ชุดความรู้กินได้ |...

เกลอสมทร...ทสมทรสาคร Salt at Samut Sakhon

ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร 69/18-19 อาคารชดมว บลดง ชน 18-19 ถ.วภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400

ผจดท า นางสาวสภาพรรณ มวงพรหม หนวยงาน อทยานการเรยนรสมทรสาคร สงกด อบจ.สมทรสาคร

เกลอสมทร...ทสมทรสาคร



นางสาวสภาพรรณ มวงพรหม หนวยงาน อทยานการเรยนรสมทรสาคร สงกด อบจ.สมทรสาคร

เกลอสมทร...ทสมทรสาคร

ผจดท า

ชดประมวลความร “เกลอสมทร...ทสมทรสาคร”

Salt at Samut Sakhon

บทน า

หลกการและเหตผล “เกลอ” เปนปจจยหนงทมบทบาทสาคญตอชวตมนษยอยางไมเสอมคลาย ตงแตอดตจนถง

ปจจบนมนษยจาเปนตองใชเกลอทงดานการบรโภคและอปโภค ไมวาจะเปนดานการปรงอาหาร การถนอมอาหาร หรอจะใชเปนยารกษาโรคกได จงอาจกลาวไดวาชวตมนษยขาดเกลอไมได ในอดตนน “การผลตเกลอ” มความสาคญทางดานสงคมและเศรษฐกจ สาหรบรฐโบราณ เกลอเปนทรพยากรของรฐทจะสรางอานาจ หรอพลงตอรองใหแกรฐนน ๆ จากบนทกทางประวตศาสตรหลายพนพบวา หลายครง ไดเกดการตอสแยงชงแหลงผลตเกลอกนระหวางมนษย ดงเชนในสมยทองกฤษเขายดครองอนเดยกได ยดสมปทานการทานาเกลอเปนของตนเองแตเพยงฝายเดยวสงผลใหประชาชนชายอนเดยภายใตการนาของมหาตมะคานท ไดลกขนตอส เพอเรยกรองสทธประโยชนของตนกลบคน

พนททมการทานาเกลอจานวนมากทสดของประเทศไทย ไดแก พนทในจงหวดสมทรสาครรองลงมาคอจงหวดเพชรบร และจงหวดสมทรสงคราม โดยจากขอมลการขนทะเบยนเกษตรกรผ ทานาเกลอสมทร ณ วนท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๔ พบวาจงหวดสมทรสาครมเกษตรกรททานาเกลอ ๒๔๒ ครวเรอน พนท ๑๒,๕๗๒ ไร จงหวดเพชรบร มเกษตรกรททานาเกลอ ๑๓๗ ครวเรอน พนท ๙,๘๘๐ ไร และจงหวดสมทรสงคราม มเกษตรกรททานาเกลอ ๑๑๑ ครวเรอน พนท ๔,๕๓๕ ไร แตในปจจบนพบวาพนททมการทานาเกลอมากทสดคอ จงหวดเพชรบร รองลงมาคอจงหวดสมทรสาคร และจงหวดสมทรสงคราม ตามลาดบ ผ รชวาเกลอจะทาหนาทบงบอกถงสภาพของดนไดดวย กลาวคอหากพนทใด มนาเกลอแสดงวาดนในพนทแถบนนตองมลกษณะเปนดนเหนยวและอยใกลทะเล

ปจจบนเกษตรกรททานาเกลอมจานวนลดลงอยางมาก เนองจากการทานาเกลอตองอาศยปจจยดานสภาพภมอากาศ ซงเปนปจจยทควบคมไมได อกทงการทานาเกลอสามารถทาไดปละ ๑ ครง เทานน ซงผลผลตจะออกสตลาดพรอมกนจานวนมาในชวงฤดแลง ราคามกจะปรบลดลง รวมถงความนยมของผบรโภคทหนไปใชเกลอสนเธาวแทนเกลอทะเลมากขน วถชวตทเปลยนแปลงอยางมากทาใหเกษตรกรททานาเกลอหนไปทานาก งหรออาชพอนแทน องคความรทเกยวกบการทานาเกลอเรมจะ เลอนหายไปจากประเทศไทย และจงหวดสมทรสาคร



วตถประสงคของการจดท าชดประมวลความร ๑. เพออนรกษ และสบทอดองคความรเกยวกบการทานาเกลอ และวถชวตเกษตรกรททานาเกลอ

๒. เพอเผยแพรองคความร และภมปญญาทองถนเกยวกบการทานาเกลอ

๓. เพอสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพนาเกลอ

๔. เพอรวบรวมขอมลสารสนเทศทองถนเกยวกบวถชวตนาเกลอ

กลมเปาหมาย ๑. เดก เยาวชน และประชาชนทสนใจในการประกอบอาชพการทานาเกลอ

๒. เกษตรกรทประกอบอาชพนาเกลอ

ขนตอนการจดท าชดประมวลความร



ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๑. เดก เยาวชน และประชาชนทสนใจไดรบองคความรเกยวกบการประกอบอาชพนาเกลอ , วถชวตเกษตรกรททานาเกลอ, ภมปญญาทองถนเกยวกบการทานาเกลอ และผลตภณฑทไดจากการประกอบอาชพนาเกลอ

๒. เกษตรกรทประกอบอาชพนาเกลอ สามารถนาความรหรอเทคนคตางๆ นาไปพฒนาการประกอบอาชพการทานาเกลอของตนเอง ใหมความกนดอยดมากยงขน

๓. เกษตรกรทประกอบอาชพนาเกลอ เยาวชน และประชาชนทสนใจในอาชพนาเกลอ ไดนาองคความรเพอนาไปพฒนาผลตภณฑหรอบรการทไดจากการประกอบอาชพนาเกลอใหกาวสระดบสากล เชน ธรกจบรการเกลอสปา และธรกจบรการถาเกลอเพอสขภาพ เปนตน

Mind Map

Infographic

เกลอสมทร... ทสมทรสาคร

กระบวนการปนน าเปนเกลอสมทร

เครองมอ / อปกรณ

ลกกลง อรน พลวซอย คะทาชก คะทาลอม คะทาโกย

ตนทนการผลตเกลอสมทร วตถดบทส าคญ (น าทะเล)

เนอหาชดประมวลความร ๑. กระบวนการผลต

- ความร / ทกษะส าหรบด าเนนการ ประวตศาสตรโลกผานเกลอ Salt : A World History การเสาะหาเกลอเปนงานททาทายวศวกรมานานหลายพนป เปนแรงผลกดนในการคดคน

เครองจกรมหศจรรยทสด รวมทงเครองจกรทคลองแคลวทสด งานสาธารณะทยงใหญทสดจานวนหนงเกดจากความจาเปนในการขนยายเกลอ เกลออยในแถวหนาทสดของการพฒนาทงวชาเคมและธรณวทยา เกดเสนทางการคาทยงคงเปนเสนทางสญจรหลก มการสรางพนธมตร ไดปกปองจกรวรรด และไดกระตนการปฏวต ทงหมดนเพอบางสงทมอยเตมมหาสมทร ผดขนจากบอนาพ กอตวเปนแผนทพนทะเลสาบ เปนสายแรเขมขนกนบรเวณกวางในชนหนแรตดกบผวดน

แทบจะไมมสถานทใดบนโลกทปราศจากเกลอ แตเรองนไมเปนทกระจางชดเจนจนกระทงธรณวทยาสมยใหมไดเผยใหร ดงนนประวตศาสตรทงหมดกอนศตวรรษทยสบ จงเปนเรองราวของการคนหาเกลอทเตมไปดวยอนตราย การคาเกลอ และการตอสแยงชงเกลอ เปนเวลาหลายพนปแลวทเกลอเปนตวแทนของความมงคง พอคาเกลอในแครบเบยนจะเกบเกลอไวในหองใตดน ชาวจน ชาวโรมน ชาวฝรงเศส ชาวเวนซ ตระกลฮพเบรก และรฐบาลอนๆ อกมากมายไดเกบภาษเกลอเพอหาเงนในการทาสงคราม มการจายเกลอเปนคาจางใหแกทหาร และบางครงกใหแกคนงานดวย

เกลอมคาเสมอนเงนตราตลอดมา ในตาราเ กยวกบทนนยมเ รองความมงคงของชาต (The Wealth of Nations) ของ อดม สมธ ซงเขยนขนใน ค.ศ.1776 เขาไดชวาแทบทกอยางทมคาสามารถนามาใชเปนเงนได เขายกตวอยางเชน ยาสบ นาตาล ปลาคอดแหง และววควาย ทงยงบอกวา "วากนวาเกลอเปนเครองมอสามญของการคาและการแลกเปลยนในอะบส ซเนย" แตเขาเสนอความเหนวาเงนตราทดทสดทาจากโลหะ เนองจากมลกษณะทางกายภาพทคงทนถาวร แมวาคาของโลหะไมถาวรเชนเดยวกบสนคาอน ทกวนนภาพเมอหลายพนปของความปรารถนา การตอสแยงชง การกกตน การเกบภาษ และการแสวงหาเกลอดเหมอนจะเปนภาพทงดงาม แตคอนขางโงเขลา ผ นาขององกฤษในศตวรรษทสบเจดซงกลาวอยางรอนรนเกยวกบอนตรายของชาตทตองพงพาเกลอทะเลของฝรงเศส ดนาขนมากกวาผ นาในปจจบนทหวงใยเรองการพงพานามนตางประเทศ ทกยคทกสมยผคนจะมนใจวาสงทพวกเขารสกวามคาเทานนจงจะมคาอยางแทจรง การแสวงหาความรกและการเสาะหาความรารวยมกจะเปนเรองราวทสนกทสดเสมอ ขณะทเรองราวแหงความรกเปนเรองน รนดร แตเรองราวการเสาะหาความรารวยเมอเวลาผานไปสกระยะกดเหมอนวาจะเปนภาพลวงตาทดาเนนไปอยางไรแกนสารเสมอ

“เกลอสมทร...ทสมทรสาคร”

ประมวลเนอหา

เนอหาชดประมวลความร (ตอ)

สงครามเกลอในอเมรกา

เมอศกษาแผนทของถนนแทบทกแหงในอเมรกาเหนอ จะสงเกตเหนการออกแบบทไมเปนไปตามหลกเรขาคณต แลดแปลกตาของถนนสายรองซงเปนถนนในทองถน ผดแผนทคงคาดเดาไววาเมองเหลานตงขนและเชอมโยงถงกนอยางไมมระเบยบ ไมมการวางแผนหรอออกแบบ ทงนเพราะถนนเหลาน เกดจากการขยายทางเทาหรอเสนทางเดน ซงเดมเปนเสนทางเดนของสตวทคนหาเกลอ สตวหาเกลอไดดวยการหาบอนาพนาเกลอ นากรอย เกลอสนเธาว หรอแหลงเกลอตามธรรมชาตทพอใหเลยกนได

โปงเกลอทคนพบทวทงทวปมกจะเปนบรเวณทราบรกรางขนาดหลายเอเคอร เนอดนสนาตาลอมขาวหรอสเทาอมขาวมโพรงลกจนเกอบเปนหลบถา เนองจากถกเลยกนเปนประจา โปงเกลอมกอยปลายสดของถนน เพราะเปนแหลงทมเกลอ เปนจดทเหมาะสาหรบการตงถนฐาน มการสรางหมบานตามโปงเกลอ โปงเกลอใกลทะเลสาบ อรเปนทางกวางทเกดจากควายปา เมองทสรางขนทนนจงมชอวาบฟฟาโล อยในรฐนวยอรก

ตอนทชาวยโรปมาถงไดพบการทาเกลอปรมาณมากตามหมบานในอเมรกาเหนอ เมอ ค .ศ.1541 เฮอรนนโด เดอ โซโต นกสารวจชาวสเปนไดเดนทางขนไปตามลานามสซสซปป และพบเหน "การทาเกลอตามแมนา พอนาลดกจะเหลอเกลออยบนทราย เนองจากไมสามารถเกบเกลอโดยไมมทรายมาดวย จงตองนาไปใสในตะกราททาขนเฉพาะ มปากกวางและกนแคบ แลวแขวนตะกราไวบนเสาอกไก จากนนจงเทนาลงไป โดยมภาชนะรองรบขางลาง แลวนาไปตมใหระเหยเหลอแตเกลออยทกนภาชนะ"

ชนเผาลาสตวทไมไดปลกพชจะไมทาเกลอ ยกเวนชาวเอสกโมทชองแคบแบรง พวกเขาลากวางเรนเดยร แกะภเขา หม แมวนา วอลรส และสตวอนๆ แลวนามาตมในนาทะเลเพอใหมรสเคม กอนทชาวยโรปจะมาถง หลายชนเผาอยางเพนอบสกอต เมโนมน และชพเพวาไมเคยใชเกลอ มชชนนารนกายเยซอตในดนแดนของอนเดยนแดงเผาฮรอนบนเรองทไมมเกลอ แมวามชชนนารทานหนงจะไดใหความเหนวา คนเผาฮรอนมสายตาดกวาชาวฝรงเศส และเหนวาทเปนเชนนเพราะพวกเขาละเวนจากไวน เกลอ และ "สงอนททาใหความรนรมยของดวงตาเหอดแหงไป และทาลายความมสสนของดวงตา"

กลาวกนวาชาวอนเดยนเผาพเกตซาวนดซงกนปลาแซลมอนเปนอาหารหลก กไมกนเกลอ ชาวเผาโมฮแกนในคอนเนกตคตกนก งลอบสเตอร หอยกาบ ปลาแชด ปลาแลมเพรย รวมทงขาวโพดเปนอาหารหลก แตทวา ตามทคอตตน เมเธอร กลาวอาง "พวกเขาไมมเกลอแมแตเมดเดยวในโลก จนกระทงพวกเรานาไปมอบให"



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) แตชาวเผาเดลาแวรเตมเกลอลงในอาหารททาจากขาวโพด ชาวเผาโฮพตมถวและปลาหมกดวย

เกลอ และกนกระตายแจกแรบบตดวยการตนกบพรกและหวหอมปาในนาทเตมเกลอ ชาวเผาซนกนกอนแปงตมในซอสนาเกลอ และทาคเชเว (kushewe) ซงเปนขนมปงเคมทาจากมะนาวและซเอตเคม เวลาเดนทางชาวเผาซนมกจะพกกระปกเกลอและพรกแดงไปดวย สวนประกอบของสองสงนยงคงเปนเครองปรงรสชนเยยมในแถบตะวนตกเฉยงใต

ประวตศาสตรของทวปอเมรกาเปนประวตศาสตรแหงสงครามเพอแยงชงเกลออยางไมหยดหยอน ใครกตามทครอบครองเกลอจะเปนผ มอานาจ เรองนเปนความจรงทงกอนทชาวยโรปจะมาถง และยงคง

ดาเนนตอไปจนกระทงหลงสงครามกลางเมองในอเมรกา

“เกลอ” นยามแหงความเคม นยามความเคมของ “เกลอ” สาหรบนกเคมแลว เกลอ อาจ หมายถงสารประกอบไอออนก

ทเกดจากโซเดยมซงเปนไอออนบวกมา สรางพนธะทางเคมรวมกบคลอไรดทเปนไอออนลบ แตสาหรบในวถชวต ของมนษยแลว เกลอ คอผลกสขาวทมมากดวยคณคา ทงการเปน เครองปรงรส วตถดบในการถนอมอาหาร และมสรรพคณทางยา ยงสมย โบราณแลวนน “เกลอ” ถอเปนหนงในธาตวตถทมคาเปรยบไดดง “ทอง” เลยทเดยว



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) สอง “ผลกเกลอ”

อนภาคเกลอ ทเรารจกกนด คอ เกลอแกง หรอ โซเดยมคลอไรด (Sodium chloride สตร เคม: NaCl) เปนของแขง ใส ไมมส มผลกเปนรปสเหลยมลกบาศก เกดจากโซเดยมไอออนและคลอ ไรดไอออนทมการยดเหนยวกนดวยพนธะทางเคมทเรยกวา พนธะไอออนก (พนธะทเกดขนจากแรง ดงดดทางไฟฟาสถตระหวางไอออนบวกและไอออนลบ เนองจากมการถายโอนอเลกตรอน)

โครงสรางของโซเดยมคลอไรด ประกอบดวยโซเดยมไอออนและคลอไรดไอออนทเรยงเปน แถวสลบกนมลกษณะคลายตาขาย ซงแตละไอออนจะมไอออนชนดตรงขามลอมรอบอย ๖ ไอออน โดยโครงสรางเชนนนบเปนโครงสรางพนฐานทพบไดในแรอนๆ หลายชนด

สาหรบคณสมบตทวไปของโซเดยมคลอไรด หรอเกลอแกง คอ มนาหนกโมเลกลเทากบ ๕๘๓๔ มความถวงจาเพาะ ๒.๑๖๕ มจดหลอมเหลวท ๘๐๐.๘ องศาเซลเซยส มจดเดอดท ๑,๔๖๕ องศา เซลเซยส และนาเกลอจะสามารถเปลยนเปนนาแขงไดทอณหภม -๒๑.๑๒ องศาเซลเซยส



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) แหลงท านาเกลอในประเทศไทย และประเภทของเกลอ การทานาเกลอ ถอเปนอาชพทตองอาศยภมปญญา ประสบการณ และการสงเกต รวมกบ

การพงพาอาศยธรรมชาต โดยพนททเหมาะกบการทานาเกลอนน นอกจากเปนพนทตดรมชายฝง ทะเลแลว ลกษณะภมประเทศยงตองเปนทราบลม และทสาคญคอดนตองเปนดนเหนยว อมนาไดด ซงปจจยเหลานเปนเหตผลวาเพราะเหตใดทประเทศไทยมชายฝงทะเลยาวถง ๒,๖๐๐ กโลเมตร แต กลบมไมกจงหวดเทานนททาเกลอสมทรได

