غططيوة

ةبوو. يويا طةاتيرئي ىدا تيسواىيييوط 8611 ىدةيطة ؤؤذيةكييطةوة ة ئيدئ ىةواىيطة : خوييطدكازا طة ز ىس: ئيدئؤؤذ

ةضطت كطوزة ىكؤمطةةيا ىةكاىياض يةوةيا دةدا زةو ضةزدةمةدا خوييدكازا .ويا ةبووآلببةزبطسدة ضطةزو بطووة ىدذ بة دةوةةت ىبصووتيةوة ىكوزة ئاض ىكؤمةةياثساك يك ة ىثي بوة. ةض

مةضطةة تييةيػنت ةو ى. ئةو كازةضاتة ة زييابةزدةواو بؤ دينوكساتيصة كسد بيوضاء ىخةبات ىؤضطةزةزؤ ضطؤ خطةةك ىزيطرمي كطوزة ضطيةء ىكؤمطةةيا ىضطةةةمةكاى دةطةيػ ة ئاكاو كطة تطةىطء

دةضةوضييي ةوة. دا بطوو. طة ىيطوا خوييدكازاىط ىويطاواش ىضطةزةكي ى ؤ ى ول بة ئيدئؤؤذ ى: باوةز ىج: ضةاتير

:خوازةوة بوو ىيةكا شياتس ة ضةز ئةو مةضةالىةةزةكيية ضىاكؤكي ؟كوزة ض ىكؤمةةيا ىوياواشيةكاى

ضطؤ ىدةوةطةت دةبط ىدذ ىةاتيريي بصووتيطةوة طط ئيبنب؟ ىض كةضاىيك دةب ىيةكاى ىئةضلة ةئةك ةز ىةططةل يصةكطاى ىبطؤ بةزبطةزةكاى ىىاياضاي ىتوىدوتير ىشياتس ة كسدةوة ىطػ ؟ خوييدكازا بة ىب

خوييطدكازا ىماىطةوةياء ئيطد ىئةوا بووبة طؤ ىاةاديوئيطةاتيريي زوةزدةطست. زيريه كةةويا ىكطة ضطةزكةوت بطة ضطةز يصةكطاى ىئةوة ىيةكا بوو ضةزةزايىازةشايةت ىماىةوةشييدوو ىؤكاز

ئطةوة كطة حيصبطة ىؤوازيؼ دةبووة ىو ةىدآلبة ىايئاض ىخةةو ىيواو ئوميد ىزيريه دةبووة ؤ ىواتطا بة ء ىيية ىة ئيييليط( مب كوزةmin ىبوة. وغة ا يدووزي ىئاضاي ىخةةو ىةيازةكاء

. ىخةبات بؤ دينوكساض ىيػ ناء ىآل يةكيةتيئاشاديي كؤمة

Page 54: بيري خويندکار

75 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

زمان

ني هد باتي هم هخ وريه ب كي هب انتاهييپ

آلترؤذهة

Page 55: بيري خويندکار

71 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ذاثخ يو بائاس كرتيو يؤطشيهطو ؤساى ظجثاط بكوتؤت بس صماى وتبو باطصؤس سوان ل نة اكمشؤظة ىاى ة نينةذ ىثش رتيو ئامطشيهطمني وكيصماى ك وئس ط دطسيتو و نة س ية

.شكيش صماى بط وخيبا ثش يكاوض ب ك وشدكط وا ئو ك طشيهط وئو شطخؤ نا لت ب تايكصيت صمانط ب ،دواى يتد داسو وتال ك طو بائ بة

صماى ؤلس ،يداالطمؤك ل يثىنذ طشيهطش صماى ئام ك صتطو ياطا ئ ث لة بةات خة اخبشيت بس باس و لكذانو.ىسدطتانذك كشاتكنى ديويتن

داسيد،نينىطة ىش ب ضئاخاوتو ىش ب ض اطط ظيتيصماى بؤ و لشتو طسو لكك كة ية ذا ساطت لو وذالي سطاواصدا ج ينذورسبىاى دوو ن ثىنذ نيمكي لط لو ن نى كنة

م ئاطيتآلب .واريطسول لككض سفشاوانب بصؤس طشب وبى كيدالت طاط صمان و صمائة نةصمةاى ثانتاي ل تيىتىان رييضس وب يتىانا ثب مشؤظ توا ،واواص بىج ول شتو طسو لككو .انكسوانط ملانذنطاى و كينذورسب اساطتينثبؤ شطسو لكك لة ؤنةذا ك ؤنةان ي مة دسطة

قح بىونن سودا باداى ولي كصماى بىو تآلطد تمساي بس ياى كيطىفظتا ت قة بة هو.ملبظ لكخ

كة يثانتاض صمان ،ايتمشؤظ الطمؤكو مشؤظ و يضسريب شك لطلياوكات يةهرت سبة ت بيتا كيونذرسبادا لطمؤك ل كثىنذي ىش سي طاصبىون بشت .طخؤ ل س طة ذاو لة ية .نذط شطخؤدايات و باتش يص اسسام ط صمانوئ لطلو

نيتةىان د صةتذا ط كة يونذاكل لنذ ضس ي شتو طة سو لةك كة ثاساطةتين صمةاى بةؤ لة -بة

،واطة ط صمةان غضج هيخباط لطمؤك نذانمشاسؤ انكينذورس ذاكم بةؤ ل آلبة ونة اطط صمان ل نيو الئ بظتناى يىث ، اطط صمان باتخ نيال ية ية ات كة ياو كة لة بؤت.ض بتبيتا ككمض شلطي ، نذورسب ثاساطتين لط نيتةىان د ية نيلة بة صمةان كة ا و لطمؤكت ب تايكهضصمان ببىو ،ونسيو بىوب لط لاط ط صةيت ط ضةى سىاض لة يادطان طاطذا كىاى ن لنا ت كبىوى كداي ل رواتطدو جاس صؤس ئ .سدتيا ني ثةي تة ى .يصتاطن كواتا ل ئاطاي لكخصتض ط ب طنسو

Page 56: بيري خويندکار

75 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

س ي ،اىلطمؤك انكاطط وانذسايطتىاى وسااطط صمان صيتط ب اطط نو صمائ نةذ ضة اى سووى بكة رواتطة دمىو يناو نه واتا سج نمم آلب ،ويىتشطدا لطمؤكبؤ وهة تةا ية اطط صمان ك بمني نيتىاند يبؤ .اتك بىولق اطط كنيال اطلمؤك يثانتةا ذا ساطةت لة

-رواتطة د انكينذورسب ث ب تس ئاليو يالطمؤكناو انكاطط نيىاى الن سش

نة يبؤ ال صيويظيت خؤ تاكىو ينياى دياسكو و نددا ثنايك لاى كاطط سووى ووسوسبة .بكاتو

،ناطشدصمان ساماس ب ذابتب تايكهضغض ج ل ك اتكتا نصماو ئ م آلبة س طة ئة اسكة يؤ . ونة داسط لس وماج تآلطدصمانتىانني ناو د والطمؤكناو ضتب شكصيت بط-يهشةى لكخس ط ل ك وئ يؤ ب اى كتآلطد ذنونا ك وئس ط وضتد نو ناو نائ

تىاناى اطة ط انكرواتطد يبؤ، ونكد اتثنذ ضو دووثاتاى انكتوام ودس بو ساى صؤيواس د لطة لشدى كة تيارد هاوث ل رواتطدو ئ سطئم آلب، وسوماجناو ضهد كة تالطةئو صمانة ا ناولطمؤك ،سوماج صمان تشابك كيوتناى ي نيض مايف ثاساطتيناى يوا سان

.س وماج باتخصماى يتدؤسطد .بةىو كيدالنذا اج ل ت آلطد هانطت يدو انكلوي نيمكي لط ل تآلطد صمان بؤ اىكلوي نيمكي لط لو يس وايض يسوماج باتخ صمانبؤ ياطايو ئ ووبىسوسبة ونة ذنضم تا آلب .وذالي سط تبيتا كيونذرسب ثاساطتيناى يوا سنا كتآلطدطل ل و ئة

.شت كباط وئبىوى صيتط ندوو صما د نةذ ونةا ياواصج يؤ داالطمؤك يهذيكلس وماج تآلطد صمان ت و ئالآلطة تة ة

داى سثت بؤ ب كهطتب ك ولرت ثو سوماج باتخ صمان ل صاواج كصماناس كباتخ بة وسووى بىبؤ ، رتكي نذنطسث ل شطسببؤ ك شناتذا ئالتساطت ل ،رتكي ونة و بائة بة تة

.و يكدباس ىسدك صمان ل شدوو و جاط ! توا كوووسسب شو وطسنصث شو يتا ككمض شلطيام كسي توا اطط كيشتا وسط يشو دوو وئ ساية تةو و د بة لة

اى صة شتهطسىل لكك اتك لو وذاليى ايسط وصىسدطتانك انيكاسسام ذنونا ى ية ال لة

Page 57: بيري خويندکار

06 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ك وئ يؤ بظتا م ئآلب ،وئاسا يهد وتبيتا كياسطتي ب دىسك تىاناناطط لةك كة ك واتاماى ي باى ي كاطواتا ط ب نشاوو لشتو طسو شكة دبةاس ونتىانااطة ى طية اللة صمةان انكة شو ل يشوو دوو ئ نيتىاند ،وبى صيتط ونىسدطتاك سوماجى يالل بةات خة ني. ىسدطتاى دانك يسوماج

شو دوو ولشتو طسو لككسفشاوان بئاطيت ك لدناى ثوو زم ية اط ثة لة س طة وتةين كة ذهشاى يان ئكوتنش شؤس لة بةىو سطة ران دكة طاطة ذنة ونةا كة ىسد نةاو كة بة

ذا ساطةت ل نناو نا وئو ذاساناى نا كضس ط لمىطمناناى كسنصث بةىو ناصمة سشة كنة .تش كشت

تآلطد اى صماني سوماج باتخ صمان شو تبب كيشو ك يي كسجم ض ؟سوماج ادا لطمؤكناو ل اسسام كيشس وطئ ماى واية بة تة وانةاى ت اطة ط كة لة لكة كة

انكساطيانذساو يسطياسكش ري ل ،تت بآلطد نيال ي وتب وآلب ى شدطسو و ئة نةاو لة ماى وس ية طئم آلب ،سوماج تآلطد صمان تبد وتبو بىوآلبادا لطمؤك شة يةز ساو لة

و ريطسوذا لمؤك ل يكاسكباتخ ماى واية بة كةلك وسطةري اطة ط تة ال كة نة ية .سوماجبات خصمان تبد، ينيد اسكواس كباتخ

س دا ومةا جبات خت و صمان آلطدصمان لط ب ياوخال وئة ية كة ؤسونةا بة د كة طاط رواتطة دو ئة ية ؤكى ية ال لة والطة مة بؤ. هةذساب ملطة ية و بىوآلبة نةا تة ونة

ناو ضتب يرواتطدو ئ ك وئيؤ تذا نابلمؤك ل طاط كيرواتطد غةض جة و ئة .وندوو صما

اطة ط مانيةز و و كمض رسا ثهاو ل اطط شدماى صمانك وسط ل طو بائ ث ب )س دوو صمةاى ي نيمب ك وئ يؤ تبدط وئس يدا و لذيس ط د م صمةان ية وت آلطة .بود كيدا لا لطمؤك باو مانيزو شدنكرسا ثهاو ل(بات خم صمانه

ة كسط مانيزو ىسدطتاى دووك كشاتكنىيد يوتن باتخ كبمني بد ياطاي ث ئوب وشتىطخؤ ل

Page 58: بيري خويندکار

04 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

نىوس ساض شدنك اسيد : مايف2 شاطكنىي: د1 نمايزو دوو وئ ب رسا ثهاو ل ك نارواتطدو ئ يبؤ ؤك لة نيتةىان د ،بةو دذا بةاو لة مة

ىسدطتاى ك سوماج باتخ ناو صمان هياخنب سط نمتياوىسدطتاى ك لس وماج باتخ نذ صمانضس ي ذالية ىسدكة انكة اطة ط نة

نطينةكا او ساض ل طتاى ىسدك كشاتكنىيد يوتن باتخان كنيطسا يالواص يؤ بم آلب ت.باخ صمان ل ورت بىصتطت آلطد ظتا صمانئ،ىسدطتاى ك ل تباخ وئ ب رد تآلطد

باخمان يزو و كمض ونو بىوآلبان ككشيهطيكس ل ككيبات خصمان سديا و تة -ئة

ا بةؤ كدبىون صماى طهاث لباس كصماى بت سباطؤى ك طسوان ا جاواص بت لكدط وا ووتةو كسطبؤ يبؤ .سيو ب طاطكيكسش توشاكصماى ني بمدكش ساطتذا ل .اى كوتن ان ناو كرواتطدصياتش نت ئبد دا طيطسشو ل يكبىسدطةتاى كبةات خة رواتطة د هة ىسدطتاى .ك لس وماج صتط

Page 59: بيري خويندکار

38 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

يم وايي رژي هرنخي ر

!؟؟ هند هچ همجار هئ

ئاوات

Page 60: بيري خويندکار

31 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ت ي سدطز و جمط ثسا و ب كؤه ه ؤخ ت زع غو يوا ز اضض لطتز ض ك وا زىا ه دا ىو ه. خيبا اطج ت يبتا بدا ياكؤهطو ئاو هو ػيتبطدا ادو ه ي ي م ص ه طد ثى دا ت ىلح يصبت و آلض د وا ز. ي د ي ،تآلض ا ب ىاز ت زا د ي ر وا و دز ي س ز ال ه تآلض دو ئ ت يآلكؤ دااجدا وىبهلت هو د يد اضايو ف اداز و باض ؤب دا اكاضض تشاط هت آلض د يوا ز ه ض . و يتسدط تآلض دو ئت وىلت و حآلض د ط ي ه ىاػ تث ه تآلض د سا ط ي ال اض ض ك ز ئ او هت آلض د يوا زت و زع غ زبا ه باع يرتطاوبا ب.و يتسدط هز ب ظ ك ا اك د يوا ز هطي د ثى ه طواز ودو ت ،يسك د د ب اهئا اضكؤهس، بيو اض ض تآلض و ف فهطا كل ي ك يئازادا ه وازا ي تس و ئ ا كاض ض فوط ى .في اض ا كؤه ط طه ف ها يز وز ضو و ز ا، ز وز ثداد ؛ ن و له ط ىاث ؤب دا اض ض لالض ك ف اثت آلض دت و هو د يوا ز ، ووسدك ض آلب واز ه وا ز و اض ا كؤه ط و د ي ت ه ت ضى يوا ز ؤزج ضدا يد ثىو هس بيظ وكا ت .يدزط ض هدو ساط يال زوو ه . زباع ب ت وا ياضايو يصايازك،

وسبيو طواز ه :ت ضى يوا ز - د اب سدوو ز ص ب ىو ب اي ت آلض م تيز ك نب او ن و. وز ب ى ؤطط وتآلض د ب يسيد يد ز وو با سطداث ايطز ه نو ب او غ ا

. ضاالز

لػخػ ب و ز ك واضز ض ك ن يوا زص بىو و ب؛ يصايازك يوا ز - زاد ه ز د ب ي د ت يبتا بؤ ك كمتا ب د ز وص و بايز ، د تا د دا كلتا هطي د ثى ه كبىو زا و ت ظؤس زش ب له ط ا تاي ينيئ ا ي د ت يب دخىوخ ى دا ايغ ا كلت ا ك . ووسدك ت يزا يبز

د واض ا ي ب د ز وبا كحى ب ك ؛ياضاي زوايت - ي اتىو ه ز دػ ا و د يت ه .دايطسيازكو ت يزا ب زيى ب

ض ت زع غو يوا ز ،سيديبا ؤازدؤه و ست ك يال ه اض ض ط ت ه ز ب ض ض ا ظؤغ س آلق ع ا و ب( ق سازداد)ض يت يب سطو ياض اي، ت ض ى ي سلف غ با

Page 61: بيري خويندکار

36 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ايد ت يبو تا ئ ن وز وسيديبا طواز ه ت ضى سلف ا ب يد ت يبات؛تاك د ي ب سدك ضاث هس بيو ك باض (ض االز نو ب او غ اه ض االز ) ط اهؤ اتسث اك ا ت ىولح طت، ضياضاي ا ب هضت ب .اتك ده توغ سو ه اض كسىيد غ ين ض

ىت يز وز ثداد» ىغ ه يوا ز داآلق ع ا ب ه و يئاوازؤذ « ق و ت. ي سدط واض ز ض وا زت و بآلكى ه و ايسلا ف و ب ه ن يز هه ك مصاس يديبا تو ب و ي زع غ ت ز ض ئط آلبت ،ب د ؤكت و و تث يلادب ،تاب تض د و ت اض ض لط ت يموآلل د لصا، سدك ه بامسا كت ب يسلا ف ب و ض ه يتدازآلض ت و ب د ؤنزش ه دز

خ يو تض د اضض شؤسا و باو باي ق هطي .ي واز ه ت و اض ض وسي د يبا ؤ ازد ؤه ط اض ض ريب صز و ض و ه يموآللت ا ز ب ض ه دا تطب د ض هسا ئ هت ىولح .ودا بى ىو ه ك ز ض يسلف ادب ، ت ضى ازؤك ضز ئطدا.ثا ذئاا ك وبى

د يوا ز اضت د و باز ه ك اطوازو بضسجندا ب تا خط لػ ت وتآلض ،ز ض اضض صا نييدوا ن و طالئ ازكؤ ست ط ز و ك هم اسي و ،سا ئ تط ب د ض قرت ش ك ي ىغ ب ك كؤو ت ضى صزه ؤب ، زاي د و ياض ب زع غ ت دا ؤخ ب او ه ؤخؤت ب زع غىو كتا وازياك ب ايسلف ا ب و ض ه يلوآللدا تاضتز ه آلكؤ

،داث ا ذئا ا وسيديبا طواز ه ن و ز ت و ضت ب د وت آلو و ز دسا و ئ خهل ت زع غات ك ضو يدا يوا ز ساي ق دز ب ه ػ اضض لصاا و ؤكت ل و اوتىيد ووز بدا هضا13 ئ وا ه ن وز ،د ت يا ؤب آل ب . واتا ب ي د ك ،يل

ت زع غو يوا ز ؤس ببيوظ كا ك ايسلا ف ب و ض ئز ض ه طالئ ازكؤز ئط دا ت ض ى سل ف ا ب ئاضيت ه ك نيب ئ ،نيط هط، وداث ذئاا اضض تآلض د

ىولح سطاتري ب ؤخ طالئ ازكؤ ضز ئط ئ ت ط ال ت و شا ئ ك ؤ ريب ه صا واو ت ب ىتىاي ؽ و ئ از ز ض آلب سدطز و كهم تدازآلض د الخ ل ن و ت ف ىولح دز ض ات ل ا دزوض ت ب كط ال ئ ت ؤب و ئ وا ز خ هم ك ي ا و ب ز ب ز بو ه يضا 3011 ؤب و زي ط و ا دا متآلض د ئ از كؤ ؤي ؤب ط ال و ئ ،كحا داز ض با كؤ سلف ضز ئط ،ػا بدات خهم ب ا دز ض زوا ق ب ؤخ آلب

Page 62: بيري خويندکار

33 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ت ا ،يتيت داز آل ض د ضىىازضاو تاوا يى يتدازآلض د اطش دو دا كؤهمو واتى يو ؤب ،ب تض د و وخهل يال هت آلض د يوا ز ؤزجم ب ئ غ ىزا ط جو ا ط ال ا داباط ازؤا غيت سيطدا بىووت لػث تاآلو ها زملاث ؤهزتا ووشزاد دا ووشزا د ض ا طجو ك ؤهزو ئز ،اتلت بآلو ت ز ب اضاي ثازاضتين يسيد واضتا زؤش ه ب ئ از كؤ ؤز ج بت. يسيط د دا ساتكىيد تاآلو و وى ات ط ال واز ب هط ي ؤت خ ه

، ووسدك ط اوئا ى اطه كؤ آلب ز اطزؤو ئ ئ زوا ب ساتاكىيت د ه ب ؤب ؤت وبى ػ ،ؤت ب زع غ سدكدزوضت اطج ب ، وا ثض بش و ز ز ض دز د ت

.وز د ه خهم اتسيش و وت كدوز ؤ وا ز خ هم و ت ضى باز ه يتيد و ئاؽ ث طالئ ازكؤ دا ض يت د ، د ا ث ي ي وال وض ئ سدلدزوضت بصا ويازك سدلدزوضت ؤذثس بسد زيى ب ت ي ق ف و زع غ ت اك ا ب سدكو ثت دوا ب ،ا ش ائ ينػج ن وت يسدط ؤهزو ئ ك ض كو بدا ث ز ئط ك وبى ؤخ ت زع غ زب ا ه ب نيخبػ يماوض و غ ىولح هض ا 13ز ض ت وال ص ا يازك ) ي ؤكريو ب ئ غتينزدا بت آلض د تا ز ض هضا د ك نيب ئدا، طالئ ت ي ي ؤكريو ب ئ ملادا ض ؤؽ ب ت ىولو ح ئ ود هضا31و وساكزف ض ( ق ف و خ هم ب ب ىو و ز جا تكؤهطى ه سدك طريج د ه د ض ي تدا آلض ط يت هز ب خ هل د ض ي د كني و بنيتىا دو و تو له ئ از كؤ تيتدازآلض ،ط ال ت ا ز ض ب نيخبػ يماوض ز ئط لوىض ، ق ف ت يوال صايازك صت طيتلغ د اك وادووزز ض دات و دػ ا صا ز يبز ال زوب خهم اكت يشا زا ايل ث ك نيب ئ دا،زابسدوو هضا وال صايازك طيتلغ 81 ز جىوغث 31 هز ت ي ق ف ت ا وسدثل ض يت د ؤتػ ت ي ط توهى يط ا ئ اكت يشا زا) و ؤتوتس بآلز ب بز ؤش تطلو غ ئ يساؽ خكؤس ئ ل ع ز طالئ ازكؤ كتا يد ؤزجم ب (بىو يصايازكو ئ ا وا ز سدلدزوض ت ه ؤخ ؤب ي سل ف ا بني ض زبا ه آلبا. ضت د و ؤوت ئ لوت كز ضصاؽ يازك ازيط ه و ني ب ب ئ؛ ياضاي ا ب ات واتك ثد ذا ئااكت ىولح يوا ز ؤس ببيو ك و اض ا ي ك اض ا ي كت آلض د بدا ث يوا ز ؤ تب د متاآلو هضاضدا ئ ه د اضاي ت و ز ب وز ض

Page 63: بيري خويندکار

36 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

( ظيوض ى ن و لتآلو منىو ؤب) تيسك هطي هاضا اي و ز ض ه مغت ضع و ك ض ز ب ض هاضا ي ك داطالئ ازكؤ طتض ه آلب ا وض ىولح اتك تح ت ا ػ ت طازوو و لوازا كاضايا وز و سك ثد ازكو وزازيردا و ي ز ع و ك ات و ك د ظؤا غسكاضاي ؤخ يد و ذز ب ث ب م يال زؤش ا ب ىو وز ب سض ا ثز ب ه مغ ض باضا ي و ز ض ك وا ئ ت و ي سك د هط ي ا وت كط ى هت آلو اض ا ي و ز د ه ا و س ب زىاض و ض ثو هت آلو اضاي بىو ػيتبط د س ه ت آلض او ه ت و ب ت آلو اضاي با زيل وبا ض خهم ك و ئ ؤ ؤتب داطالاز ئكؤ مل ض ز ا ي ى زت ب دا ن و اياضايا ايطزو ئؽ يدعائو ئ (ازتث ) ض ت ؤد سدكداي ث ى ه و و ... يداياض ا ي ازيط بػنت ؤيز اطج با اك زاك ادز ثاز ؤت ب هو د اطش د زؤجم ب ياضاي يوا ز غ ض بص و يزاو ث ت وخسا داطالئ ازكؤ ه اضائ باضا ي ك نيب ئ او ه وا ثض بىو بهل ،د ؤتاتا ت ،ت ىولح ؤب داتآلو ؤخ ا ؤي سد بلض د اض ا يز ؤش و ؼ ك ز د باز هز ئطخات. دز د خهم ؤب اتسيا شي ك تآلض د يوا زا و ايطزز ض زد ب ؤتب و ياض ا ي ب از ه طالئ ازكؤ ت ىلح يوا ز واسبو ني ب ئ د م اتك ك ت آلض اي ثاضا و ي هزؤت ش هواز ب ضز ئطؽ و ز د ه ،تاضا دااي ؤب ن ياب ض داتآلو ؤىخ ه زؤش ه، د اضايو اضاي ب ز وباب بؤ آلب ووسدك ذؤوا اكاج ا ب اض ا يو ئ ظؤ س ا سدلوػ ث كػو ؤت ئ كػ ؤضسجنتا ب)اتك د ثضز ضؽ اي و ت ى يوا زت و عز غو ئ و غ ز با هو (ػك داز و يري ز يال ه ك ى زب ا ه و ي و ت دات د ض يت د ه ؤذز دوا ه ؤذز طالئ ازكؤ ،ب ضيت د و دياوا كاضض طتض وخسايلز ؤه سدك يضؤ اوضز ب ز )منىو و يصزاو ث يتخس داتس يش و و ت ا ك ىستكط ي (ت ظي ث دسا ئ طالئ ت ىولح ز يى ن واد ر د مح ئ ماتك يداي آلضا ػتيندا ه ئ از كؤ ك نيب ئ ،سدكبامسا ك اي سلا ف ب ض بضسجندا ب. ط ال ا ت بىو له ب ،د ت وا ؤخؤب يوا ز ولالضك ليادكو ئا شاطيت باز ه وا ثض ؤب ، و ئ ينغثؤدا ؤب ؤيز ب .وىواو ب ت ؤخ ذد بت داب هو ك ايا و ب ها كز ه ك ئ ازكؤ ،و خهل يال ه طالئ صا يوا زا وات زو ط ودا ض يت د ط ال ينك سي ت

Page 64: بيري خويندکار

31 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ؤا ب و ا دا خهم باات لو ئ يوىث دا ب يوا زت و زع غ سد ك غ داز ب ب ه ؤ ي و ازكز ض ات تا ز ض ه طالئ ازكؤ تآلض د تض ب بز .دااكت ىولح ب

اشات تئ و دا خ هم سد كج ض ب ؤب غ ط،با خهم ب كؤثني دا ن و ه ؤذطسث داا ادبى سدلا ،دزوضتث اد ه ط كؤو ط يت يصب ن و ل ،داخى يين داد ئ ت دازت ا ازاك غ ض ئو ت ؤيخؤت ب زع غ سدلدزوضت دوا بت ،.... هدا ع اض ن ي ا ت سادا وئ ى ه مفزط ؤتب ك ووضتاد ئ ز ث ه ازدربه او ب ؼ ي ري ز اك ؤب خ هم ػاك بؤدا اضتزهو خهم ط د اضت د و ؤىزاوا بهاث اك قدوض ز ض د د طاثسوث خهم ب يىث دا ،هضزداط د 81و01 دا ب هين ) ك شاز ت ال ه ي ب ط ددا يازكؤز ض اك ازدربه هز ئط ،خهم ب بووزك غ ا و ذ ا دا ي ،و ت اازكرزب ب يال هاز وا ك زغ ا زاوظ و غ ى جو ؤب ،خ هم ب ا ط د و ئ (دضىبط) ازاي دا يؤازض طؤزا و زبا ه يريز الث يرتي.ى( دبث ب خهل ك ئ از كؤ ازكز ض ات ه ضاني 13 و بىو يمص ب الؤب خ هم و ػ ا ك ؤب ط ال و ئابىوز ئاوضا باز ه ك ايئابىز تسفطو ئ از ز ض،ووسدثل ضيت دت آلض د و ط ري و ئ سض ث ددا اؤذز ه ك ع كزؤؼ، شث تيد خهل ؤب طهاهي ئ ك سفتاط ب د ك و ني دا ب ض با ئ تاكؤ هؽ ئ ت ؤيخ ج؟ تد ب ض ازاي ض ؤئ اخ ك زجم ا ئ ت!!؟؟ب د ضت آلض د يوا ز ينسيك و يريز و ا سخ ب د

: ا ك واضز ض

3- ĩاتػ ازات 3111، يري بػ نيرت حط ك د -( ىنظراضت عو ض با )اضىشؽ داؼ ض عاؾس اط

3111سا ت، ي بػسنيرت حطكسا ، ديدز ا اضض عىاع تىض -2

Page 65: بيري خويندکار

<; ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

و الني ئيران هگى 75شورشي رنجيك هس ند هچ

زيثاي

Page 66: بيري خويندکار

7> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

يئ اصاد يب ووى ى ة ؤب وة ةييتسيةط دةذا تاىآلو لةؾ ؤسػ اتين كيث ييكةس طة يؤكاسيت ياىا ئاس يم دةس ط ة ل ة شا ي ئ يك ل خة ييئاصاد يخؤباسود يكيسجن طةو كة طةىاو با يةيضب وة تةط سو لةس طة ئة. يم ك ة ي ة ليط ا ذى ضة لة طةحيب يو كة ئةس دةما ؤ بي ذةدا بصاػا ة سةم حة يميزيس ييتيذاستآل طة دةس ب ة ماىا يواو تة بة ي(ئاصادي كة تةآل طة دة يىوبو ىة ريطقام طة يؤكاس بةصا) سة مة حة ىيتذاسيتآل طة دةدا صاػ ا م ة سة ح ة يميزي س يييتذاست آل ط ة دة ي وةما لة .ىاطيط ييت ئاصاد بةيتا بة ،وة تة وةشاك كط تة ي م ة ػ ة سة ل ة و وةشاكاطاخ يذا كل خةىاو لةا يػاىؤكياواص و تيج لي مةؤكو ؤسك اتين كيث ي صةحايئ

ل ة و تيىي ة ط ة دةتذا ساآلو لة يضبيح كةتا يتآل طة دة يسم فة بةصاػا مة سة حة كة وة ؼةي3131 ليطا يضب يح يى ذام ئ ة ب ة يغ ى اب ك ة س ة ك ة يىةي ط ة دةسا ،اك يةؼتط ىةية طةسا ل طة لةذا كيزيووتو ىةط ا ك ة و ئ ة ينيشا ػ و يئ ووة سة دة تةواشت بآلو لة يتواى ئة،شا يئ يػا ييت يةاكسؤ طة بةض يطتاخ سةو ل م ة ؤكو ؤسك ييئاصاد بةت يى ئةا ك كة ؼةي فيئاخش وة دةشكو بة. بةضيو ح ئة يىذام ئة بةىاب كة يةى ؤب وة ت ة يسضيوط ئةس بوو ؤتاتكيات دكو ئةتا كة كيتآل طة دة يشدىكيجط دة يم دةس طة .وة ىةاك وةخشاكيسا ي تاواى اي ى تة كة يةذايا تيط كةس ؤت صآل طة دة ياىك ىةاخيىذ بةدا مة دةس طةو لة. رتيتوتال يكيتآل طة دةت آل ط ة دة ل ة ا ي ي ة خ سة يت ش لةؤض ك ا خود ي يفاسطلة طةحيب كيماىص بة كةيكؤست ثة ي وة ىةيذيخو ي ك ة ي ة يق تةماىا ساط بة وةوتة وةشاك كط تةس بة يواو تة بة يئاصاد كة نيلي بنيتواى ئة يوستك بة .ةووشتط . يةى يىوشاىذا بويئ لة

س دوو ط ة ب ة دا ي ة اطل م ة ؤكس ة لةؾ ؤسػ يئاسا يةات ياىككاسةؤ يةريػ بة ي طةوس حوتكدو ا.ك ىة يةوست خاكو اىةك يةخازيدس ؤكاس: ات ك ئةؾ بةس دا دا وة تة

:اك ىة يةخازيدسؤكاسة اداطل مةؤك لة يىو ييت آلية مةؤك يكيييض يذاىل ةس طة :و كة ية ي ؤ ب ة وةصا ػ ا سة يييتاست ذ آل ط ة دة ياتك ل ة س ة ذايو لة ثة يم دةس طة ىشاىيئ ياطل مةؤك لة ا ك سةػ ا دةوس دةوس، ياىي ب يت اى آلو ل طة لةو آلسب بة ثيوةىذيي يذاىةلس طة وجياىى يصم ىة ياىؤسط يدوا يت او ة يلض ي ي ة ةت ا د ، ط تيين دة سة ث ة اى ذا ك سةػ ا لة ياىطباصس ي ؼةيث ووة يةب دة سةو طة ك ة ي ىةاكل خة و ئة. ينيب دة وة ؤيةخ بة اتشيص يةكىيشايخ اك سةػا ي ةو ىةوبو سةو طة ،يو صة يشدىكػ بةدا يىوس ب و ؤو ص ئة يشك دة كة يىذ وةماو ىا ينيض بةس طةا ي بةسؤص وةةيت يةيايض يباس لة ػاس ىيج تةؼيى

Page 67: بيري خويندکار

4> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

سي وةب ا ب ة ك ة نيوا ب ضاى رسوى او ب بة كيييض اتين كيث ياىكؤكاسة لة كيك ية بة سةػا يت نةيػ حة ل ة . ا ب وو ك ػةؤسػ يذاىل ةس طة ييت ةس يةب يضيدا وشدوساب ي دة طة ياىك ػةؤسػ لةا ك تةظيظكماس ؼ تين ي ط ة سجناو طة بةؾ و ؤسػ يئاسا يةات ؤا بك ضةي يستش طةياسك لة كيك ية يةيضو ئةؼذا يشاىيئ

م او ينيض و وةذال ة يس ط ة وة ىةاك سةاػ لةاتش يص ةك كةيػؤسشا ػيئ يػؤسػ ػةشاكئاػ وة بوو. .ؾ داىاؤسس ػ طة لةا ييس طةياسك ياتشياىذا صك سةػا لةؽ يىذ وةىا

ذايو ئابوس يت آلية مةؤك ي تةاكيث لة :و وةدوو يسوئ ابو يياسك اىؤسطؤب وة ت ة سي ط ة ئ ة دا وةمازي دس ل ة ؾ ؤسػ ييك سة طة يؤكاس وة طةو سواى لة ي ت ة اكيث ل ة ا ؤسط ؤوػاس ب طو وة سةخوا ؤب وة سة طة لة وة ىةشدكيىوسو و فؤيس يؤ بة يت آلية مةؤك ل ي و ة و يك سة دة يوػ اس ط ي ؤ ب ة ذا ي و ل ة ثة يتييذاستآل طة دة يم دةس طة يشاىيئ لة.ذاتآل طة دة اتبووة يى ا يج يةمدوو سي ػةاؾ ث كة يىايج ييىو يصم ىة ل طة لةوجناىذ ط ؤخ ؤذاسا بتآل طة دةذا يجط يػ سؤػ ل ة . ت ي ييب كي ثشاى ذا يئ ل ة ؾ ؤسػ ؤيخ كةدات دة لو ةصاػا مة سة حة ،وةئاسا

يامك ئا .ذاشاى يئ يك ل خ ة س طة بةت يييث ظةيب و تيييب يد وةؾ ؤسػ وة سة طة لة كة ية وة ئة يئاماجن ،ك ة يد يكةي واتا ب ة .ذات آل طة دة لة يظاصكاض بة وبو ئةذا يساطت لة ،يةابوت كةس طةس طة ئة وة دةشكو ئة ذاي اىك وة دةشك ي زةي دس لةصاػا مة سة حة ت.اكب ي تةكةآل طة دة ييس طةس تةػ ىة يوبويتواى اػصا سة مة حةا ي تآل ط ة دة يب ى ديك ة كةيواتا بةا يوة تةاك و كةا كئاغا يتآل طة دةبوو يئاماجن كة ،يظاصكاضؤب يى ذى طة سة ثةو اك ثة ضة ىة يةال ياسػوط لة وة كةةيال لة يو صة يشدىكػ بةدا بةظت يوةي دةو ئة ،اتكبس ة ك ة ا ك ىةخا يتآل طة دة ياتيج لة وة كةيد يكةيال لة ،وة تةاكبو كةذا كل خةىاو لة ث ضة ي كةؤريب يميزسي س ط ة ل ة ؾ يةتشط م ة و ئ ة ، ت آل طة دةس طة ؤب ب يتشط ةما يشتيطض ي بة يتواىاىي دةات ك ي ك ة ؤريب شاوك ى ة ؾ ب ة دا يباػ بة يو صة و.بو ىة ووتو كةس طةذا ي كة ةئاماجن لةو آل بة .اتبالب يو لة ثة يشط يج يووا ت ة ب ة ي ك ة ت ة مةووكح يتآل طة دة يتواىي ىةةسوةا شا،ك ىة رببي ذاكل خةىاو لةؽ يث ضة .دات ئ ة ل ة س ط ة يبص ة م ة يكيضي كة ودا بو ضةي ييػاؤبو لةس ة .اتكبا ك ىةخا يتآل طة دةا ك ال م ة وةدوا ب ة وة ل ة ،وشا ب و ي ئ ياىك ضةىاو ىيسم فة يذاستآل طة دةا ك ىةخا تةاكو ئةس تا طة ئة ىةوةكشدى كؤ تواىايا كال مةذا اتكما ة لة. ا بووؤيخ ياىك ضةوىذو ىاوط ىيسم فةىا يذاستآل طة دة .يابووي تط دة بةا ياىك ةجنائام ؤا بيؼيكل خة

Page 68: بيري خويندکار

7> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

سوطيو يب يكيتآل طة دة سةلذاىى طة : ةويطؼ رت يث وةس ة ،ػ ا صا سة م ة ح ة طةسدةمى ت بةيتا بةذا يو لة ثة ييتيذاستآل طة دة يم دةس طة لة ت آل ط ة دةاتش ي ص رؤس و ةس يشك دة ط ةسبةخؤكا قةدةغ ة وةخ شا كيو س ثوشوط ،شاك يث ي رةئاما ، ك ة دة يب ووى طاختة لةغ باغ كةس ؤص كة ،ػا لة كشدزيطرت دةاؾ ث. تيض دةبوو سوطيو يبو سة بة يضب يح ك ة ي ة دا مة دةس طةو لةس ة. واتس دة سيولو م سة بةت آل طة دةاتش يص رؤس بة رؤس ةو ةوواىيب و بة ياىك سةايةى م ة ىارؤسو سطؤظ ا و يشك دةقةدةغ ة ،ذا ب وو تآل طة دة لة يشيص وة يؼرت طيث كةؾ دةوتو .يريط دةا ي وة ىةوبو وآلب بة س بةت آل طة دة ىةاشيطػؤسػ ييرؤلؤئذيئ يذاىلةس طة: و سةواضى او ووزيم ياىؤسط ؤب يت ةس يةب ي طة سة كة بةسؾ ؤػغ كة نيم كة ية وةع كدا ماس دةصؤى ي دة طة لة و ئ ة ، يصاى دة كل خة وتين كةاػث ينيو ة بةا يػؤسػ كة كةيد ياىك طةؤلؤئذيئ ي ىةوا ضةيث بةو بات دة ضةي يواو ت ة و ا ك تةظ يظكماس ؤي ة س ب ة ت. آلو يىووضؼيثو سة بة ؤب يصاى ئةظت يويث بةؾ ؤسػب ة رؾ دؤسػ بةشا ي ئ يك ل خ ة يي خت ب ة د ب ة و يت مةا ىة لةاس بوو طسص ي طةيا سيى تة اك ثة ضةا ي ىاو و ةس ى ة ايم ب ة ي ةكيك لةواى ة ك ة ، ووب يةال ذى ضة دا دةوتو يضبيىاو ح لة)صاى دةت آل طة دةتذا ب وو آل طة دة لة كيشاتكنويد ييظاصكاض ياسيخواص، بوو كة بةضيىاو ح يى ية اليضتشي بة وشدكس دة ػ ة ب ة ب ةليييى ؽ ياىك يةظالميئ وة كةيد يكةيال لة .شدبووكيا يو ا ؤيخ يايثوتؤي كل خة ؤب (

يوىو د ة ن ة يئ لي دةشا يئ ؤب ي وة يةاؾ اتث يني مةو و خ دة ئة كل خة بةا يوىس د طة ب اؾ ؤب ات ا ب ة يساص ؼ ط ب ة كل خ ة ك ة يةو ئ ة يؤ ةووببؾ ىةاكؤريو ب ئةس ة .ؼتايت شةو ئاخ ة ي كة دةات ك و ئ ة يب ات خة ياىثةؤسطي ىيواىكةضي ي بةسؤص وة كةيد يكةيال لة ، ب ىة ذاتآل طة دةلة يظاصكاضت وس كدو يت آل ط ة دة ةي وةاؾ م ا ث ػ ا ي وة ى ة اس ط ة شتينطاو ضس بة لة بة يت يةاػاث يميزيس بة رد ،ػ ا ي ا سة يت آل طة دة ي وة ىةاس طةو يةوةما يدوا تةووػش مة يياىيظت كا ػ وةسة و قيد طةمو ط ة و با ئ ة )ب وو ى ة يت ل ة و دة يمؤسف يس ب ة ا سي وةباو بوو دة ىةذا تآل طة دةىاو لة يظاصكاض بة يساص ى ة ،يصاى دةا ي ي ة يق تةساط ياىسؤط بةا ك ضةي لة كشيب كةاس يخت بة يساكس طة يةات لة صةاوايج .(يت مةووكح

ؾؤسػ يذاىلةس طة يةكاىى يةوست خاك سةاكؤ

Page 69: بيري خويندکار

8> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

يسوئابو يشاىي قة: و كة يةل و يظ شائ يب و ئ سة ع ة سي ػ ة يئ اسا ي ة ات اؾث ك ة ي ك ة ب وة بة رةئاما يشك ئة وة سةو با لة يوت ى ة يك يتآلو ك ة ي وة ئة يؤكاس بةشا يئ ا،ئاو رؤس بة وة ىةاك بة سة عة يةال لةوت ىة ػتينفشؤ ىة يدا ىشخ ي ك شوثوتك ل ة ت يػ ؤبفش ائ او رؤس ب ة ؤيخ يوت ى ة بوو ئامادةكة ذا اتكما ة لة ،بوو ييسوئ ابو يياتك يىووضؼيثو سة بة يؤ تةيب دةؾ لةووث و ئةس ة .وة تةيب دة سص بة قات ذى ضة ي كة تةو ىة ي وة ئ ة يدوا. ت ي ب دة نيداب ياتك ياسك، ا ك سةػا تةشدؤكا يووس كة ي كةل خة وةؼايو ل ئة ؤوب شايئ

ييئاط ا اي ياىك ي ة ىذ وةي ثئ اواو رؤس ب ة وت ى ة ػتينؤفش بة وة ىة كة دة تط دةا ك يةب سة عة تةآلو كة ل ط ة ل ة شا ي ئ ،يص ب ة دةدا سؤصؽ يوت ى ة يوىشخ ينيى ام يؼرتيث ي ةييطييشطو ئةشا يئ ،وة ىة كة دة يسوئ ابو يكيئاوط اى . دة دة تط دة لةا ياسكغ كةصاسا ة بة، يب دة ووو س سة بة يسوئابو يكيشاىي قة

.كةل خة ييت يةصاةىاس يذاىل ةس طة ىىاكةؤكاس لة كيك ية كة يب دةدسوطت كل خ ة يط ى ؼ ة يث وةا ريػ يب ؤس ك ة وة ػايدةس فة ةصمو يم دةس طة لةا : ريػيبؤس ييت يةصاةىاس ل ط ة ل ة كة كياىريػيبؤس ضاس بوو ويػا ب يا سة يتآل طة دة لة ،شدك دةا ي تةووػش مة يتآل طة دة يداوا كي ىض . يصاى دةشا يئ يكل خة ؤب كيطى ىة وةا يػا يا سة يتآل طة دة ،بوو ةا ييؽ ئاػياياوائ رؤس ب ة وة ك ة يد يكةي ال ل ة .ب وو ى اساصي ػ ا ي ا سة يت ال طة دةلة وا ئة ،ؽيث ووة لة ية دةيخ يث بةس ة . ا ب وو ك ث ة ض ة ضةي يىذام ئةا ريػيبؤس يد طة لة 09 لةاتش يص كة ليبني تواى ئة وة ةيياييلد ليا مي ذا ؤيخ كة كلي طةريػيبؤت س ىةىا تةذابوو. يت يةاػاث يتآل طة دة ل طة لةا ييت ةس يةب ييت يةارد ؤيةب

يت يةاػ ا ث يت آل ط ة دة ل ط ة لةا ييت يةارد ،بوو يسباس دة يطاى كةا خود يشا يئ يوؼويث ياىك دةػاصا شد.ك دة

وة شدب وو، كؾ ؤخ ياىكةذاسك ض ة ضةي ب ة ؤيخ ليس دؤص كةصاػا مة سة حة وة كةيد يكةيال لةت آل ط ة دة كة ذاػؤسػ وتين كةس طة يس بة سة بة لة .شدك دةسف طةذا يت يسؤص سحاك ية يكةي جةدوبو يكباو ؤب وو ب طييشط يكيكاسؤ كة اىذ، ي طةسا ييى يةال يؾ ب تةس ئة ،ا بوويياصىاس يوتكس طة بة ظ يويث

ب ةؼ ي ط ةلةط ةس ا اسي ى ة ىاتشي ص يض س ة يس ب ووىوط و و ذاسات آل ط ة دة ي سةو يالواص ب ووى دا ب اغ صاػ ا م ة سة ح ة ياىك يىض يي س وةريب ياىكةكؤست ثة لة وة وة كةيد يكةيال لة .اياىك ةئاماجن

ي ؤ ب ة ذا ي تآل ط ة دة ياىك ي ة يتاؤك ل ة ك ة ب وو سةو يب يكيط ك ة ؼ ط بةصا سة مة حة ،وةشاك

Page 70: بيري خويندکار

9> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

وة واي ر دةسب اسدا دة ل ة ك ة يظ ييطو يكيطتؤ)د ي كة ةييكس دة سةمؼاو يماى ىة و يػ كة يةيػؤخ ىة ياسشي ب يتواى ا ؼ ط ب ة و ب وو يص ب ة دا ي سةو يواو ت ة ب ة (ػا ب وو يد ػةس ئة ي مؼاوس كة دةباغ ،اتك ي دة يظالميئ يماسؤك تاظيئ كة ي ذةى طةاثوشثو ئة ي ىةوا ضةيث بةا وةس ة،بوو ىة ي وة سة كةالك ية ل ة م رت كة ياىك ةييييئا طة كة يوتكس طة كة بوو يب ةص مة يكيط كة،ت يؽ بليد ةبس طة ئةصا سة مة حة يكي ة ةرس ئاما ط ة ئ ة . اكال مة يض بووىي بة ؤبوو ب طييشط يكيؤكاسؾ مة ئةس ة . ات ئةغ دة ل ة س ةب )بب وو ييب ا ؤخ ل ة كي سؤج ب ة صاػا مة سة حة ي ،كةب اك ةييكةس دة ةؤكاس بةؽ يوستكس ؤص

ذا ك يىض يكوي ة دااتو ل ة ك ة ت لي دةذا ك يزيتووو ل ة .ا(ك سةػ ا ل ة ذا ؼ اى يثؤخ يذاىل ةس طة ،سوو ت ة ى ة خشاو ك ة ي ى ة اطل بةو ئة ييث بةؽ ياىك ةييئاوارؤس ت،يييغ د سة ة ييئاوارؤس ييشاطكنويدو وةم ا ىة ، ئيرتبوو يواى ئة ؤب يو لة ثة يتآل طة دةؼرت يث كة يةكل كةو ئة كةؼتبوو ي طة تة عةىا قةو بة ك ة وت ك ة س دةا ؤي ب طى سةس دؤص ةوووت ك ة س دةادا ك يمش ئ ة ياىك طةل بة لة وة وة كةيد يكيةال لة

ؤا ب ؤي وت ئ ة يكياسك صةتا ؤيةس ب ة مظؤطةسة. يو لة ثة يتآل طة دة يىووضو يى لةو ؾؤسػ يسووداى .ات دة ىةغ دة لةا ك ية ىو لة ثة ي وة ىةما

،يس ط ة ن ة يرس ث ة ىا ك ة تة بةبا يسؤص ي وةىةوبو ىة زيدس ؤدا ب شةيل كة كةيد يؤكاسس ؤو ص ىةايؤو بة ك ة ةي وة ئ ة طييشط ياسيشطثو آل بة .وت كةس طةدا 35 ليطا يىذاى بةيسى 22 لةشا يئ يالى طة يػؤسػ ؟؟س بةذا سيال بةؾ ؤسػ ةكى ديكةيواتا بة ؟شطب وة تةط دة بةت آل طة دةا يا تواىكال مة ضىؤب

،شدك دةا ي بات خة وبو ية دة يىذ ضة كةا ك ثة ضة ىة يةالبؤضي كةبؤ سوو كشدىةوةي ئةو ثشطياسةي ي ى ة شاواخكيس و ئة كة ي كةب يةساطت و بة رةئاما يب ئةتا سة طةش؟ طب وة تةط دة بةت آل طة دة يتواىاىي ىة ب ة رد ي ك ة ؤريذا باتكما ة لة .بوو ث ضة يضي و يةا الي بةسؤص ،وبو يت يةاػاث يميزيس بة رد كة ةي يىذ وةيثو ئة يؤ بة يضاىاىي دةا باؾ ك ةيياكيمش ئةؽ يساطت بة. بووةا ياكيمش ئة ميضياليشجنيئ ل ة كيػ ب ة ك اسي ؤ كل خ ة ، ةيبوو ئ اوا رؤو ساك يمش ئ ة ل ط ة ل ة يت يةاػاث يميزيس كة ي ػةبا وة ا وةس ة ،بة ئةمشيكا دةصاىي كة ثؼتيواىي سي زميي ثاػ ايةتي ب وو يااىؤيخ يكاى يةت مةا ىة يميزي س ك ة ؼ ي ط ة م ة اكو ئا ب ة طى سةس دؤص ياىك ىةاميةثاو واكيمش ئة ،شاك ليوة يؽ باطيؼرتيثا ؤي خ يشط ى يةال يكيتآل طة دةىاتواى كة بوويا صاىيةو ئة كةوا ئة ؤيةس ب ة ،واتشب يب دة يو لة ثةت م ة ووكذا حشاى يئ ل ة كي تآل ط ة دةو كةيالى كةبوو وة ئةا ليو ة يواو تة ،اسكس طة يةييذا بشاىيئ لة

Page 71: بيري خويندکار

:> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

كيضيذاشاى يئ ياتك و ئ ة يىاثةؤسط لة جا .تيب ىةؽ يتةآل رؤس يكؤبل يشطى يةال كةوة تةط دة بةت يشطب ل ة ،وة ي ة ك ة ةي يكس دة يب اس ل ة مة ئة.بوو ىة يىووا بك يةب ةص مة لة تةط بة مةو ئة ؤبضتشي بة وباػرت و ل ة ا ك ث ة ضة ىة يةال كة ،شدك يثما رةؽ ئامايؼرتيث وةس ة ي كةب يريب لة يىاب وة كةيد يكةيال يو ل ة ث ة يت آل ط ة دة ي ك ة يد ياىك اطصةم و د ادو ط اوا ي ة ال ل ة ا يسصوط ياتشيدا ص مة دةس طةوسدط تا ك ل ة .ي ك ة دة ث ض ة يكيىةي ال ذى ضة بة رةئاما كة طةبا ي وة ىةوىرت بووسو ؤ. بوتبوو كةيو .وتب وو ك ة يل ي ب ة س صة يى ذ ض ة يس وةما جة ي طةيث وةخاو ث ضة يى يةا اليى تة وة يضبى دينوكشاتح ك ة يػ ىةوا ئة ،ذا بووميزيس ياىك ىةيذايص لة يىذام ئةا ي دة بة ،وشابوكوت كس طة65-64 يةو ىةآلوجو يىرتؤك لة كيك ية وةؽ ي دةووت يضبيو ،حوشابكت آلو ؼتيني يج بةبة ىاضاس ،بوو ىة ىةاخيىذ بة لة ا وةس ة و وداب و ييل طاوا كة ي ىةوسصاطو ئة يؤ بةات كو ئة ياىك ثة ضة ىة ية اليتش طىاوباى بةو ل ة ك ة نيل ي بنيت واى ئ ة .بوو اشداب كلخة لة ساط بة، تآلو ي وة سة دة ؤب يساى بةيس يوىوض ضةي ى او ل ة يواو ت ة بة دةووت يضبيات حك دة يشوص باطياس بيماص وةس ةو و بو ية اليضتشي يذا بؼياىك ثة ضة ذى ض ة يضب يح بة ووذا ببيساطت لة وآل بة ،ىا دةدا ياسكيشك يكيضي بة ؤيخ ذى ضةس ة ،ابووشداب كل ةخ تةط دة يى ذ ض ة ذا اى ؤيى او خ لة ؽيواى ئةكة ريػيبؤس يط كة كةيشض وة ك ة يد يكي ة ال ل ة . ب وو زةيب وة اياىك سة بةيس ياىسروك يؤ بة ،بوو يس وةما جة يباػ يكية طةيث وةخا كة ؽياىك ةييذايف

يػ وو توآل ب ة ،س ب وو ؤا صي شطى يةال ذى ضةس ة وة كة طاوا يةال لة ...و ايوثض يسو ثة ريم ئة ،يى صة جة، ل ي دة داخ خواصئاسماى يشاىيطػؤسػ يكؤست ثة لة شوصياس بيماص وة و وببو يواويػ يس ل طة كيسؤج

يكي ة ال ل ة بوو( ة ا ي وةي او ػ يك يخؤؾ د ك ة يد ياىك ثة ضة ضةي.)وو بةا يكيسؤئت ىيالواص شد.ك دةا يرتك ية يتوىذ ييت يةاردو بوو ىة وة كةيثا يكيةيوشتوكط ية ضيا ك ثة ضة ضةي وة كةيد

و ط اوا يماسال ثةس بة ىةوووتب كة ىة ذةى وة ئة ،شاكيث ي رةؼرت ئامايث وةذا يساطت لةا كال مةو آل بة يط يب يب يوي ساد ى ة منوو ؤ)ب شاك دةا ي وتي كةس طة ؤاس بك وةئاوا رؤ س يةال لة وة كةيد يكيةال لة كي ىض ي ب ة سؤصذا ؼ يساطت ل ة شا(ي ئ يك ل خة بة يني مةخو يس ىاطاىذى طة لةبوو ييس طةياسك ياتشيص يسؤص سة ة ي ب ة سؤص .بوو ؤك يني مةس خو طة ةل وة يةيطوى وعةيػ بةا ك يةظالميئ ىة يةال يواو تة بةو ل ة و ية ة ؤيخ ييت بةيتا يؤكاس كةشدبوو)ك لبو قةؾ ؤسػ يس بةيس وةا يييي مةو خو كةيالى كل خة ط ة حيبك ة شدبوو ك يوا يني مةخو ي يةؼتط ذةى طة ثةو ئةس ة (كةيىا تة بةو با ئةس طة لةدا باغ سةوتا

Page 72: بيري خويندکار

;> ==48زستانى 49بريى خويندكار، ذمارة

س ط ة ئ ة ل ة ون ا قبو ييي م ة خو نةيئ كة يى يةطة ةدا سادمة ػة سةى 33 لةتوس قامسلوو كدو ةكا كحذ لة (اي ىوت بو ل ة ل ة ؽ يث ا ك كةيشض وة ) ديكة ياىك ثة ضة ىة يةال ي بةسؤص ،تي بنيامنا دابك فةما وة ػ ة ك ة يد يكي ة ال ل ة .بوو لووب قة(كيس طة ئة ضي يب) و ال ئةو الو ئة يا بيييي مةخو ييت يةسا بةيس ك ة دا يسوو يي تةط دةدوو ، لة ة يت طةايط يؤ بةذا اىك ثة ضة ىة يةال يواو تة لةكة ت يبوتش يشتواى ئة ل ة كي ك ية وة ىةؤك لةس ة ،و كة دة لةواىة يكك ية بة رةئاما يوستك بة .بووة ياواصيج يؤكاس ذى ضةس ة،ظ يظكماس ض يظ الم يئ ضجا ،بوو كةيد ياىك بةضيىاو ح ىةشدصةكد دةوتو يضبيح ياىك تة طةايط يشاتكن و يد ب ي ضيح وة ك ة ةيال ل ة .وة يةاكذا ػ اىك ثة ضة ىة يةال يسةس صة بة دةوتو يضبيح ي وة دةشكو ئة

ا وةس ة اك ةي يذايف كةيشض يكيسئؤتي يالواص يؤ بة وة كةيد يكيةال لةشدو ك كييؼعابيئ يتووػ ى ة ا خضايكةي تةط دة ،يؼعاب بوويئ يا تووػك ةييذايف كةيشض ،دا بةضيو ح ئةىاو لة دةوتو صةكشدىيد ي ك ة باةؼ ت ع ث ىةووض كة ي ىةاث ضةو ئة ذايساطت لة .دةوتو يضبيح ينييويس بة يظالميئ يماسؤك لاث

ك ة و وب وة ئةا يئاماجنةلكوو ب ،ييصس ةدامب يظالميئ يماسؤك كةو وب ةى وة ئة ايطت بة مة ،يني مةخو يكةي ة و ى ة يذيخوك ة ية وة ئة ي كة يةو ساطتآل بة .ييس ب دةا كال مة يطيض لةت آل طة دة ية وةاؾ ماث

ك ة لط ا ذى ضة يدوا ،تنايؽ دياػرتث وةس ة .بووة يس بةوسو دة يطاى كةو يني مةخو لةا ي لة ة ي ة وة ئة ييتاؤكى اسيشطث .ا بشديىاو لة يئاطاى بةا كال مة ،اشداب كل خة لة يواو تة بة ىةضبايو ح ئةذا شاى يئ ل ة ؤيخ يخواصلد يتآل طة دة يتواىي ىة ظيةتؤط ييت يةسا بةيس بة تآل ة رؤس يكؤبل ضىؤب كة .وب و دةوت و يضب يح ،ت ب وو ظيةؤط يل يةايشوط كة ث ضة يكيضيا يى تةذا يساطت لة ؟اسكس طة تةيييب

ب شد دةظ ت ى او ياليشجنيال ئيط طؤ وةا ي ت يةظؤا طيواو تة بة كيىض ي بةسؤص كةيد ياىك ثة ضة ضةي تةؼ تو ي ط ة ك ة كي ى يةال كة دةلى كظةماس ي كةؤريب يرد كة يةى كة رةوا تةط دة ييدسوطت بةاسو ك) يضب ي"(ح؟؟يداس ي ة سما ط ة يىاغؤق دوايني وةظه ياليشجنيئؤب وة تةسي طة دة ؤض ظتياليطوط يىاغؤقس ة .تي شطب وة تةط دة ب ة ت آل طة دةت يبتواى كةبوو ىة ي يةيس وةما جة طةيثو ئةذا يساطت لةؾ دةوتو ك ة يةو ساط ت ئ ة يينى صا ودةوتو يضبيح ي طةيث لةؼ ي طةياؾ تثؽ يت يةظؤط يشك دة ىةاميشطوا ؤيةب

كيط اى ك ة و ك ة يالى كةبوو وة ئةا ليو ةا ك ةيياكيمش ئة وة ،تيشطب وة تةط دة بة تآل طة دة يىاتواى ك ة ؼ تبوو ي ط ة م ة اكو ئا ب ة وب ى ة ئاوا رؤس يشطى يةال كةش طب وة تةط دة بةت آل طة دةذا شاىيئ لة . يكيجوا ب ئة يجنائام يتواى ئة يني مةخو

Page 73: بيري خويندکار

77 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

و هم هش ى ره 3رووداوى اهتنى کيپ كانى هكاروه

سةالح فارووقى

Page 74: بيري خويندکار

71 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

بؤ ئةوةى ت،آلنطاز بوونةوةى دةضةةزيطايةكة بؤ بةز دةزبسيوةشايةيتى ناز داهة يةز كؤمةهطايةك نازةشايةتيجازى وا يةية بةم غيوةية ياووآلتى بتوانآ بةزطسى هة مافةكانى خؤى بلا. يةزضةند

كسدنى وزى ئةو دةوهةتةية، جا ياى بؤ ثػتيوانىضةبازةت بة ثسضيلة كة هة دةزةوةى ضهو دةزبسيوهةمةز ة كة يةضتى مسؤظايةتيى خةوغداز كسدووة. لكسدنى زووداوي ياى بؤ مةحلوم مةضةهةيةكة

كساتيلةكاى بة وهة يةموو وآلتة ديم ،يانة دةتوانني بوينينازةشايةتييوةضوونى ئةم ضؤنيةتيى بةزدةكةوآ كة تووغى طسذىء ألبةزيوة دةضآ ء شؤز بة دةطمةى ية غيوةيةكى ييمهانةء غازضتانيانة

، مانطستو، زيجيواىء خؤثيػانداى بةغيم وةكووى نازةشايةتيى دةزبسيهةكانى غيو ئاهؤشى بآ، ضونلةةضاو دةكسآ. يةكيم هة بهةماء ثسنطيجةكانى ديمؤكساضى ز وةكووهة ياضاى ئةو وآلتانة ثيم ديهآء

، بة يؤى ئةوةى كة دذى فسة دةنطينيء تةنيا خؤياى بة ضةزضاوةى اتؤزةكاىتلومةتة ديلبةآلم هة حجا يؤكازى ى خةهم، نازةشايةتيمافء زاضتييةكاى دةشانو، يةزبؤية يةوأل دةدةى يةز دةنطيلى

ضونلة بة غيوةيةكى توندو تيرانة ضةزكوت بلةى. نيوخؤيى ياى دةزةكى بووبيتة يؤى ضةزيةهدانى، خودى"، بة واتايةكى تس ئةو ناخةهم دوو بةغو، "خودى" ء "كساتيلةكاندا وهة حلومةتة ناديم

وتسآ طحلومةتو، ئةوانة ثيياى دة كةضانةى كة بآ ئةم الو ئةو ال مولةضى يةموو بسيازةكانى خودييةكانةوة.نادةضهة خانةى مخودى، ئةوانى تسيؼ بة غيوةى ئؤتؤماتي

اتؤزانةية كة يةز هة ضةزةتاى ياتهة تونةى ئةو حلومةتة ديلوسانيؼ منى ئييكؤمازى ئيطالم

طةالنى ئيساى بة طػتىء طةىل ةتييةكانى ضةزكازييةوة تا يةنووكة، دذى يةموو مافء ئاشاديية بهةزى ئيساى يةميػة يةوهى داوة مانطستو، زيجيواىء يبووة. زيرميى كؤمازى ئيطالم ىكوزد بة تايبةت

وتيرانة بةزآ، بؤ ئةوةى بيانووى دةضت كةوآء شؤز بة توندبةزةو ئاقازيلى انى خةهم خؤثيػانديةز هةو ثيوةندييةدا شؤز بتوانآ كؤتايياى ثآ بيهآ. ء هة زيطةى ييصة ضةزكوتلةزةكانييةوة ئاضانى منوونةؤ ى هيلةوتؤتةوة كة دةتوانني بيى خةهم بة دةياى غةييدء قوزباندةزبسيهى نازةشايةتجاز

ئيهطانىكة هةودا كؤمةهيم ى يةتاوى بلةيو، 7711ئاماذة بة زووداوى ضيى زةغةمةى ضاهى ء كوزدثةزوةزى غازى ضهة غةييد بووى. خةهلى غازى ضهة ياوكات هةطةأل خةهلى ئاشادخيواش

ى سيهدةزببؤ ء ياوتةزيب هةطةأل ويطتء ئاماجنةكانياى، كوزدضتاى ى زؤذيةآلتغازةكانى ديلةى

Page 75: بيري خويندکار

77 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

يسى ثازتى كسيلازانى كوزدضتاى ئؤجةالى" هيد آلبةضةز كسدنى "عةبدوهبة دةضت بةزانبةزى نازةشايةتذانة ضةز زى يةتاوى، 7711ومةتى توزكييةوة، زؤذى ضيى زةغةمةى ضاهى وهة اليةى حل

كوزدضتاى ى خؤياى بةزانبةز بةم زووداوةء يةزوةيا داطريكةزانىيقء بيصاززغةقامةكاىء بةجمؤزة نيػتماى ثةزوةز بة خويهى كازوانى ئيهطانيلىء ئاكامةكةغى تيلةأل بوونى خويهى كؤمةهة دةزبسى

. بوو غةييدانى مافء ئاشادييةكانى طةىل كوزدضتاى

ئؤجةالى بووة ضتازتيم بؤ ئةوةى زيجيوانيلى جةماوةزى يةموو آليةزضةند طريانى عةبدوهبؤماى دةزدةكةوآ بيهانة ثسضةكة هيم بدةيهةوة، زد، بةآلم ئةطةز بة غيوةيةكى وكوزدضتاى بتةنيتةوة

زيبةزى ثازتى بةضةز كسدنى بةزانبةز بة دةضتكوزدضتاى ىؤالزيصة بوونى خةهلى زؤذيةآلتثكة تةنياء تةنيا بةزيةمى ئةم زووداوة كسيلازانى كوزدضتاى، كة كازةضاتى ضيى زةغةمةى هيلةوتةوة،

ى يزةنطىء يةن يةهويطتيهط بوونة يؤى يةن دةنطى، يةن ضةند فاكتيلى طسو, بةهلوو نةبو خةهلى كوزدضتاىء هة ئاكاميػدا هيلةوتهةوةى زووداوى ضيى زةغةمة.

ونةوةى ويؤكازيلى ضةزةكىء كازا ئاماذةى ثآ بلةيو، بةزش ب وةكوو: يةكةم فاكت كة دةتوانني 7

ى ية ضةزجةم بةغةكانى كوزدضتاى بوو. يةزوةن دةشانني كؤمازى ئيطالمه ئاكادميى ءئاضتى شانطتىثاؽ ياتهة ضةز كازى، يةكيم هةو ئامساشانةى كة دذى نةيازانى خؤى هة ضةزانطةزى ئيساىء ئيساى،

ى فةزيةنطى بوو. كؤمازى ئيطالمى شؤز غؤزغوةزطست، ثسؤضةى كوزدضتاى كةهلى هيبة تايبةت هة يوء ضةزةكى تسيو كةزةضةى ةهطايةن، طسيهطرتء خويهدكاز هة يةز كؤم ى كة شانلؤبة باغى دةيصان

طؤزاىء ثيػلةوتهو، هة يةماى كاتيػدا ييصيلة كة دةتوانآ ببيتة كؤضحء هةمجةز هة بةزانبةز ى فةزيةنطى يةوهى دا غؤزغويطتء ئازةشووى زيرمية توتاهيتيسةكاندا. يةز بؤية هة ضةزةتاوة بة

، بة غيوةيةن كة ئةو كةضانةى ثيى وابوو خوديو، ئةوة بؤياى يةبوو نلؤكاى خباتة ثاوانى خؤيةوةشاثسضةؽ بووة يؤى ياتهة ئازاى خودييةكانيؼ هة ضووى بؤ شانلؤ بيبةؽ دةكساى. ئةم نابضهة شانلؤ،

دكازء هدةى يةآلتهى ميػلةكاى )فساز مغصيا(ء هة ئاكامدا ذمازةيةكى شؤز مامؤضتا، خويدياززؤغهبري وآلتياى بة جآ ييػتء ثةناياى بؤ يةندةزاى بسد. بآ طوماى ئةم ثسؤضةية واتة "حةشف"

Page 76: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

بة ضةغهيم كة بؤ ماوةى هة كوزدضتاى بة غيوةيةكى بةزفساوانرت جآبةجآ كسا، ناخودييةكاى كسدنى كسدنى تيجةز ثاؽ، كوزدضتاى ىضاأل ذمازةيةكى يةكجاز كةم هة الوانى زؤذيةآلت 71نصيم بة

ثاغاى كة شةختء بهيهة شانلؤء دزيرة بة خويهدى بدةى. بةآلم آضةنديو فيوتيس، بؤياى يةبوو ثطوغازة نيوخؤيىء دةزةكييةكاى بؤ ضةز كؤمازى ئيطالمى، زؤذ هةطةأل زؤذ ثةزةى دةضةند، ئةم

ةند بة ثيضةوانةى مةيوى خؤغى يازةكانى خؤي، يةز ضزيرمية ناضاز بوو ثيداضوونةوة بة يةنديم هة بسى ئيساى ناضاز بوو ئةو يحلومةتى ئيطالمدا يةز هة ئاكامى ئةو شةختء طوغازانةغ .بووبآ بلا

بؤ ضووى بؤ شانلؤ ىهة بةزانبةز الوانى ئيساى بة طػتى ء كوزدضتاى بة تايبةت كة بةزبةضتانةىوةى الوانى كوزد بتوانو، تواناء ئةمةؽ كةؽء يةوايةكى خوهكاند، بؤ ئةدايهابوو، يةهطسآ.

بة هيػاو زؤذيةآلتى كوزدضتاى هياتوويى خؤياى نيػاى بدةى. ثاؽ ضةند ضاأل هة يةموو غازةكانى الواى بؤ شانلؤكاى قةبووأل دةبووى. ئةم ثسضةؽ واى كسد كة ئاهوطؤزيلى قووألء بةزيهى فةزيةنطى هة

كوزد ثاؽ ئةوةى كة دةضووى بؤ شانلؤ، توانياى شياتس الوانى كوزدضتاى زوو بدا. بةو غيوةية كة دةوزوبةزى خؤياى بهاضوء بة غيوةيةكى بةزضاوتس يةضت بة شوهمء شؤزى دةزحةق بة نةتةوةكةياى

طييةهيلى كازاء تانوهة يةموو غازةكانى كوزدضتاى ثئةم تويرة يةز ئةمةؽ واى كسد كة بلةى. انة هة كؤمةهطاى كوزدضتاندا. بة واتايةكى تس اتطيسبلى خةة ديهاميصمييتء ببضاالن ثيم بيهآ

تويرى خويهدكاز هة كوزدضتانى زؤذيةآلت، هة دةيةى حةفتادا هة بازى فيلسىء زؤغهبريييةوة "جؼ" يلى مةشنى ثيم ييها.

وانني ء كؤبوونةوة ئةدةبى ء زؤغهبريييةكاى، دوويةم فاكتة كة دةتدامةشزانى ئةجنؤمةىء كؤز: 2

كوزدضتاى ء زؤذيةآلتىثاؽ ئةوةى كة ثازتة كوزدييةكانى ئاماذةى ثآ بلةيو. هة دةيةى حةفتادا ودؤخيلى يةضتيازى كساتى كوزدضتانى ئيساى، بة يؤى بازوهة ضةزووى يةمووغيانةوة حيصبى ديم

خةهلةوةء جازاى بضهة ناو وةكووتيلى كة هة ناوضةكةدا زووى دابوو، نةياى دةتوانى يذيئؤثؤهدا ثيم ياتبوو. بةآلم ثاؽ ئةوةى كة ثيوةنديياى هةطةأل بطسى، بؤية بؤغاييةن هة كؤمةهطاى كوزدى

هة شؤزبةى غازةكانى كوزدضتاى هة اليةى كؤمةهيم هة خةهلانى زؤغهبريء ئةدةب دؤضتةوة، زاى زابطسىء ئيصى توانيياى ئةو ياوضةنطييةى جائةجنؤمةنة ئةدةبىء زؤغهبريييةكاى ثيم ياتو،

Page 77: بيري خويندکار

14 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

آ. يةز ئةو ضسجؤى بخلتيلى غةقامى كوزدى هةطةأل زابسدوو ء داياتووى نةدةى كة ثيوةندى دياهيمةنةكاى بتوانو كؤمةهيلى شؤز هة الواىء زؤغهبريانى كوزد ومةضةهةيةؽ بووة يؤى ئةوةى كة ئةجن

وة. كةواتة هة دوو اليةنةوة ى نةتةوةيياى بةزنة ضةزةية دةوزى خؤياى كؤبلةنةوةء ئاضتى وغيازه امانة: مةنة ئةدةبىء فةزيةنطييةكاى جيطةى ضةزنجء تيسوكازى ئةجن

: زاكيػانى كؤمةهيم هة الواى بؤ الى خؤياىء بازييهانياى بة بريؤكةيةكى نةتةوةييةوة.ئا وزى نةتةوةيى.وب: ثةزةثيداىء طةغة ثيدانى فةزيةنطء ئةدةبء كوهت

يةزوةن دةشانني هة يةز كؤمةهطايةكى ئاشادء .بوو زؤهى ميدياكاىةم يؤكازى ضي: 7

ى كؤمةآلنى خةهلو. بةآلم بة داخةوة هة ييلدا، ميدياكاى زةنطدانةوةى ويطتء داواكازديموكساتء دةضةآلتدازاى بة تةواوى هة خصمةت دةضةآلت داىزاطةيةنةكاى داضيطتمة داخساوء توتاهيتيسةكان

ةنط كسدىء يةكدةنط كسدنى كؤمةهطاء يةزوةيا دزوضت كسدنى فةزيةنطيلى يةوأل دةدةى بؤ يةكسمةتة خؤويطتةكاى يةميػة يةوأل دةدةى، وطسى. بة واتايةكى تس حلوبوةز خؤويطتانة كةهلى هي

ىء زىء فيلسوويةزضةغهة ثوؤزاهيصمى كوهتفةزيةنطى مؤنؤهؤط هة كؤمةهطادا ثةزة ثآبدةىء ومةتةكانى شاأل بة ضةز طةىل وبةو ثييةؽ يةموو حلدةكةنةوة. ى بة غيوةيةكى زةيا زةت ضياض

ى ئيساى، يةميػة هة يةوهى ضةثاندنى ئةم جؤزة فةزيةنطة هة يكوزدء بة تايبةت كؤمازى ئيطالمىء فسة نةتةوةيى وزوفسة كوهت ، فسة زةنطى،بة ييض غيوةيةن زةضاوى فسة دةنطىبووىء داكؤمةهطا

زى وئيمجسياهيصميلى كوهتوبوونى وآلتى ئيسانياى نةكسدووة، بةهلوو بةزدةوام هة يةوهى ثيم ييهانى زى نةتةوةى باى دةضت بة ضةز طةالنى تسى ئيساندا شاأل بلةىء بتوانو وبووى، بؤ ئةوةى بتوانو كوهتو

هةو فةزيةنطةدا بيانتويههةوة.بةم ضةغهة

ى ئيساى هة شؤز كاناهةوة بؤ طةيػنت بةم ئاماجنة دذة يماذةماى ثيدا، زيرميى ئيطالميةزوةن ئابةآلم ء يةكيم هةو زيطايانة، كةهم وةزطستو هة زاطةيةنة طػتييةكاى بووة. يية كةهلى وةزطستووةؤمس

تةنيا خةهم نابآ ئةوةماى هة بري بضيتةوة كة ئةم مةضةهةية تةنيا كاتيم دةتوانآ كازيطةز بآ كة

Page 78: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ميدياكانى ناوخؤى وآلت بة ضةزياندا شاأل بآء هة كةؽ ء يةوايةكى داخساودا بريوء دةضتياى بة ميدياكانى دةزةوة زانةطا.

كؤمازى ئيطالمى بؤ ئةوةى بتوانى كؤمةهطايةكى تان بآ، دايةزضةند ئيطتاغى هةطةأل

يهآ،ةطةأل دةزةوةى ئيساى ببضسخةهم ه ىييةوأل دةدات ثيوةند ،ىء تان بيرى دزوضت بلاكوهتووزمةتة وييهى حلوآل، ضهووزى ثؤيم كة هة زاطةيةنةكاندا زووى داغؤزغبةآلم هة دةيةى حةفتاكاندا بة

جيانى هة باشنةيةكى شؤز ضووكةدا، بة غيوةيةن كؤكسدةوة كة شياتس هة ديلتاتؤزةكاى تيم غلاء خةهم هة طونديلى بضووكدا ئاطاياى هة يةموو ئاكازء يةزوةنطونديم دةضآ. بة واتايةكى تس

خةهلى طانظ هة زاطةيةنةكانيؼ كازيلى واى كسد كة يى زيهغؤزغيةهطوكةوتةكانى يةكرتيية، طةىل ،ييصةثيوةنديياى يةبآ. ئةم غةثؤهة بةيةموو جياى بتوانو بة غيوةيةكى شؤز ضاكاز ثيلةوة

نة بيبةؽ ياى يةتاوى هة بوونى ئةو جؤزة ميديا7711كة تا ضاهى طةىل كوزدكوزديػى طستةوة. بلاتةوة. ى كوزدى هةو ضاهةدا، توانى ئةو بؤغايية مةشنة ثسينؤصيظيبوو، بة دانانى كاناهيلى تةهة

وزى نةتةوةيىء يةضت بة و، توانى ثاؽ ماوةيةن غس"ظىى د تمي"ى ينؤصيظيى تةهةكاناهببوذيهيتةوةء يةكطستوويةكى نةتةوةيى هة يةموو بةغةكانى دا ىزدكى كوتابةزثسضايةتي هة

جيى ئاماذةية كة ناتوانني بويني ئةو كاناهة ثيم بيهآ.زؤذيةآلتى كوزدضتاى كوزدضتاى، بة تايبةت هةو ضاتة وةختةدا توانى وآلمى داخواشييةكى "ظى ميد تى"كوزديية "معجصة"ى كسد، بةهلوو

كى ميروويى بداتةوة، يةزبؤية ئةطةز جطة هةم كاناهة، كاناهيلى تسء يةوةن ثيويطتي طةوزةى خةهمآ. ضياضيى تسةوة دابهساية، دةيتوانى يةز ئةو زؤهة هة كؤمةهطاى كوزدضتاندا بطيس ضةز بة اليةنيلىى نةتةوةيى يوغياز ييةكانييةوة، توانىنيية جانيية بة يةموو كةمء كوزؤصيظيتةهة ةكةواتة ئةم كاناه

خةهم بةزش بلاتةوةء يةكدةنطىء يةكسيصييةكى وةيا دزوضت بلا كة ئاكامةكةى "حةماضة"ى ضيى ى يةتاوى بوو. 7711زةغةمةى ضاهى

، هة دةيةى غةضتةكاندا فاكتيم هة بةز ضاو بطريآ وةكوويؼ دةكسآ : طةوزة بوونةوةى غازةكان1

يرةى دانيػتوانى غازةكاى هة بازى ضةندايةتييةوة شؤز نةبوو، بةآلم بة يؤى غةزى ئيساىء عيساقةوة، ز

Page 79: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ثاؽ تةواو بوونى غةز بةغيم هة خةهلى طوندةكاى، بة يؤى كةم داياتى ياى يةز يؤكازيلى تس بآ، زووياى هة غازةكاى كسدء بةم غيوةيةؽ غازةكانى كوزدضتاى طةوزة بوونةوةء بةو ثييةؽ زيرةى

داواكازييةكاى ادةىةكانيؼ ثةزةى ضةند. كاتيم حةغيمةتى غازةكاى شيادياى كسد، زدانيػتوانى غازئاضتى بة غيوةى ئؤتؤماتيم شؤز دةبآ. بة واتايةكى تس شؤز بوونى زيرةى دانيػتوانى غازةكاى،

ى خةهليػى هةطةأل خؤى بةزش كسدةوة. هةطةأل ئةوةغدا طةوزة بوونةوةى غازةكاى بووة يؤى يداواكازنرتؤهى تةواوى بة ضةزياندا يةبآ، ضونلة ؤنةتوانآ وةن جازاى كوةى كة كؤمازى ئيطالمى ئةن شؤز ئاضانرتة تا غازيلى طةوزة بة حةغيمةتيلى شؤزةوة. كةواتة وويتازيصة كسدنى غازيلى بضويم

بؤ زدةضت يةن، بؤ ئةوةى بوا داية دةضتياى تس،طةوزة بوونةوةى غازةكاى هةطةأل ئةو ضآ يؤكازةى ةخطيهو.هة غيوةطةىل جؤزاوجؤزدا بس دةزبسيوى نازةشايةتي

ا. ياى هة ثيم ييهانى زووداوى ضيى زةغةمةدا طيسيئةم ضةند يؤكازة زؤهى ضةزةككةوابوو

يةزضةند دةبآ ئاماذة بةوةؽ بلةيو خودى زاطةيةنةكانى زيرميى ئيطالميؼ هة ناوخؤى وآلت، هة ثيم ييهانى ضيى زةغةمةدا زؤهياى يةبوو. ضونلة ئةو كات زيريم بؤ يؤكازيلى الوةكى، وةكوو

هة كوزدةكاى بة جياىء بة تايبةت "دذى ئيمجسياهيطتىطوتةنى "ئةوةى بتوانآ ضيمايةكى خؤياى زبآلوى بة ئةمسيلا نيػاى بدا، هة زيطةى زاطةيةنة طػتيية نيوخؤييةكانييةوة ثسوثاطةندةيةكةى بة

بةضةز كسدىء زادةضت كسدنةوةى زيبةزى ثازتى كسيلازانى كوزدضتاى ة ضؤنيةتيى دةضتضةبازةت بئؤجةالى بة غيوةيةكى زاضتةوخؤ هة اليةى ييصةكانى ضياء موضادةوة آلآخطت كة طؤيا عةبدوهوةز

بتوانآ طةىل كوزد دذى وةهةم زيطةية وتاكو وومةتى توزكية كساوةتةوةدةضتطريء زادةضتى حلى خةهلى يلاء ئيطسائيى زيم خباتء هةم زيطةيةغةوة ئاقازى زيجيواىء ئاضتى داواكازئةمسي

دا ضةزكةوتوو نةبوو ء هةم تاكتيلةىزيريم بيهيتة خوازآ. بةآلم داكوزدضتاى هة خؤثيػاندانةكانمازى ى غازى ضهة كة بة زووداوى ضيى زةغةمة ناوشةد كساوة، كؤةثاؽ خؤثيػاندانة جةماوةزييةك

ى بة طريانى يئيطالمى بؤى دةزكةوت ئةو غةثؤهة مةشنةى كة كوزدضتانى طستؤتةوة، تةنيا ثيوةندثػت طوآ خطتهى بؤ ئؤجةالنةوة نية، بةهلوو ميروويةكى هة ميريهةى يةيةء ئةويؼ آلعةبدوه

.يتةوةطةزدة زيرميةوةئةو هة اليةى خودى زؤذيةآلتى كوزدضتاى ويطتء داواكازييةكانى خةهلى

Page 80: بيري خويندکار

11 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

بةو ثييةؽ دةتوانني بويني ضيى زةغةمة زووداويلى كوتوثس و بآ شةميهة نةبوو، بةهلوو ئاكامى

آلدا بوو. ضونلة ثيؼ طريانى عةبدوه ناهيطتى هة كؤمةهطاى كوزدىؤغلأل طستهى ثسضى ناضي كسانىؤز تريياتووة، بؤ ويهة ئؤجةالى، كازةضاتى شؤز طةوزةتسء جةزطربتس بة ضةز كؤمةهطاى كوزديدا

كتوز غةزةفلةندى هة اليةى زيرميى ود و كتوز قامسووءودوو زيبةزى مةشىء هيوةغاوةى طةهةكةماى، دناهيصم بة ثيى ؤبةآلم بةو حاهةغةوة هة بةز ئةوةى كة هةو كاتانةدا ثسضى ناضي .كؤمازى ئيطالميةوة

مى ئيطتا هة ئازادا نةبوو، يةزبؤية ئةو يةكطستوويىء ئةو يؤكازانةى كة بامساى كسد، بة غيوةء نؤزنةخوهكا. بةآلم هةطةأل ئةوةى كة ضيى زةغةمة زووداويلى زؤذيةآلتى كوزدضتاى يةكدةنطييةؽ هة

زؤذيةآلتى "جؼ" يلى مةشنى هة خةباتى طةىل كوزد هةيةزوةن بامساى كسد كوتوثس نةبوو، بةآلم ى ضةنديو ضاهةى خةهلى كوزدضتانى بةزانبةز بة زيريم ئاغلسا يبيصازقء زء ثيم ييهاكوزدضتاى

اوكيى خةهلى بةزانبةز بة زيريم غلاندء بووة يةويهى كسدء هة يةماى كاتيػدا تسعء دهةزكوزدضتاى. هةو ثيوةندييةدا دةتوانني زؤذيةآلتى ى طةىل كوزد هة ييةكةهويطتىء يةكسيص ،يةكدةنطىبلةيو كة زؤذيةآلتى كوزدضتاى ى خةهلى 7731ئاخيصة جةماوةزييةكةى ياويهى ضاهى ئاماذة بة

ئيطالمى، كؤمازى هة ئاكامى كوذزانى الويلى مةيابادى بة دةضتى ييصةكانى زيرميى خؤثيػاندانيلى ضةزانطةزى يةموو كوزدضتانى تةنييةوةء جازيلى تس طةىل كوزد هة زؤذيةآلت

ئامانجء يةكةهويطتياى يةية.يةن ضةملاندى كة

Page 81: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

دان و ن هى ريب 2 كانى واهن

ضةكؤ ئةمحةدى

Page 82: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ئةطةر بة وردى ضاو هة ميذووى ىةتةوةى كورد بلةي ، تةىيا دةتواىني دووالثةرةى تيداا بازسييدةوة كة بلزى وةكو جةذىى ىةتةوةيي ضاوى ىل بلةي .

رةىطة بتواىني ضةىا رزذى ديلةى ثريزس هة بةشةكاىى ديلةى وآلتةكدةما بازسييدةوة ، بدةآلو ئدةو تايبةت بةحيشبيم ، شاريم يا ىاوضةيةك و ئةو طشت طريييةى دوو رزذي جيطداى بداي يدا رزذاىة ىية .يةكى هةو رزذاىة ، ىةورزسة كة هة كؤىضتى ميذوويى ىةتةوةكةماىاا بة وييدةى صدةركةوتيى ضداكة

ةر كداو هدة بةصةر خزاثة دا ىةخشاوة و صةرةراى ئةو هةمجةراىةى كة دةصةآلتااراىى داطريكدةر هدة د بةشةكاىى كوردصتا هة صةر ريطاى يادكزدىةوةياا دايا ىاوة ،جةذىى ىةورزس بةشديوةيةكى بدى وييدة ةر دةطريي و بة ةموو ىةطةيشنت بةو صدةركةوتية ىةتةوةيياىدة، ، ئدةو يوايدةى هةواىداا سييداوو

يشتؤتةوة كة رزذيم دةبيت و ديت كة بةارى ئةو ىةتةوةية، بطات . ى ريبةىااىة . ئةو رزذة ثدريزسة ، تةمومدذى ميدذووى هدة خدؤ ىدةطزتووة و 2رزذةكةى ديلة رزذى

ئيضتاشى هةطةهاا بى هة ذياىى ئينة دا بةردةواو رةىطااىةوةى ةية و تةىاىةت كةصاىيم ة كة هدةو و رزذة دةطز و دةسطدا رزذة مةس و ميذوويية دا ذياو . هة ةر كاو هة بةشةكاىى كوردصتاىاا ريش هة

راطةياىاىةكاىى ثى دةراسيييدةوة ، تةىاىدةت ئدةو حيدشك و كةصدايةتياىة، كدة م لدةراميووىم بدري دةكةىةوة، ىةياىتواىيوة هة ئاصت ئةو رزذة بةشلؤية كةمتةرخةو ب و سزر جار و بةردةواو هة ريورةمسة

ةهم وةرطدز و ئةمدة بدؤ خدؤى ؤيدةكى جؤراوجؤرةكاىاا ويضتووياىة هةو رزذة بدةااساىى خؤيدا كد ديلةية بؤ دةركةوتيى شلؤي ئةو رزذة مةسىة .

