Г.Занданшатар "Ардчиллын төгөлдөршил зөвлөлдөх...
TRANSCRIPT
АРДЧИЛЛЫН ТӨГӨЛДӨРШИЛ ЗӨВЛӨЛДӨХ АРДЧИЛАЛ
Г.Занданшатар 2015 оны 10-р сарын 26
1. Ардчиллын 3 дахь давалгаа ба уналтын үе 2. Уналтын учир шалтгаан 3. Ардчиллыг шинэчлэх триллемма4. Яагаад Зөвлөлдөх ардчилал?
Агуулга
Ардчиллын 3 дахь давалгаа буюу сонгуулийн ардчилалын өргөжин тэлэлт
26% 30%
33%
43%
53% 55% 57%
53% 55%
19% 20% 23%
27% 25% 29%
34% 34% 33%
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
197
4 1
975
197
6 1
977
197
8 1
979
198
0 1
981/
82
198
2/83
1
984
198
5 1
986
198
7 1
988
198
9 1
990
199
1 1
992
199
3 1
994
199
5 1
996
199
7 1
998
199
9 2
000
200
1 2
002
200
3 2
004
200
5 2
006
200
7 2
008
200
9 2
010
201
1 2
012
201
3 2
014
Electoral Democracies Liberal Democracies
Ардчиллын 3 дахь давалгаа, 1974-‐2014 (note: Чанартай ардчилсан орныг Фрийдом хаузийн үзүүлэлтээр тооцсон)
29% 34%
37%
45%
57% 58% 61%
59% 62%
21% 24%
26% 30%
33% 35%
41% 40% 41%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
1974
19
75
1976
19
77
1978
19
79
1980
19
81/8
2 19
82/8
3 19
84
1985
19
86
1987
19
88
1989
19
90
1991
19
92
1993
19
94
1995
19
96
1997
19
98
1999
20
00
2001
20
02
2003
20
04
2005
20
06
2007
20
08
2009
20
10
2011
20
12
2013
20
14
Electoral Democracies Liberal Democracies
Ардчиллын зогсонги үе эхэлсэн: 2005 он гэхэд ардчилал оргилдоо хүрч дэлхийн улсуудын 61,5% нь ардчилалд шилжиж байсан бол 2014 онд 120 байснаа 114 улс болж буурсан
Эрх чөлөөний үзүүлэлтийн чиг хандлага, 1974-‐2014 (Freedom house)
4.47 4.31 4.24
3.85 3.64
3.48 3.22 3.30 3.33
5.05 4.84 4.76
4.35 4.08
3.89 3.61 3.70 3.73
1.00
1.50
2.00
2.50
3.00
3.50
4.00
4.50
5.00
5.50
6.00
6.50
7.00
World Developing World
Ардчиллын хямралын үзүүлэлт 1974-2014
15%
7%
10%
14%
30%
37%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
1974-1983 1984-1993 1994-2003 2004-2014 1974-2014 1974-2014*
Эрх чөлөөний үзүүлэлтийн өсөлт бууралтын харьцаа 1991-‐2014
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
3.00
3.50
Постсоциалист орнуудын эрх чөлөө Засаглалын чанарын чиг хандлага, 2005-2014
0.62
0.65
0.62 0.61 0.62 0.63 0.62 0.63 0.63 0.63
0.64
0.67 0.66 0.66 0.66 0.66 0.65 0.65 0.65 0.65
0.51 0.53
0.51 0.49 0.50 0.50 0.49 0.49 0.48 0.49
0.40
0.45
0.50
0.55
0.60
0.65
0.70
0.75
0.80
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Political Rights Civil Liberties Transparency & RoL
SS
SS
Mongolia being free country is not only landlocked but also surrounded by
hybrid regimes
2. АРДЧИЛЛЫН УХРАЛТЫН ШАЛТГААН ЮУ ВЭ?
Яагаад ардчилалд аюул тулгарч байна вэ ? 1. Сул дорой хуулийн засаглал
• Авилгал, албан тушаалын хэрэг • Клайнтелизм, (clientelism) хуулийн тэгш
эрх, бүлэглэлийн улс төр, • Шудрага ёс, хууль ёсгүй нийгэм
2. Гүйцэтгэх засаглалын эрх мэдлийг буруугаар ашиглах; Үндсэн хууль, парламент, иргэний нийгэм, шудрага ёс
Эхлээд институци үү эсвэл заншил соёл уу?
Итгэлцэлийн хямрал
3. Хариуцлагын хямрал (Иргэдийн дуу хоолой, хариу өгөх чадвар)
4. Институцийн хямрал (парламент, улс төрийн намууд, төрийн алба )
5. Эдийн засгийн хямрал • Ядуурал, тэгш бус, шудрага бус
байдал, à МУУ ЗАСАГЛАЛ
2015.05.29
Political Survey
НЭГ. УЛС ТӨРИЙН НӨХЦӨЛ БАЙДЛЫН ТАЛААРХ СУДАЛГААНЫ ДҮГНЭЛТ
6 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
ТӨРД ИТГЭХ ИТГЭЛ БУУРЧ БАЙНА
92.73% 85.06% 82.94%
74.98% 73.59%
66.79% 65.24%
Улсын Их Хурлын сонгуулийн ирц Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ирц
ИТГЭЛЦЛИЙН ХЯМРАЛ ХААШАА ХӨТӨЛНӨ ВЭ?
5 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
Улс төрийн тогтолцооны байгууллагуудад итгэдэг эсэх /Эх сурвалж Сант марал. 2015.04.12/
Ерөнхийлөгч УИХ
Хуулийн байгууллагу
удТөрийн захиргаа
Улс төрийн намууд
Иргэний нийгэм
Их итгэдэг 12.5 7.9 11.5 20.9 3.9 11.8
Итгэдэг 27.8 24.3 32.3 43.3 21.1 39.4
Бараг итгэдэггүй 26.8 31.6 27.2 23.5 30.6 22.5
Огт итгэдэггүй 28.0 30.1 22.8 10.3 36.5 17.8
Итгэдэггүй 54.8 61.7 50.0 33.8 67.1 40.3
ИТГЭЛЦЛИЙН ХЯМРАЛ ХААШАА ХӨТӨЛНӨ ВЭ?
03 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
Зарим хүмүүс Монгол хэт ардчилалтай болоод, энэ байдлыг засахын тулд дарангуйлал хэрэгтэй гэж үзэж байна. Зарим нь Монголд жинхэнэ ардчиллын үнэт зүйлс хөгжөөгүй, дарангуйллын нэг төрөл байна гэж үздэг. Таны бодлоор дараах ангиллын хувьд Монгол хаана нь багтаж байна? /Эх сурвалж Сант Марал. 2015.04.12/
Хөдөө Улаанбаатар Нийт
Хөгжингүй ардчилалтай байна 4.7 5.0 4.8
Ардчиллыг хөгжүүлэх түвшинд байна 22.1 25.2 23.4
Хоёр замын уулзвар дээр байна 37.6 37.8 37.7
Дарангуйлал уруу шилжиж байна 20.3 19.4 19.9
Хэт их дарангуйлалтай байна 3.9 4.6 4.2
ИТГЭЛЦЛИЙН ХЯМРАЛ ХААШАА ХӨТӨЛНӨ ВЭ?
7 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
Ерөнхийдөө нийгэмд шударга тал нь илүү байна уу, шударга бус тал нь давамгайлж байна уу?
Хөдөө Улаанбаатар Нийт
Шударга нь илүү байна 4.7 2.6 3.8
Шударга бус нь илүү байна 71.3 78.2 74.2Тохиолдлоор: (Заримдаа шударга нь, заримдаа шударга бус нь) 19.9 16.2 18.3
ХЯМРАЛ ХААШАА ХӨТӨЛНӨ ВЭ?
ИТГЭЛЦЛИЙН ХЯМРАЛ
04 АРД ТҮМЭН ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДНЭ!
Эдийн засгийн хямрал
Институцийн хямрал
Хариуцлагын хямрал
Засаглалын хямрал
Хуулийн засаглалын хямрал
28 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
ЗАСАГЛАЛЫН ХЯМРАЛ ХААШАА ХӨТӨЛНӨ ВЭ?
24 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
ЕРӨНХИЙЛӨГЧ
Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл
ФРАКЦИ БҮЛЭГЛЭЛ
ХУВИЙН ХАРИЛЦАА
ХОЛБООТНУУД
АШИГ ХАЙСАН
ОЛИГАРХИ
Хориг тавих эрх ЗАСГИЙН ГАЗАР
ЕРӨНХИЙ САЙД
Тойргийн дэмжлэг
Сайд нар
УИХ
УИХ-‐ын дарга
76 ГИШҮҮД
ОЛОНХИ ЦӨӨНХИ
ШҮҮХ
ПРОКУРОР
АТГ
ГАДААДЫН НӨЛӨӨ
3. Ардчиллын уналтыг эмчлэхонолын эрэл хайгуул
!
ОНОЛЫН ХАНДЛАГУУД
Бүтцийн онолчид
Ардчиллыг хөхүүлэн дэмжигчид
Төрийг бэхжүүлэгчид
Нэгтгэсэн онол
Тогтвортой байдал хөгжлийг
тодорхойлно.
Онолын хандлагууд
(Липсет)
!
Ардчиллын Азийн загвар
(Сунь Ят Сен)
Сонгуулийн хариуцлага,хэвтээ хариуцлагын тогтолцоо
(Ларри Даймонд, Мелтзер ба Ринард)
Либерал ардчилал, чанартай ардчилал
(Сен)
Эрх мэдэл хуваалцах ардчилал
(Лийпхард)
Эхлээд төрийг бэхжүүлэх (Хантигтон)!
Төр ба хуулийн засаглалыг бэхжүүлэх (Фукуяама)
Сайн засаглал (Дэлхийн банк)
Төрийн чадавх (Вебер)
Ардчилал ба засаглалыг бэхжүүлэх (Каротерс)
Ардчиллын дөрвөн онол ба дөрвөн зарчим
Өрсөлдөөнт ардчилал
Элит ардчилал
Оролцооны ардчилал
Зөвлөлдөх ардчилал
Улс төрийн тэгш эрх
+ ? + + Оролцоо ? ? + ? Зөвлөлдөөн ? + ? + Дарангуйллын бус
+ + ? ?
Ардчилсан шинэчлэлийн трилемма Ардын засаг - Улс төрийн тэгш эрх- оролцоо. Зөвлөлдөөн – Иргэдийн дуу хоолой үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх
Улс төрийн тэгш эрх
Оролцоо Зөвлөлдөх (Тунгаасан)
1-р хувилбар: Шууд ардчилал + + -2-р хувилбар: Урашуулалтай зөвлөлдөөн
- + +
3-р хувилбар: Бичил орчны зөвлөлдөөн + - +
4. ЗӨВЛӨЛДӨХ АРДЧИЛАЛ Төрийг түмэн олныг төлөөлөх
энгийн ард түмэнтэй зөвлөлдөөний ширээний ард суулгана
• Нэгтгэсэн ардчилал: Сонгуулийн өрсөлдөөнт элит ардчилал.
• Зөвлөлдөх ардчилал: Монголчууд харилцан зөвлөлдсөний үндсэн дээр шийдвэр гаргах үйл явц. Хүний төлөө, хүнд үйлчилдэг, хүмүүс харилцан зөвлөлдөж шийдвэр гаргадаг ардын засаг
Итгэлцэлийн хямрал-‐Улс төрийн хямрал-‐Засаглалын хямрал-‐Хуулийн
хямрал-‐Шудрага ёсны хямрал
Ил тод, хариуцлагатай, тунгаан бодож дэнслэн учрыг олж хужрыг тунгаасан ард түмний шийдвэр -‐ ЗА
Яагаад Зөвлөлдөх ардчилал хэрэгтэй вэ?
1. ИРГЭДИЙН ОРОЛЦОО, ТЭГШ ЭРХГАДААД ХҮЧИН ЗҮЙЛ – Геополитикийн бодлого ДОТООД ХҮЧИН ЗҮЙЛ- Итгэлцэлийн хямрал
2. Төрийн институци, улс төрийн намын төгөлдөршил
3. УТН Бодлого, хөтөлбөрийн нам болж төлөвшинө
GI-WOOK SHIN
ЗӨВЛӨЛДӨХ АРДЧИЛАЛ болЗӨВШИЛЦЛИЙН АРДЧИЛАЛ БИШ
Улс төрийн тэгш эрх болон зөвлөлдөөний хослол
• Улс төрийн тэгш эрх, цар хүрээ? • Зөвлөлдөх нь учрыг олж хужрыг тунгаах? • Санамарсаргүй түүврийн арга цар хүрээг тодорхойлно.
