Η σημασία και η αναγκαιότητα του Η σημασία και η αναγκαιότητα του αστικού και περιαστικού πράσινου αστικού και περιαστικού πράσινου

στις σύγχρονες μεγαλουπόλειςστις σύγχρονες μεγαλουπόλεις

Περιβαλλοντική ομάδα 2ου Γυμνασίου Πεύκης Σχολικό έτος 2015-16

Yπεύθυνοι καθηγητές : Μαυρογόνατου Γ. - Βαϊράμη Β.

Η ελληνική πραγματικότητα Η περίπτωση της Αθήνας

Η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού και δραστηριοτήτων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις τις καθιστά σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για την περιβαλλοντική κρίση σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Το αστικό και περιαστικό πράσινο, παίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής στις αστικές περιοχές. Οι χώροι πρασίνου αποτελούν πνεύμονες οξυγόνου, οάσεις αναψυχής, καταφύγια ζωής για πολλούς οργανισμούς και χώροι κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Καθώς το αστικό πράσινο έχει ελάχιστα περιθώρια αύξησης, η έμφαση πρέπει να δοθεί στην αναβάθμιση και στην αύξηση του πράσινου που βρίσκεται γύρω από τις πόλεις (περιαστικό πράσινο).Τις τελευταίες δεκαετίες οι επιτυχημένες δράσεις για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής στις πόλεις, σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, εκ μέρους ομάδων πολιτών καθώς και από τις πρωτοβουλίες τοπικών και εθνικών κυβερνήσεων, μπορούν να αποδειχθούν μοναδικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη μιας νέας σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Μπορούμε να προάγουμε τη φύση μέσα στις πόλεις, συμβάλλοντας στην αναζωογόνησή τους και στη δημιουργία ενός νέου πρότυπου αστικής διαβίωσης, που θα βασίζεται στην ενδυνάμωση της επαφής μας με το φυσικό περιβάλλον .

Ειδικότερα οι μαθητές/τριες προσεγγίζουν την υποενότητα του προγράμματος:

Η ελληνική πραγματικότητα. Η περίπτωση της Αθήνας - με χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Μητροπολιτικό πάρκο Γουδή-Ιλισός

• Η Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας

• Πάρνηθα

ΠρόλογοςΠρόλογος

Το Μητροπολιτικό πάρκο στο Γουδή αποτελεί μία δημόσια έκταση 4.500 στρεμμάτων, στα όρια των δήμων Αθηναίων, Ζωγράφου και Παπάγου, δήμων που αποτελούν μερικές από τις πιο

πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αττικής. Η περιοχή αποτελεί ένα ενιαίο αστικό τοπίοστο οποίο κύριο ρόλο παίζουν τα φυσικά χαρακτηριστικά, η ιστορικότητα του χώρου και η

αρχιτεκτονική αξία των κτισμάτων του.

Αποτελεί έναν χώρο στο κέντρο της Αθήνας, που παρά το γεγονός ότι βρίσκεται πλησίον των δύο μεγάλων οδικών αξόνων της πόλης, τις λεωφόρους Μεσογείων και Κατεχάκη,

πολύ κοντά στη λεωφόρο Κηφισίας και σε δύο σταθμούς του μετρό, έχει διατηρήσειτα χαρακτηριστικά εκείνα που του επιτρέπουν να λειτουργήσει ως άνοιγμα

και ως συνέχεια του όρους του Υμηττού.

Μητροπολιτικό πάρκο Γουδή-ΙλισσόςΜητροπολιτικό πάρκο Γουδή-Ιλισσός Γεωγραφική θέση στον ιστό της πόληςΓεωγραφική θέση στον ιστό της πόλης

Μητροπολιτικό πάρκο Γουδή-Ιλισσός Μητροπολιτικό πάρκο Γουδή-Ιλισσός Η ιστορία του σχεδιασμούΗ ιστορία του σχεδιασμού

Τη δεκαετία του 1990 υπό την εποπτεία της αρμόδιου υπουργείου σχεδιάστηκε ένα δίκτυο πάρκων και χώρων πρασίνου στην Αθήνα για να αντιμετωπιστεί το τεράστιο έλλειμμα της πρωτεύουσας σε πράσινο.Ο Οργανισμός για το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας ανάθεσε το 1997 στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο την εκπόνηση μελέτης μετατροπής της πρώην Στρατιωτικής Πόλης Γουδή σε Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή η οποία ολοκληρώθηκε το 1999.

Η προτεινόμενη μελέτη έθεσε ως στόχευση:

«Τη δημιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδή που θα εντάξεικαι θα ενσωματώσει τις υφιστάμενες στην περιοχή λειτουργίες υγείας,

πρόνοιας, εκπαίδευσης, διοίκησης, αθλητισμού σε ένα ευρύ πάρκο πρασίνου υψηλής οικολογικής ποιότητας με περιορισμένες χρήσεις πολιτισμού,

αθλητισμού και αναψυχής»

• Με την αντιμετώπιση του πάρκου ως ενιαίου χώρου, διευκολύνεται η κίνηση των αερίωνρευμάτων από τον Υμηττό προς το Λεκανοπέδιο η οποία, με τη σειρά της συμβάλλειστη βελτίωση των ατμοσφαιρικών και κλιματολογικών συνθηκών της ευρύτερης περιοχής.

• Η διευθέτηση της κυκλοφορίας και στάθμευσης των οχημάτων προς όφελος τηςσυνολοκής ενότητας του χώρου, με ενίσχυση της δυνατότητας χρήσης μέσωνμαζικής μεταφοράς και εκτεταμένο δίκτυο κυκλοφορίας πεζών

• Η δημιουργία ενός δικτύου «διαδρόμων» και «διαδρομών» με δυνατότητες ενοποίησηςμε τους γύρω ορεινούς όγκους

• Η προστασία της αττικής χλωρίδας, πανίδας και ρεμάτων της περιοχής

• Ανάδειξη της «ιστορικότητας» του χώρου με την επανάχρηση των στρατιωτικών κτιρίωνγια πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές χρήσεις (Εκθεσιακά Κέντρα Καλών Τεχνών,Εθνικού Κέντρου Αρχείων, Κέντρα Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης, κ.α)

Μητροπολιτικό πάρκο Γουδή-Ιλισσός Μητροπολιτικό πάρκο Γουδή-Ιλισσός Γενικές αρχές πολεοδομικής οργάνωσηςΓενικές αρχές πολεοδομικής οργάνωσης

Δεκαέξι χρόνια μετά την πρώτη εξαγγελία, το Μητροπολιτικό Πάρκο στου Γουδή παραμένει απραγματοποίητο και μη θεσμοθετημένο. Μετά τις διακηρύξεις της επίσημης πολιτείας για την υλοποίηση του και την ολοκληρωμένη μελέτη που εκπόνησε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο το Γουδί χτίζεται ασύστολα. Tα τελευταία χρόνια κατασκευάστηκαν:• Δύο μεγάλα γήπεδα (Mοντέρνο Πένταθλο και Mπάντμιντον - Aντιπτέριση) • Το Iδρυμα Eρευνών της Aκαδημίας Aθηνών• Επέκταση των μονάδων εντατικής θεραπείας των δύο στρατιωτικών νοσοκομείων • Ανέγερση του υπουργείου Δικαιοσύνης. Εχει επίσης εκδηλωθεί ενδιαφέρον για να τοποθετηθούν στην περιοχή νέα κτίρια υπουργείων, νεκροτομείο και Σταθμός Mεταφόρτωσης Aπορριμμάτων.

Δεκαπέντε χρόνια μετά….Δεκαπέντε χρόνια μετά….

Κτίρια στο Γουδή που κηρύχθηκαν διατηρητέα

Οι κάτοικοι της περιοχής επιμένουν – δικαίωμα στην ανάσαΟι κάτοικοι της περιοχής επιμένουν – δικαίωμα στην ανάσαΟι κάτοικοι των γειτονικών δήμων αγωνίζονται για τα αυτονόητα. Για να μην καταστραφεί ένας από τους πιο σημαντικούς χώρους πρασίνου του Λεκανοπεδίου, που μπορεί να προσφέρει ανάσα ζωής σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αθήνας. Πράγματι, η δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδί, σε συνδυασμό με το Πάρκο του Ελληνικού και τα Τουρκοβούνια, θα μπορούσαν να μεταβάλουν στην κυριολεξία το κλίμα της πόλης. Eχει υπολογιστεί ότι σε αυτήν την περίπτωση η θερμοκρασία της Αθήνας θα έπεφτε τουλάχιστον τρεις βαθμούς. Για πολλοστή φορά αποδεικνύεται πως ο χώρος στου Γουδή -όπως και οι υπόλοιποι ελεύθεροι χώροι- αντί να αντιμετωπίζονται ως ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην πρωτεύουσα, παραμένουν οικόπεδα προς σταδιακές ικανοποιήσεις αιτημάτων Οι κάτοικοι της περιοχής θυμούνται«Θυμάμαι ότι μικροί παίζαμε με το χώμα, ότι κάποτε τα σπίτια ήταν χαμηλά, στο ανάστημα των ανθρώπων. Η περιοχή είχε το καλύτερο κλίμα. Υπήρχαν φυσικά ρεύματα αέρος, γι' αυτό είχαν εγκατασταθεί εδώ τα νοσοκομεία. Σιγά σιγά τα πράγματα άλλαξαν και είχα την ατυχία να δω όλην αυτήν τη μεταβολή. Σήμερα η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο, δεν μπορούμε πια να αναπνεύσουμε από το νέφος, ειδικά το καλοκαίρι όταν η θερμοκρασία χτυπάει κόκκινο. Το τσιμέντο μάς έχει πεθάνει».