بةآلو رةمشو راسى ئةو رزذة هة ضيااية كة بؤتة رزذى ىةتةوةيي بؤ طةورةتزي ىةتةوةى بدى دةوهدةت لى ىشيدم و هة بةراورد هة طةل ئةو رزذاىةى كة ميذووي ىةتةوةكةماىى ثياا تيجةريوة ، يشتا بةرزذي

دةذميزدرى .هةو رووةوة طةردى ميذوو ئةو رزذةى ىةكزدزتة ئةلضاىةو ةرضى كة ةية هدةىاخى ئدةو رزذة و ئدةو رووداواىةى كة هة دوايدني صداتةكاىاا دةبد بدة دؤي ثيدم داتيى ئدةو رزذة، دةيطدؤر بدؤ ىوختدة

يدةىى جؤراوجدؤرةوة دةتدواىني ئدةو وةرضةرخاىيلى ميذوويى هة بشاظى رسطارخيواساىةى كدورددا . هدة ال دياردة كةو وييةية شززظة بلةي ، ةر ضدة هدةو ثيوةىاييدةدا سزر هيلؤهييدةوةى بدةىزش ثيشدلة،

Page 83: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

كزاو ،كة سزر ئاشلزاية كة ىاتواىني هة وتاريلى ئاوادا دةصت باةيية تاوتويى ةموو اليةىةكاىى ئدةو ثيياوة دا، مةحلوو بة شلةصتة . رزذة و بى طوما ةر جؤرة ةوهيم هةو

هةو رووةوة تةىيا بة هيلااىةوةى كاريطدةريي ئدةو رزذة هدة صدةر شوىاصدى ىةتدةوةيي طةهةكدةما دةتواىني بةشيم يا اليةىيم هة مةسىايةتيى ئةو رزذة بؤ خوييةرا روو بلةييةوة ، هدة كاتيلداا كدة

ةوهةت وم ، بووىى ةبوو و ثةردةيةن هة بدى يدوايى ثيياصةى دوطه و ىاجواميزاىةى مىةتةوةى بي دكيشزابوو بة صةر ىةتةوةى ةذارو هة دواكةوتوويي يوزاوى ئيندة دا ، هدة كاتيدم دا كدة ئدةسمووىى تاهى شلةصتة يةن هة دواى يةكةكاىى ثيشيييا ةر جؤرة وردة يوايةكى دةكزدة بي يدوايى ، هدة

ةو ىةتةوة دا وشةى مىاتواىنيم سةق ببدووةوة و ئدةو ئةسمووىدة تاآلىدة ببدوة كاتيلاا كة هة بريزكةى ئؤى ئةوةى كة ىةتةوةكةما هة كارواىى مبةىةتةوة بوو م هة صةدةى بيضتةماا كة يياى جدار هدة صةرخؤ و يياى جاريش وةكدو صدي و مةتدةريشى مودوروا و داطدري كدةراىى تيدم شدلاىابوو، دوا

و رزذة مةسىة طةيشت كة بة خؤشييةوة اوكات بدوو هدة طدةل صدةرةهااىى كةصدايةتى كةوتبوو، ئة طةهيلى كارسا و بووىى كةصاىيلى طيا بةختلةرى ساىا كة هة حيشبيم دا كؤ ببووىةوة.

ئةو رزذة ينايةن بوو بؤ صاآلىيلى دوور و دريذى ئداوات ، خدةوىى خدؤ، و خدةباتى ىةتةوةيدةن اىاى كة ثيياصةى ىةتةوة ئةوة ىية كة ريذيندةكا و دةصدةآلتااراىى ئدةوا ثيشلةشدى .ئةو رزذة صةمل

دةكة و مؤرى ئةرييى هيااىة هة صةر ئةو ثيياصةيةى مئيزىيضت رييام هة صةر ىةتةوة كة دةهدى د ة ، ئدةو رزحدة و ىةتةوة رزحيلة ،ئةصويلى مةعيةوية ، ئةو دوو شتة هة راصتياا سياتز هة شدتيم ىيد

ئةو ئةصوة مةعيةوية ثيم دةيي. هة اليةكةوة مرياتيلى ثز ىداوةرزن و اوبدة، هدة بدريةوةري و هدة اليدةكى ديلدةوة يةكداةىطى و يةكاهيى ئيضتا، ئؤطزى بةذياىى اوبة، ،بة ثزبايدةش كزدىدى مرياتدى دةصدت هدي ىدةدراو و ئدةوةى

ماوةتةوة هة ثيشييياىةوة.كةواتة ىةتةوة جؤريم اوثيوةىايي مةسىة كة هة خؤياا هةو ةصت بة طياىبةختلةرياىةوة صةرضاوة دةطزى كة هة رابزدوودا كزاو و ئةو طياىباسيياىةى كة هةواىةيدة هدة دااتووشداا ديضداىةوة بلزي.دد

ى ىةتدةوة بةرجةصدتة كةواتة ىةتةوة بووىى رابزدوويةن دةخواسيت ،بةو ثيية هة ئيضتاداية كدة ضدةمل

Page 84: بيري خويندکار

11 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

دةبيتةوة ضوىلوو سياتز هة ةر شتيلى ديلة هة يةكاهى دا خؤ دةىوييى كدة بدؤ دريدذة داىدى ذيداىى اوبة، ديتة ثيش ضاو.

بة داخةوة ذمارةى ئةو رزذة بة شلؤ وخؤشاىة بؤ ثزكزدىةوةى صاهيم بدةي ىدةبوو و ىةتةوةكدةما ىزخى ئةو رزذة خؤشاىة دا ، بدةآلو بدة خؤشدييةوة شدوييةوارى بةىاردىة صةر دارى صةرداراىى خؤى ،

ئةو رزذاىة اووهرت هةوة بوو كة ضةكنةو ىاهى داطريكةرا بتواىى هة ىيويا بةرى . كؤمةهيم شوييةوار كة دةتواىني ئاوا ةهيا صةىطييني.

ا بطةيةىيتدة تززثلدى د ئةطةر ضى دةرلةتى ئةوة ىةدرا كدة كؤمدارى كوردصدتا ، ىةتةوةكدةم 1 ئاسادى و صةربةرسى، بةآلو بووة دةميم كة بؤتة ؤى سيياووبووىةوةى ئةو ىةتةوة سوهه هيلزاوة.

د واىةيةكى وامةسىى بة ىةتةوةكةما دا كة بة باشى بشاىى بدة بدي بدووىى حيشبيلدى مدوديز و 2 شلةوتييم.ثيشزةو هةو صةردةمة دا ، ىاتواىني بطةي بةيض جؤرة ثي

د صامى حلوومةتى ىاوةىايى هة ىيوخةهلاا بة تةواوى تيلشدلاىا. خدةهلي كدة تدا ئدةو كدات 3ةصتيا دةكزد حلوومةت دةصةآلتى تةواوى ةية، تيلؤشداىى دةر ىةتةوةيدةن بدؤ تيلشدلاىى ،

بةردةواو هة طةل تيلشلاىاا بةرةو رووة .تواى سال ب بةصةر ضارةىووصدى خؤياىداا و ذيدز دةصدتةيى د خةهم بةو خؤباوةرية طةيشنت كة دة4

ىاويلى ةميشةيى بؤ ئةوا ىية . ئةسمووىى ئةو ضةىا ماىطة بةواىى ىيشا دا كدة دةتدواى هدة حلوومةتدة دةسار صداهةكاىيش بدة

كةهلرت و دينوكزاترت دةصةآلتااريةتى بلة.و دةصدتةبذيزةكا بدة تايبدةتى ىيشداىى دا كدة د ئةو ئةسمووىة ثز بايةخدة، بةىةتدةوة بةطشدتى 5

دةتواى هة ثيوةىايية ديجوؤماتيلةكاىاا، بة ماىؤرى ئاوةسمةىااىة بطة بة ئاكاميلى هدةبار بدؤ ئدةو ىةتةوة و صةملاىاى كة ئةتواىني تةىاىةت بززيية ىيو طةمةى سهليشاىدةوةو بدة دةصدتى ثدزو بدي خةصدار

بطةريييةوة.تةوة ئاوارة هة وآلتى خؤياا ، ينايةن بة ىاوى ئاآلى ثيشلة، كدزد كدة ىيشداىاةرى د بؤ ئةو ىة6

ريطاى ئاسادى و دينوكزاصى بوو بؤ خةباتطيزا و ةروةا بوو بة صةرضاوةى وسة .

Page 85: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

د ثيلييةرى يشةكاىى ئةو كؤمارة ىيشاىى دا كة، ئدةو صديووراىةى كدة دةصدةآلتااراىى سال بدة 7اىاا بة ؤيةوة ئةو ىةتةوةيا كزدبووة ضةىا ثارضة، هة الية ىةتةوةى كوردةوة بة رةمسدى صةر كوردصت

ىاىاصزى و هةو رزذة بدة دواوة خدةتى ئدةو صديووراىة هدة الى ئدةو ىةتدةوةوة رزذ بدةرزذ كدةمزةىطرت دةبيتةوة.

ضدتنا د مدةسىرتي واىةيدةن كدة ليدزى كدزدي ئدةوة بدوو كدة ، بدؤ طةيشدنت بدة ئداسادى ثيوي 8بةىةتةوةيةكى تيطةيشتووتز ةيدة و دةبدى ثززصدةى ىةتدةوة دروصدت كدزد هدة صدةرةوةى دةموو كزدةيةكةوة دابيزىو جطة هة شاش دزصت و ثشتيواىيلى تزما ةية و ئةويش يض كةصيم و شدتيم

ىية جطة هة رزهة طيا هةصةر دةصتةكاىى ئةو ىةتةوة.مووىيم هدة ىدشيلرتي رزذةكاىداا تداكوو طاهتدة بدة دةرجؤرة بةجمؤرة ئدةو كؤمدارة ، بدوو بةئدةس

ثيياصةيةن بلات كة ئةو ىةتةوة بة ىةتةوة ىاىاصيت و بة بؤىدةى ريشطدزت هدةو دةصدلةوتة، دةموو صاهيم و هة ةر جيطايةكى طؤى سةوياا كة كورديم دةذى ، رزهةكاىى كوردو ىةوةكاىى كؤمار ، ئدةو

ز و يدادى ئدةو خؤشةويضدتاىة دةكةىدةوة و ريدش هدةو كةصداىة دةطدز كدة رزذة بةشلؤية جةذ دةط ةىطاويا ةهيياوةتةوة بؤ ئةو كؤمارة ثريزسة .

Page 86: بيري خويندکار

14 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

‏!‏هزينذوو‏‏وميش‏‏هه‏‏هسوار‏‏ه"سوارریکیع‏شي‏‏هچارپر‏‏هس‏‏ك‏هبشانذنياوخ‏چ

دا‏"‏هئيلخانى‏زاد

دبيطىةلةر وةكبئة وةرطيرانى: ئيرباهيم بةرزطةر

Page 87: بيري خويندکار

19 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

بآة هةزبويآة .جآ يآر زؤلىآةة ضآةز ةمر "آوة "ضآىلزة ىماآة"ر شل ة" "ةلىآة شؤز لة مرة لبطسين.يىيطتمةن شل"ر بة ضةو"شة"د"ك بة يةزضة شعسيكر "ةوبسلو ية ة بةزشء شيندوو ز

ةزيآآةمر" مآآةن وينآآةة شآآعسة ة"ر ضآآىلزة ب"آآةوة بةز ينآآة"ت شآآعسة " آآو ةة بآآبآآلآة هة هةلىبرلز ووةء ضةزة ة ةقر شعسة ة وةك "وة يننةوة.

و ةزيةمر بة زول"نر وو ضةوة شنر ب بنت

بة "ةوينتت بة ىةزلمت و ةزيةمر

بة شةيوىل لةجنةء الزت بة جةزت ةير جةزبة ىوز

بة شة"طة ذ"ت بة ضةمت

"ة يةزة و ةشتر ىةو يةز ي ةو ىو ربة لةبو ضولى

ةيوة شةزةبآنءء بنآةول"ر بآو بآةزو ؤ"ر مآروويرء تؤ ر ىة ةبة ر هةز "ة ةوةيةكىةززة"طت يكوة ةء "

ىةمسة"ر هى"آةزء ىآة ةبة ر هآةمىو "ة آةوة ة"ر جوآةن ةوة. ة ةزيت ومةآلية ر ضةز ةمر "وة ى سآ "ضآىلزة" لآةو طآ ةبآ ب بويآة .ىةضتسةة ةشةوةية ة هة ةهة ةيآة ة زةوشآنةوة لة ةذة

شآةريىة تبةزهآةءء بآة هصزيكآر اةمةضآر ذية"ر سلذيدةت ةمآة"ر آىزتء يآس ةضةيةية. لة ةأل و ةوزةة ىطثة"ةير "لوز ة" شيندوو ة ة ةوة. "ضآىلزة" لآة بةزةبآةية"ر زؤذيكآر بآةهةزة ضآةلىر

ة. ه لآة 3131ة ضآةلىر ة. ه لة ى"دة ىزجةن لة ليك بىو و لة زؤذيكر ضآة"مىةتء ضآةز 3131 شةزة ةوزيص مةلىئةولير لة ذية"ر يسبةزهةمر س ء ية ة بو هةمشة "ةمسء شيندوو زل ست.

هةضتةزت وز بنيت هةز ةء ىةويندلزء لة هةمةن ة آدل ت ضةز ةمر "وة بىوت شةريىة ضة ةز زؤلىةة زيةلطتت ضسوشت ؤضتت جىلن يةزةضتء شةريىة ""ةمر "ةن".

Page 88: بيري خويندکار

18 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ة ة"ر شآةريى وةبآةز ضآةو ة آةون ضرتل توزة شعسة ةت بنآةمة شآعسي ية ةء ل بة لة زول"نرينت شآعست ثآةز ة ة"ر مسؤظت ةشتت ر جىلنء لوين يةكت هةضتة ضسوشت ةزيةت بةذ"ر يةزت رل"

."ةكت هىلء للىدةر بآة ىوزي "آة ب ةولزة آة" ضآوهسل("ت لس وة آىوو بةزو ؤ"ر ذية"ر شةريىت ةشتر قةقس "آة ب

ىآةشل ةت هآةولة آةشةء ء فسوغ". ىيطتةن وة ىوو"مة"ت شةزء وآل"ة ة"طةبةزة ة" "ة ب وة ىووبىون ىةوينآة شآةزلوة ةنت ية ة"ر مندللىر هة ة آةوزة لة ةأل شت بىةوةز وآل كر ةضكة"ة "ة سلو

ةزجةء ىةمة"ة بىلزة بو زوضآت بآىو"ر ضو نر مةشزلء ى"د و... وةزة ةقةت يسر مندلآل"ةت ييةزفممر " ةو" بةزهآةمر " لزيآىم موسجآىير" ةزهنآةزة بآة"ةوبة"طر ىسل"آرت ضىلزة زة"طة"د.

ىآةو يآةوة وة آىو ". هآةز ضسوشتة بىو ""ىو س نء أل لة سةو"آةن ضةو"شة"د"ك بو ىةء هةضتةزلء ةبووةء بة مس "آر مة"طة آةةت "وشآر ال آية لة ضةيةة مة"طة ةة ةذيةت ةخيىلز ت هدةء ىة

لوذيكر شةريىت لوذيكر ""ىو س نة"ت لة شعسة ةم ةز ة ةوآ لة "ةو ضىو.

و ةزيةمر بآة ة آةةت بآة شآةيولة ة"رت وة بآة ةزيآة ةضآثسآت بآة ةوزةية آةةت بآة "ةوين شةريى "آ

ت لبىز نء هآةزمةن نرت ب ة"طربة هم هةمةن ة شدل لة هةلىضىونء لضىونء "ةريسة ةء مةش"رء بىو"ر.

وو ضةوة شنر ب بنتبة زول"نر ىآةوينء يآة ر هةز شتك ة يةز "ةت زول"نر ة فةشلة بةزين ء "ة يةزةت ةزلن بة ولة يطة"ةو

"ىةزةم" هةز ضر آة وة ىور ىةو يةن ضةوة ة"ر يةزت زة"طة ضىلزةم ة ة"ر مة"ةوة لة "ةوين"ونبآىو"ر "آوة ""مآة" لآة ىةفطآة"ة ل لآة وة آىو رت هةمىوة بة ية جةز لة ةولن ة" ء يةن هةية لة هآةمىو ةوة بو ةزية ضآةزةز ة ةزيتوغ" لة هةولىر "لة ليك بىون" لية. "فس وة ىوآت يةن ة ةز ة ةة.ةيقء ىوززرت بةزشةء "وشةويطترء يةضت

و ةزيةمر بة شةيوىل لةجنةء الزت

Page 89: بيري خويندکار

11 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ةير جةز بة جةزتبة ىوزضآةال رت ت بىومنآةن لة آةأل زؤيشآمء مس منآةن لة آةأل بآ ة"طر. ضآىلزةت شآةريىة ذيةن شآةيولة

ىةمسآة"ر بآ رت يىلزة بةزشة ة"ر ضآتةءء ر زيرمير يةشةية ية. ى"دو رجىوآل"ةوةت ذيةنء زوو"ة ترء ىآةشل ةت ل يآةزوةزةء زة"طر ذية"ر "ةلىكت لة ضىلزة وير ل"كر وشةزة زوضت س بىو ة ىةش

لة وشةية دل ةضسة.ضة ةير ة آىل"سآ "آةوبسلو لآة هى"ةزة جةمةوةزة ضةز لة "ىآ ينةضة س ةوة. ضىلزة "ةوة"ر شىلش بآىوت

ء هةو آةة " آوزلن" لآة بةشآىوزة ىز ضآتةن لبنآسآ. ر ىز ضتةن بة بةو ر شعسة ضثرزؤذهةآلر ةبنآسآت وةز آىلو لآة بآةزو ؤ"ر ضآةال ل آو شآعسة ة"ر زللصء ة لة و ووز ةو نةوة لة "ة

ل"آر ىآةو سزر ةظطآةزة وة ية ىة ةبة ر ىسل"ة ة لة ذيآس ةزيطآةز 34و 14ر ةية ة"ر ىة ةببآىو ء ضآسةت بآةآلء ة آك ضةز ةءء لة ذيس ضبةزة بةزينر ىة ةبر ىةو قو"ةغة ي ةيشآت. فآس

و هةضتر بة زيآةلصمر "ىلنء..." ضةزبة"و بىو لضة"د ة لة "شةممىت فسوغت "مةء "ةمةمر شعسة "وة س . ىةو ة ة ة ضسير ةيبة ر

ؤء لة شةزة ةتىةلىم بس ىةلىم بة جةمر ىةوة ة"ةوة ية ةء

ريالجر ةء ىلىر لىر يسءذيآس ى"آدت شآةولن لآة آةمنجةزة ء هةولةضىلزةت ةنء ةزوو"ر لة ةأل شةول"ر مةشزلت لة ةم

ت ضىؤ ر شةول"ةة ليكةنت بو"ر "ة ر ولة بةزلنت سةت مةلة لة ةأل مندلآلن لة ضوءىةمسة"ر يس ىةضت .زةة آىزءء... ةشآةة س بآىو وزيطة ضةز ء بةضتةلىة ر شضتة"ة ة"ر ىيطتةنت ة"طر ةزلنء لى

كر يةو مةش"ة"ة لة شعسة ةة وةبةزضةو ة آةوآ آة شبسة لوذيكةت ة ةأل ىةو هةمىو "ةزءء "ة"ل لة ضةز هصزء ةوزوبةزة قىزضةير ة س .

لة زيرة ل ةلى بة شة"طة ذ"ت

بة ضةمت و ةشتر ىةو يةز "ة يةزة

Page 90: بيري خويندکار

19 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

و"ةوةت ىةو يةزل ؤ طآة"ةة آة بى"ةىومدةت "ةءء شة ةت ذلنء ضة هةمىوة ضة ةزء ذولزت هىلء. ىةو هىليةت ىةو "ىو س نآةء ىآةو بنة آةة آة مآسؤظ ةوةاةشةز زلوة ةز ةية"دلجذيةن لة ول ةة

تزل ة سآت ض ضوشة يةز ب يةن ىآةوين بآة هةوزة آةشت قآىوألء ةوزةيآةت ىآةشلز ة لء هآىل بة"شآة بةفس. وة ىوة ل ضث ة"فدلت بةآلء لة و ةير لوظة"ةء

يدپوردى اى اميد سآاكى پ

شعر برف( اين ايام )شاملو ـ ى استگلوده آهم

لةو جةة ة ةلى تىةو ةمء هةوليةت ضثرء شىينكر متمة"ة يكسلوة بو ضوألبسة لة ي ةو ىو

ةيوة شةزةون بىوةء بىو"ر لة ضةز ىةو و"دة ووزة ةبن ة هةمىو زؤذيك بة ة"طكآر ليكة"آةء لة آةأل

لآة يشآت و ذيةن. و"ديك ة هةمىو زؤذيك هة ةوة "وشةويطتت ليةوة بهةضتة"ر ةزل"ر آت ة ةز ىةوةوة هةلىدةهةتء ىىلزلن لة ةأل وليني يدلزت لة يشت ىةو "وة ةشةز ةوة.

ىآة يبة"ر وة ىو ىمةن ضىلزة هةز ء "ىآية. ب ؤ"كر زؤمة"تكت ضسوشتاىلشل"ة ؤ"ر شعسةت ضآةزة مآن شوال"ة "ىو لزللطآتة ة"ر " وس س "آة "ة ف ةت لآة ذيآس بة"آدؤزة ىةو ضةز ةمة ىة ةب

و يسضةزيك آة يتآة ىآةزلوة ىةوةيآة آة ىة آةز ضآىلزة بةزل"بآةز بآة بة"ةوبة"طر فةزل"طةوي بىوةء ة "وشةويطآتر "ةبىوليآةت ىآة"و ةيتآىل"ر ىآةو هآةمىوة اةمةضآة "شتمةنء شيدة "وة ىةو يآةز

ة بضسآ؟!اىلشيي"ىة ة"ر ضةز ةمر "وة طةية. ةزوو"ر هةضتةزة لة "ة"وششةريىة ومةلىة شةريىة "ةلىكء زضىل

ضةزةجنةء بىو بة ىىضتىوزة. ة ىةشلزة بنبىوطىمآةن ضتةلريك بةزضةو ة ةوآ ة بو ىمخطةلك لة بنةمةية ر " للة شؤزبةة شعسة ة"ر ضىلزة

ة"ر شآةريى ىآةشلز ة لء هآةز ةوة. "ة"وشرت ة ةزيتر شةريى بو ة"طء ضةلىةمةة ذية"ر شة"ط ةبسآ. زة"طة شعسة "هةلىو" ة ضآىلزة دل شلأل ةب ء بسضتر لآ بة ضةزيزؤذ مو ة ةة مةزء شية س

Page 91: بيري خويندکار

19 4811زستانى 41بريى خويندكار، ذمارة

ضبةزة مةزء هةضآت يآ ة ر مسؤظةت ىةو ة ةة ر ضسوشتيبةزهةمر ىةو قو"ةغة ب . ةيبةمتة"د .ب ة ة"ر ذيةن ة لوينر بنةمةء يىيطت ة ةت ةضت بة

ةقآر ىآةو يةلو آةء بة "وشةويطتت بة بةزلنت بة شؤشلنت بة ضسوشآتر "آةوينت بآة ةزيآةء... . ر مةزءء هةزمة"ة ة لة شعسة "من شيندووء" ةبنسآ.يبةزة"طةز

ةمن. لىآةن شةريىءت ىة يبء هى"ةزمة"دل"ر زلضتةقنةت وير لنء "آةبصة وشآةزة "آةلىكر ضآةز ةنء ضةوة ة"ةن بةزةو ىةضوة زش ةزة بسيىة لة آو ر "آةشل"رت هآةذلزةت ة ة"ر ب بةش ة"طةة "ون

ةز"ة"ر زيشآةة مآروويةن هةيآة. "آةلىر وةزضآ ة لة ةنء يوة ومةلىطة مسؤظةية آة ةن ضتةم ىة ةبة هةز ىةمةيةت لة ةأل ضةز ةء زؤيشآمء لآة لىآر ضآةز ةء ذيآةنء طةيشآم لآة شمآة"ر

دل هآةب ت ىآة ةبةت ة ك مندللىكر بسضآر لآة جوة"آ ةية ر ضةز س "هة ة "ة ةوةية. بة ير و شيندوو ةمنتةوة." هةضت يكس "ر زيةلطتر لة ىة ةبةتء يةشطةش بىو"ةوة لة بسيةزة ةنت ذيآة"ر

شةريى لة ةأل لة ليك بىو"ر يةيىولةيةكء لة "ةوضىو"شر بة هوة هةزةضر هةضتكر مسؤية.لة ىةمة"آةم ل آستء ضآةزةز ةز ضر ةء ذيةت بةآلء يس بةزهةءء ىةمةجندلز "وة شينآدوو ز ضىلزة ىة

"ةوبسلو ذية"ر ىةو بىو."شة ةزة "

ضةزضةوة " ز مشرتك"ت جممىرية مقةالت

Page 92: بيري خويندکار

Bîrî Xwêndkar, Hejmar14 Zistana1388’an

Çend Xalên Lawaz Di

Tevgera Xwendekarî Ya Îranê De

Serbest Urmiye

100

Page 93: بيري خويندکار

Bîrî Xwêndkar, Hejmar14 Zistana1388’an

Di hemî cîhanê de tevgera xwendekarî hertim weke yek ji girîngtirîn û bi bandortirîn tevgera şoreşger û reformder tê hesibandin. Hertim bi berxwedana xwe li hember serberedayîn û pawanxwaziya nifşa xwedî desthilat, yek ji heger û fakterên guhertin û reformê bûye. Ji ber ku xwendekar nûgihiştî û nûxwazin, hertim dibin pêşengên radîkal yên her guhertinekê di civakê de. Her wiha bo cara yekemîn bizava xwendekarî bû ku li hember faşîzmê sekinî.

Tevgera xwendekarî di pêvajoya meşa xwe de him meha May a 1968’an a Zayînî, a Fransayê heye ku bi peywendî û alîkariya kedkar û tevgera Kedkarî li Ewropayê de karî guhertinek mezin çêbike û sîstema sermayedarî neçar bi pejirandina guhertin û nûvekirineke berçav bike . li vir de tevgera xwendekarî û ew serhildan bûne mînak û rêberê pareke zaf ji tevgerên çandî, hunerê û ... .

Him jî ezmûna xwendekaran ya Amerîkaya Latîn, hej di derbasbûya vê tevgerê de tê dîtin ku yan piropagende û alîgirî ji berfirehbûna xebata çekdarî dikirin , yan jî rasterast tevlî xebata han bibûn. Ev ezmûn ku di deh salên 1970 heta 1980’an de di civaka me de, bi awayekê xwendekarên welatê me jî digire. Ji aliyeke din ve berxwedana xwendekarên Çînê a meydana" Tiyan An Men"ê li hember tangên hikûmetekê de ku bi fêl û derev xwe alîgirê rizgariya texa hejar a civakê dida nasandin. Hemû di dîroka tevgera xwendekarî a cîhanê de hatine tomarkirinê. Lê di vir de pirsiyar eva ye ka ev tevgere di welatê me de çi bi xwe ve dîtiye û çi pirsgirêk hene? Bersiveke kurt dikare di van çend xalên jêrîn de were dayîn:

1_ Serkuta xwendekaran ya deh salên 1360’an a Rojî,

nemaze Şoreşa Çandî û îdam û kuştinên salên 1360 û 1367’an ên Rojî, ji bilî wê jî hejiyanek ku li ber helweşiyana

99

Page 94: بيري خويندکار

Bîrî Xwêndkar, Hejmar14 Zistana1388’an

Yekitiya Sovîyetê cîhan girt, hizr û raya Çep di nava xwendekaran de helawîst ku di encam de xwendekar zêdetir weke nîve lîberalan dixuyan ku heta qasekê tevlî ronakbîriya olî bibûn. Di vir de nebûn û lawazbûna diyalogeke Çep a ber aqil ku hevdem qala wekhevî , azadiyî û mafên neteweyî jî bike, gelek caran nemumkin û bi laqirdî dihate baskirin.

2_ Lawaz bûn yan jî nebûna têkiliyan tevî hemû tex û qatên civakê ku hertim weke xalekî lawaz di nava hemû hêz û aliyên siyasî yên civaka me de jî hatiye berbas.

3_ Grîngî nedan û xwe rênexistin tevî guhertin û pêşveçûnan di cîanê de. Bo nimûne dema ku di seranserî cîhane de li dijî şerê Amerîkayê li Îraq û Efxanistanê, yan bi gelek hêcetan li dijî bi cîhanîbûnê meşên nerazîbûnê birêketin, di zanîngehên me de tu pêngavek nehat dîtin.

4_ Rêgirtina yasaya nerast a desthilatdar ji çêbûn û derfet wergirtina rêxistinên siyasî û sivîl di welat de. Her çend ku xwendekaran dikarî bi awayekî ne fermî jî çalaktir bin.

Ji bilî hegerên han û di bin bandora pevajoya derevîn a bi nav reformxwaziyê de, tevgera xwendekarî taybetmendî û tîtalên xwe yên rastîn ji dest dan û pitir tevlî lîstikekî siyasî bûn ku tu peywandî bi vê tevgerê re tunebûn. Lewre bûn emrazê destê aliyî û partiyan û carna jî alevekî zextgirina wan li hev.

Serbarê vê derbazbûyê, niha jî meşa kesk(Sebz) ku birêveberên wê yên niha, wê bi doma bizava reformxwaziya Serok Komarê kêrnehatiyê 8 salan devrana bi nav ferormê anko Mihemed Xatemî dizanin, bi hemû awayekî di hewlê de ye ku ji bo gihîştin bi desthilatê li ser navê reformê ji hêz û bandora tevgera xwendekarî û zanîngehan mifahê wergire û car din bike alevê dest. Eva di halekê de ye ku heta niha û piştî sernekevtina rêberên vê bizavê anku Mehdî Kerûbê û

98

Page 95: بيري خويندکار

Bîrî Xwêndkar, Hejmar14 Zistana1388’an

Mîr Husên Mûsewî, di hilbijartina gerra dehemîn a Serok Komariyê de, bi caran baweriya xwe bi esla Welayeta Feqîh û Komara Îslamî ku du astengên sereke ne li ser rêya meşa azadîxwaziya gelên Îranê, dane xuyakirin. Ev çende jî vê rastiyê nîşan dide ku di hizra Mûsewiyê 8 salan Serok Wezîrê rejîmê de û di baweriya mela Mehdî Kerûbî de ku temenekî dirêj di Meclîsê de û serok û cîgirê serokê Meclîsa Şêwra Îslamî ya rejîmê bûye û weke xwe dibêje hin hitbar û garantî li cem Îmam Xomeynî hebûne, tu bawerî bi reformê nahê dîtin û divêt ku bizava xwendekarî hevdem tevî haydarkirina gel, xwe di tevlîbûneke ne agahane bi vê bizavê re biparêze.

97