- 1 -

การจดการพนทคมครองเพอการพฒนาการเกษตร

โดย นายทว หนทอง ทปรกษาดานการจดการพนทคมครอง โครงการ CATSPA

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ความน า

ตามทไดมการประเมนระบบนเวศในรอบสหสวรรษ (MEA, 2005) พบวา การเปลยนแปลงของระบบนเวศทส าคญในระยะเวลา 50 ปทผานมา มการเปลยนแปลงในเรองการใชประโยชนทดนในอตราสวนทสงมาก พนทปาไม ทงหญา ปาชายเลน รวมถงแหลงน าตางๆ ถกน าไปใชประโยชนโดยเฉพาะการใชทดนเพอการเกษตร พนทปาไมชนดตางๆ โดยเฉพาะพนททางบกจ านวน 9 ใน 14 ประเภท ประมาณวา 20-50 % ของพนทเหลานไดเปลยนไปเปนพนทการเกษตร ประเทศแถบโซนรอนมอตราสวนการท าลายทสงมาก GEF (2014) ไดรายงานไววา ผลผลตทางการเกษตรหลก 3 ชนด คอ ถวเหลอง เนอสตวและปาลมน ามนทตองใชพนทดนเพอด าเนนการสงถง 80% โดยเฉพาะพนทปาไมแถบโซนรอน ผลผลตดงกลาวเปนสนคาออกของประเทศทส าคญทใชด ารงชวตของประชากรในประเทศ ขณะเดยวกนประชากรในพนทดงกลาวกยงมการตอสกบความอดยากและความยากจน

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนมการประเมนพบวาในปจจบนมการเปลยนแปลงในอตราสวนทเรวมาก หรอเรวกวาตวเลขทคาดคะเนไวในหลายๆ โครงการมการศกษาถงการเพมขนของประชากรโลกทสมพนธกบความตองการอาหารเพมขนถง 70% เปนอยางนอย ในอก 35 ปขางหนา หรออาจจะถง 110% (Bruinsma, 2009) การใชประโยชนจากพนทดนดงกลาวทถกน ามาใชเพอท าการเกษตร ทงหญาเลยงปศสตวรวมถงการพฒนาชนบท เหลานจงเปนภยคกคามทท าลายระบบนเวศธรรมชาต

Tilman et.al. (2011) รายงานวา แนวโนมการท าลายหรอการใชประโยชนทดนปาไมยงเพมมากขน นบเปนจ านวนลานลานเฮกแตร ซงมากกวาทคาดคดไวจะเกดขนในป 2050 แตมบางกจกรรมจากการท าการเกษตรทจะตองมการพฒนาในหลายๆ ประการเพอท าใหผลผลตเพมขน จากการค านวณพบวาการใชประโยชนทดนในป 1961 จ านวน 1.4 ลานลานเฮกแตร และในป 2008 มการใชประโยชนเพมขนเปนจ านวน1.5 ลานลานเฮกแตร ถงแมวาประชากรของโลกเพมขนเปนสองเทา จาก 3 ลานลานคนในป 1961 เปนจ านวน 6.8 ลานลานคนในป 2008 (มากกวาคาเฉลย 7.2 ลานลานคนในป2014) การใชพนทดนปาไมเพอท าการเกษตรเพอเพมผลผลตทางการเกษตร จงเปนสาเหตทท าใหมการท าลายระบบนเวศธรรมชาต ในปจจบนผลผลตจากพนทการเกษตร ความตองการดานแกสชวภาพ พลงงานและผลผลตทางอาหาร จะตองมการพฒนาเพมผลผลตจากพนทดนเกษตรเพอใหสามารถอ านวยผลประโยชนและมคณคาในระดบทองถนได

ผลผลตอาหารจากภาคเกษตรกรรมทเกดขนในโลกนไดเกอกลการด ารงชวตของมนษย เปนทยอมรบในทกระดบ วาแนวคดใหมๆ ของความตองการพฒนาดานอาหารของมนษยและชนดพนธอนๆทมอย อาหารบางชนดจะไดจากพนทคมครองเปนความสมพนธระหวางพนทคมครองและผลผลตทางการเกษตรจากการใชบรการของระบบนเวศ (MEA, 2005) ตามกรอบงานทก าหนด ความย งยนของการใช

- 2 -

ประโยชนในอนาคต จะตองด าเนนการเพมผลผลตใหมประสทธภาพและการบรการของระบบนเวศจากพนทคมครอง แนวคดในการด าเนนงานเรองนจงเปนการสรางความเขาใจจากทฤษฎตางๆ ทเกดขน

ความสมพนธระหวางความหลากหลายทางชวภาพ ผลผลตดานอาหารจากพนทคมครอง

การเปลยนแปลงของการใชประโยชนทดนเปนสาเหตหนงทท าใหเกดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ เปนเรองของความหลากหลายหรอความผนแปรของสงมชวตและความซบซอนของระบบสงมชวตและระบบนเวศทมความหลากหลายในชนดพนธและระบบนเวศ ความซบซอนของสงมชวตเปนความหลากหลาย การกระจายและความมากนอยชนดพนธทงพชและสตวทสามารถปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดมการคนหาแหลงทอยใหมๆ การใชประโยชนทดนจะมการเปลยนแปลงตามระยะเวลาและสถานท อยางไรกดชนดพนธทมกระดกสนหลงไดถกประเมนเปนปรมาณมากนอยไว เชน การจดพมพหนงสอ IUCN Red List of Threatened Species ทไดก าหนดชนดพนธทถกคกคาม เพอใหทราบถงสถานภาพของชนดพนธจากระดบทไมมขอมลจนถงการสญพนธทขนอยกบปรมาณของชนดพนธ องคกร IUCNไดจดพมพหนงสอครงสดทายปรากฏวาสถานภาพของสตวจ านวน 76,199 ชนด (ชนดพนธสตวเลยงลกดวยนม นก สตวครงบกครงน า) พบวา 22, 416 ชนด (30%) ไดรบภยคกคามจนใกลจะสญพนธ จากการลดลงของระบบนเวศ หากวาไมไดรบการดแลและการสนบสนนจากประชาชนทกระดบทเกยวของอตราการสญพนธจะยงมตอไปในอนาคต

หากวาจะพจารณาถงประสทธภาพในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพในพนทคมครอง พบวาไดมมาตรการการอนรกษทเพมขน จากสถตปจจบน ทวโลกทมพนทคมครองทางบกประมาณ 15.4% และพนทคมครองทางทะเล ประมาณ 3.4% โดยเฉพาะพนทคมครองทางทะเลประมาณ 8.4% ถกก าหนดใหเปนเขตเศรษฐกจ จากขอมลของ UNEP-WCMC (2014) รายงานวาพนทคมครองทวโลกมไมต ากวา 200,000 แหง พนทคมครองเหลานมการจดการทมประสทธภาพ มความเขมแขงในการจดการและไมรวมถงพนทคมครองทเปนพนทอนรกษวฒนธรรมของชมชน หรอพนทคมครองทครอบครองของประชาชนทมวตถประสงคเพอการอนรกษ พนทคมครองหลายแหงทไดจดตงขนเพอการอนรกษชมชนทองถนดงเดม และใหมการจดการพนทคมครองเพอเปนแหลงอ านวยผลประโยชนทเปนแหลงผลตทางดานอาหาร

ปรากฏการณหลายๆ อยางทเกยวของกบการคาดการณลวงหนาในอนาคตวาระบบนเวศจะมการเปลยนแปลงทสงมาก แมวาองคกร IUCN ไดจดพมพหนงสอก าหนดชนดพนธสตวปาทหาไดยากถง 733 ชนด จากการพสจนของนกวทยาศาสตรในสาขาทเกยวของและรายงานไววา ถาหากมการใชประโยชนทดนเพมขนหรอมการเปลยนแปลงเพมขน ภายในป 2040 ชนดพนธของสตวปาทไดยากมากวา 1,000 ชนด จะสญหายไปจากถนทอาศยเดม ในเมอถนทอาศยมการเปลยนแปลงชนดพนธกไมสามารถด ารงชวตอยได การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศจะเปนสาเหตหลกทเกยวของ ไดมการวเคราะหแลววามชนดพนธมากกวา 2,334 ชนด ไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงภมอากาศและจ านวนชนดพนธดงกลาวกอยในสถานภาพทต ามาก

- 3 -

ความเสยงหรอความไมมนคงของนโยบายทเกยวของกบการจดการระบบนเวศทมผลกระทบตอการด ารงชวตมนษย เหตการณตางๆ เชน การเปลยนแปลงภมอากาศ การพฒนาทางดานเทคโนโลย การน าพลงงานมาใชหรอหลายๆ อยางรวมกน จะตองก าหนดใหเปนนโยบายทชดเจน อยางไรกดการสนบสนนแนวทางการด าเนนงานใหไดผลในอนาคตจากภาคสวนตางๆ ของประชาชน เราตองอนรกษระบบนเวศใหสมบรณมประสทธภาพในดานการจดการผลประโยชนเพอผลผลตของชนดพนธรวมทงทรพยากรมนษยและผลประโยชนทไดรบจากการบรการของระบบนเวศ

1. การบรการของระบบนเวศจากพนทคมครองกบความเชอมโยงของผลผลตทางดานอาหาร

ผลของการประเมนระบบนเวศในรอบสหสวรรษ(MEA,2005) รายงานวาการบรการของระบบนเวศมความเชอมโยงโดยตรงกบการบรการผลผลตทางดานอาหารของมนษย รวมถงอ านวยผลผลตดานการเกษตรอนๆ เชน พชพนธ ผลผลตทางดานการประมง พชเภสชกรรม น าทสะอาดและสตวปา การบรการดานการเกอกล เชน การเกดความอดมสมบรณของดน การสงเคราะหแสงของพช วฏจกรของแรธาต การควบคมสตวผลาทท าลายพชผลทางการเกษตรหรอแหลงอาหาร (เชน แมลงและหน เปนตน) การบรการดานการควบคมกลไกของระบบ เชน การอนรกษแหลงตนน า การถายละอองเรณพนธไม การควบคมภมอากาศ การดดซบคารบอน และการดกจบมลพษในพนทชมน า การบรการทางดานวฒนธรรม เชน การบรการดานความสขทางจตใจทเชอมโยงกบการใชประโยชนทดน ประเพณ องคความรทองถนเกยวกบผลผลตของอาหาร ซงการบรการดานวฒนธรรมนจะสมพนธกบผลผลตทางดานอาหาร รวมทงการบรการดานการเกอหนนและการควบคมกลไกการบรการของระบบนเวศ ทเนนหนกไปในเรองกระบวนการของระบบนเวศและลกษณะทางกายภาพทน าไปสความปลอดภยของแหลงอาหาร คณคาของอาหารและความส าคญตางๆ ทไมสามารถระบคณคาได

การประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรดานการบรการของระบบนเวศสามารถทจะด าเนนการไดโดยพนกงานเจาหนาทในพนทคมครอง เชน การประเมนมลคาของการบรการระบบนเวศ มคาประมาณ 125-145 ลานลานลานเหรยญสหรฐตอป แตความสญเสยดานการบรการของระบบนเวศอยางนอยปละ 4.5 ลานลานลานเหรยญสหรฐ มลคาของการบรการของระบบนเวศไมสามารถทจะน ามาค านวณไดหรอไมสามารถจะชดเชยความสญเสยของระบบนเวศไดทใชบรการแลวสญเสยไปเลย มลคาบางอยางของระบบนเวศไมสามารถบอกถงราคาทเปนสนคาได หรอมการจดการในแนวคดของการตลาดได จงจ าเปนตองใชหลกเศรษฐศาสตรก าหนดมลคาเพอใหเปนนโยบายทน าสสาธารณชนได

การจดการพนทคมครองเพอการการอนรกษพนธกรรม ชนดพนธและระบบนเวศใหมความเชอมโยงกบการด ารงชวตของมนษย สวนใหญแลวพนทคมครองจะประกอบดวยระบบนเวศทสมบรณในระดบตางๆ การสนบสนนงบประมาณจากภาคสวนอนๆทตองใชด าเนนการดแลรกษาไวเพอใหมการบรการของระบบนเวศ เพอสรางความอดมสมบรณของระบบนเวศใหอ านวยประโยชนทางดานผลผลตของอาหาร จากขอเทจจรงพบวาความสมบรณของระบบนเวศจะประกอบดวยโครงสรางและองคประกอบ ปราศจากภยคกคามจากภายนอก พนทขนาดใหญทมความอดมสมบรณจะมความสามารถในการรองรบการเปลยนแปลง

- 4 -

ทอาจจะเกดขนได เชน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหรอการใชประโยชนทดน เปนตน ประโยชนทางดานผลผลตของอาหารหลายอยางทเกดจากการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและการบรการของระบบนเวศ โดยผานกระบวนการจดการพนทคมครองทมประสทธภาพ

2. ความเชอมโยงระหวางผลผลตทางดานอาหารกบการลดลงของสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

มการศกษาพบวา การพฒนาในดานตางๆ ของมนษยจะสมพนธกบการใชประโยชนพนทดนตามความตองการเพอใหพนทดนสามารถรองรบและสนบสนนผลผลตของระบบนเวศได หรอกลาวอยางงายๆ วาความย งยนขนอยกบการพฒนาการด ารงชวตของมนษยทตองการเพมการบรโภคทรพยากรในทศทางเดยวกนเรยกวาความสมพนธการเพมการบรโภคทรพยากรในทศทางเดยวกน หรอมความสมพนธหรอความเชอมโยงกน ในการประชมขององคกร UNEP เกยวกบการจดการทรพยากรธรรมชาต กลาวถงการใชประโยชนทรพยากรในทางเศรษฐกจใหนอยทสด ใหมการลดผลกระทบจากสงแวดลอมใหมผลประโยชนทางเศรษฐกจของประเทศชาตมากทสด

ทฤษฎเกยวกบการผลตอาหารทเชอมโยงกบทรพยากร หมายถง การใชประโยชนพนทดนในปรมาณนอย การลงทนนอยเพอผลผลตทตองการใหมากทสด โดยเฉพาะปรมาณและคณภาพมากทสดตอหนวยเนอท การแกไขผลกระทบความเชอมโยง หมายถง การลดความเปลยนแปลงของสงแวดลอมทมาท าลายผลผลตทางการเกษตรโดยลดการใชประโยชนทดนเพมขน หรอการขยายพนทท ากนปลกพชเกษตร ในขณะทความเชอมโยงทมผลกระทบทไมตองการโดยเฉพาะการใชสารเคม เปนตน จากการทมความมนคงและการขายผลผลตทางการเกษตรใหมความย งยนไดกจะมผลประโยชนในการด ารงชวตของมนษย

Sayer and Cassman (2013) ไดเสนอผลการศกษาดานนวตกรรมทางการเกษตร เพอตองการเพมผลผลตทางดานอาหารและตองการใหใชประโยชนทดนในจ านวนนอย การลดผลกระทบจากสงแวดลอมหรอภยคกคามในพนท ปจจบนมการศกษาวจยทางการเกษตรในหลายๆ ดานเพอการเพมผลผลตมากกวาการใชประโยชนจากพนทดนทเพมขน รวมถงความกาวหนาทางเทคโนโลยและความสามารถของเกษตรกร สถาบนหรอหนวยงาน นโยบายทางดานเศรษฐกจ ขณะเดยวกนรฐบาลไดพยายามทจะด าเนนการบ ารงรกษาหรอการฟนฟพนทคมครองใหมความอดมสมบรณเพออ านวยผลประโยชนทางดานผลผลตอาหารใหแกประชาชนในอนาคต

- 5 -

การพฒนาผลผลตทางดานการเกษตรจากการใชทรพยากรธรรมชาตโดยใชตนทนต า ผลจากการพฒนาผลผลตทางดานอาหารจากการตดแตงพนธกรรมจะท าใหมผลผลตทางอาหาร

เพมขน พนทคมครองจงเปนตวเชอมโยงทท าใหเกดกระบวนการดงกลาว คอ มพนธกรรมแทจากพนทคมครอง ในทางปฏบตมการศกษาทแสดงใหเหนวา ผลผลตอาหารจากทรพยากรธรรมชาตสามารถปรบปรงไดโดยใชเทคโนโลยถง 80% เชน การปรบปรงแหลงน า การพลงงาน เพอใหไดมผลผลตเพมขนแตใชตนทนต า

เหตการณดงกลาวจะพบเหนไดบอยมาก ซงเรามกจะเรยกวาชองวางผลผลต (ความแตกตางระหวางผลผลตในปจจบนกบผลผลตตามเปนจรง) ทมการใชทรพยากรทเพยงพอ เชน น า แรธาต เปนตน มการใชเครองมอทางเทคโนโลยทางการเกษตร การควบคมภยธรรมชาต การปดชองวางดงกลาวจะขนอยกบปจจยตางๆ ทคาดกวาจะมผลกระทบกบการบรการของระบบนเวศ โดยมการเนนในเรองผลประโยชนจากผลผลตอาหารอยางย งยน มการใชประโยชนจากการบรการของระบบนเวศในพนทคมครองทเพมขน เชน การควบคมศตรพช การผสมพนธและวฏจกรของแรธาต ซงพนทคมครองมสวนชวยอ านวยผลประโยชนในสงเหลานได

ความเชอมโยงของประสทธภาพในการลงทนและผลประโยชนทไดรบ ถงแมวาชนดพนธจะมความหลากหลายสายพนธและระบบจะใหผลผลตทแตกตางกน การทจะท าใหมผลผลตเพมขนจะตองมการพงพาธรรมชาตดวยเปนอยางนอย (Gray et.al. 2014) ไดรายงานวา ผลผลตของขาวโพด ขาวสาล ขาวจาว ถวเหลอง มเพมขนมากถง 240% ในชวงป 1961-2008 กจกรรมการเกษตรดงกลาวจะท าใหมการเพมขนของคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศ ทมผลท าใหเกดภาวะเรอนกระจกและท าใหโลกรอน จงเปนการท าใหเกดปญหาการเปลยนแปลงภมอากาศ

3. พนทคมครองกบการอ านวยผลประโยชนดานการบรการของระบบนเวศ

จากทไดกลาวมาแลวขางตนวาองคประกอบของระบบนเวศทงหมดสามารถทจะใหบรการสนบสนนผลผลตทางดานอาหาร เปนการบรการดานเปนแหลงผลต เปนพนทการเกษตร การเพาะเลยงสตวน า การท าไม การเกบหาของปา ซงเปนตวอยางพนฐานดานเศรษฐกจและวฒนธรรม ในสวนนจงไดเนนหนกไปในเรองดานการบรการของระบบนเวศทไดจากพนทคมครองในการสนบสนนผลผลตทางดานอาหาร

3.1 พนทคมครองอ านวยผลผลตดานอาหารใหแกชมชนทองถน โดยเฉพาะชมชนทตงถนฐานอยใกลๆ พนทคมครองทมการปลกพชการเกษตรและการเกบหาของปาเพอการด ารงชพ พชปาหลายชนดทขนอยในปา สามารถใชเปนอาหารได ชมชนชาวชาวบานจะเขาไปเกบหาของปาจากพนทคมครอง โดยเฉพาะเขตการจดการ บางพนทชมชนจะเขาไปเกบเพอน าไปขายเปนสนคาได เปนการยากทคดออกมาเปนผลประโยชนในทางเศรษฐกจ จะตองมการก าหนดเปนนโยบายใหชดเจน ของปาหลายชนดทหามเกบหรอทมการเกบโดยผดกฎหมายโดยเฉพาะในพนทคมครอง ทปรากฏวามการเกบแลวน าไปจ าหนาย พนท

- 6 -

คมครองเปนแหลงอ านวยประโยชนทางดานอาหารทเกดความขดแยงของชมชน พนทคมครองหลายแหงเปนแหลงอ านวยผลประโยชนดานชนดพนธสตวโดยเฉพาะการด ารงชวตของชมชนทองถนทตองการใชเปนแหลงอาหาร

3.2 พนทคมครองเปนแหลงอนรกษพนธกรรมของธรรมชาต วตถประสงคประการแรกของการจดตงพนทคมครอง คอ การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ ซงชนดพนธจะเปนชนดพนธดงเดมทมอยในปจจบนเพอการอยรอดและมการพฒนาภายในพนทคมครอง นกวชาการสาขาพชจะน าเอาความหลากหลายทางพนธกรรมของพชทมการด าเนนการไดปรบตวใหเขากบสภาพในปจจบน หรอการเปลยนแปลง พนธกรรมของพชด งเดม นกวชาการจะใหความส าคญกบชนดพนธด งเดม โดยเฉพาะเทคโนโลยทางชวภาพทมลกษณะตามธรรมชาต จะเหนไดจากทรพยากรพนธกรรมในรปแบบของไมดอก ไมผล เปลอกไม ใบไม เมลดไม หรอผลไม สามารถทจะดแลรกษาไวมใหถกรบกวนหรอถกท าลายโดยเฉพาะพนทคมครอง ตามกฎหมายหามกระท าลายพชพนธ พรรณไมหลายๆ ชนดเปนสนคาหรอประชาชนใชรวมกน การน าพชไปปลกในพนทปามการด าเนนการกนแพรหลายในอดตนนมเปนจ านวนมาก การพฒนาและการจดการชนดพนธขนอยกบการอนรกษพนธดงเดมเพอเปนการบรโภคทปลอดภย

3.3 พนทคมครองกบการอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง บรเวณชายฝงทะเลเปนแหลงผลตทส าคญและอ านวยผลประโยชนใหแกมนษยนบมาเปนเวลาพนๆ ป เปนแหลงอ านวยทรพยากรทางชวภาพทมนษยใชในการบรโภค พนทคมครองทางทะเลและชายฝงเปนพนททอนญาตใหมการเกบเกยวเอาทรพยากรตางๆ โดยเฉพาะอาหารทะเล ถงแมวาจะเปนแหลงทหามท าการประมงกตาม เหตการณเหลานกมขอมลใหเหนอยแลว คอ ความชกชมของชนดพนธปลาและชนดพนธอนๆ ความหลากหลายของชนดพนธในพนทคมครองมการใชประโยชนจ าเปนตองมการจดแบงเขตการจดการ มเขตหามจบปลาภายในเขตของพนทคมครองทางทะเล จะเปนการท าใหพนทคมครองทางทะเลมเขตการจดการอยางมประสทธภาพและมประโยชนตอประชาชนในพนท เขตหามจบปลาชาวประมงจะไดรบผลประโยชนมาก เนองมาจากเปนแหลงเพาะพนธปลาและปลาจะออกไปจากเขตพนทดงกลาวใหสามารถจบมาบรโภคได ฉะนน พนทคมครองทางทะเลจงมประโยชนทางดานการผลตอาหารทางทะเลส าหรบประชาชนไดเปนจ านวนมาก

3.4 พนทคมครองกบการสนบสนนการผลตขนปฐมภม ในทกๆ ระบบนเวศจะมผผลตขนปฐมภมทประกอบดวยอนทรยสารตางๆ โดยผานกระบวนการสงเคราะหแสงในสงมชวตทเปนผผลต โดยการดดซบเอาพลงงานแสงจากดวงอาทตย คารบอนไดออกไซดและน า เพอถายทอดไปยงพชและสตวตอไป อยางไรกดอตราการผลตขนปฐมภมจะเกดขนไดดในระบบนเวศธรรมชาตด งเดม ปาดงดบหรอแหลงปะการงในน ามความหลากหลาย จงมความตองการอนรกษระบบนเวศดงเดมโดยเฉพาะในพนทคมครองและมความสามารถในการสนบสนนใหเกดความเขมแขงในการผลตอาหาร

3.5 พนทคมครองชวยสนบสนนการเกดขนของวฏจกรแรธาต ความหลากหลายของชนดพนธพชเปนแหลงผลตสทธของขนปฐมภม พนทคมครองทางบกทมความอดมสมบรณของดนและความอดมสมบรณแรธาตชวยเกอหนนชนดพนธพชในพนทคมครองและเชอมโยงกบพนททางการเกษตร น าในล าหวยล าธารจากพนทคมครอง สารแรธาตตางๆ จะถกชะลางโดยน าฝน การรวมตวของดนจะเปนแหลงรวมของแร

- 7 -

ธาตในระบบนเวศ เปนทรวมของแบคทเรย เหดรา จลนทรย สตวในดน ไสเดอนและชนดพนธอนๆ กไดพฒนาตวเองตามธรรมชาต เปนการเพมปยและแรธาตทพชดดซบไปใชได ในขณะเดยวกนการอนรกษพนทคมครองจะเปนการบ ารงรกษาไวซงความอดมสมบรณของดน การปองกนดนพงทลาย จะอ านวยการบรการความอดมสมบรณดานอาหารใหแกประชาชน การท าไรเลอนลอยยงเปนการอนรกษพนทดนในบางสถานภาพ การจดการพนทคมครองสามารถน ามาใชเปนตวชวดเพอการเปรยบเทยบระหวางความอดมสมบรณของดนกบความหลากหลายทางชวภาพ ชนดพนธทอาศยอยในดนจะถายมลท าใหดนมความอดมสมบรณเพมขน นกนางแอนหรอชนดพนธอนๆ ทอาศยอยในถ าหรอพนทอนจะเพมปยจากมลท าใหดนมความอดมสมบรณและอ านวยประโยชนใหแกพชหรอแรธาตทไหลไปตามล าน า น าทใชในการชลประทานส าหรบเกษตรกรในพนทราบต านอกพนทคมครองจะไดรบปยทไหลไปกบน าดวย

3.6 พนทคมครองชวยสนบสนนการถายละอองเรณของพชเกษตร (การถายเกสรตวผไปสเกสรตวเมย) กระบวนการถายละอองเรณในพชเปนการแลกเปลยนเกสรและการผสมพนธของพนธพช การถายละอองเรณดงกลาวเกดจากสตวปาถง 75% โดยเฉพาะชนดพนธทมประโยชนตอมนษย ชนดพนธสตวปาทชวยถายละอองเรณในพชทส าคญ เชน คางคาว ผเสอ แมลง หรอชนดพนธอนๆ พนทคมครองจะอ านวยประโยชนใหชนดพนธดงกลาวไดอาศยอยในปาธรรมชาตนนๆอยางปลอดภย ขณะเดยวกนผถายละอองเรณในพนทคมครองจะไดรบประโยชนและไดรบการรกษาดแลชนดพนธเหลานไดถง 80%

3.7 พนทคมครองกบการรกษาแหลงน าและอ านวยน าทสะอาดใหแกชมชน พนทคมครองโดยเฉพาะพนททเปนพนทชมน าจะมสวนชวยกลนกรองมลพษตางๆ จากพนทการเกษตรไดถง 80% สามารถทจะพสจนไดวาพชพนธไมทขนอยในพนทชมน าจะดกจบมลพษทมประสทธภาพ รวมทงโลหะหนกทเปนอนตรายตอสขภาพของมนษย ในหลายๆ ประเทศประชาชนมกจะไดรบมลพษจากน า รวมทงสารพษ แบคทเรย การชะลางหนาดนจากพนทการเกษตร การดกจบของเสยจากโรงงานอตสาหกรรม พนทคมครองสามารถทจะอ านวยผลประโยชนทางดานการอ านวยน าใหสะอาดและดกจบของเสย ชนดของพนธพชทคอยดกจบอนทรยสารทเปนมลพษท าใหคณภาพของน าดขน ฉะนน พนทคมครองทเปนพนทชมน าจะชวยขจดน าสกปรกใหเปนน าด โดยเฉพาะชนดพนธพชในพนทระบบนเวศแหลงน าเปนตวกรองมลพษทบรการแหลงน าทสะอาดใหแกชมชนและมคณภาพ

3.8 พนทคมครองชวยปองกนและควบคมภยธรรมชาต บรเวณทเปนภเขาสง แหลงน า ชายทะเล จะเปนพนททชวยปองกนภยจากธรรมชาตอนอาจจะเกดขน เพอมใหเกดภยพบตแกประชาชนในทองถน หรอพนทการเกษตรกรหรอแหลงเพาะพนธปลา การรกษาพนทใหเปนธรรมชาตทเปนปาไม มตนไมปกคลม เมอฝนตกหนกปาไมกจะชวยลดผลกระทบจากการไหลบาของน าหรอชะลอการไหลของน า ปองกนลมพาย ปองกนการชะลางหนาดนหรอดนพงทลายทอาจจะเกดได พนธไมในพนทคมครองเปนแนวกนลมเปนอยางดทชวยความรนแรงของลมพาย ระบบนเวศในพนทคมครองทสมบรณกจะชวยปองกนการเกดน าทวมได จะเหนวาพนทคมครองมบทบาทในการปองกนภยธรรมชาตได ฉะนน หนวยงานรบผดชอบทเกยวของจะตองมบทบาทในการปองกนรวมกน เชน การปองกนภยแลงหรอการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ อนอาจจะเกดขนไดโดยไมสามารถคาดการณลวงหนา การจดการแมน า ล าน าใหเปนธรรมชาตจะ

- 8 -

เปนการปองกนมไดเกดการพงทลายของดนและการกดเซาะชายฝง ยงเปนแหลงทอยอาศยของสตวน าและการอพยพยายถนของสตว

3.9 พนทคมครองชวยปองกนการเปลยนแปลงภมอากาศ การเกษตรมความสมพนธกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเกดความแหงแลงหรอฝนตกชกหรอตกหนกจนเกดน าทวม ราคาของผลผลตสนคาเกษตรจะมการเปลยนแปลง จะท าใหเกดความส าคญทางนโยบายหรอการเปลยนแปลงของนโยบาย เชน ภาวะอาหรบสปรง (Arab Spring) ซงเปนชองวางระยะเวลาการเกดความแหงแลงในแถบภาคตะวนตกของเอเชย (Center for Climate and Security, 2015) เปนชวงทมการเปลยนแปลงทส าคญ มการศกษาวจยพบวาพนทคมครองทมตนไมเจรญเตบโตนบเปนรอยๆ ป กยงคงเปนแหลงเกบกกคารบอนในอตราทเพมขนทงในตนไมและในดน ปารนใหมกมความสามารถทจะใชเปนตววดความเปลยนแปลงของภมอากาศได ทส าคญคอคารบอนทถกเกบกกอยในพนทไมทมอายมากและมประสทธภาพ ถาหากวาปาไมดงเดมถกท าลายกจะมการปลดปลอยกาซสบรรยากาศมากขน เปนขอยนยนวาการอนรกษปาไมทมไดยนตนทมอายมากในพนทคมครองจะมความชนสงเพราะเปนแหลงเกบกกน าใตดนไดด

3.10 ระบบนเวศในพนทคมครองสามารถควบคมการแพรกระจายของเชอโรคบางชนดได ระบบนเวศทหลากหลายในพนทคมครอง มสวนชวยควบคมการแพรกระจายของแมลงศตรพชทางการเกษตร ตลอดจนควบคมโรคระบาดทอาจจะสงผลกระทบกบชวตของมนษย เชน การเปลยนแปลงของประชากรยงทกอใหเกดเชอโรคไขมาเลเรยใหอยในพนทคมครองทมการปองกนมใหสมนษย ความหลากหลายทางชวภาพในพนทคมครองชวยลดการแพรกระจายของโรคระบาดได โดยเฉพาะสตวทอาศยอยในปาทกนแมลงเปนอาหาร เชน คางคาวทกนแมลงเปนอาหาร ง นกเคาแมวและชนดพนธอนๆ ทกนหนเปนอาหารซงหนเปนพานะน าเชอโรค และท าลายพชผลทางการเกษตร

3.11 พนทคมครองเปนแหลงรกษาความสมดลของระบบนเวศ ความสมบรณของระบบนเวศภายในพนทคมครองเปนทอยของสตวปาผลาและเหยอทเกยวของกบผลผลตทางดานอาหาร การท าลายพชผลทางดานทางการเกษตรจากสตวปา เชน ชางปา หมปา กวางปา และชนดพนธอนๆ ทกนพชเกษตรเปนอาหาร แมลงหลายชนดทเปนศตรพชทท าลายพชผลทางเกษตรทงกอนและหลงการเกบเกยวพวกหนหรอสตวฟนแทะชนดอนๆ ทบรโภคพชผลการเกษตรจะท าใหเกดความเสยหายทางเกษตรเปนจ านวนมาก บางประเทศความเสยหายในลกษณะนจะมมากถง 40% ของมวลผลผลตรวม การจดการพนทคมครองสามารถทจะลดการสญเสยระบบนเวศได การคงไวซงสตวผลาทกนชนดพนธทท าลายพชผลทางการเกษตร สตวกนเนอขนาดใหญจะกนสตวทท าลายพชเกษตร เชน หมปา กวางปา ลง หรองชนดตางๆ ทกนสตวฟนแทะเปนอาหาร นกกนแมลงมประสทธภาพในการกนแมลงศตรพช เปนการควบคมทางชวภาพ ท าใหเกดผลดทางผลผลตจากการเกษตรและลดการใชสารเคมในการปราบศตรพช ฉะนน ความอดมสมบรณของระบบนเวศในพนทคมครองจะเปนองคประกอบทท าใหระบบนเวศเกษตรมความสมบรณดวย

3.12 พนทคมครองกบการบรการทางดานวฒนธรรม นวตกรรมใหมๆ ในสหสวรรษทมการประเมนระบบนเวศทมการเชอมโยงระหวางวฒนธรรมและความหลากหลายทางชวภาพ ประชาชนทอาศยอยในเขตชนบทมความสมพนธกบทศนยภาพของพนทในถนทอาศยทมความแตกตางกนไป ความสมพนธ

- 9 -

ระหวางถนทอาศยกบความศกดสทธของพนทคมครอง พนทคมครองหลายๆ แหงทชมชนมประเพณวฒนธรรมและบชาสงศกดสทธในดานการอนรกษ ชมชนทอาศยอยในพนทคมครองมความรความเขาใจระบบนเวศของพนทคมครองและมจตใจรกพนท มสวนชวยหนวยงานรบผดชอบพนทคมครองและท างานรวมกนอยางใกลชด โดยเฉพาะชมชนทองถนและชมชนทองถนดงเดม

ความเชอมโยงระหวางการจดการพนทคมครองกบประชาชนทอาศยอยในหรอรอบๆ พนทคมครองจะเปนการเปดโอกาสใหมการใชพนทคมครองเปนหองสมดธรรมชาตขนาดใหญ การพฒนาและการจดการพนทคมครองจะเปนการอ านวยผลประโยชนดานการบรการของระบบนเวศใหแกประชาชน ประชาชนในบางพนทมวตถประสงคอนรกษเพอการสนบสนนผลผลตทางดานอาหาร เสนใยและสนคาอนๆ รวมทงการบรการทางระบบนเวศในเขตเมองหรอชนบท ท าใหประชาชนมความรความเขาใจในการอนรกษเพมขน แนวทางตางๆ เหลานจงเปนการสรางความรวมมอระหวางผมสวนไดสวนเสยทงภาครฐและเอกชน บางครงจะตองมการพฒนาองคความรใหมๆ ใหแกหวหนาและพนกงานเจาหนาททปฏบตงานในพนทคมครอง

Kothari et.al. (2012) รายงานวา ในหลายๆประเทศจะมการบรหารพนทคมครองระบบนเรยกวา พนทอนรกษของชมชนหรอ Community Conserved Areas ซงชมชนมสวนรวมเปนเจาของและการจดการทรพยากรธรรมชาตทเปนองคประกอบของพนทคมครอง พนทอนรกษของชมชนเปนหลกการในการจดการพนทคมครอง โดยเฉพาะการสนบสนนวตถประสงคหลกของการจดการพนทคมครอง การบรหารจดการหรอหลกธรรมาภบาลทมความสมพนธกนระหวางประชาชนในทองถนและหนวยงานบรหารจดการพนทคมครองใหอ านวยผลผลตทางการเกษตรหรออาหารจากภาคการเกษตร

4. การบรการของระบบนเวศกบผลผลตทางดานอาหาร การบรการของระบบนเวศทเปนแหลงอ านวยผลผลตทางการเกษตรดงกลาวแสดงวาผลผลต

ทางการเกษตรมความสมพนธกบการบรการของระบบนเวศในพนทคมครอง ฉะนนจงมความจ าเปนอยางยงทจะตองอนรกษ การจดการและการฟนฟพนทคมครอง โดยการใหความส าคญกบพนทคมครองในเรอง :

4.1 ใหมการจดท าแผนระบบพนทคมครองในระดบชาต โดยการใหความส าคญและการจดการพนทคมครองทมประสทธภาพอนจะอ านวยผลประโยชนในการพฒนาการเกษตร การก าหนดใหพนทคมครองมความส าคญและมการพฒนาในระดบชาตหรอภมภาค การท าใหพนทคมครองมบทบาททแสดงใหเหนวาผลผลตสนคาการเกษตรทเพมขนกบคณคาของพนทคมครอง โดยมหนวยงานรบผดชอบเฉพาะภาคสวนของหนวยงานการเกษตร การประมงทอาศยการบรการของระบบนเวศจากพนทคมครอง แผนการจดการภาคการเกษตรจะตองก าหนดกรอบการท างานทมวตถประสงคใหชดเจน สอดคลองกบนโยบายในการผลตอาหารในธรรมชาต รวมถงความเชอมโยงกนในแตละพนท โดยใชวธการจดท าแนวเชอมตอกนในแตละพนท โดยใชวธการจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศทมการวเคราะหขนาดของพนท ท าการศกษาวจย

- 10 -

การตดตามประเมนผลเพอใหพนทคมครองชวยแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การสนบสนนใหมความอดมสมบรณดานผลผลตทเปนอาหารของมนษยเพอการด ารงชวตใหความอยดกนด

4.2 การพจารณาถงการปลกพชการเกษตรทย งยนในพนทคมครอง มหลายๆ พนททมการปลกพชอยภายในเขตทใหผลผลผลตอยางย งยนและมประโยชนตอพนทคมครอง ผลผลตทางการเกษตรทเปนสนคาหลกหรอพชทปลกชวยลดผลกระทบสงแวดลอม เชน ผลผลตของกาแฟ 38% โกโก 22% ปาลมน ามน 15% และพชเกษตรอนๆ ทมการแสดงใหเหนวาพชเหลานมการปองกนถนทอาศย การด าเนนงานไดก าหนดหามครอบครองทดนหรอท าใหมผลกระทบกบชนดพนธทถกคกคามและการควบคมชนดพนธทรกรานหรอชนดพนธตางถน แตตองการใหมประโยชนระยะยาว ชาวสวนหรอชาวประมงสามารถผลตอาหารใหเพมขน การเกษตรดงกลาวจะชวยในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพในพนทคมครอง ลดปญหาภยคกคามจากฟารมและการปลกพชในบรเวณใกลเคยงกบพนทคมครอง พชเกษตรบางชนดเจรญเตบโตไดด ซงเปนทตองการของเกษตรกร เกษตรกรบางคนจะไดรบผลตอบแทนสงกวาทไดรบจากการบรหารจดการพนทคมครอง

5. บทสรป

เปนทยอมรบกนโดยทวไปแลววา การพฒนาตางๆ เพอการด ารงชวตของมนษยขนอยกบการรกษาไวซงความอดมสมบรณของระบบนเวศรวมทงการลดผลกระทบทเกดขน การท าลายระบบนเวศจะมผลกระทบกบการด ารงชวตของมนษย เปนการแสดงใหเหนวาพนทคมครองเปนแหลงรวมของพนธกรรม ชนดพนธและระบบนเวศ เปนแหลงอ านวยผลประโยชนอยางเอนกประสงคดานการผลตอาหาร หนวยงานรบผดชอบดานการจดการพนทคมครองควรจะไดก าหนดนโยบาย สนบสนนในการใชการบรการของระบบนเวศทเปนการสนบสนนผลผลตทางดานอาหารรวมทงการควบคมพนธกรรมของพชในพนทคมครอง สนบสนนใหมการใชประโยชนอยางย งยนของพชเกษตรในลกษณะของการด าเนนงานวนเกษตร ทสามารถจดพนททอยในประเภทของการใชประโยชนทดนอยางหนง ผลประโยชนทควรไดรบควรจะไดรบควรจะไดพจารณาในระดบชาตทก าหนดเปนแผนระบบพนทคมครอง หนวยงานภาครฐ เชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรมประมง กรมชลประทาน ควรจะไดพจารณาถงผลประโยชนทไดรบจากพนทคมครองทส าคญคอกระทรวงการคลงทจะไดรบผลประโยชนจากสนคาท เปนรายไดสหประชาชาต พนทคมครองอ านวยผลประโยชนทางดานการผลตอาหารโดยการสนบสนนเงนงบประมาณเพยงพอกบการบรหารจดการพนทและพนทคมครองและใหพนทคมครองอ านวยประโยชนดานการบรการของระบบนเวศ

----------------------------------------------

- 11 -

เอกสารประกอบการเรยบเรยง

1. Bruinsma, J. 2009. The Resource Outlook to 2050: Expert Meeting on How to Feed the World United Nations Food and Agriculture Organization, Rome.

2. Center for Climate and Security. 2013. The Arab Spring and Climate Change Center for American Progress, Washington, D.C.

3. GEF, 2014. Taking tropical deforestation out of Commodity supply chains. Global Environment Facility, Washington, D.C.

4. Gray, J.M. et al. 2014. Direct human influence on atmosphere CO2 seasonality from increased cropland productivity. Nature 515: 398-401.

5. IUCN, 214. IUCN Red List of Threatened species Version 2014.3 6. Kothari, A., et.al.2012. Recognizing and support territories and areas conserved by indigenous

peoples and local communities CBD Technical Series 64:1-160 7. MEA (Millennium Ecosystem Assessment) 2005. Ecosystems and Human Well-being: Current

State and Trends (Volume I). Island Press, Washington, D.C. 8. Sayer, J. and K.G. Cassman. 2013. Agricultural innovation to protect the environment.

Proceeding of the National Academy of Sciences. USA 110 (21) : 8345-8348. 9. Tilman, D., et. al. 2011. Global food demand and the Sustainable intensification of agriculture.

Proceedings of the National Academy of Sciences 108(5): 20260-20264. 10. UNEP-WCMC 2011. Review of the biodiversity requirements of standards and certification

schemes: CBC Technical Series-63: 1-116

-------------------------------------