Κινήματα πολιτώνΚινήματα πολιτώνΟι κάτοικοι των όμορων δήμων των Αμπελοκήπων και του Ζωγράφου προχώρησαν στη συγκρότηση κινημάτων και ξεκίνησαν μία μεγάλη εκστρατεία για τη διάσωση του χώρου και τη δημιουργία του πάρκου. Αυτή η εκστρατεία συνεχίζεται και σήμερα. Στους ∆ήμους Αθηναίων και Ζωγράφου,όπως και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, οι πιέσεις των κινήσεων πολιτών για τη θεσμοθέτηση και ουσιαστική κατοχύρωση του πάρκου είναι οργανωμένες και διαρκείς. Η περίπτωση του πάρκου στο Γουδί αποτελεί μία κραυγαλέα απόδειξη της έλλειψης ενδιαφέροντος από την πλευρά της πολιτείας για δημιουργία χώρων πρασίνου. Ένας πλήρως σχεδιασμένος χώρος πρασίνου, σε μία εξ’ ολοκλήρου δημόσια έκταση δεν κατασκευάζεται.

ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΘΗΝΑΣΑΘΗΝΑΣ

Μνημεία και πόλη Μνημεία και πόλη

Η Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας, αποτελούσε μία από τις πλέον σημαντικές και φιλόδοξες παρεμβάσεις αναβάθμισης του Ιστορικού Κέντρου της πόλης της Αθήνας. Η σύνδεση μεγάλων αρχαιολογικών χώρων και πλατειών με την κατασκευή ενός εκτεταμένου δικτύου πεζόδρομων, είχε ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση του κέντρου της πόλης, την ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας της Αθήνας και κυρίως την απόδοση αυτών των δημόσιων χώρων στους κατοίκους.

Ο όρος «ενοποίηση» σημαίνει τη δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου το οποίο θα περιλαμβάνει ως προεξάρχοντα στοιχεία τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, θα ενσωματώνει όμως παράλληλα χώρους πρασίνου, ελεύθερους και κοινόχρηστους χώρους, χώρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων και αναψυχής,

καθώς και κοινωφελείς εγκαταστάσεις.

Η ιδέα της ανάπλασης χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980, και αποτελούσε επί δεκαετίες το όραμα πολλών αρχιτεκτόνων, ένα όραμα ζωής και πνοής για την Αθήνα.Το 1996 το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού ανέθεσε τη μελέτη συνολικής ανάδειξηςτων Αρχαιολογικών Χώρων του Κεραμεικού, της Αρχαίας Αγοράς, του Ολυμπείου, της Ρωμαϊκής Αγράς, αλλά και της Βόρειας και Νότιας Κλιτύος της Ακρόπολης και τουΦιλοπάππου.

Ιστορική αναδρομήΙστορική αναδρομή

Ιστορική αναδρομήΙστορική αναδρομήΗ ιδέα της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας «παίρνει σάρκα και οστά» το 1985 με την ψήφιση του νόμου (Ν. 1515/85) για το Ρυθμιστικό Σχέδιο και Ρυθμιστικό Σχέδιο και Πρόγραμμα για την Περιβαλλοντική Προστασία της Ευρύτερης Περιοχής των ΑθηνώνΠρόγραμμα για την Περιβαλλοντική Προστασία της Ευρύτερης Περιοχής των Αθηνών

Οι στόχοι του Προγράμματος είναι:

• Ανάδειξη της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης και αναβάθμιση της κεντρικήςΑνάδειξη της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης και αναβάθμιση της κεντρικής περιοχής τηςπεριοχής της

• Βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους τους κατοίκους της και προστασία του Βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους τους κατοίκους της και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος φυσικού περιβάλλοντος (ανάδειξη και προστασία του αττικού τοπίου,των ορεινών όγκων, των τοπίων φυσικού κάλλους και των ακτών)

Το πρόγραμμα της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό παρεμβάσεων σε έξι περιοχές του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας:

Κεραμεικός - Πειραιώς - Ιερά Οδός – Γκάζι - Θησείο Αρχαία Αγορά - Ρωμαϊκή Αγορά & Βιβλιοθήκη Αδριανού - Πλάκα Ακρόπολη - Άξονας Διονυσίου Αρεοπαγίτου-Αποστόλου Παύλου – Φιλοπάππου - Μακρυγιάννη Ακαδημία Πλάτωνος - Μεταξουργείο - Ψυρρή Εμπορικό Τρίγωνο (Σταδίου - Μητροπόλεως - Ερμού - Αθηνάς) - Μοναστηράκι Ολυμπιείο - Ζάππειο - Στάδιο - Αρδηττός

Πρόγραμμα Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων ΑθήναςΠρόγραμμα Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας

Οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας έχουν σαφή προσανατολισμό την ανάδειξη

της ιστορικής φυσιογνωμίας της Αθήνας. Είναι μία συγκροτημένη προσπάθεια να αναδειχθούν τα στοιχεία μνήμης που είναι άμεσα

συνδεδεμένα με την ιστορία της πόλης, να γίνουν οικεία στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Αθήνας και να ενταχθούν στη δημιουργική

διαδικασία της συγκρότησης της νέας πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης.

