گیاه چوغان ؛شناسایی و کاربرد

ثریا قدوسی کارآموز آموزشگاه جوانه سبز

استاد راهنما جناب آقای دکتر داوود فرزامی مدرس آموزشگاه جوانه سبز

یادداشت نگارنده:

کارآموز آموزشگاه جوانه سبز ، دانشجوی ارشد آموزش زبان ثریا قدوسی

انگلیسی پیام نور مرکز تبریز، کارشناس علوم گیاهی دانشگاه شهید

باهنر کرمان

این مقاله به فرمایش جناب آقای دکتر داوود فرزامی مدرس و به

فروردین 81عنوان پروژه میانترم درس کاربری گیاهان دارویی در تاریخ

خورشیدی تهیه و تنظیم گردیده است. 8315

مکاتبات مرتبط با این مقاله باید به نشانی :جمهوری اسالمی ایران ،

،ساختمان آریا 2، شماره 7تهران ، ایستگاه پایانی مترو صادقیه ، کوچه

ارسال 1481618451کد پستی ، آموزشگاه جوانه سبز، 1،طبقه سوم، واحد

گردد.

soraya_ghoddousi@gmail.comتماس :

شناسایی و کاربرد؛چوغان گیاه

چکیده:

است Chenopodiaceaeاز خانواده اسفناجیان یا Seidlitzia rosmarinusچوغان یا اشنان با نام علمی که درختچه ای چوبی و پایا و سازگار با نواحی خشک کویری است . از نظر خوراک دام با بدن شتر

ها ، کتون و( قلیاها شبه)ها سازگاری دارد. خاصیت مواد موثره ای مانند سدیم بی کربنات آلکالوئیدو افزایش رنگپذیری صمغ هادر زمره مواد موثره آن موجب شده که در شست و شوی پارچه های نخی

ابریشم و نیزدر درمان ها به عنوان ضد عفونی کننده و درمان کننده بیماریهایی چون برص آبله مرغان، پسوریازیس و نیز به عنوان ادرار آور ، بازکننده ، جال دهنده و سفید کننده دندان و... به کار گرفته شود.

استفاده می شده و ذغال آن تا چند دهه پبش به عنوان دود اشنان سبز به عنوان دور کننده حشرات گرمایش مورد استفاده داشته است اسید اگزالیک نیز از موادی است که به وفور در واکوئل های سلولی این گیاه یافت می شود اما از آنجا که هزینه تهیه مواد موثره گیاه خصوصا کلیاب از آن باالست به نظر می

های جدید برای تهیه صنعتی و مقرون به صرفه آن ضرروریست تا با توجه به رسد سیاست گذاری گستردگی پراکنش آن بتوان به هدف کیفت برتر و سالم تر و طبیعی مواد موثره ای که اکنون اجزاء آن به

صورت شیمیایی تولید می گردند دست یازید.

مقدمه:

سال پیش از میالد مسیح 0066استفاده از گیاهان دارویی با تاریخ زندگی بشر همزمان بوده است .ایران سال پیش از میالد مسیح .حتی امروزه که در بسیاری موارد تولیدات صنعتی جایگزین مواد 0666و مصر

. در این داروها نادیده گرفت مصرف ان طبیعی گردیده اند ، نمی توان بازگشت اجتناب ناپذبر ابنا بشر به بخش متفاوت قرار 0در مقاله به خصوصیات و کاربرد گیاه چوغان یا اشنان پرداخته ایم که به طور خالصه

-0دارویی و موارد استفاده-4– جغرافیایی پراکنش-0 -ویژگی ها ی گیاهشناسی -2نام ها -1گزفته اند موارد استفاده غیر دارویی گیاه .

نام ها :( 1

Seidlitzia lanigera الف(نام علمی:-1

Salsola schweinfurthiiوSalsola rosmarinus :مترادف و قدیمی علمی هاي ب(نام-1

،اشنه،اشالن،بالر،شلوم،وشنان،کرمک،قاقلی،شنان ،بالل، چوغان،اشنون فارسي: هاي پ(نام-1حلسا،شور سیاه، اشنان جامه ،علف شتری،دانه شور، اشنان القصارین،ابو -آذربویه

،علفه ،شوكاحمر شوره ، ،گازران،جاقون ،زالك ،اشنیان شوی،ضجع،عنظوان،بلخج،قلیا،اشلوم،اشنوم ،غاسول،نروند ،رندو ،زالك ،قلي ،رندوك ،شوراگ ،نروك ،شورا ،التا ،حرض ،حاشك ،گلچاه،قاقله ،شوره ،اشلونك ،اشلون بالربالل ، ،آذربويه رومي ،غاسول ،اشنیان ،اشنون

اشنیان ، ،خرءالعصافیر احسانعربي: های ت(نام-1

Salt goose foot, Sea blite ث(نام های انگلیسی:-1

Cenopodiaceaeاسفناجیان یا اسفناج یا چغندر یا ج(نام خانواده: -1

: گیاهشناسی ی ها ویژگی( 2

چند ساله ،بدون اشنان درختچه ای است پایا ، چوغان یا :(Morphology)الف( ریخت شناسی -2 از قاعده منشعب و ، .رسد مترنیزمي ونیم تايك آن پوشش تاج وقطر تادومتر سانتی متر 06کرک به ارتفاع

متقابل ، ها برگ ، درخشان،سفید مایل به ساقه های ترد ، شاخه ها متقابل ، پر شاخهکه از نوعی سانتی متر 0به طول نیم تا )گرزی شکل( ندهگوشتی،استوانه ای ، به طرف انتها ضخیم شو

،به اي براكته2، ،نروماده ،كركدار ،منظم ،منفرد شان گیاهگلهاي کرک های غده ای پوشیده شده اند . اندام همانند هوا خشکی هنگام به کرکی پوشش این. میباشند كروي آذينهاي درگل مجتمع و سبز رنگ

و شکل آردی صورت به دوباره و خشک ، دادند دست از را خود آب که این از بعد و نموده عمل آب ذخیره در و منظم ، منفرد اشنان یا چوغان های گل.پوشانند می را ها برگ و ساقه سطح تمام ، خام سفید واکوئولی شیره و آب از پر های برگ سلول. شوند می کاغذین و خشک قاعده در میوه رسیدن هنگام گلی،( 0)0-2 های منفرد،یادردسته محوری، ماده،-نر ها گل.باشند می اگزالیک اسید و امالح از غنی

نوک گلپوش های لوب پیوسته، قاعده در ای، قطعه 0 گلپوش ، ها برگ محور در ، متقابل ها گل دستجات های مژه کروی،با عقیم،نیمه پرچم 0 ،با کند نوک بساک های کیسه ، زده تایی،بیرون 0 ها پرچم کند، 2 کالله و کوچک ها خامه. آدورد می وجود به یا دایره ، پیوسته ها پرچم ها میله قاعده به که دار غده به بالهایی غشایی،با پهن،نامساوی های بال با خورده، سری تو اوتریکول یل انبانی میوه. است تایی . است شکل فنری جنین و افقی ها دانه ، متر سانتی 2/1 تا 8/6 عرض

،بنابراين. است ماه آبان ٧ بذورنیزدر رسیدن وزمان بوده ومهرماه شهريورماه اوايل: گلدهي (زمان-ب-2

. باشد مي آذر تا ،آبان بذر آوري جمع زمان بهترين

چوغان خشكي به ومقاوم شورپسند درختچه :(Ecology)پ(ویژگی های زیست محیطی -2

هاي ودرخاك كرده تحمل راحتي به( موس میلي46باالي تاشوري حتي)را وقلیايي شور خاك هاي یااشنان

نیزمي( بشكن خط بیابان)مارني درتشكیالت وحتي متفاوت شوري بامیزان تاعمیق،همراه عمیق نیمه

دست يك وايجاداجتماعات داشته رويش وسازگار بومي اي گونه عنوان در كويربه . تواندرشدونموكند

وپتاسیم سديم كربنات مانندتركیبات قلیايي زيادامالح العاده فوق جذب نمايد .قدرت رامي ووسیعي

اي كننده تعیین ،نقش شوروقلیايي درنواحي ،مخصوصا خاك حفاظت ازلحاظ درختچه اين رادارااست

هاي ازهالوفیت بعدي بندي درتقسیم كه Tolerant Halophyteبردبار هالوفیت هاي ازگونه. كند ايفامي

،نسبتازيادبوده يامتوسط ماليم درشوري گیاه حداكثررشداين ،چراكه باشد مي Facultative .hاختیاري

.گردد مي يامتوقف كم آن رشد زياد ودرشوري

ريزش درهنگام بذرپاشي مواقع اغلب در و بذر توسط درختچه تكثیراينت(تكثیر چوغان یا اشنان: -2

. است بوده همراه باموفقیت جوي هاي

:جغرافیاییپراکنش (3

رویشگاه های نسبتاً گسترده اشنان در اکثر شوره زارهای نواحی بیابانی جهان مشاهده می شوند. دیده می درختچه در کشورهای حوزه خلیج فارس مانند قطر ، بحرین ،کویت و ... این پراکنش جغرافیایی

مانند گاوخوني و مانندمنطقه بخش وسیعی از اراضی شور بیابان های جنوبیشود . در ایران نیز در ايران مركزي وصحاريسیستان و بلوچستان ، زاهدان تا نواحی مرکزی ، از جمله یزد ، کرمان ، فارس ،

-شاهدشت کرج، تهران و سپیدان بزرگ ازبیابان( شرق)قسمتي پشتريگ خورت،بیابان ،مورچه ،اصفهانهمدان ال و شمال شرقی ، نظیر دامغان ، سمنان تا نواحی شمبیاضه -کویر مرکزی قم -اطراف خوار

شاهرود، سبزوار ، خراسان و حتی حاشیه دریاچه ارومیه گسترش یافته ،شمال خاک های شور مردآباد،

میلی 46است. اشنان از جمله گیاهان بارز شوره زارهای کشورمحسوب شده که حتی شوری باالی حاظ حفاظت خاک ، مخصوصا در نواحی شور و موس را نیز به راحتی تحمل می کند. این درختچه از ل

مراتع اشنان خیز عرصه های بیابانی کشور و به ویژه بیابان .قلیایی ، نقش تعیین کننده ای ایفا می کند در ریختارهای گیاهی .های مرکزی کشور ، به عنوان یکی از مراتع بارز اراضی خشک محسوب می شوند

(formations) گیاهی شورپسند مانند : علف شوراشنان، سایر گونه های (salsola sp) ، خارشتر ،و گز به عنوان گونه های همراه موجب تنوع زیستی اجتماعات گیاهی اشنان می anabasis sp جغجغک و

.شوند

دارویی از گیاه: استفاده های (4

است مورد وخشك گرم وخاكستر این گیاه که خیلي ، ساقه برگمورداستفاده: هاي الف(بخش-4

استفاده دارد.

، صمغ ، رزین ، سديم كربنات، كتون) استون( ،آلكالوئید ،موادمعدني حاوي:شیمیايي تركیباتب(-4

.استتانن،اسید اگزالیک ، فیبر و...

سوریازیس پبیماری های پوستی مانند رفع برطرف کردن آبله مرغان ، مانند کننده عفونی ضد (1-پ-4 ازچوغان. است وضدمیكروب شده توصیه آكنه درمان براي. . میكنند استفاده پوست خارش كننده درمان، بهره مرغان آبله كردن برطرف وهمچنین ،پسوريازيس مانندبرص پوستي بیماريهاي درمان براي اشنان یا

سروصورت در كه سرخ است هايي جوش که( شیرينك)سعفه هاي جوش درمان در. شود مي گرفته به اندكه ومحكم ريز هاي درابتداجوش ها جوش اين. است موثر ريزد مي بدن درتمام وگاه آيد پديدمي وبي وياخشك آيد مي بیرون عسل شكل به ازآنها وچركي آبدارترشده وبعدبزرگتر ظاهرشده متفرق صورت

مثقال0و سیاه زاج مثقال2 بايد درمان شود،براي جدامي سفیدازآن هاي وپوست بوده شوره شبیه آب اشنان یا چوغان كچلي رفع براي.مالند هامی جوش روي وسپس آمیخته سركه وبا وپخته راكوبیده اشنان

.ضد قارچ است و برا کپک زدایی استفاده دارد. بندند سرمی وبر راجوشانیده

كه خاطرداشت به اماباید میگردد دندان سفیدشدن باعث بااشنان كردن مسواكدهنده (جال2-ب-4 .بدبومیكند را دهان

گرم4مقدار دمكرده)قاعدگي .کند می درمان را بول آمدگی بند دفعی های اندام در :(بازکننده3-ب-4 ازبرگ گرم2مصرف است قاعدگي وموجب است ادرارآور ازآن درهم يك كند. رابازمي(آب سي سي 266در استسقا ومعالج وصفرا زرداب مسهل آن گرم16و مجاري هاي وگرفتگي انسداد مدر،بازكننده آن ساقه ومقدارپنج درهم آن ، سازد مي رابرطرف ويبوست ،مدربوده است آورنده وقي . آوراست قاعده آن گرم4و