แมผลกเกลอสขาวทเราเหนจะมลกษณะทเหมอนกน แตเสนทางความเปนมาของเกลอ และ กระบวนการผลตกไมไดเหมอนกนเสยทเดยวนก โดยแหลงกาเนดเกลอในประเทศไทยม ๒ แหลง ใหญๆ คอ เกลอสมทร และ เกลอสนเธาว

เกลอสมทร หรอ เกลอทะเล เปนเกลอทผลตไดจากนาทะเล ดวยการสบนาทะเลเขามาขงไว ในนาพก อาศยลมและความรอนจากแสงแดดของดวงอาทตยชวยระเหยนา เพอใหนาเกลอมความ เขมขนมากขนจนถงระดบหนง เกลอจะตกผลกออกมา จงหวดทมการผลตเกลอสมทร ไดแก สมทรสงคราม สมทรปราการ สมทรสาคร ชลบร และเพชรบร เปนตน โดยผผลตเกลอสมทร เรยกวา ชาวนาเกลอ

เกลอสนเธาว เปนเกลอทผลตจากดนและชนหน ซงมแหลงทมา ๓ แหลงดวยกน คอ ๑) คราบเกลอบนผวดน เมอนาดนมาละลายนากจะไดนาเกลอ ๒) บอน าเกลอ หรอ แหลงน าบาดาล เกดจากนาผวดนไหลผานชนแรเกลอหนและละลายเกลอออกมารวมกนเปนบอนา สวนการนานาเกลอขนมาใช จะทาไดดวยการสบนาขนมา และ ๓) ชนเกลอหนใตดน วธการไดเกลอมา คอเจาะชน หนใหเปนโพรงเพออดนาลงไปละลายแรเกลอหน จากนนกสบนาเกลอขนมาใช

สาหรบวธการผลตเกลอทาไดสองวธ คอ การนานาเกลอมาตากแดด หรอ การตมในกระทะ เหลกขนาดใหญใหนาระเหย กระทงเ มอถงจดอมตว ของเกลอ อนภาคเกลอจะตกผลกออกมา โดย จงหวดทเปนแหลงผลตเกลอสนเธาว พบไดแถบภาคอสาน เชน จงหวดชยภม มหาสารคาม ยโสธร อบลราชธาน และอดรธาน รวมถงภาคเหนอ เชน บอเกลอ จงหวดนาน เปนตน



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) แหลงท านาเกลอในประเทศไทย และประเภทของเกลอ (ตอ) นอกจากแหลงกาเนดเกลอในประเทศไทยทม ๒ แหลง ใหญๆ คอ เกลอสมทร และ

เกลอสนเธาว แลวนนยงมแหลงกาเนดเกลออก ๒ ประเภท คอ เกลอหนและนาเกลอพลาสตก

เกลอหน เกลอหนเปนเกลอทไดจากแรเกลอหน (Rock salt, Halite) โดยเจาะพนดนไปยงโพรงเกลอ เพอสงนาไปละลายแรเกลอหน จากนนสบนาเกลอขนมาทาใหบรสทธ กอนสงตอไปยงกระบวนการเคยวเกลอและทาใหแหวดวยเครองหมนเหวยง เตมสารปองกนการจบตวของเมดเกลอและใสสารไอโอดน เพอนาไปบรโภคและใชในภาคอตสาหกรรมการผลตเกลอแกงจากเกลอหนเปนการผลตในระดบอตสาหกรรมทใชเงนในการลงทนสง แตสามารถผลตเกลอไดเปนจานวนมาก พนทผลตเกลอชนดน ตองมทรพยากรแรเกลอหนฝงอยใตดนเปนจานวนมาก โดยจงหวดทมการทาเหมองแรเกลอหน ไดแก นครราชสมา มหาสารคาม อดรธาน สกลนครและหนองคาย

นาเกลอพลาสตก การทานาเกลอพลาสตกซงเปนแนวความคดของชาวเกาหล เนองจากสภาพภมประเทศของเกาหลทานาเกลอไดนอย จงขอมาเชาทเกษตรกรในตาบลพน ทายนรสงหทานาเกลอพลาสตก ซงเปนผลผลตทไดนายทนชาวเกาหลจะเปนผจดการนาสงตลาดตอไป

ลกษณะของนาเกลอพลาสตก พนทในนาเกลอปดวยพลาสตกสดา โดยปทบขนไปบนคนนาดวยเปนการปองกนดนพงทลายลงไปในนาเกลอการปพลาสตกจะตองปใหเรยบและแนนตงเพอไมใหอากาศเขาไปใตพลาสตกบนคนนาจะปดวยผา แลวทบพลาสตกอกชนหนงเพอกนลน การปพลาสตกชวยทาใหความรอนเพมขน ดงนนการตกผลกจงเรวขน ลกษณะของเมดเกลอมความเลก

ขนตอนการท านาเกลอพลาสตก ใชลกกลง กลงดนใหเรยบแนนและแขงทงไวประมาณ ๑ อาทตย ขดรองเพอฟงพลาสตก ทากาวเพอตดแผนพลาสตกและจะตองตดไปทางเดยวกน สบนาจากทะเลเขานา จากนนรอใหเกลอตกผลกประมาณ ๕ วน หลงจากทเกลอตกผลกจะใชไมดนเกลอใหเปนแถวและลอมเกลอ ลกษณะเหมอนเจดยโดยใชชอนเกลอลกษณะเหมอนพลว

การเกบเกลอ การเกบเกลอของนาพลาสตกไมจาเปนตองเปดนาออกขณะรอเกลอ เพราะการปพลาสตกจะไมมดนจงไมตองลางเกลอเหมอนนาดน สามารถทจะรอเกลอทตกผลกตอไดเลย เมอทาใหเกลอเปนลอมเกลอคลายเจดยแลวจะใชชอนเกลอตกใสรถเขนถายเขาย งเกบเกลอ รถเขนและชอนตกเกลอจะเปนพลาสตกอยางดและหนา ดามจะทาดวยไมปองกนสนม



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) สมทรสาคร ตนก าเนดแหงการท านาเกลอ จงหวดสมทรสาครมลกษณะภมประเทศเปนทราบลมชายฝงทะเล สงจากระดบนาทะเลประมาณ

๑.๐๐ - ๒.๐๐ เมตร มแมนาทาจนไหลผานตอนกลางจงหวด ไหลคดเคยวตามแนวเหนอใตลงสอาวไทยทอาเภอเมองสมทรสาคร ระยะทางยาวประมาณ ๗๐ กโลเมตร พนทตอนบนในเขตอาเภอบานแพวและอาเภอกระทมแบนมความอดมสมบรณของดนและมโครงขายแมนาลาคลองเชอมโยงถงกนกระจายอยทวพนทกวา ๑๗๐ สาย จงเหมาะทจะทาการเพาะปลกพชนานาชนด และบางสวนเปนยานธรกจ อตสาหกรรมและทอยอาศย พนทตอนลางของจงหวดในเขตอาเภอเมองสมทรสาครอยตดชายฝงทะเลยาว ๔๑.๘ กโลเมตร จงเหมาะทจะประกอบอาชพประมงทะเล เพาะเลยงสตวนาชายฝงและทานาเกลอ

แหลงผลตเกลอทะเลทสาคญของประเทศไทยตงแตสมยโบราณ ไดแก จงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม และเพชรบร การทานาเกลอทะเลหรอเกลอสมทรใชพนทประมาณ ๓๐ – ๔๐ ไรขนไป โดยอาศยแสงแดดชวยเพมความเคมใหกบนาทะเลจนตกผลกเปนเมดเกลอ การทานาเกลอจงเปน ภมปญญาททตองพงพาสายลม แสงแดด และคนเดนนา

ชาวต าบลบางโทรด จงหวดสมทรสาคร คอคนท านาเกลอกลมแรกทคนพบ โดยบงเอญวาดนเลนทเคมจด มเนอดนเหนยวจนกระทงนาไมสามารถซมผานได คอคณสมบตเดนทเออตอการทานาเกลอ หลงจากนนจงเรมทาเปนอาชพและขยายวงกวางไปแถบ บางหญาแพรก นาโคก บานบอ บางกระเจา ฯลฯ ซงลวนเปนตาบลทมเขตพนทตดกบชายทะเลสมทรสาคร นยวาครงหนงเคยเปนอาชพสงวนไวสาหรบชาวสมทรสาครเทานน การทานาเกลอททากนอยตามทตางๆ ในปจจบนอยางในจงหวด สมทรสาคราม เพชรบร จนทบร ชลบร และปตตาน กลวนไดแบบอยางมาจากบางโทรด



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ฤดกาลท านาเกลอ โดยฤดกาลทานาเกลอจะเรมประมาณเดอนตลาคม ขนตอนแรกคอการเตรยมพนทแปลงนา

ดวยการปรบสภาพหนาดนใหเรยบ เสรมคนนาใหแขงแรง ขดรองชองนาไหลเขาออก ระหวางแปลงนาทตนเขนใหนาไหลไดสะดวก

สาหรบพนทการทานาเกลอทงหมดตองมเนอทไมนอยกวา ๒๕ ไร เนองจากตองใชพนทใน การตากนาจานวนมาก ซงในนาเกลอจะมการทาแปลงนาเกลอยอยๆ ทเชอมโยงกน นาแตละแปลง จะเรยกวา อนนา หรอกระทงนา โดยกระทงนาทสาคญๆ ไดแก นาขงหรอวงน า นาตาก นาเชอ และนาปลง

เมอยางเขาสเดอนพฤศจกายน ซงเปนชวงทฝนเรมทงชวงหรอเรมหมดฝนแลว ชาวนาเกลอ จะเรมผนนาจากนาขง ซงเปนแปลงทใชเกบกกนาทะเลจากคลองสงนาเขามาเกบไวใชตลอดการทานา เกลอเพอเขาสนาตาก เพอตากนาใหมระดบความเคมสงขนเรอยๆ และปลอยสงสกปรกตกตะกอน ออกจากนา หลงจากนนจะดนนาเขาสนาเชอ เปนแปลงนาทสาหรบพกนาใหแสงแดดแผดเผานาให คอยๆ ระเหย เปนการงวดนาทะเลใหมระดบความเคมมากขนเรอยๆ กระทงใกลกบจดอมตว คอ ๒๒ - ๒๕ ดกร ซงเปนระดบความเคมเกลอพรอมจะตกผลก ชาวนาเกลอเรยกวาเปนการเพาะเชอเกลอ ซง เมอนาทะเลมความเคมทเหมาะสมตอการตกผลกแลว ชาวนาเกลอกจะระบายนาสนาปลง เปนแปลง ทนาเคมเขมขนจนตกผลกเปนเมดเกลอ ชาวนาเกลอจะปลอยใหเกลอตกผลกอยในนาปลงประมาณ ๙ - ๑๐ วน จงจะรอเกลอ ชกแถวกองเกลอ แลวตกเกลอขนบ งกหาบเขาเกบในย งเกลอ เพอผงใหแหง และเตรยมขายตอไป โดยเกลอแกงทไดจะมผลผลตประมาณ ๔ - ๙ ตนตอไร หรอ ๒.๕ - ๖ กโลกรมตอ พนทนา ๑ ตารางเมตร



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ประเพณอนเกยวเนองกบการท านาเกลอ ขวญขาวเทาหวเรอ ขวญเกลอเทาหวแพ (พธแรกนา)

ทกปหลงเทศกาลออกพรรษา ปฏบตการแรกกอนลงมอทานา ชาวนาเกลอแถบจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม และเพชรบร จะตองมการทาพธแรกนาเกลอเหมอนนาขาว จงมคากลาววา “ขวญขาวเทาหวเรอขวญเกลอเทาหวแพ” พธแรกนาหรอทาขวญนา เปนพธทแสดงออกถงความเคารพ ความกตญรคณธรรมชาต การเซนไหวเจาทเจาทางใชสารบคาวหวาน ตมแดง ตมขาว หวหม ผลไม และดอกไมธปเทยน เพอขอความเปนสรมงคลจงเกดแกชาวนาเกลอ หลงจากนนจงเรมลงมอละเลงนา



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ประเพณอนเกยวเนองกบการท านาเกลอ (ตอ) พธท าขวญเกลอ

ชาวนาเกลอเชอวา เปนการตอบแทนพระแมธรณ เทวดา เจาทเจาทางทงหลาย เพอเปนขวญและกาลงใจใหการทานาเกลอในปตอไปไดผลผลตด โดยชาวนาเกลอจะประกอบพธทาขวญเกลอ ๒ ชวง

ชวงแรก คอ ทาขวญเกลอกอนการรอเกลอ อยในชวงทนาเคมตกผลกเปนเมดเกลอแลว ซงจะใชเวลาประมาณ ๑๕ – ๒๐ วน หลงจากปลอยนาเคมเขาหมกในนาเกลอ

ชวงทสอง คอ การทาพธขวญนาเกลอหลงการรอเกลอ เมอชาวนาเกลอหาบเกลอเกบเกลอเขายงแลว ทงนชาวนาเกลอจะเลอกทาพธในชวงไหนกได ตามความเชอและความสะดวกของแตละบคคล

พธเปดยงเกลอ

หลงจากเกบเกลอเขาย งแลวประมาณ ๖ – ๑๐ เดอน หรอ ๑ ป เพอใหเกลอแหงสนทมคณภาพดพรอมทจะขายได ชาวนาเกลอจะทาพธเปดยงเกลอ โดยนาเครองบชามาวางบนเสอหรอโตะพธบรเวณหนายงเกลอ กลาวถวายอาหารและเครองบรวารแกเทวดา เจาทเจาทางทชวยปกปกษรกษาเกลอไมใหเสยหายและขอใหขายไดราคาด

พธเปดเหยยบรอยแตก

รอยแตกเปนปญหาสาคญทพบในการทานาเกลอ นาแตก จะม ๒ แบบ คอ แตกแบบนาแหง อกแบบแตกแบบนาใตดนพงขนมาจะเหมนมาก นาทแตกสามารถเอานวแหยได สาเหตเกดจากเอาเกลอขนบอยไป ดนชามาก หรอเกดจากนาใตดนสกปรก เพราะอยใกลกบพนททปลอยนาเสยออกมาทางนา ทาใหนาแตก สมยกอนถานาแตกตองไปนมนตพระมาเหยยบรอยแตกและทาบญย ง พรอมกบขอขมา สงศกดสทธ ปจจบนมผ รพธเหยยบรอยแตกเหลออยนอยมาก วธคอตองกลนใจเขยนอกขระขอมแลวกลนใจวาคาถาพรอมยาเทาเหยยบถอยหลง พอจะหายใจใหเอานวหวแมเทาจกแมธรณไว กลนใจวาคาถาพรอมเหยยบถอยหลงใหมจนเสรจ



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) เคม จาก “นาเกลอ” วถการทานาเกลอ นบเปนภมปญญาของบรรพบรษทมการสงสมความรและถายทอดกนมา

ยาวนาน ซงในองคความรเหลานนกมความรทางวทยาศาสตร โดยเฉพาะอยางยงศาสตรดานเคม อยไมนอย

การผลตเมดเกลอแกง หรอ โซเดยมคลอไรด จากนาทะเลนน อาศยหลกการทเรยกวา “การตกผลก” (Crystallization) เปนกระบวนการทางเคมทใชในการทาสารใหบรสทธ ดวยการแยกของแขงออกจากของเหลว โดย อาศยความสามารถในการละลายนาหรอจดอมตวของ สารประกอบ ทเมออณหภมลดลง ความสามารถในการ ละลายกลดลง สารประกอบเหลานนจะแยกตวออกจากสารละลายเปนของแขงทมรปทรงเรขาคณต เรยกวา ผลก (crystal) ทงนสารทตองการแยกและไมตองการแยกจะตองละลายไดในตวทาละลาย ชนดเดยวกน แตตองมความสามารถในการละลายตางกน



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ในการทานาเกลอนน นาทะเลประกอบดวยอนภาคไอออนตางๆ ซงมทงไอออนบวก เชน โซเดยม

(Na+) โปแทสเซยม (K+) แคลเซยม (Ca2+) แมกนเซยม (Mg2+) และไอออนลบ เชน คลอไรด (Cl-) ซลเฟต(SO4

2-) เปนตน เมอนาทะเลถกแสงแดดแผดเผาจนนาระเหยกลายเปนไอ นาทะเลกจะมความเขมขนเพมมากขน ไอออนของธาตตางๆ ทละลายไดนอยลงจนไมสามารถละลายได กจะจบตว กนเปนสารประกอบและตกผลกออกมากอน ซงในนาเกลอจะมสารประกอบตกผลกทสาคญอย ๓ ชนด คอ เกลอจดหรอยปซม (CaSO4) เกลอแกง(NaCl) และดเกลอ (MgSO4)

เกลอจดหรอยปซม (CaSO4) เปนสารประกอบท ละลายนาไดนอยทสด จะมการตกผลกในนาเชอซงมความ เคมประมาณ ๒๐ - ๒๕ ดกร ผลกเกลอจะมลกษณะเปนผลก สเหลยม ใส ขนาดเลกๆ เกาะตวเปนแผนแขงอยตดกบดน ชาวนาเกลอนยมนาเกลอจดไปใชทาแปงดนสอพอง ชอลก เขยนกระดานดา หรอใชเปนสวนผสมในการทายาสฟน เปนตน

เกลอแกง (NaCl) ตกผลกในนาปลง เปนชวงทนาทะเลมความเคมทระดบ ๒๕ ดกร มลกษณะเปนลกบาศก โปรง แสง โดยเมดเกลอแกง จะม ๒ เพศ คอ เกลอตวผ รปรางเปน เมดยาวแหลม นยมใชผสมยาไวกวาดคอเดก เชอวามฤทธแก ซาง (ไข,ตวรอน) ได และเกลอตวเมย มรปรางเปนเหลยม ใช ประโยชนไดทงสาหรบการบรโภค ดองอาหาร รวมถงเปน สวนประกอบในอตสาหกรรมตางๆ



Ca2+ (aq) + SO4

2-(aq) CaSO4(s)

Na 2+(aq) + Cl -(aq) NaCl(s)


ดเกลอ (MgSO4) เปนเกลอทมรสเคมจดจนขม เกลอชนดนจะตกผลกทระดบความเคม มากกวา ๒๗ ดกร ขนไป ลกษณะจะมรปรางแหลมเหมอนเขม ชาวนาเกลอจะไมชอบเพราะหากปลอย นาปลงใหมระดบความเคมมากจนดเกลอมการตกผลก กจะมผลใหเกลอแกงทไดไมบรสทธ มคณภาพ ตา ชนงาย ซงชาวนาเกลอจะปองกนดวยการผนนาจากนาเชอสนาปลงอยางสมาเสมอ เพอใหม ความเคมทไมมากเกนไป อยางไรกตามดเกลอกมสรรพคณทางยา โดยใชเปนยาระบาย แกทองผก หรอเปนยาถายพยาธได

คณคา จาก “เมดเกลอ” คณประโยชนจาก เมดเกลอ ทนอกจากการเปนเครองปรงรสอาหารทบรโภคกนอยเปน ประจาแลว

ความเคมของเกลอยงมคณคาอกมากมายหลายประการ ไดแก ถนอมอาหาร มการใชเกลอสาหรบดองผก ผลไม ไข หรอแมแตเนอสตว เพอยดอายในการ

รบประทานไดนานขน ซงเกลอจะเขาไปชวยยบยงการเจรญเตบโตของเชอจลนทรยทจะทาให เกดอาการเนาเสย

อตสาหกรรมหองเยน มการนาเกลอมาใชรกษาอาหาร สดมานานแลว เนองจากคณสมบตของเกลอ หากมการ เตมเกลอแกงลงในนาแขงในอตราสวน ๑ : ๓ จะมผลให จดเยอกแขงของนาลดลงถง -๑๘ องศาเซลเซยส



Mg2+

(aq) + SO42-

(aq) MgSO4(s)

เนอหาชดประมวลความร (ตอ) อตสาหกรรมเคม เกลอถกใชเปนสารตงตนในการผลตเคมภณฑหลายชนด เชน ผลตคลอรน

โซดาไฟ กรดเกลอ เปนตน อตสาหกรรมความงาม ในธรกจสปามการนาเกลอไปใชสรางผลตภณฑเพอความงาม อาท

เกลอขดผว เกลอสปา เกลอหอม เนองจากเกลอมสรรพคณในการเปดรขมขนบรเวณผวหนง ทาใหวตามนและสารบารงตางๆ ซมซาบเขาสผวหนงไดดขน

ยา ในตาราแพทยแผนไทย เกลอ ถอเปนยาทนามาใชในการรกษาโรคมากมาย ทงในการฆาเชอ แกปวดฟน ทสาคญในเกลอยงมสารประกอบไอโอดนทชวยปองกนโรคคอพอกไดอกดวย

ปฏทนการท านาเกลอ



เพศของเกลอ

ผลกของเกลอมรปรางสองแบบ ใครทสนใจตารบยาโบราณหรอแมครวยคเกากรดวามการเรยกเกลอไดสองแบบ คอ

“เกลอตวผ” เมดเกลอจะมรปรางลกษณะเปนเมดยาวแหลม ชาวนาเกลอจะใชประโยชนภมปญญาทองถน คอนาไปผสมนามะนาวจะแกไอไดด หรอใชอดฟนแกปวดกได

“เกลอตวเมย” เมดเกลอจะมรปรางลกษณะแบนเปนเหลยม ประโยชนของเกลอตวเมยสามารถใชไดสารพดประโยชนใชบรโภค ใชดองผก ดองปลา ทานาปลา และใชในงานอตสาหกรรมตางๆ



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ผลพลอยไดในแตละชวงของวงจรการท านาเกลอ ทกอใหเกดรายไดกบเกษตรกรชาวนาเกลอ ๑. สตวน าทะเลตางๆ เกษตรกรชาวนาเกลอทมพนทกกเกบนาทะเล (วง) กจะมสตวนาทะเลตางๆ

เชน ก งขาว กงแชบวย ปลาหมอเทศ ปลากระพง ปทะเล ฯลฯ อยภายในวง เปนการเพาะเลยงสตวนาแบบธรรมชาตเพอเปนรายไดเสรมทางหนง

๒. น าเคม เนองจากนาในนาเกลอมความเคมมากกวานาทะเล เกษตรกรชาวนาเกลอสามารถจาหนายนาเคมใหกบเกษตรกรชาวนากง เพอนาไปผสมกบนาปกตเพอใชเพาะเลยงกง

๓. เกลอจด (ยปซม) เกลอจดหรอยปซมเปนสนแรทเกดในนาเกลอเฉพาะแปลงทใชกกเกบนาแก (นารองเชอและนาเชอ) เกลอจดจะเกดอยบนหนาดน เกษตรกรชาวนาเกลอจะทาเกลอจดในฤดฝน หลงจากหมดฤดทานาเกลอแลว โดยจะขงนาฝนไวในแปลงนาทมเกลอจด แลวรวบรวมเกลอจดเขาเปนกองๆ จากนนกจะรอนและลางเอาเศษดนเศษโคลนออกใหเหลอแตเมดเกลอจดทแขง คลายทรายหยาบๆ และไมละลายนา

การทาเกลอจดมกเปนงานของผหญงทรวมกลมกน ๔ - ๕ คน ชวยกนทา เปนงานทไมหนกเหมอนการทานาเกลอ แตเปนงานทชาและเสยเวลา รวมทงตองแชอยในนาตลอดเวลาททาเกลอจด โดยปกตราคาเกลอจดจะสงกวาเกลอทะเล สามารถนาไปใชในอตสาหกรรมการผลตปนปลาสเตอร ทายาสฟนชนดผง และแปงผดหนา เปนตน

๔. ดเกลอ การทาดเกลอจะทาแปลงเฉพาะไมปนกบแปลงนาเกลอ โดยนานาจากการรอเกลอแตละครงไปขงรวมกนไว ทงไวระยะหนงกจะมดเกลอเกดขนเกาะอยตามพนนา เกษตรกรชาวนาเกลอจะเกบดเกลอทกวนในเวลาเชากอนแดดออก (ถาแดดจดดเกลอจะละลายไปกบนา) ดเกลอชนดนจะเปนเมดสขาวมรสขม นาไปใชประกอบเปนเครองยาไทยโบราณประเภทยาระบายหรอยาถาย และนาทอยในนาดเกลอจะมความเคมจดมากเรยกวา “นาดเกลอ” นาไปใชเปนสวนประกอบในการทาเตาห เปนสารทาใหเตาหแขงตว

๕. ขแดด เปนสวนทอยบนผวดนของนาเกลอ มลกษณะเปนแผนรอนอยบนผวนา ซงเกษตรกรชาวนาเกลอตองทาการเกบขแดดกอนทาการบดดนตอนตนฤดการทานาเกลอ ขแดดนสามารถนาไปใชเปนป ยปลกพชได




- เงนลงทนเทาไหร/การจดการเงน ตนทนการผลต ตนทนการผลตเกลอทะเล สวนใหญจะเปนตนทนดานคาจางแรงงาน รองลงมาเปนคานามน

เชอเพลง สาหรบวตถดบทใชผลตคอนาทะเลไมตองเสยคาใชจาย โดยมตนทนการผลตเฉลยประมาณ ๗๓๗ บาทตอตน




- การจดการก าลงคน

การเดนน า คนเดนนาตองมทกษะความรดานการเดนนา จากการถายทอดจากรน สรน ตองมความขยนในการเปลยนนาบอยๆ เพอเพมดกรความเคมของนา คนเดนน าใชก าลง คนเพยง ๑ คน เทานน

การร อนา จะทาการรอเมอเกลอหนาเทาฝามอ หรอทเกษตรกรชาวนาเกลอเหนสมควร โดยใช “พลวซอย อรน สะฑาชกแถว และสะทาสมเกลอ” สมเกลอเปนกองสามเหลยมเรยงเปนแถว ทงไวประมาณ ๑-๒ วน (หรอตามทเกษตรกรเหนสมควร) เพอใหนาแหงสนท

โดยใชก าลงคนในการรอนา ประมาณ ๖ – ๑๐ คน ตอ นาเกลอ ๑ ไร




- การจดการก าลงคน

การกลงทองนา การกลงทองนาตองอาศยความขยนในการกลงเปนหลก เพอใหพนของทองนามความแนน (เปนการเพมผลผลตอกทางหนง) คนกลงทองนา ใชก าลงคนเพยง ๑ คน เทานน

การเขนเกลอ หลงจากนาในนาทรอแหงสนทแลว กจะดาเนนการเกบเกลอเขายงฉาง ในปจจบนกจะใชรถเขนเกลอ (แตในอดตใชการหาบ) เพอนาเกลอมาเกบรกษาไวในย งฉาง ทมความปลอดภยจากฝน เพอรอการจาหนายใหพอคา แมคา มารบซอตอไป

โดยใชก าลงคนในการเขนเกลอ ประมาณ ๑ คน ตอ ๑ แถว

และใชก าลงคนในการหาบเกลอ ประมาณ ๒ คน ตอ ๑ แถว



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) - เครองมอ / อปกรณ

๑. ระหดวดน า ใชส าหรบวดน า

๒. มอเตอรไฟฟา ใชฉดระหดวดน า

๓. ยงฉาง สถานทเกบเกลอ



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) - เครองมอ / อปกรณ (ตอ)

๔. ลกกลง ใชกลงนาใหเรยบ

๕. ปรอทวดน าเคม วดความเขมขนของน าเคม

๖. ละเลง ใชปรบพนนาใหเรยบ

๗. พลวขด ใชขดนา




๘. พลวเจอน ใชเจอนนา

๙. อรน ใชตเกลอใหแตก

๑๐. พลวซอย ใชซอยเกลอใหแตก




๑๑. คะทาชก ใชชกแถว ๑๒. คะทาลอม ใชลอมเกลอใหเปนลก

๑๓. คะทาโกย ใชโกยเกลอ




๑๔. คะทาท ากอง ใชท ากองเกลอ

๑๕. ไมวา ใชวดขนาดของเกลอ

๑๖. เตาสาด ใชสาดเกลอ

๑๗. กระดานปทองนา ใชรองรบรถเขนเกลอ

๑๘. รถเขนเกลอ ใชเขนเกลอเขายงฉาง




๑๙. รถกลงนา พรอมเครองขนาด ๓ แรงมา ใชกลงนา

๒๐. ปงก ใชหาบเกลอเกบเขายงฉาง



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) - วตถดบ ๑. วตถดบทใชในการทานาเกลอ คอ “น าทะเล” ไมตองเสยคาใชจาย โดยมตนทนการผลตเฉลยประมาณ ๗๓๗ บาทตอตน

๒. “น ามน” เปนวตถดบทจาเปนอกอยางหนง เพราะนามนเปนวตถดบทตองนามาเปนเชอเพลงใหมอเตอรไฟฟาวดนาทางาน เพอวดนาเขาในนาตางๆ



เนอหาชดประมวลความร

- กระบวนการ / ขนตอนในการท า กระบวนการปนน าเปนเกลอสมทร การทานาเกลอเปนภมปญญาชาวบานทสลบซบซอน เปนอาชพกลางแจงทตองอาศยเชาวนปญญาในการบรหารจดการนา “คนเดนนา” คอบคคลสาคญทถอเปน “จอมยทธแหงการทานาเกลอ” นบตงแต “ลงมอละเลงนาจนไดผลกเกลอ เพอรอเกลอขนยงฉาง” ประกอบดวย ๘ ขนตอน ใชระยะเวลาประมาณ ๑ เดอน

ขนท ๑ ปรบปรงคนนา โดยใชพลวเจอนขานา ขดดนหนงหมา ตากทองนาทงไว ๗ วน

ขนท ๒ ผนนาจากนาประเทยบ (วงนา) เพอลาดนา แลวปลอยทงไว ๑ อาทตย จนความเคมของนาขนไปทระดบ ๑๐ ดกร

ขนท ๓ ถอดนา คอถอดนาจากนาประเทยบขนไปพกไวยง “นาเชอ”

เพอตากแดดเพมดกรความเคมของนา

ขนท ๔ เตรยมกลงนาทองกลงจนทองเหนยวและแหงสนท แลวตากไวอก ๓ วน

เพอใหทองนาระอ



เนอหาชดประมวลความร กระบวนการปนน าเปนเกลอสมทร (ตอ)

ขนท ๕ ผนนาจากนาประเทยบมาใสนาทองกลง พกนาไว ๕ วน จนกวานาจะมความเคมสงถง ๒๐ ดกร เพอชวยใหนาทองกลงซงจะถกเปลยนไปเปน “นาปลง” เกดความฉน (อมความเคมมากขน)

ขนท ๖ ถอดนาจากนาทองกลงไปพกไวในนาเชอตอ ๓ วน รอจนนาเคมจดถง ๒๓ ดกร

ขนท ๗ ระหวางพกนารอบท ๒ ชาวนาจะกลงนาทองกลงเพอเตรยม

ใหเปน “นาปลง” ราวสหาตลบ จนกวาทองนาจะเหนยวแนนและแขง ชนดทวาหากยา

ลงไปจะไมปรากฏรอยเทา

ขนท ๘ ถอดนาจากนาเชอทบมไวจนความเคมได ๒๓ ดกร เขาไปยง “นาปลง” ผานทาง

“หนา” ปลอยใหบมดวยความรอนจากธรรมชาต หากไดสายลมและแสงแดดทมความสมดล

และไมเกดขอผดพลาดจนเกด “นาอมลกโพธ” เขาไปกดแงเกลอ เพยงชวขามคนเหนอผวนาก

จะเกดเปนผลก เกลอบางๆ ละเพยง ๑๐ – ๑๕ วนใหหลง พนททกตารางนวของนาปลงกจะ ขาวโพลนไปดวยดอกเกลอบรสทธ



เนอหาชดประมวลความร กระบวนการปนน าเปนเกลอสมทร (ตอ) ระหวางทเกดผลกเกลอ คนดนนาตองคอยเตมนาจาก “นาเชอ” เขาส “นาปลง” อกราวสองสามครงเพอเพมผลกเกลอ และรอตอไปจนกวาผลกเกลอจะหนาเทาฝามอ

ขนท ๙ “รอนา” โดยใช พลวซอย อรน สะฑาชกแถว และสะฑาสมเกลอ สมเกลอเปนกองสามเหลยมเรยงเปนแถว ทงไวประมาณ ๑ – ๒ วน ใหนาแหงสนท ขนท ๑๐ หลงจากนนชาวนาเกลอจงทาการหาบ หรอเขนเกบใสยง



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ๒. การตลาด สถานการณการคาเกลอในประเทศไทย การผลตเกลอทะเลในรปของเกลอเมด จะถกรวบรวมโดยพอคาคนกลางประเภทพอคาทองท

และพอคาทองถน โดยพอคาคนกลางจะไปรบซอถงฟารมของเกษตรกรทงทางบกและทางนา และในบางทองทเกษตรกรจะขายผานสหกรณการเกษตรทตนเองเปนสมาชกอย จากนนสนคาเกลอทะเลจะไหลเวยนไปยงแหลงตางๆ ไดแก โรงโมเกลอ โรงงานอตสาหกรรมอาหาร และโรงงานอตสาหกรรมอนๆ ทเกยวของ เปนตน กอนจะกระจายไปถงผบรโภค

ตลาดเกลอทะเลภายในประเทศ เมอพจารณาตามคณภาพสนคาทนาเกลอทะเลไปประกอบ ใชเปนวตถดบในขบวนการผลต สามารถแบงออกไดเปน ๓ กลมใหญๆ คอ

๑. เกลอคณภาพสง คอ กลมทตองการเกลอทะเลทมความบรสทธ ประมาณรอยละ ๙๙.๙ มสงเจอปนตา โดยนาไปใชทาประโยชนตางๆ ไดแก การใชในการสรางเรซน การผลตกระจก การผลตเคมภณฑตางๆ และใชในการบรโภค

๒. เกลอคณภาพปานกลาง คอ กลมทไมจาเปนตองใชเกลอทมความบรสทธมากนก ไดแก การนาไปใชบรโภค การถนอมอาหาร การผลตอาหารสตว และการฟอกยอม เปนตน

๓. เกลอคณภาพปานกลางถงตาเปนเกลอทมความบรสทธนอยกวาสองกลมแรกและม สงเจอปนพอสมควร มกนยมใชในอตสาหกรรมบาบดนาเสย เปนตน



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) ราคาเกลอทะเล (เกลอสมทร)

เกลอทะเลมหนวยการขายเปนเกวยนโดย ๑ เกวยนเทากบ ๑,๕๐๐ กโลกรม ราคาเกลอทะเลทเกษตรกรขายไดในฤดการผลตป พ.ศ. ๒๕๕๐ - ๒๕๕๓ ไมคอยคงท ราคาเกลอโดยปกตจะเคลอนไหวขนลงตามอปสงคและอปทาน โดยตงแตป พ.ศ. ๒๕๕๐ - ๒๕๕๓ มราคาเฉลยดงภาพดานลาง



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) การน าเขาและการสงออกเกลอทะเล (เกลอสมทร) ๑. การนาเขาเกลอทะเล เกลอสามารถนาเขาเสรโดยชาระภาษตามทกฎหมายกาหนด ป ๒๕๕๐ -

๒๕๕๓ ประเทศไทยมการนาเขาเกลอทะเลประมาณปละเฉลย ๗,๓๘๓.๕ ตน คดเปนมลคาประมาณ ๗๘ ลานบาท ซงโดยปกตการนาเขาเกลอทะเลจากตางประเทศจะนาเขามากเฉพาะในปทขาดแคลนภายในประเทศเทานน ประเทศทไทยสงนาเขา ไดแก เวยดนาม ออสเตรเลย และมาเลเซย เปนตน

๒. การสงออกเกลอทะเล ประเทศไทยมการสงออกเกลอทะเลมานานแลว แตมแนวโนมลดลงเรอยๆ เนองจากมคแขงมาก ไดแก สาธารณรฐปราะชาชนจน เวยดนาม และออสเตรเลย เปนตน ซงโดยเฉลยแลวประเทศไทยมการสงออกประมาณปละ ๑,๙๐๐ ตน คดเปนมลคา ๕ ลานบาท โดยประเทศคคา รายใหญ ไดแก มาเลเซย และสหรฐอเมรกา



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) อตสาหกรรมทเกยวเนองกบนาเกลอ

๑. ธรกจทองเทยวทวรนาเกลอ สมผสแหลงเรยนรตางๆ เกยวกบ “เกลอ”

“วนแรกของการเดนทาง”




๑.ธรกจทองเทยวทวรนาเกลอ (ตอ)




๑.ธรกจทองเทยวทวรนาเกลอ (ตอ) “วนทสองของการเดนทาง”




๑.ธรกจทองเทยวทวรนาเกลอ (ตอ) “แผนทเชอมโยงแหลงเรยนร”



เนอหาชดประมวลความร (ตอ) อตสาหกรรมทเกยวเนองกบนาเกลอ (ตอ)

๒. ธรกจเกลอบ าบด (Salt Therapy) การบาบดโรคดวยทางเลอกนอกเหนอจากใชยาและสารเคม หรอการผาตดมหลากหลายลกษณะโดยหนงในวธการบาบด คอ การบาบดโรคทางเดนหายใจเรอรงดวยวธเกลอบาบด (Salt Therapy)

วธการรกษาดวยเกลอบาบดเปนศาสตรทมการดาเนนการมานานในประเทศทางยโรปตะวนออก โดยมงานเขยนเผยแพรเรองนมาตงแตศตวรรษท 18 โดยใชวธการใหลกคาเขาไปอยในถาเกลอธรรมชาต และสดดมอากาศทอมตวดวยอณของเกลอ โดยไมตองใชยาและไมมอาการเจบปวด ซงวธการบาบดแบบนเปนวธทไดรบรองทางวทยาศาสตร มการนาไปใชในทางการแพทยทยเครน




๓. ธรกจอตสาหกรรมน าแขง ๔. ธรกจอตสาหกรรมกระจก ** ธรกจอตสาหกรรมการทานาแขง และกระจกลวนแตมเกลอเขามาเปนสวนประกอบทงสน

ปจจบนเกลอถกผลตโดย การระเหย ของ นาทะเล หรอ นาเคม (brine) จากแหลงอนๆ เชน บอนาเคม ทะเลสาบนาเคม (salt lake) และการทาเหมองเกลอทเรยกวา รอกซอลต (rock salt หรอ ฮาไลต)

ในขณะทผ คนจานวนมากคนเคยกบการใชเกลอ ปรงอาหาร แตพวกเขาอาจไมรวาเกลอใชประโยชนไดอกมากมาย เชน

- ใชในการผลตกระดาษ

- ใชในหมกพมพผาในอตสาหกรรมเทกไทล

- ใชในอตสาหกรรมผลต สบและผงซกฟอก

- ใชในการละลายนาแขงทเกาะบนพนถนน ใน แคนาดาและสหรฐอเมรกา ในชวงฤดหนาวทอณภมตากวาจดเยอกแขงของนา

- ใชเปนวตถดบในการผลต คลอรน พวซ และยาฆาแมลง



เนอหาชดประมวลความร ๓. ปญหา / วธการตดสนใจ / กระบวนการแกปญหา ๓.๑ ปญหานาเสยจากโรงงาน และสารเคมทมากบนา ๓.๒ ราคาตกตาของ “เกลอ”

๓.๓ ปญหาธรรมชาต สภาพดน ฟา อากาศ

๓.๔ ปญหานาทวม

๓.๕ ปญหาพอคาคนกลาง เขามากดราคาขายของเกษตรกร



เนอหาชดประมวลความร ๔. ปจจยสความส าเรจ ๔.๑ ความอดทน การประกอบอาชพนาเกลอนนเปนอาชพทตองมกระบวนการขนตอนการทาทตองอาศยสายลม และแสงแดด เปนปจจยสาคญ ดงนนเกษตรกรนาเกลอ หรอผ ทประกอบอาชพการทานาเกลอนประสบความสาเรจได ตองเปนผ ท มความ ”อดทน” เปนอยางมาก เพราะขนตอนกระบวนการสวนใหญในการทานน ตองทาทามกลางแสงแดดทรอนๆ เพราะแสงแดดทรอนๆ น คอความสาเรจในการประกอบอาชพนาเกลอ

๔.๒ ความขยน การจะประกอบอาชพนาเกลอน ใหประสบความสาเรจนน เกษตรกรหรอ ผ ทประกอบอาชพนาเกลอ ตองมความ ”ขยน” เนองจากเทคนคการประกอบอาชพนาเกลอทสาคญนน ตองมการบรหารจดการนา คอการถายเทนาในแตละนา เพอเพมความเขมขนของนา ดงนน ถาเกษตรกร หรอผประกอบอาชพนไมมความขยน กอาจจะเปนอกสาเหตหนงทไมประสบความสาเรจในอาชพนาเกลอนกเปนได



เนอหาชดประมวลความร ๕. แนวคดใหมในการพฒนาอาชพ ๕.๑ ขแดดนาเกลอป ยชนด การเพมมลคาของ “ขแดดนาเกลอ” ซงเปนตะไครจบกนบนนาเกลอ สาหรบเกษตรกรสงนคอ “ขยะ” ตองจางคนกวาดทง แตในปจจบนขแดดนาเกลอเปนป ยชนดสาหรบตนไม โดยเฉพาะไมผล เมอไรทใสขแดดนาเกลอลงไปจะตดลกและใหรสหวานฉาดนก วนนจากขแดดนาเกลอจากทเปน “ขยะ” จงกลายเปนของมคา ขายไดกโลกรมละ ๒ บาท ทาใหเกษตรกรนาเกลอมรายไดเพมขน ถอเปนความสาเรจอยางหนงในการประกอบอาชพนาเกลอ

๕.๒ การแยกขายดอกเกลอ “ดอกเกลอ” หรอ “เกสรเกลอ” เปนเกลอ เกรดเอ คณภาพดทสด ผลกของดอกเกลอจะเปนเกลดขาวใสกอตวอยบนผวนา ใชเปนสวนผสมของผลตภณฑสปา รกษาโรคผวหนง ซอขายกนกโลกรมละ ๑๐๐ บาทขนไป ถอวาเปนแนวคดใหมในการแยกจาหนายผลผลตของเกลอในแตละชวง เปนการเพมรายไดใหแกเกษตรกรทประกอบอาชพ นาเกลอ



เนอหาชดประมวลความร ๖. การตอยอดผลผลตจากเกลอ ๖.๑ เกลอสปาขดผว คณสมบตพเศษของเกลอสปา คอจะมคณคาและแรธาตมากกวา 80 ชนด เชน แคลเซยม ฟลออไรด และรวมถงไอโอดน ซงประโยชนทสาคญคอจะชวยขจดเซลลผดทตายแลว และกระตนการผลตเซลลผวใหม และเมอนาเกลอสปาเหลานน ทาการผสมกบสมนไพรตางๆ เชน นานม โยเกรต มะละกอ มงคด มะขาม แตงกวา ชาเขยว ลาเวนเดอร แอปเปล จะทาใหผวเนยนนม ชมชน สขภาพผวดขน ทงนเพราะเกลอ จะนาสมนไพรและนาลงไปหลอ เลยง ใตผว ชวยขบไขมนอดตน เผยผวใหมทสดใสสมนไพร แตละชนดกจะมคณสมบตเฉพาะตว ชวยรกษา อาการทางผวหนง เชน สว ผด ผน คน ชวยทาใหเกดการผอนคลาย

๖.๒ ยาสฟนสตรเกลอ ยาสฟนเปนของใชจาเปนอยางหนงในชวตประจาวน

ยาสฟนสตรเกลอมประโยชนในการรกษาโรครามะนาด ปวดฟน ใชสฟน หรออมตอนตนนอนทกเชา และกอนนอน เปนยารกษาฟนใหสะอาดและทน แกรามะนาด ทาใหเหงอกกระชบกบฟนแนน



เนอหาชดประมวลความร ๖. การตอยอดผลผลตจากเกลอ (ตอ) ๖.๓ แปงเกลอจด

เกลอจด เปนผลกสารแคลเซยมซลเฟต ทเหลออยในเกลอหลงจากทตกเกลอออกไปจากนาเกลอจนหมดแลว โดยจะเกาะกนเปนแผนแขงอยตดกบดน ซงชาวบานจะตองขดออกเสยกอนทจะปลอยนาทะเลเขามาเพอทานาเกลอรอบใหม

ดวยคณประโยชนของเกลอจดมากมาย โดยเฉพาะชวยบารงผวพรรณ ทาใหกลมผ ทานาเกลอนาเกลอจดมาแปรรปเปนแปงเกลอจด โดยการนาเกลอจดทไดมาแชนาทงไวประมาณ ๘-๑๐ วน เพอใหเกลอทเกาะตดกนอยละลายนาใหหมด จากนนปลอยนาทงใหเหลอแต เกลอ แลวนามาควบนกะทะใชไฟปานกลางนานประมาณ ๒ ชวโมงครง จนไดเปนกอนเกลอ แลวจงนามาบดเปนผงละลายนา ทงไว ๑ คน แลวจงนามาหยอดเปนพมพเลกๆ แบบดนสอพอง

ไมนาเชอวาจากเกลดเกลอทตองขดทง นามาสรางมลคาเพมไดมากมาย มสปาหลายแหงมารบซอ เพราะคณสมบตของแปงเกลอจดทชวยลดสว ลดฝา แกผด ใชผสมมะขามเปยกหรอนาผงขดผว กจะชวยใหผวเรยบเนยนอกดวย



เนอหาชดประมวลความร ๗. แหลงอางอง (รายชอบคคล/ชอหนงสอ/เวปไซต ฯลฯ) เจาของความร

- คณเลอพงษ จนทอง สหกรณกรงเทพ จากด ศนยเรยนยรการทานาเกลอตาบลโคกขาม หมท ๓ ตาบลโคกขาม จงหวดสมทรสาคร

ทอย : ๒๙/๔ หมท ๓ ตาบลโคกขาม อาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ๗๔๐๐๐

โทรศพท : ๐๘-๖๕๒๔-๑๐๒๑ , ๐-๓๔๘๖-๙๖๙๖ , ๐-๓๔๘๖-๙๖๙๘

- คณบญปรอด เจรญฤทธ (ครโต) ศนยมหาวชชาลยภมปญญาทองถน จงหวดสมทรสงคราม โรงเรยนการทานาเกลอสมทรสงคราม

ทอย : ๙๙/๑ หมท ๗ ตาบลบางแกว อาเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม ๗๕๑๒๐

โทรศพท : ๐๘-๑๘๕๖-๒๖๗๓ , ๐-๓๔๗๖-๑๙๘๕





8

7

12


เกลอ ขมทรพยแหงแผนดน โดย ฝายสงเสรมสนคาการทองเทยว การทองเทยวแหงประเทศไทย นาเสนอแหลงทองเทยวดวยการนา “ภาพลกษณคณคาสนคาทองเทยว” และนามาออกแบบเปนเสนทางทองเทยวในมตทกอใหเกด “การตดตามเรองราวภมปญญาทองถนและทรพยากรอนทรงคณคาไทย”

ประวตศาสตรโลกผาน “เกลอ” Salt : A World History : โดย เรองชย รกศรอกษร "ประวตศาสตรโลกผานเกลอ" เปนหนงสอแปล ผลงานการเขยนของ มารก เคอรลนสก นกเขยนผทไดรบการยกยองวาสามารถหยบหวขอธรรมดาทคนทวไปมองขามมาเปนประเดนทสอถงประวตศาสตรและสงคมศาสตรไดอยางนาสนใจ ทงยงมสานวนทอานสนกและชวนตดตาม / เรองชย รกศรอกษร ผแปล

เกลอบ าบดโรคแหงมหาสมทรแหงความเคม : กองบรรณาธการแบงคคอกบคส หนงสอเลมน บอกถงโรคบางโรคทสามารถรกษาไดดวยเกลอ จะยงคงมอย และทาใหเราไมตองเสยเงนซอยาแพงๆ มาบาบดอาการ จงไมนาแปลกใจเลยวา เพราะเหตใดคนโบราณจงมกสงสอนลกหลานใหรกษาความดไวอยางเกลอรกษาความเคม นนกเพราะวา เกลอ...เคมด...และมประโยชนมากมายนนเอง

หนงสอการเรยนร เรองเกลอสมทร จงหวดสมทรสงคราม : คณบญปรอด เจรญฤทธ หนงสอการเรยนรเรองเกลอสมทรเลมน เปนหนงสอทรวบรวมความรตางๆ เกยวกบ “เกลอ” อาท เชน กาเนดเกลอ สองวถชาวนาเกลอ เคมหรรษาจากนาเกลอ ผลผลตจากนาเกลอ และภมปญญานาเกลอ เปนตน


แผนพบ : การท าเกลอทะเล โดย : ศนยการเรยนรการท านาเกลอต าบลโคกขาม

แผนพบ : เทยวละไมไปนาเกลอ โดย : การทองเทยวแหงประเทศไทย ส านกงานสมทรสงคราม


โรลอพ (Roll Up) : ชดนทรรศการเสนทางสายเกลอ โดย : ส านกอทยานการเรยนร (TK Park) ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร


CD: คมอหนงสอ เกลอขมทรพยแหงแผนดน โดย ททท. คณสามารถใชเปนขอมลในการศกษาเรองราวเกยวกบเกลอ

ฐานขอมลความรทางทะเล - http://www.mkh.in.th


นาเกลอพลาสตก - http://th.wikipedia.org

ธรกจเกลอบ าบด (Salt Therapy) - https://www.facebook.com/pages/Salt-Cave-Rayong

บทความวทยาศาสตร (Science News) http://www.neutron.rmutphysics.com/science-news/index.php?option=com_content&task=view&id=753&Itemid=4

จดทาขนภายใตโครงการจดการความรเพอผลประโยชนแหงชาตทางทะเล โดยมเปาหมายทจะสรางเครอขายของขอมลทเกยวของกบการผลประโยชนทางทะเลทกดานโดยผานทางอนเตอรเนท

การท านาเกลอ - http://www.myfirstbrain.com/student_view.aspx?ID=49401


แปงเกลอจด - http://www.amphawanurak.com/

ยาสฟนสมนไพรสตรผสมเกลอ - http://www.trueplookpanya.com/

แหลงอางอง

ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร

69/18-19 อาคารชดมว บลดง ชน 18-19 ถ.วภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400

• เจาของความร

- คณเลอพงษ จ นทอง สหกรณกรงเทพ จากด ศนยเรยนยรการทานาเกลอ

ตาบลโคกขาม หมท ๓ ตาบลโคกขาม จงหวดสมทรสาคร

ทอย : ๒๙/๔ หมท ๓ ตาบลโคกขาม อาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ๗๔๐๐๐

โทรศพท : ๐๘-๖๕๒๔-๑๐๒๑ , ๐-๓๔๘๖-๙๖๙๖ , ๐-๓๔๘๖-๙๖๙๘

- คณบญปรอด เจรญฤทธ (ครโต) ศนยมหาวชชาลยภมปญญาทองถน จงหวดสมทรสงคราม

ทอย : ๙๙/๑ หมท ๗ ตาบลบางแกว อาเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม ๗๕๑๒๐

โทรศพท : ๐๘-๑๘๕๖-๒๖๗๓ , ๐-๓๔๗๖-๑๙๘๕

ระหดวดน า


ยงฉาง


ลกกลง ปรอทวดน าเคม

อรน พลวซอย

คะทาชก


คะทาลอม


คะทาโกย รถเขนเกลอ

รถกลงนา ปงก

แผนการถายทอดองคความร และรปแบบกจกรรมหรอนทรรศการ

• จดมมความรกนได เรอง “เกลอสมทร...ทสมทรสาคร”

จดแสดงเปนมมหนงสอ และสอทใหความร เกยวกบเกลอสมทร...ทสมทรสาคร พรอมสอทใหความรเกยวการตอยอดผลตภณฑจากเกลอ

• จดมมนทรรศการทใหความรเกยวกบการท านาเกลอ


• จดการอบรมเชงปฏบตการ (Workshop) ดงน Workshop เกลอขดผวท าเองไดงายนดเดยว

Workshop แปงเกลอจดผสมทานาคา


• จดการอบรมเชงปฏบตการ (Workshop) ดงน (ตอ) Workshop ไขเคมจากดนนาเกลอ

• จดกจกรรมส าหรบเดก เพอเรยนรเกยวกบเรอง “เกลอ” กจกรรม “กงหนลม พาเพลน”


• จดกจกรรมส าหรบเดก เพอเรยนรเกยวกบเรอง “เกลอ” กจกรรม “ผลกเกลอหนาตาเปนอยางไร”

กจกรรม “การระบายสน าโดยใชเทคนคโรยเกลอ”

ชุดความรู้กินได้ |...

Documents