• Санамсаргүй түүврийн аргаар сонголт хийх нь нийгмийн хүрээгээр хязгаарлагддаггүй
• Зөвлөлдөх ардчиллыг өргөн хүрээнд тогтооно
Олон нийтийн зөвлөлдөөнийг хэрэгжүүлэх 8 аргачлал
Олон
нийтийн үзэл бодол
Өөрийгөө сонгох
Санамсаргүй бус
түүвэрлэлт
Санамсарг
үй түүвэрлэлт
Хүн бүр
А. Түүхий 1А. Өөрийгөө сонгосон сонгогчдын санал асуулга
2А. Зарим санал асуулга
3А. Ихэнх санал асуулга
4А. Ард нийтийн Санал асуулга
Б. Дэнслэн бодсон
1Б. Хэлэлцүүлгийн бүлгэм
2Б. Иргэний шүүх гэх мэт
3Б. Зөвлөлдөх санал асуулга
4Б. “Зөвлөлдөх Өдөр”
Зөвлөлдөөн: Хувь хүмүүс өрсөлдөж буй учирлал, нотолгооны давуу талыг дэнслэн бодож тэнцвэртэй, мэдээлэлтэй олон ургальч хэлэлцүүлгээр шийдвэр гаргах үйл явц. Жирийн иргэдийн оролцоог тэгш хангасан зөвлөлдөөн нь шийдвэр гаргах үндсэн арга зам нь байдаг ардчиллын хэлбэрийг зөвлөлдөх ардчилал гэнэ.
32 ХУЙВАЛДАЖ БУС ЗӨВЛӨЛДӨЖ ШИЙДЬЕ!
санал хураалтын 5 үндсэн нөхцөл:
1. Тэгш мэдээллээр хангагдах. 2. Бодитой тэнцвэртэй байх. 3. Олон талын төлөөлөл байр суурь. 4. Шударга зарчимтайгаар хандах. 5. Тэнцвэртэй хэлэлцэх зарчим.
ЗӨВЛӨЛДӨӨНИЙ чанарыг тооцох 5 үзүүлэлт
• МЭДЭЭЛЭЛ: чухал шаардлагатай хэрэгтэй мэдээллийг оролцогчдод өгч чадсан эсэх
• ТЭНЦВЭРТ БАЙДЛЫГ ХАНГАСАН ЭСЭХ: эсрэг байр суурьтай оролцогчид харилцан бие биенийхээ асуудлыг дэнслэн бодох байр сууриа илэрхийлсэн эсэх
• Олон нийтийн төлөөллийг бүрэн хамруулсан байдал: нийт иргэдийн үзэл бодлыг хэлэлцүүлэгт оролцогчид төлөөлж чадсан эсэх
• ХҮЧИН ЧАРМАЙЛТ ГАРГАСАН БАЙДАЛ: Зөвлөлдөх асуудлын ач холбогдлыг үнэлж чин сэтгэлээсээ хандсан байдал
• ХЭЛЭЛЦҮҮЛГИЙН ТЭНЦВЭРТЭЙ БАЙДАЛ: асуудлыг ач холбогдол, үр дүнд хүрэх талаас нь авч үзсэн байдал
ЗА үндсэн хүчин зүйл 1.Улс төрийн тэгш эрх
Иргэдийн оролцоо, Гишүүдийн оролцоо Нөлөөтэй толь
2. Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж зөвлөлдөх
Мэдээлэлтэй байх Санаатайгаар үл тоомсорлох Хязгаарлалтууд
Иргэд анхлан төрсөн сэтгэгдлээрээ хандах хандлагад шүүн тунгаалт бага хийх, хийсвэрээр бодох, эх үүсвэрийг нь сонгох, нөлөөнд автах зэрэг дөрвөн дутагдал илэрдэг. Зөвлөлдөх санал асуулга нь эдгээр сул талуудыг шийдвэрлэж чаддаг. Оролцогчид 1. Мэдээлэлтэй болно 2. Дэнслэн нухацтай бодож үнэлэлт дүгнэлт хийж үзэл бодлоо илэрхийлэх, 3. Үндэслэлгүй туйлшралыг ухаалгаар тунгаах, 4. Зорилготой тархи угаах хэсэг бүлгийн нөлөөнд авталгүй нийгмийн эрх ашгийн төлөө шийдвэр гаргах боломж.
ЗА санал асуулгын ач холбогдол
ЗА. ГАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТ, ҮР ДҮН 1. БОДЛОГЫН ЧИГЛЭЛД ГАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТ : 2. САНАЛ ӨГӨХ ХАНДЛАГАД ГАРАХ
ӨӨРЧЛӨЛТ:
3. ИРГЭНИЙ ЧАДАВХИД ГАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТ | Сайн иргэн:
4. НИЙТЛЭГ ШИНЖ ЧАНАРТАЙ ШИЙДВЭРТ: 5. ОЛОН НИЙТИЙН ХАРИЛЦАН ЯРИАНД
ГАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТ:
•
38