)درد است نافع دردشقیقه درمان براي ان بنابر. کند زيادمی صفرارا جنین رازنده يامرده بیرون مى كند . .های شقیقه ناشی از باد است (

مالیدن عصاره آن بر روي زخم ،براي ازبین بردن گوشت زايد زخم استفاده مي شود : (سوزاننده4-ب-4

جوشانده باسركه مخلوط باید اشنان راچوغان یا ضماد به عنوان پاد زهر مصرف دارد .(ضد سم : 5-ب-4

. گذاشتودرمحل نیش عقرب

بوى آن سرفه را زايل مي نمايد . و كرده رقیق را تنفسي مجاري ترشحات(رقیق کننده:6-ب-4

. می شودموجب ترمیم زخم ها رشدسلول تحریک بااشنان چوغان یا (ترمیم کننده :7-ب-4

.میشود استفاده ضدكرم عنوان به اشنان یا ازچوغان: کننده تنقیه(8-ب-4

.گریزاند می را حشرات سبز اشنان دود: باال سمیت(9-ب-4

با چوغان یا اشنان درارتباط وبزرگان ازامامان شده نقل پ(روايات -4

مي چشیدوبیرون ومي گرفت مي دهان رابه اشنان یا وضوچوغان موقع( ع)باقر امام كه است درروايت

مي راضعیف وزانوها رازرد ورنگ كند مي رابدبو ،دهان بداست اشنان یا چوغان: فرمود ،بعدمي انداخت

كندكه مي نقل( ع)صادق ازامام مسكین بن ازحكم سباط بن علي. دارم رادوست آن من ولي نمايد

: فرمود( ع)الحسن ابي امام.سازد مي رافاسد( نطفه)پشت كندوآب مي راسست زانوها اشنان: فرمود

خوريم رامي مااشنان: كردم عرض( ع)الحسن ابي به: سعدگويد سعدبن. نمايد رابدبومي دهان اشنان

خاصیت درآن: فرمود حضرت. بست مي هم خودرابه هاي لب وضو موقع( ع)الحسن ابي امام: وگفت

كه است گیاهى. نمايد مي زانوهاراسست و برد رامي پشت ،آب شود مي سل باعث: هست هايي

از پس كه هنگامى السالم علیه امام كه است مقصودآن. شود مى كاربرده به وجامه دست شستن براى

مىًً راكامال خويش دهان شست، ،مى است آمیخته اشنان به كه خودراباآبى دستهاودهان غذاخوردن

كند،حضرت مي راذوب بدن اشنان خوردن: فرمود( ع)صادق امام. نرود وى دهان به ازآن تاچیزى بست

راخوشبو دهان كنیدكه شـوئیدسعدداخل مـي راباآن دسـت كـه دراشنان فرمودكه السالم علیه صادق

. افزايد مي جماع وبرقوت كرده

(استفاده های غیر دارویی از گیاه:5

وبه لحاظ اختصاص داشته تعلیف دام این گیاه از نظر خوراکی به خوراکی: استفاده الف(-5خوشخوراكي ارزش كمي داشته و بیشتر مورد عالقه شتر مي باشد. بز و گوسفند از اندام هاي خشك

شاخه های گیاه اشنان توسط دام های بزرگ مانند سر اما .گیاه به مقدار كم مورد استفاده قرار مي دهدشتر تعلیف شده و به همین دلیل ، مراتع اشنان خیز ، چراگاه بسیار مناسب برای پرورش شتر به شمار

می آید.

در اثر سوزاندن ساقه و برگ اين گیاه امالح موجود در گیاه به صورت خاكستر يا استحصال كلیاب : ب(-5 .تخته سنگ بي شكل باي مي ماندكه موارد مصرف متعددي دارد

هواي هاي اندام سوزاندن از حاصل خاكستر هاي توده و قلیايي مواد به كلیاب(کلیاب چیست؟ 1ب-5 تخته صورت به كه شور علف هاي گونه از تعدادي و آنابازيس اشنان، مانند شورپسند گیاهان از برخي شبیه و تیره اي قهوه رنگ به اغلب. است قلیا نام از برگرفته كلیاب.شود مي گفته شكل بي هایي سنگ

جاذب مواد توسط آب جذب واسطه به گیرد قرار مرطوب محل در كلیاب چنانچه. است آذرين هاي سنگ به كلیاب اصطالحا كه گیرد مي فرا رنگي سفید پوشش را خاكستر توده سطح ، قلیايي مواد و رطوبت براي. آيد مي در ماليم سبز رنگ به آب ، آب در قلیايي مواد شدن حل اثر در. شود مي گفته شورزده درون بعد و نموده پودر را كلیاب شكل بي هاي توده ابتدا صنعتي مركز در كلیاب قلیايي تركیبات از استفاده

از حاصل بوي بودن تیز و تند به كلیاب مرغوبیت. شود زيادتر آب با خاكستر تماس سطح تا ريزند مي آب مرغوبیت دهنده نشان شد استشمام زرنیخ شبیه بوي چنانچه و دارد كلیاب روي بر آب قطره چند تماس آن تركیبات عمده ، كلیاب معدني مواد تجزيه زمینه در گرفته انجام آزمايشات استناد به. است كلیاب باالي

درصد00 ازت میزان: شامل آن در موجود عناصر چنین هم. باشد مي پتاسیم و سديم هاي كربنات شامل براساس.است شده گزارش درصد ٧ آلي مواد و درصد 4 كربن ، درصد 20/4 پتاس ، درصد ppm 2 فسفر ،

گیاه پوشش تاج مربع متر هر ازاي به متوسط طور به كلیاب تولید میزان پیرامون شده انجام تحقیقات استحصال كلیاب گرم 186 تا 06 بین معموال( آن طراوت و شادابي) گیاه سن و بوته نوع به بسته ، اشنان كلیاب گرم كیلو 06 تا 20 بین معموال اشنان هاي رويشگاه از هكتار هر در ديگر عبارت به. گردد مي

شیشه ، سفالگري ، سازي صابون جمله از صنعتی مراكز در ، صنعتي ماده اين. گردد مي استحصال مورد( كشمش و آلوچه مانند) خشكبار مواد از برخي كردن تیزآبي و ابريشم هاي نخ شستشوي ، سازي

صنعتي امور جهت كلیاب از كمتر امروزه ، شیمیايي مواد وفور واسطه به.است گرفته مي قرار استفاده مانند شیمیايي مواد جايگزيني عدم بواسطه صنعتي مراكز از برخي در وجود اين با. گردد مي استفاده

اشنان هاي برگ و شاخه پودر از قبل دهه دو تا.گردد مي استفاده ماده اين از هنوز ، كشي ابريشم مركز شده مي استفاده سنتي طور به نخي هاي پارچه و البسه شستشوي جهت كننده پاك ماده عنوان به

و اصلي موانع از يكي آب در پودر كردن حل و كلیاب كردن پودر جهت كارگري هاي هزينه بودن باال. است ابريشم هاي كارگاه در هنوز حال اين با. شود استفاده كلیاب از كمتر امروزه كه رود مي شمار به مهمي مي استفاده كلیاب خاكستر پودر از نخ هاي كالف كردن تمیز و ابريشم هاي نخ آوري عمل جهت كشي رفته باال ها نخ پذيري رنگ كیفیت كلیابي، مواد حاوي جوش آب هاي پاتیل در ها نخ جوشاندن اثر در. شود

.گیرد مي انجام براق رزي رنگ مراحل در رنگ تثبیت مرحله و

: از چوغان یا اشنان كلیاب تهیه (چگونگی 2-ب-5

مورد گیاه يقه به( متر سانتی 10-16) نزديك فاصله از را بوته هاي شاخه ، تیز داس يا بیل توسط ابتدا ترد علت به و خوابانند مي بیل يا پا با را سنگین و دار آب هاي شاخه كه شكل بدين. دهند مي قرار هرس جمع بوته اطراف در را شده قطع هاي شاخه سپس. كنند مي قطع بیل با و شكند مي ها شاخه بودن از را خود آب از قسمتي دار آب هاي برگ تا گذاشته خود حال به روز دو مدت به سپس كنند مي آوري خود به چروكیده ظاهر ، خود آب دادن دست از علت به ها بوته مذكور مدت شدن طي از پس. بدهد دست كه نقطه يك به نقلیه وسايل با و نمايند مي كپه و آوري جمع را ها بوته چنگك وسیله به. گیرند مي

عمق به گودالي سپس. كنند مي آماده سوزاندن جهت و حمل است شده كنده هاي بوته مركز در معموال از مقداري و نمايند مي حفر - بوته حجم و مقدار به بستگي - متر 0 تا 2 قطر به و متر سانتي 10 تا 16 بر تدريجي صورت به شده كنده ي ها بوته. زنند مي آتش و ريخته گودال داخل را شده كنده ي ها بوته فراز بر پیوسته و غلیظي بسیار رنگ سفید دود ها بوته سوزاندن هنگام در. شود مي ريخته آتش روي

و رنگ سفید دود ايجاد علت. شود مي ديده دود كیلومترها از كه طوري به. است نمايان عملیات منطقه سوزاندن اثر در. گیرد مي صورت ناقص سوختن ها برگ و شاخه مداوم ريختن اثر بر كه است اين غلیظ گودال درون به سیال مايعي صورت به معدني مواد تنها و سوخته گیاه در موجود آلي مواد تمام تقريباً گیاه .شوند مي تبديل كلیاب به شدن سرد از پس و شود مي جاري

ابریشمی، های نخ ابونسازی و شستشوی:کلیاب در ص(استفاده در صنایع گوناگون3-ب-5 غذایی استفاده دارد. صنایع و زدایی رسوب و زدایی چربی شیشه سازی و و ،سرامیك سازي سفالگري

ها و برگ ها شاخهسر تهیه پودر از شوند. مي مصرف ابريشم تارهاي كردن بي رنگ براي صنعت در اي شوينده دربخش كربنات . سديمجهت شستشوي لباس )كه در ايام گذشته مرسوم بوده است

روغن و گريس هاي لكه طورموثري وبه شود مي ديده( اشنان)شوره چوغان یا علف نام شگاه هابهفرو كتري در كه رسوب هايي ازجمله ضدرسوبي عامل عنوان به همچنین كربنات سديم. برد مي راازبین

شیشه درتولیدشیمیايي كربنات كاربردسديم مهمترين. رود كارمي شودبه مي بخارديده هاي هاوماشین كرده تركیب كربنات وكلسیم راباماسه وآن داده بسیارباالحرارت رادردماهاي كربنات سديم چنانچه. است

بك عنوان به همچنین كربنات سديم. خواهدبود ماشیشه راسردكنیم،محصول آن سرعت به وسپس پايداري حفظ جهتPH كننده تنظیم عنوان به مثال براي. رود كارمي ازمواردبه دربسیاري قوي بازنسبتا يك عنوان به. شود مي استفاده تركیب ازاين تولیدكننده عملكرداكثرعوامل براي الزم قلیايي شرايط

درآشپزي. رود كارمي بهPHافزايش و كلر اثراسیدي سازي خنثي جهت شهري درمخازن رايج افزودني نان)شور درچوب خصوص به كردن قلیايي هیدروكسیدبراي سديم براي جايگزين يك عنوان به اوقات گاهي ماده سطحPHشوندتا مي آوري ،عمل قلیايي ماده محلول هابايك خوراك اين. رود كارمي به( نمكي الكترولیت يك عنوان به ماده ازاين درشیمي. شود مي بیشترآن برشتگي سبب اين تغییردهندكه غذايي

سديم وازطرفي داشته نمكي بازهاي هامعموال الكترولیت كه است جهت ازآن واين شود مي استفاده و درشست آب كننده نرم عنوان هابه درخانه. كند درالكترولیزعمل خوب رساناي يك عنوان به كربنات ومانع كرده مقابله سخت درآب موجود وكلسیم منیزيم هاي بايون ماده اين. كارمیرود هابه لباس شوي

،شوينده كربنات ازسديم استفاده بدون. شود مي كاررفته به شوينده آنهاباماده بین پیوند ازتشكیل به آجرپزي هاي دركارگاه كربنات سديم. شود نیازمي وكلسیم منیزيم هاي يون خیساندن براي اضافي جهت. يابد كاهش رس خاك گیري قالب موردنیازجهت آب میشودتاحجم استفاده خمیركننده عامل عنوان كننده تنظیم عنوان به كه است غذايي افزودني يك كربنات سديم. شود مي استفاده ماكاروني فوري تهیه چوبي درتولیدبستني همچنین كربنات سديم. رود كارمي به پايداركننده عنوان ونیزبه ترشي میزان

كه اسیدضعیف ويك كربنات سديم گرماگیربین واكنش وگازداربودن،نتیجه خنكي احساس. كاربرددارد كه زماني يعني شود تولیدمي اكسید دي كربن آن ودرنتیجه است شود مي اسیدانتخاب سیتريك معموال وبراي شده استفاده كپك بردن ازبین براي همچنین كربنات سديم. شود مي خیس دهان بابزاق بستني كربنات ازسديم ياسايرمواد چوب زدايي كپك براي رسد،همچنین مي فروش به آن زدايي كپك توانايي خصوص به خشك هاي دربخش طورطبیعي امابه. است محلول درآب كربنات سديم. شود مي استفاده قلیايي هاي نمك معدني رسوبات. شود مي هايافت درياچه ازتبخیرآب گرفته شكل معدني هاي دررسوب موجود شده خشك هاي درياچه ازكف كه است بیكربنات وسديم كربنات ازسديم ،تركیبي طبیعي

شیشه ابتدايي ونیزساخت مومیايي تهیه تادر است شده مي استخراج گذشته هاي درمصراززمان . شوند استفاده

لعابسازی (استفاده در4-ب-5

من بادو( آوردند مي دست به اشنان گیاه ازسوزاندن كه)قلیارا من سه اللجین سفالگران سالهاپیش. وجودآيد به( سیلیكات) شیشه دادندتانوعي مي حرارت تاحدودهزاردرجه كرده مخلوط چخماق سنگ منبلورمخلوط ونیم چخماق سنگ من رابايك ازآن ونیم من ويك كرده آسیاب و راخرد ماده اين سپس

تهیه براي گفتندكه مي(مني سه پستاهي)پسسا يك اصطالحا مخلوط اين به. نمودند مي كرده،آسیاب رابادومن مخلوط ازاين من سه اي فیروزه لعاب ساخت براي مثال عنوان به.رفت كارمي هابه لعاب انواع

ايجادلعاب براي. كردند مي كرده،آسیاب مخلوط كبالت مثقال وپنج مس( اكسید)توفال كیلو ونیم اكسیدقلع اضافه زغال وگردكوارتزبه آهك(است روسي خاكسترعلف اشنون گیاه)اشنون ازتركیب رنگ آبي

. رود كارمي به دوسوديابراكس ،كربنات چوغان یا اشنون جاي به امروزه. شود مي استفاده واكسیدمس دهندكه مي جاي درآن نحوي هارابه ريزندومهره مي سربسته اي كاسه رادر خاكستر چوغان یا اشنون

اين. دهند قرارمي1666تا066حرارت بادرجه رادركوره كاسه سپس. باشند نداشته تماسي باهم. بچسبند هم به آنكه فراگیردبي هارا مهره ندهدوسطح پس ،شیره شودتالعاب مي خاكسترباعث

هم رنگبري براي مناطق دراين ازاشنون. بخشد مي آنها به آسماني آبي بارنگ مانندي شیشه پوشش كه آيد مي دست به رنگ سیاه اي ،ماده سبزآن گیاه ناقص ازسوزاندن پس چنانكه شود مي استفاده

. رود كارمي به وابريشم كرباس پارچه كردن بیرنگ براي

كه به عنوان سوخت تهیه می شده تهیه زغال این گیاه برای:سوخت(استفاده به عنوان 5-ب-5 .حدودا در سه دهه گذشته مصرف باالي داشته است

نتیجه گیری:

قابلیت همزمان صورت صنعتی به شیمیایی موادذکر شده باال چنین می توان نتیجه گرفت که باحث از مو از آنجا که امروزه شمار مواد موثره قابل استحصال و استخراج از چوغان را نداشته با شدن جایگزین

طرفداران گیاهان دارو به طور چشمگیری رو به فزونی اند ، الزم است تمهیداتی اندیشیده شود تا نسبت در اولویت قرار گیرد . گیاه چوغان اقدامات الزم صنعتی کلیاب واستخراج سایر مواد موثره مجدد به تولید

تصاویر:

Sodium Carbonate

Sodium Oxalate

منابع:

،انتشارات پرچم، تهران ایران1081کریمی ،هادی، رستنی های ایران جلد اول، -1

طبیعی و امور دام خوزستان، مرکز تحقیقات منابع 10٧8مظفریان ولی هللا فلور خوزستان جلد اول -2

3-www.alsirhan.com

4-www.arkive.org

5-www.asergeev.com

6-www.flickriver.com

7-www.hdir.ir

8-www.irandeserts.com

9-www.wildflowers.co.il