Περιοχή παρέμβασηςΠεριοχή παρέμβασης

ΜΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ ΟΔΩΝ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ ΟΔΩΝ

ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Στόχοι και λειτουργικότητα της ανάπλασηςΣτόχοι και λειτουργικότητα της ανάπλασης

Επαφή των επισκεπτών με την πολιτιστική κληρονομιά και απόκτηση πληρέστερης ιστορικής γνώσης της πόλης

Ανάδειξη της ιστορικής φυσιογνωμίας της Αθήνας και μετατροπή σε μια ζωντανή, και σύγχρονη πόλη που ενσωματώνει την ιστορικότητά της στην σημερινή εξέλιξη

Παρουσίαση των μνημείων στους επισκέπτες, μέσω μιας συνολικότερης εικόνας της αρχαίας πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι αποσπασματικά

Συμβολή στη μείωση της φθοράς των μοναδικών μνημείων που φιλοξενεί η περιοχή

Αναβάθμιση των περιοχών που περικλείονται στο δίκτυο όχι μόνο στον αισθητικό και τον περιβαλλοντικό τομέα, αλλά και στον πολιτισμικό

Βελτίωση των κυκλοφοριακών παραμέτρων και του οδικού δικτύου της πόλης, μέσω των πρόσθετων παρεμβάσεων στο οδικό δίκτυο

Θετικές επιδράσεις στο περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων, τόσο μέσω άμεσων τρόπων (πεζοδρομήσεις, αύξηση πρασίνου, επέκταση ελεύθερων και ακάλυπτων χώρων), όσο και έμμεσων (βελτίωση οδικού δικτύου, μείωση της μέσης ταχύτητας και των εκπεμπόμενων ρύπων, μείωση της ηχορύπανσης)

Ο Μεγάλος Περίπατος ή Αθηναϊκός ΠερίπατοςΟ Μεγάλος Περίπατος ή Αθηναϊκός Περίπατος

Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Αποστόλου Παύλου

Ερμού

Πλατεία Κεραμεικού

Η υλοποίηση του έργου της ανάπλασηςΗ υλοποίηση του έργου της ανάπλασηςΜε συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει υλοποιηθεί ένα μέρος των έργων του προγράμματος ανάπλασης των Αρχαιολογικών Χώρων όπως:

Πεζοδρόμηση της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Πεζοδρόμηση της οδού Αποστόλου Παύλου

Ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας, της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας και του ιστορικού προσώπου της Αθήνας εντάχθηκε και η ανάπλαση των όψεων στο Ιστορικό κέντρο με προτεραιότητα στα μέτωπα των κτηρίων κατά μήκος ιστορικών αξόνων στην περιφέρεια των αρχαιολογικών χώρων . Ο κτιριακός πλούτος του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας αναδείχθηκε με τα έργα της ανάπλασης των όψεων των κτηρίων και της αφαίρεσης των διαφημιστικών πινακίδων.

Ανάπλαση του ιστορικού κέντρου περιελάμβανε και αναπλάσεις πλατειών και ελευθέρων χώρων (Συντάγματος, Ομονοίας, Μοναστηρακίου, Κουμουνδούρου)

Ανάπλαση κεντρικών και κυρίως εμπορικών οδών (Αθηνάς, Μητροπόλεως, Κολοκοτρώνη, Περικλέους, Πραξιτέλους κ.ά.) και με πεζοδρομήσεις μικρής κλίμακας. Δυνατότητα άνετης πρόσβασης και περιπάτουστο Ιστορικό Κέντρο και της ανακάλυψης του μνημειακού πλούτου της πόλης.

Πεζόδρομος οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Πεζόδρομος οδού Αποστόλου Παύλου

Αποτίμηση του προγράμματοςΑποτίμηση του προγράμματοςΕνοποίησης των Αρχαιολογικών ΧώρωνΕνοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων

Η υλοποίηση του προγράμματος της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Ουσιαστικά έχουν υλοποιηθεί κυρίως τα έργα τηςπεζοδρόμησης, ενώ εκείνα της ουσιαστικής ενοποίησης παραμένουν προτάσειςστις διάφορες μελέτες. Μέσω αυτών των παρεμβάσεων η Αθήνα προβάλει τηνιστορική της παράδοση διεκδικώντας την ορατότηττά της ανάμεσα στις μητροπόλειςτου κόσμου.

Αναμφίβολα τα έργα που έχουν υλοποιηθεί (πεζοδρόμηση των οδών ΔιονυσίουΑρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου) οφέλησαν περιβαλλοντικά την περιοχή καιδημιούργησαν έναν χώρο περιπάτου μέσα σε φυσικό τοπίο στην καρδιά της Αθήνας.

Πάρνηθα – Εθνικός δρυμός Πάρνηθα – Εθνικός δρυμός Η Πάρνηθα είναι το υψηλότερο από τα βουνά που περικλείουν το λεκανοπέδιο της Αττικής. Καταλαμβάνει μια μεγάλη έκταση, στην οποία περιλαμβάνονται δεκάδες κορυφές, χαράδρες, ρεματιές και οροπέδια. Απλώνεται στο βορειοανατολικό ορεινό όριο του Λεκανοπεδίου της Αθήνας. Η ψηλότερη κορυφή της έχει ύψος 1.413 μ. Στα ανατολικά φθάνει μέχρι το Μενίδι, τη Βαρυμπόμπη και τον Άγιο Στέφανο,στα δυτικά μέχρι το Θριάσιο, ενώ στα βόρεια αγγίζει τα όρια του νομού Αττικής. Το 1961 ο μεγαλύτερος όγκος του βουνού ανακηρύχτηκε Εθνικός Δρυμός. Ο Δρυμός αποτελείται από τον πυρήνα, που καταλαμβάνει τον κεντρικό όγκο του βουνού (έκταση 38.000 στρ. περίπου) και την περιφερειακή ζώνη (έκταση 220.000 στρ. περίπου).Η Πάρνηθα έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000, αποτελεί σημαντική περιοχή για τα πουλιά και έχει ανακηρυχθεί τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.Η κήρυξη του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας παρά τα σοβαρά μειονεκτήματά της, αφού δεν κατόρθωσε να περιλάβει στον πυρήνα του δρυμού το σύνολο του ορεινού όγκου, πρόσφερε τα μέγιστα στην διατήρηση της φυσικότητας της Πάρνηθας, που παρέμεινε σήμερα ο σημαντικότερος βιότοπος της Αττικής γης με πραγματικά ανέπαφη φύση.Με την κήρυξη του Εθνικού Δρυμού, αποφεύχθηκαν φαινόμενα τύπου Πεντέλης (λατομεία, οικισμοί, πυκνότατο δίκτυο δρόμων κτλ.), τα οποία θα άλλαζαν τελείως την οικολογική ισορροπία της περιοχής.

Περιβαλλοντικά οφέλη του δρυμού της ΠάρνηθαςΠεριβαλλοντικά οφέλη του δρυμού της Πάρνηθας

Περιορισμός ατμοσφαιρικής ρύπανσης Επίδραση στις συνθήκες μικροκλίματος Εμπλουτισμός υδροφόρου ορίζοντα Αντιανεμική προστασία Συγκράτηση εδαφών Προστασία της βιοποικιλότητας Αισθητική βελτίωση

Κοινωνικά και οικονομικά οφέληΚοινωνικά και οικονομικά οφέλη

Υγεία Εκπαίδευση Αναψυχή Εργασία Αύξηση της αξίας των ιδιοκτησιών Παραγωγή υλικών αγαθών

Η χλωρίδα της ΠάρνηθαςΗ χλωρίδα της ΠάρνηθαςΗ χλωρίδα της Πάρνηθας είναι η πιο πλούσια της Ελλάδας. Περιλαμβάνει περίπου 818 είδη φυτών. Δίπλα ουσιαστικά στην πρωτεύουσα της χώρας βρίσκεται ένας βοτανικός παράδεισος, ο οποίος όμως κινδυνεύει από τις συλλογές που πραγματοποιούν οι διάφοροι επισκέπτες του. Τα υψηλότερα τμήματά του καλύπτονται από δάσος έλατου και οι χαμηλότερες εκτάσεις με πευκοδάση, μακκία βλάστηση και φρύγανα. Το ελατοδάσος σήμερα βρίσκεται σε φάση ανάκαμψης από τα προβλήματα που δημιούργηθηκαν από την υπερβόσκηση, την ανεξέλεγκτη και παράνομη υλοτομία, φαινόμενα που παρατηρήθηκαν έντονα πριν από την ίδρυση του δρυμού το 1961. Στην Πάρνηθα από τα 1.100 περίπου είδη φυτών που έχουν καταγραφεί, 92 είναι ελληνικά ενδημικά και 42 είναι Βαλκανικά ενδημικά. Τα περισσότερα ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που έχουν ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα (π.χ. Κεφαλληνιακή ελάτη). Δύο είδη είναι αποκλειστικά ενδημικά της Πάρνηθας, δηλαδή δεν απαντώνται σε κανένα άλλο μέρος της γης: η καμπανούλα και το αγριογαρύφαλλο της Πάρνηθας.

Η Η πανίδα της Πάρνηθας πανίδα της Πάρνηθας Η Πάρνηθα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δασικά οικοσυστήματα του νομού Αττικής, στο οποίο φιλοξενούνται πλήθος από ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη της ελληνικής χλωρίδας και πανίδας.Όλα τα είδη των ζωικών οργανισμών, ασπόνδυλων και σπονδυλωτών αποτελούν την πανίδα.Μέχρι σήμερα η πανίδα της Πάρνηθας παραμένει μεταξύ των πλουσιότερων της Αττικής. Η σημαντική έκτασή της, η ευνοϊκή γεωγραφική της θέση, το σχετικό ήπιο κλίμα της, η πλούσια βλάστηση, η υψηλή προστασία που απολαμβάνει ως Εθνικός Δρυμός, Καταφύγιο θηραμάτων, Ειδική Περιοχή Προστασίας για την ορνιθοπανίδα, περιοχή του Δικτύου Natura 2000, το ιδιόμορφο ανάγλυφο, με τα βαθιά ρέματα και τις απόκρημνες πλαγιές, σε συνδυασμό με τα επίπεδα φυσικά λιβάδια και τα οροπέδια, συντέλεσαν στη δημιουργία μεγάλης ποικιλίας βιοτόπων, στους οποίους βρίσκουν καταφύγιο διάφορα θηλαστικά, ερπετά και πολυάριθμα είδη της ορνιθοπανίδας. Επίσης υπάρχουν 39 είδη θηλαστικών. όμως υπάρχει γενική τάση μείωσης των πληθυσμών πολλών ειδών θηλαστικών, λόγω των αλλαγών που επήλθαν στο φυσικό περιβάλλον τα τελευταία χρόνια από έντονες ανθρώπινες επιδράσεις, όπως οι πυρκαγιές, οι εκχερσώσεις, το πυκνό οδικό δίκτυο που απέκοψε τη συνέχεια μεγάλων ορεινών όγκων με αποτέλεσμα να είναι προσπελάσιμα δύσβατα μέρη, στα οποία τα ζώα έβρισκαν καταφύγιο, ηρεμία και χώρους αναπαραγωγής, ή ακόμη και το παράνομο κυνήγι.

Σ’ αυτούς τους ιδανικούς βιότοπους της Πάρνηθας, βρίσκει καταφύγιο το μεγαλύτερο φυτοφάγο θηλαστικό της χώρας μας, η έλαφοςη Ευγενής (Cervus elaphus), κοινώς γνωστό ως κόκκινο ελάφι, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας, αφού είναι ο μοναδικός πληθυσμός που έχει απομείνει στην Ελλάδα, στο φυσικό του χώρο και σε μεγάλους πληθυσμούς.

Η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος και η υποβάθμιση των δασών και των λοιπών φυσικών οικοσυστημάτων αν και χρονολογείται από τις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης, εν τούτοις αποτέλεσε σημαντικό κίνδυνο τα τελευταία 40 περίπου χρόνια.Η ραγδαία και άναρχη ανάπτυξη του αστικού κέντρου της Αθήνας δημιούργησε εκτός των άλλων και έντονο πρόβλημα ρύπανσης.

ΑπειλέςΑπειλές

Οι απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα η Πάρνηθα είναι: • Απορρίμματα• Πυρκαγιές• Παράνομο κυνήγι• Ξήρανση της ελάτης• Ασθένειες των πεύκων• Διάφορες εγκαταστάσεις

Πυρκαγιές στην ΠάρνηθαΠυρκαγιές στην ΠάρνηθαΤον μεγαλύτερο κίνδυνο καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος της Πάρνηθας αποτελούν οι πυρκαγιές, οι οποίες είναι συχνό φαινόμενο στην περιοχή.Έρευνα του Δασαρχείου της Πάρνηθας έδειξε ότι:

Ο αριθμός των πυρκαγιών εξαρτάται περισσότερο από το βαθμό της ανθρώπινης δραστηριότητας στα δάση και τις δασικές εκτάσεις και λιγότερο από την επικρατούσα βλάστηση (είδος, πυκνότητα κτλ.) Οι καταστρεπτικότερες πυρκαγιές για την περίοδο 1959-1996 (που υπάρχουν πλήρη στοιχεία) συνέβησαν με ακραίες καιρικές συνθήκες, τα δε αίτιά τους ήταν ο εμπρησμός, ή παρέμειναν άγνωστα. Ο αριθμός των πυρκαγιών σε ιδιωτικά δάση αντιπροσωπεύει το 24% του συνολικού αριθμού των πυρκαγιών της περιοχής και το 67% της καμένης έκτασης.

Η μεγάλη πυρκαγιά στην Πάρνηθα το 2007Η μεγάλη πυρκαγιά στην Πάρνηθα το 2007Από τις 36.000 στρέμματα του δρυμού που χάθηκαν από τη φωτιά, οι 21.800 ήταν κεφαλληνιακή ελάτη, ενδημικό είδος που δεν αναγεννάται μόνο του. Από το 2008 μέχρι και σήμερα πραγματοποιούνται αναδασώσεις, ένα επίπονο, πολύ δύσκολο έργο. Όμως η ελάτη είναι δύσκολο είδος και επιβίωνε σε οριακές συνθήκες στην Πάρνηθα λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, του νέφους, των ξυλοφάγων εντόμων». Από την τρομερή πυρκαγιά του Ιουνίου του 2007 έως σήμερα, οι άνθρωποι του Δασαρχείου, του Φορέα Διαχείρισης και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, με προσεκτικά, καθημερινά βήματα, μάχονται να επαναφέρουν το μοναδικό οικοσύστημα στην πρότερή του κατάσταση, έχοντας να αντιπαλέψουν αναπάντεχους εχθρούς όπως αγέλες από αγριόσκυλα, απρόσεκτους «φυσιολάτρες» αλλά και τα επίμονα χρηματοδοτικά προβλήματα.Στα υπόλοιπα 14.200 στρέμματα που κάηκαν στην πυρκαγιά του 2007, χάθηκαν αείφυλλα-πλατύφυλλα (πουρνάρι, σχίνος, αγριελιά κ.λπ.), φυλλοβόλα πλατύφυλλα, όπως πλατάνια, και φυσικά μεγάλες εκτάσεις χαλέπιου πεύκης. Πρόκειται για είδη που αναγεννώνται φυσικά.

Το πρόβλημα των απορριμμάτων Τα απορρίμματα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας. Αυτά συσσωρεύονται στους χώρους αναψυχής και λόγω καθυστέρησης στην αποκομιδή τους, διασπείρονται σε μεγάλη απόσταση από τους σκύλους και τις αλεπούδες που περιφέρονται στο βουνό, καθώς και από τον αέρα.

Παράνομο κυνήγιΕίναι γνωστό ότι το κυνήγι απαγορεύεται στην Πάρνηθα. Παρ’ όλα αυτά, έχουν σημειωθεί αρκετά κρούσματα λαθροθηρίας, με θύματα κυρίως πουλιά, λαγούς και ελάφια. Δυστυχώς, η Πάρνηθα έχει πολύ μεγάλη έκταση και το προσωπικό του Δασαρχείου Πάρνηθας που είναι το αρμόδιο για τη φύλαξή της δεν επαρκεί για να την καλύψει ούτε ποσοτικά ούτε χρονικά, δηλαδή όλο το εικοσιτετράωρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί λαθροθήρες να καταφέρνουν να ξεφεύγουν. Είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ενημέρωση των πολιτών και με κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή και ανθρώπινο δυναμικό από το Δασαρχείο.

Ξήρανση της ελάτηςΤο ελατοδάσος της Πάρνηθας αντιμετωπίζει εδώ και πάρα πολλά χρόνια πρόβλημα ξήρανσης. Η πρώτη εικόνα που βλέπει ο επισκέπτης της Πάρνηθας είναι καχεκτικά, άρρωστα, γερασμένα και ξερά δέντρα. Η ξήρανση αυτή προκαλείται από το φλοιοφάγο έντομο Gryphalus piceae. Σύμφωνα με ερευνητές, το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο τα τελευταία χρόνια. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο νεκρώνονται κατά μέσο όρο περίπου 50.000 δέντρα!

Τα πευκοδάση της Πάρνηθας καταλαμβάνουν μία μεγάλη έκταση στον Εθνικό Δρυμό. Τα τελευταία χρόνια όμως η εμφάνιση επιβλαβών εντόμων απειλεί την εξέλιξή τους. Το έντομο Marchalina hellenica και η κάμπια της πεταλούδας Thaumetopaea pityocampa είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την ξήρανση πολλών δέντρων χαλεπίου πεύκης στο βουνό. Η ασθένεια που προκαλείται από το συγκεκριμένο έντομο λέγεται και βαμβακίαση, καθώς οι εκκρίσεις του μοιάζουν με κομμάτια βαμβακιού πάνω στο δέντρο. Οι πληθυσμοί του εντόμου σε φυσιολογικά επίπεδα δεν προκαλούν προβλήματα στα πεύκα, αλλά η τεχνητή αύξηση με ενέσεις προνυμφών σε δέντρα, που πραγματοποιήθηκε κατά κόρον τις τελευταίες δεκαετίες από μελισσοκόμους, οδήγησε στην κατάσταση που παρατηρούμε σήμερα.

Η ίδρυση του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας το 1961 δεν κατάφερε να διευθετήσει το θέμα των διάφορων εγκαταστάσεων. Αυτές, προϋπήρχαν στο βουνό και θεωρήθηκε αδύνατη η απομάκρυνσή τους.

Οι εγκαταστάσεις αυτές όμως επηρεάζουν τόσο την χλωρίδα όσο και την πανίδα του Δρυμού. Καθώς οι περισσότερες από αυτές καταλαμβάνουν τις υψηλότερες κορυφές, έχουν εκτοπίσει είδη φυτών που ζουν αποκλειστικά στα σημεία αυτά και πλέον τα θεωρούμε σπάνια ή εξαφανισθέντα από το βουνό. Ακόμη, τόσο οι ίδιες οι εγκαταστάσεις, όσο και οι εργαζόμενοι σε αυτές, προκαλούν όχληση στα ζώα του βουνού. Τέλος, η αισθητική αλλοίωση του τοπίου από αυτό το πλήθος κεραιών και των κτηρίων, σε συνδυασμό με την εναπόθεση μπαζών και διάφορων άχρηστων υλικών στους χώρους αυτούς, γεννούν ερωτήματα για τον τρόπο λειτουργίας ενός πυρήνα προστατευόμενης περιοχής.

Οι εγκαταστάσεις στην ΠάρνηθαΟι εγκαταστάσεις στην Πάρνηθα

Προγράμματα διαχείρισης & προστασίας του δρυμού ΠάρνηθαςΠρογράμματα διαχείρισης & προστασίας του δρυμού ΠάρνηθαςΤα προγράμματα που εφαρμόστηκαν (πλήρως ή μερικώς) την τελευταία δεκαετία ή που ήδη έχει δρομολογηθείη υλοποίησή τους για τη διαχείριση και προσατασία του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας είναι:

Θέσπιση νέου κανονισμού προστασίας, οργάνωσης και λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού ΠάρνηθαςΕξοπλισμός του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας Επέκταση των ορίων του πυρήνα του δρυμού και τροποποίηση των υφιστάμενων ορίων της περιφερειακής του ζώνηςΑναγκαστική απαλλοτρίωση των υφιστάμενων δικαιωμάτων κυριότητας επί των εκτάσεων του ΔρυμούΈρευνα του φαινομένου ξήρανσης της ελάτης – Έρευνα αναγέννησης της ελάτης της ΠάρνηθαςΑπογραφή της χλωρίδας, σύνταξη καταλόγου ειδών χλωρίδας – εντοπισμός και χαρτογράφηση των σπάνιων και απειλούμενων φυτών της Πάρνηθας – Προτάσεις για διαχείρισηΕγκατάσταση σταθμών μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τους αέριους ρύπους της ΑθήναςΔιαχείριση του ελατοδάσους της ΠάρνηθαςΟργάνωση του Δρυμού για την εξυπηρέτηση των επισκεπτώνΑνάδειξη ειδικών διαδρομών στο ΔρυμόΠροστασία,αποκατάσταση και ανάδειξη των αρχαιολογικών και πολιτιστικών μνημείων του ΔρυμούΣυνεργασία του Φορέα Διαχείρισης με τους κατοίκους και φορείς της περιοχής και με διεθνείς οργανισμούςΑπομάκρυνση των εγκαταστάσεων που λειτουργούν στο Δρυμό και δεν συμβιβάζονται με τους σκοπούς ίδρυσής του.

Μπελαβίλας Ν., Βαταβάλη Φ., Πράσινο και Ελεύθεροι Χώροι στην Πόλη, WWW Ελλάς, Αθήνα, 2009 (http://www.wwf.gr/images/pdfs/Odigos_AstikoPrasino.pdf)Καραχάλιος Μ., Η Διαχείριση των Εθνικών Δρυμών, Η περίπτωση της Πάρνηθας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Περιβαλλοντικές Επιστήμες, Πάτρα, 2007 (http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/1010/1/Nimertis_Karachalios.pdf)http://www.arvha.org/sitescd/patmod/gr/iframe.docs.php-s=6E22X7Q2LW&p=&m=&catid=1618&iddoc=3283&l=.htmhttp://www.asda.gr/elxoroi/EAXA.htmhttp://courses.arch.ntua.gr/goudi.htmlfile:///C:/Users/BNakos/AppData/Local/Temp/Polyzos%20Belavilas%20Vatavali%20stratopeda.pdfhttps://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CF%81%CE%BD%CE%B7%CE%B8%CE%B1http://prasino-hamomilaki.blogspot.gr/2012/08/h-parnitha-turns-green-again.htmlhttp://www.parnitha-np.gr/http://www.parnitha-np.gr/index_vlastisi.htmhttp://www.parnitha.net/content.asp?id=6http://www.kathimerini.gr/775029/article/epikairothta/ellada/h-parnh8a-kerdizei-th-maxh-prasinoy

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία