АМЕРИКИЙН УЛС ТӨРИЙН

ХУВЬСГАЛ (1776) БА ТҮҮНИЙ

ОЛОН УЛСАД НӨЛӨӨЛСӨН НӨЛӨӨ

• 1776-1789 ОНД АМЕРИКИЙН НЭГДСЭН УЛС НЬ ТУСГААР ТОГТНОСОН УЛС БОЛСОН БӨГӨӨД АНГЛИЙН 13 КОЛОНИ АНГЛИЙНХАА ЭСРЭГ БОСЛОГО ГАРГАЖ ТУСГААР УЛСЫГ БАЙГУУЛСАН БАЙНА. ӨӨРСДИЙН ЭРХ АШИГАА ХАДГАЛЖ ҮЛДЭХИЙН ТУЛД АМЕРИКИЙН ЭХ ОРОНЧИД ТУСГААР ТОГТНОЛЫН ТӨЛӨӨХ ДАЙН ЗАРЛАСАН БАЙНА. БҮХ ХҮН ЭРХ ТЭГШ ХЭМЭЭН ҮЗЭЖ ЖОРЖ ВАШИНГТОНЫ УДИРДЛАГА ДОР АРМИ ЦЭРГЭЭ УДИРДУУЛЖ ФРАНЦЫН ЦЭРЭГТЭЙ ХАМТРАН БРИТАНИЙ ГОЛ ХОЁР ЦЭРГИЙН ХҮЧИНГ БУУЛГАН АВЧ ЧАДСАН БИЛЭЭ.

• АНГЛИЙН КОЛОНИУД ИХ ХЭМЖЭЭНИЙ ТАТВАР ТӨЛӨХИЙГ ХҮСЭЭГҮЙ ТУЛ 13 КОЛОНИ ХАРИЛЦАН ДЭМЖСЭЭР НЭГДСЭН ДОТООД ЗАХ ЗЭЭЛТЭЙ БОЛСОН БАЙНА. АНГЛИГҮЙ ХӨГЖИЖ ЧАДАХ ХЭМЖЭЭНД ХҮРСЭН ТУЛ АНГЛИЙН ПАРЛАМЕНТЫН ЗҮГЭЭС ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХОРИГ АРГА ХЭМЖЭЭ АВЧ ТАТВАРАА УЛАМ НЭМЭГДҮҮЛЖ ЭХЭЛСЭН БАЙНА. ҮҮНД ЭСЭРГҮЙЦСЭН КОЛОНИУД ХҮЧЭЭ НЭГТГЭСЭН БАЙНА.

ФРАНЦЫН ЗАСГИЙН ГАЗРААС АМЕРИК ДАХЬ КОЛОНИУДАД ҮЗҮҮЛСЭН ТУСЛАМЖ

• 1776 ОНЫ 3Р САРЫН 3НД НУУЦ ХОРООНООС ТИВИЙНКОНГРЕССИЙН ГИШҮҮН САЙЛАС ДИНАГ ФРАНЦРУУ ИЛГЭЭСЭН НЬ АНГЛИТАЙ ДАЙСАГНАСАН ХАРИЛЦААТАЙ БАЙСАН ФРАНЦААС ТУСЛАМЖ АВАХ ЗОРИЛГОТОЙ БАЙЖЭЭ. 1776 ОНЫ 12 САРЫН 23НД ФРАНКЛИН ФРАНЦИЙН ГАДААД ЯАМНЫ САЙД ВЕРЖЕНД ХАНДАН АМЕРИКИЙН ТҮҮХЭНД АНХ УДАА ЭНГИЙН ДИПЛОМАТ НОТ БИЧИГ ГАРДУУЛЖЭЭ.

• МӨН ФРАНЦУУД НЭГ ЖИЛИЙН ТУРШ 2 САЯ ЛИВРИЙГ ШАГНАЛЫН ЖУРМААР ӨГЧ МӨН 1 САЯ ЛИВРИЙГ ЗЭЭЛЭЭР ОЛГОЖ БАЙЖЭЭ.

• УЛМААР ДАЙН 1776 ОНООС 1781 ОН ХҮРТЭЛ ҮРГЭЛЖИЛСЭН БАЙН 1781 ОНЫ 10 САРЫН 19 ОНД НЬЮ ИОРК-Д АНГЛИЧУУД ЯЛАГДАЖ ӨӨРСДИЙН КОЛОНИ УЛСАА АЛДСАН ЮМ.

• !783 ОНЫ ВЕРСАЛЫН ЭНХИЙН ГЭРЭЭГЭЭР БИЕ ДААСАН УЛС ХЭМЭЭН ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРСӨН БИЛЭЭ.

• 1803 ОНД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ТОМАС ЖЕФФЕРСОН ЛУЗИАНАГ ФРАНЦААС ХУДАЛДАН АВЧ ӨӨРТӨӨ НЭГТГЭЖЭЭ. ҮҮНИЙ ҮР ДҮНД АНУ НУТАГ ДЭВСГЭРЭЭ ХОЁР ДАХИН ТОМ БОЛГОЖ ЧАДСАН.

• 1850 ОНЫ ҮЕД - ФЛОРИДА, ОРЕГОН БОЛОН ЛОУН СТАР БҮГД НАЙРАМДАХ УЛС БУЮУ ТЕХАС БАГТАН ОРСОН. 1846 ОНЫ ДАЙНД МЕКСИКИЙГ ЯЛЖ, КАЛИФОРНИ БОЛОН БУСАД БАРУУН ӨМНӨД НУТГУУДЫГ ӨӨРТӨӨ НЭГТГЭЖЭЭ. 1867 ОНД АЛЬЯСКИЙГ ОРОСООС ХУДАЛДАН АВЧ, 1898 ОНД ХАВАЙН АРЛУУДЫГ НЭГТГЭЖЭЭ. 1861-1865 ОНД ДЭГДСЭН ИРГЭНИЙ ДАЙН БОЛОН 1930-ААД ОНЫ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ ХЯМРАЛЫН ҮЕ НЬ АНУ-ЫН ТҮҮХИЙН ХАМГИЙН ЭГЗЭГТЭЙ ҮЕ ХЭМЭЭН ҮЗДЭГ.

• ДЭЛХИЙН I, II ДАЙНД БАЙГУУЛСАН ЯЛАЛТ БОЛОН 1990ОНД ӨНДӨРЛӨСӨН ХҮЙТЭН ДАЙНААС (THE COLD WAR) ХОЙШ АНУ НЬ ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ХҮЧИРХЭГ ГҮРНИЙ СТАТУСАА ХАДГАЛСААР БАЙНА.

• ДЭЛХИЙН ХОЁРДУГААР ДАЙНААР ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГТЭЙ БОЛЖ, НҮБ-ИЙГ ХАМТРАН БАЙГУУЛЖ , НҮБ-ИЙН АЗ-ЫН БАЙНГЫН ГИШҮҮН УЛС БОЛСОН.

АМЕРИКЫН ГАДААД ХАРИЛЦАА

• АНГЛИ УЛС НЬ ДИПЛОМАТ ХАРИЛЦАА, ГАДААД ХУДАЛДААНЫ АСУУДЛААР ШИНЭ ТУЛГАР УЛСЫГ ИЛЭРХИЙ ХАВЧИН ГАДУУРХАЖ БАЙСАН БӨГӨӨД АНГЛИЧУУД ХАТУУ МӨНГӨӨР АМЕРИКЧУУДЫГ ХАВЧИЖ ХУДАЛДААНЫ ТЭНЦВЭРГҮЙ БАЙДАЛ БУЙ БОЛГОЖ БАЙВ. ХУДАЛДААНЫ МАРГААНААС ҮҮДЭН АМЕРИК АНГЛИТАЙ “ЖЭЙГИЙН ГЭРЭЭ” БАЙГУУЛАВ.

• ИСПАНИ БАРУУН АЛЛЕГАНД МӨН МИССИППИ МӨРНИЙ ТЭЭВЭРТ ГАНЦААРАА ХЯНАЛТ ТАВИХ ЗОРИЛГООР 1784 ОНД АМЕРИКИЙН УСАН ОНГОЦЫГ МИССИППИ МӨРНӨӨР ЗОРЧИХИЙГ ХОРИГЛОСНООР МАРГААН ГАРЧ 1785-1786ОНД ХЭЛЭЛЦЭЭ ХИЙЖЭЭ. ТОМАС ПИНКНИ ТЭРГҮҮТЭЙ ТӨЛӨӨЛӨГЧ ИСПАНИЙН ТАЛТАЙ ХЭЛЭЛЦЭЭ ХИЙЖ АНУ-ЫН ӨМНӨД ХИЛИЙН ДАГУУХ НУТГИЙГ АМЕРИКИЙН ФЕРМЕРҮҮДЭД ОЛГОЖ МИССИППИ МӨРНӨӨР АМЕРИКИЙН УСАН ОНГОЦ ЗОРЧИХ ЭРХ ОЛЖ АВСАН БА ФЛОРИДАГИЙН УМАРД ХИЛИЙГ 31 ДҮГЭЭР ПАРАЛЕЛЛААР ТОГТООСОН БАЙНА.

• ФРАНЦ УЛС МӨН НӨХӨРСӨГ БУСААР ХАНДАЖ ФРАНЦЫН УЭСТ ИНДИАТАЙ ХУДАЛДАА ХИЙХИЙГ ХЯЗГААРЛАЖ, ИХ ХЭМЖЭЭНИЙ ӨРӨӨ ТӨЛСӨНГҮЙ ХЭМЭЭН ЗАРГАЛДАЖ БАЙВ. ФРАНЦЫН ТАЛ <<ЖЭЙГИЙН ГЭРЭЭН>> - НД ИХЭЭХЭН ДУРГҮЙЦЭЖ, АНГЛИЙН НЭГЭН АДИЛ АНУ-ИЙН 300 ГАРУЙ УСАН ОНГОЦЫГ ЗОГСООН БАРИВЧИЛСАН НЬ ХОЁР ОРНЫ ХАРИЛЦААГ УЛАМ ХУРЦАТГАЖЭЭ. ҮҮНЭЭС ҮҮДЭН ДАЙН ДЭГДЭЖ УГ ДАЙН 1780ОНД ДУУСАН ХОЁР ОРНЫ ХАРИЛЦААГ ХЭВИЙН БОЛГОХ ХЭЛЭЛЦЭЭР БАЙГУУЛСАН.

ХУВЬСГАЛЫН ҮЕИЙН АМЕРИКИЙН ГАДААД БОДЛОГОТӨВИЙГ САХИХ ЯВДАЛ НЬ:• ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН БОЛОМЖИЙГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ,

• ЦЭРГИЙН ТҮГШҮҮРТ БАЙДЛЫГ БУУРУУЛАХ,

• ИНГЭСНЭЭР УЛС ОРОНД ЭНХ АМГАЛАН ХӨГЖИХ,

• ЦАГ ХОЖИЖ ХҮЧЭЭ АВАХАД АШИГТАЙ ГЭСЭН БАЙР СУУРЬ ДАВАМГАЙЛЖ БАЙВ.

ХОЖИМ АМЕРКИЙН АШИГ СОНИРХОЛЫГ ЭРХЭМЛЭЖ ЕВРОПЧУУДЫН ДАЙН БАЙЛДААНЫГ АЖИГЛАЖ БАРАА ТАВААРАА БОРЛУУЛЖ УЛМААР АМЕРИК ТИВД, ЦААШДАА ДЭЛХИЙД НОЁЛОХ БАЙР СУУРИА БЭХЖҮҮЛХЭД ГАДААД БОДЛОГИЙН ЭНЭХҮҮ СТРАТЕГИЙН ЗОРИЛТ ТУЛГИЙН ЧУЛУУ НЬ БОЛСОН БИЛЭЭ.

• ТӨВИЙГ САХИЖ ГАДААД ХУДАЛДААГАА ЧӨЛӨӨТЭЙ ХӨГЖҮҮЛЭХ, ЦАГ ХОЖИХ БОДЛОГО ҮНЭХЭЭР ҮР ДҮНГЭЭ ӨГСӨН БАЙНА. ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ЭРГЭЛТ ХЭД ДАХИН ӨСЧ ЭСПОРТЫН ҮНИЙН ДҮНГЭЭР 20САЯ ОРЧИМ ДОЛЛАРААС 100 ШАХАМ САЯ ДОЛЛАРТ ХҮРЧЭЭ. АНУ ЕВРОПЫН ОРНУУД, ТЭДНИЙ КОЛОНИУДЫН ХООРОНД ТЭЭВЭР ХИЙЖ ХУДАЛДААНЫ УСАН ТЭЭВРИЙН ОНГОЦ ДАЛАЙД ҮРГЭЛЖ АЯЛЖ АМЕРИКЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН АМЬДРАЛ ИХЭЭХЭН СЭРГЭВ.

• ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ВАШИНГТОНЫ “ГЭРЭЭС ИЛГЭЭЛТ”-Д АНУ-ЫН ГАДААД БОДЛОГО ЦААШИД БАРИМТЛАХ НЭН ЧУХАЛ САНАА ТУСЧ, ЭНЭ НЬ Ч ӨНӨ УДААН УЛАМЖЛАЛ БОЛСОН ЮМ.

• ГАДААД ОРНУУДЫН НЭГ ХЭСГИЙГ НЬ ҮЗЭН ЯДАХ, ЭСВЭЛ ХЭТ ДОТНОСОХ НЬ БУРУУГ ДУРДААД “БИД ГАДААД УЛСУУДТАЙ ХАРИЛЦАХДАА МАНАЙ ХУДАЛДААНЫ ХАРИЛЦААГ ӨРГӨТГӨН УЛС ТӨРИЙН ТАЛААРХИ ХЭЛХЭЭ ХОЛБООГ АЛЬ БОЛОХ ХЯЗГААРЛАХ НЬ ЦААШИД БАРИМТЛАХ ГОЛ ШУГАМ БОЛОХ ЁСТОЙ” ГЭВ. ЖОРЖ ВАШИНГТОНЫ ГАДААД БОДЛОГОДОО ТӨВИЙГ САХИХ ЭНЭХҮҮ ҮЗЭЛ САНАА НЬ ЦААШИД 100 ЖИЛ АНУ-ЫН БАРИМТАЛЖ ИРСЭН БАЙР СУУРЬ БОЛСОН БАЙНА.

АМЕРИКИЙН ХУВЬСГАЛЫН ОЛОН УЛСЫН ХАРИЛЦААНД ҮЗҮҮЛСЭН НӨЛӨӨ

• АМЕРИКИЙН ХУВЬСГАЛ НЬ ЕВРОПТ ТОМООХОН НӨЛӨӨ ҮЗҮҮЛСЭН ЮМ. УГ ҮЙЛ ЯВДАЛ НЬ ФРАНЦЫН ХУВЬСГАЛД СЭДЭЛ ӨГӨӨД ЗОГСООГҮЙ ОЮУНЫ ЭНГИЙН НЭГ МЭДЭГДЭЛЭЭС СОЁН ГЭГЭЭРЭЛ, ЛИБЕРАЛ УЛС ТӨРИЙН ҮЗЭЛ БОДОЛ ИЛҮҮ НӨЛӨӨТЭЙ БОЛОХЫГ ХАРУУЛСАН.

• АМЕРИКЧУУД “АРДЧИЛАЛ” ХЭМЭЭХ ОЙЛГОЛТ БОЛОН ТЭДНИЙ ӨӨРСДИЙН ДЭВШҮҮЛСЭН “ТӨЛӨӨЛЛИЙН АРДЧИЛАЛ”- ИЙН СИСТЕМИЙГ ХООРОНД НЬ ЯЛГАСАН. ЭНЭ НЬ ЕВРОПЫН ХӨРӨНГӨТНҮҮД ӨӨРСДИЙН ЗАСГИЙН ГАЗАР БОЛОН МОНАРХИ СИСТЕМИЙГ ДАХИН АВЧ ХЭЛЭЛЦЭХЭД ХҮРГЭСЭН.

• УГ ҮЙЛ ЯВДАЛ НЬ КОЛОНИ АНХ УДАА АМЖИЛТТАЙГААР БУСАД УЛСУУДАД ӨӨРСДИЙН ТУСГААР ТОГТНОЛОО ТУНХАГЛАСАН ҮЙЛДЭЛ БОЛСОН БӨГӨӨД ДАРАА ДАРААГИЙН БОСЛОГО, ХУВЬСГАЛЫН ЭХЛЭЛ БОЛЖ СОЁН ГЭРЭЭРЛИЙН ҮЗЭЛ САНААГ БОДИТООР ТҮГЭЭН ЭРХ ЧӨЛӨӨ, ТЭГШ ЭРХ, ХҮНИЙ ЖАМ ЁСНЫ ЭРХ, ШАШНЫ ЭРХ ЧӨЛӨӨ, ГЭХ МЭТ ҮЗЭЛ САНААГ ОЛОН УЛСЫН ХЭМЖЭЭНД ТҮГЭЭЖ ЧАДСАНААРАА ХААНТ ЗАСАГЛАЛ ДАРАНГУЙЛАЛЫГ СӨРӨН ЗОГСОХ СЭДЛИЙГ БУСАД УЛСАД ӨГСӨН ЮМ.

ЕВРОПТ НӨЛӨӨЛСӨН АМЕРИКИЙН ХУВЬСГАЛИЙН ГУРВАН ГОЛ ҮЙЛ ЯВДАЛ:

• ТУСГААР ТОГТНОЛЫН ТУНХАГТ ГАРЫН ҮСЭГ ЗУРСАН

• СОЁН ГЭГЭЭРЛИЙН ҮЗЭЛ САНААГ ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН

• АНУ-ЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙГ БАТАЛСАН

• ТУСГААР ТОГТНОЛЫН ТУНХАГЛАЛД УМАРД АМЕРИКИЙН КОЛОНИУД АНГЛИЙН ЭЗЭНТ ГҮРНЭЭС БҮРМӨСӨН ТУСГААРЛАХ БОЛСОН ШАЛТГААНЫГ ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛБАРЛАЖ, БИЕЭ ДААСАН УЛС БАЙГУУЛЖ ИХ БРИТАНИ БОЛОН ДЭЛХИЙН БУСАД ОРНЫГ БАЙЛДААНЫ ҮЕД ДАЙСАН, ЭНХИЙН ЦАГТ НӨХӨР ХЭМЭЭН ҮЗНЭ ГЭЖ АНДГАЙЛААД, ЦЭРЭГ ДАЙНД ДАЙЧЛАХ, НАЙРАМДАЛ ТОГТООХ, ЭВСЭЛ ХОЛБООНД НЭГДЭХ, ХУДАЛДАА АРИЛЖАА ХИЙХ ЗЭРЭГ ТУСГААР УЛСЫН БҮХИЙ Л ХЭРГИЙГ ЗОХИОН ЯВУУЛАХ ЭРХЭЭ ЗАРЛАН ТУНХАГЛАВ.

•АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА