ساختار نظام جامع رفاه و»«نتأمین اجتماعی در ایران و گذشته آ

توسعه و رفاه اجتماعیدرس ارائه

استادفیروزآبادیجناب آقای دکتر

پژوهشگرمحمد علی درخشان

1395بهار

مقدمه

صاایه نظام رفاا ااان ا تماعااییک اا تا تتاان ایاا ی ز ن ااوااه اقتا ت ا

اا توایم تماعاییک فیونیگ کشقروا القیک گییاد ب وع ا یل ل ب ینقتن نهم اای

بی یتره یدتلت تماعاییک یر مقتنع ندین نحسقب یم شقی وعاقتر نققلا ته یر

ز حققق تنساین حاکع ات ناو یر رتتاااه ،الب واام تنن ات تماعااییک نقا

ع ات یعد ته رت تافا نعقی ب گقن ته ک اقت یاادتر وی کشقر یر یرتاندم با ک

. ق م یتری ک ف ت نظام رفا اان ا تماعاییک آن کشقر وعوساایگ رتبها ته نساا

اانقن 29حا تماعااییک یر رااررقب ت،ال تااا کشقر معهقره تتالیم تایتن یر

اای وعچنا ا تا انقن تاخاار تااناین نظام مانع رفا ااان ا تماعااییک تتان

1354 قتن ا نقیرتم ماره کشقر تا معل انقن اان ا تماعااییک نصاقب تاا

. ب طقر شفاف اصیاب شد تتت

تاریخچه

ناقری بیتي ت ليا بار رتعًا یر ینقتن نقایرتم تااا م ناحاد اأنيا تماعایي ت،هالح

یر اناان رااتات معهقري ر ا لات 1935 انقني ك یر تا . تتافای یتر گیفت

.ب اصقاب رتيد

:1935اأنيا تماعایي بی تتاس انقن

آناان ك بی ت ی بحیتن واي ت اصاایي عا يت–تتت تا ت شار نخالف مان حعاااي

یر بیتبی خهیواي تماعاایي بياااري نایر تیییتات خاانقتر-یگیگقن شد تتت

یيیي تاكارتفاایگي آن وم تا طیا كعك واي تماعایي نيز بيع واي تماعایي

4عظیم زاده، دآلرام؛ ص : منبع

(1)تاریخچه در ایران

اانقن ااااف بایته 1287نخسا ا بار یر ت تخی حکقنت تلسل اماراا یر تاا

با( کارننادتن ی لات)یییتخت حققق ا ف با باانانادگان ،ااحوان حقاقق یااقتین

.رت داصقاب

ب تیتر کل باانشسایگ 1314یتای اقاید اااف تاجای ک یر تا 1301تا یر

ننااااازب باااا تاااااانان تنااااقر تیتره 1345 اترم یترتیی اواااادال یر تااااا

. تتاخدتیم کشقره تلحاق شد

1386پناهی، بهرام؛ : منبع

(2)تاریخچه در ایران

کاار نو ک تا حجم نساواا ابال ااقمهیک تا ن ای هیی ژ واه یظ م تمیته یعل ایت

فای تا بیخقریتر بقی با اقم ب تتاعیتر بی ا حقتیث نخاطیتم شغو ک یر تتا

بایا ن ی ه تنساین ب اژ یر نناط کقوسااین ، ب تل وقر یدادتر شاد باقی

گییاد ک ب یل ل عی رم حعاات ، انت تا ن ی ه کار

قترب یر طایق شا،ند ق تحا اا کاارگیتن نخسا ا گام نو ب ع کارگیه با نام یر

رت یا ب یی، ت اصایه کشقر گذتری تا تاا طیا کاارگیتن شاا ل یر1309تا

تااه احت یقشز حقتیث یرنان یتنات نقهاقب تا کارتفااای یتنات فاقم

. یتر گ یند

1386پناهی، بهرام؛ : منبع

(3)تاریخچه در ایران

ب 1312ب کارگیتن تاخاعاین ی لیت یر تا 1311تاا ا هدتم بادراج طیک تا

ب کارگیتن شا ل یر 1315کارگیتن شا ل یر کارگا واه ،ن یت ن دین یر تا

عا تموااره کارخانجام ،ن یت گسایش اافت باداا ایا اب باا اصاقاب احا ب

بیه کل کارفینااان بخز واه ،ن یت ن دین اجاره باار1322کارگیتن یر تا

نفی کارگی بقیناد نکلاف شادند کاارگیتن خاقی رت نازی 20رت آوا ک یترته ب ز تا

عا شیکت تهایم ب ع تایتن ااا تااای شایکت واه ب عا یتخاو احات یقشاز ب

. تماعاییک یتر یوند

یتنن شاعق ا هادتم ب عا تموااره کاارگیتن 1325یر تا اترم کار با اشک ل

قن ب عا اانب ادراج ب ،قرم نساعی گسایش اافات با گقنا ته کا اصاقاب

یر تاا تاانان ب ع تماعاییک کاارگیتن اشک ل 1332یر تا تماعاییک کارگیتن

. تا منو ااراخیک نقه یهفیک یر تاا رتتاا نحسقب یم شقی1332

1386پناهی، بهرام؛ : منبع

(4)تاریخچه در ایران

گاام نار ی یایایه یر اقتا 1353یر تاا اترم رفا تماعااییک انقن اشک ل

.ا ع م نظام رفا اان ا تماعاییک یر کشقر نحسقب یم شقی

یر شیتاهیک ک تنداشا واه رفااویک ب عا وعیااین یر کشاقر 1354یر ا ینا ل کا

ا تماعااییک تااانان ااانشکل گیفا بقی با اصقاب انقن اان ا تماعاییک اشاک ل

قر با ف و نقه یهف مداده یر فیتاند اکقاا نظام رفا ااان ا تماعااییک یر کشا

عیتر مقی آند ک آ ار ی اند واه آن ر تا منو کیم ر ک فیک اا انان حاعی تتاا

.یتشا تتت

1386پناهی، بهرام؛ : منبع

بخش های اصلی نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در ایران

1378پناهی، بهرام؛ : منبع

: بخز کالنت اتت گذتره نظارم ترااایب

ب ع واه وعیاین

ب ع واه نکعل

تنقر تندتیه

تنقر حعاایت ودتات اارتن وا

جدول مقایسه ای مهمترین ویژگی های حمایت اجتماعی،

عی تأمین اجتماعی، رفاه اجتماو سیاست اجتماعی

1383. یزدانی، فرشید: منبع

ضریب پوشش سازمان تأمین

اجتماعی، سالهای 1390تا 1340

ات دفتر آمار و محاسب: منبعاقتصادی و اجتماعی

ضریب پوشش سازمان تأمین

اجتماعی، سالهای 1390تا 1340

ات دفتر آمار و محاسب: منبعاقتصادی و اجتماعی

روند ضریب پوشش سازمان تأمین

اجتماعی،سالهای

تا 13401390

همان: منبع

روند نسبت

یجنسیتبیمه

شدگان، سالهای

تا 13641390

همان: منبع

تعداد مراکز

درمانی، سالهای

تا 13721390

همان: منبع

تعداد مراکز درمانی طرف

قرارداد، سالهای

تا 13721390

همان: منبع

سازمان ها و مؤسساتی که در حال حاضر وظیفه دارندحمایت های اجتماعی را بر عهده

تاانان اأنيا تماعایي1.

كشقرتاانان بهزاساي 2.

یرنانيتاانان بيع خدنام 3.

كشقريتاانان باانشسایي 4.

،ند ق بيع تماعایي ر تااايان یشاای5.

سازمان ها و مؤسساتی که در حال حاضر وظیفه دارندحمایت های اجتماعی را بر عهده

(رتووییواي بيع تي)تاانان واي بيع تي ،ند ق واي باانشسایي •

تماعایيتاانان اأنيا 1.

كشقري،ند ق باانشسایي 2.

نسلب،ند ق بيع باانشسایي نيی واي 3.

یرنانيتاانان بيع خدنام 4.

( نساقل)،ند ق واي بيع باانشسایي تخاصا،ي 5.

سازمان ها و مؤسساتی که در حال حاضر وظیفه دارندحمایت های اجتماعی را بر عهده

حعااايتاانان وا نرتسام •

كشقرتاانان بهزاساي 1.

خعينيكعيا تندتی تنام 2.

تتالنينساض فان مانوااتن تنقالب بنيای 3.

تتالنيبنيای شهيد تنقالب 4.

خییتیبنيای یانزی 5.

سازمان ها و مؤسساتی که در حال حاضر وظیفه دارندحمایت های اجتماعی را بر عهده

تندتیيتاانان واي •

مع يت حال تحعی1.

ت نسبت حمایت یا نسب:پشتیبانی

گان نسبت تعداد کل بیمه شداصلی به پرونده مستمری

.بگیرانبا دسترسی به این شاخص

مشخص می شود که در ازای ر یک مستمری بگیر چند نف

.بیمه پرداز فعال وجود دارد

ات دفتر آمار و محاسب: منبعاقتصادی و اجتماعی

کمیته امدادتیتوزیع نسبی پوشش حمای

درصد مددجویان مورد حمایت از کل جمعیت

ه گزارش آماری کمیت: منبع1392امداد،

انایرتأمین اجتماعی در برنامه های توسعه نظام جمهوری اسالمی

(1372-1368)بینان ت اقت ت اصایي تماعایي فیونیي با " هزتاايب"یر بینان نخست اقت ت اصایي تماعایي فیونیي ب طقر نشخص فصل بيست ینج باا یناقتن

خاصااص یتری نسئل اأنيا تماعایي تخاصاص اافا بقی وعچنيني یر فصل بيست رهارم ك ب بهدتشت یرنان ت

ا تماعاایي یرناني ب نقیي نوح اأني-اأكيد بی نالف بقین ی لت یر انين بیخقریتري وعیان تا خدنام بهدتشاي

.تتترت نهیح كیی

یر تااا بینانا نیاا ( تاا واي یاا تا منا )اقم ب ت عااب تحاقت مان ا یر تاا واي بینانا ت اقتا با

.فا تتتبینان رازتن بيشای بی منو حعاااي اأنيا تماعایي بقی تتت یادگا بيع تي نقری اقم یتر نیی

25عظیم زاده، دآلرام؛ ص : منبع

انایرتأمین اجتماعی در برنامه های توسعه نظام جمهوری اسالمی

(1378-1373)بینان ی م اقت

تاانان یوي ی م اد اا كنندگان نیا مانع ایي ب نققل اأنيا تماعایي یتشا تتت یر الب ی نظام ب یربینان

:تاا تنی یییتخا تند

بيع نظام حعاااي نواني بی تشاغا ( تلف

بيع تينظام حعاات واي تماعایي يی ( ب

كارفیناا ی لات ایايب یر نظام حعاااي نواني بی تشاغا بيع ب بی یتري ر تبط ت مانو نياان بيع شادبداا

ااایگي اأكيد شد ا هدتم حقا بيع تي نيز شانل یرنان باانشساایي بياااري حاقتیث ناشاي تا كاار تاكاار تف

اري یر نظاام حعااااي يای بيعا تي تا اادتبيی ف اليت وااي نادیك.فقم باریتري كعك وزان یائل نندي ني شقی

د نشا ر تي ت دتنام حعاااي اقتنوخشي ب ننظقر كعك ب اأنيا حادت ل نيااوااي تتاتاي گی وااي كم یرآنا

. تنياانند ك تا نظی نساعیي احت یقشز ويچ اك تا ،ند ق واي بيع تي یتر ندترند بح ب نيان آند تت

25عظیم زاده، دآلرام؛ ص : منبع

انایرتأمین اجتماعی در برنامه های توسعه نظام جمهوری اسالمی

(1382-1379)بینان تقم اقت نظاام "ل با یناقتن یر تند انقن بینان تقم اقت معهقري تتالني یر فصل ینجم با افصيل بيشایي نسوت ب ی بینان و

.ك ب بیخي تا آنها تشار ني شقی. ب نوح اأنيا تماعایي یییتخا شد تتت" اأنيا تماعایي اارتن وا

انقن تتاتي نققل اأنيا تماعایي خدنام نیبق ب آن رتحقي وعیااني 29 انقن بینان تقم یر تمیتي ت،ل : 36نای

.تا اااليف ی لت لعدتی كیی ب ی لت االيف گییاد تتت

ی با یر رتتااي ملقگيیي تا بی ا بحیتن نالي یر تاانان واي بيع تي ی لت نالف ب یییتخات ا هادتم تاا ن خاق: 38نای

ام تاانان واي بيع تي یدم تاجای بدوي مدادي اا یااان بینان اأیا ینجا یر،اد تا بادوي واي خاقی تا نحال تگاذتري تاه

.شیكت واي ی لاي تنقت یترتاي واي ی لت طیح واي یعیتني نيع اعام ناناتب با ف اليت تاانان نذكقر گییاد

عال ب ننظقر تفزتاز باای تیناا گذتري وا كاوز وزان واي ماري نرتسام بيعا تي نالفناد ت ادتنااي رت با ی: 41نای

.بيا رند

25عظیم زاده، دآلرام؛ ص : منبع

انایرتأمین اجتماعی در برنامه های توسعه نظام جمهوری اسالمی

(1389-1384)رهارم اقت بینان

یر ی لت نالف تتت با اقم ب تتاقیتر تااناني نظام مان اأنيا تماعاایي: 95یر بینان رهارم اقت یر نای

نظای یر بینان رهارم اقت ت اصایي تماعایي فیونیي كشقر یقشز مع ياي خدنام حعاات واي نالي نقری

انقن تتاتاي رت طوا اقتنيا تا نحال یرآنادواي یعاقني یرآنادواي یعاقني یرآنادواي حا،ال تا 29ت،ل

تمایت نشاركت نییم تا طیا ف اليت واي بيع تي حعاااي تندتیي ب ،قرم ادراجي ب شیح ذال تفازتاز با

:بیذتری

ع وعیااني یقشز ،د یر،دي بي( ب...تفزتاز یقشز بيع تماعایي با اقم خاص ب ر تااايان یشاای ( تلف

قتر اأنيا بيع خاص یر الب ف اليت واي حعااااي بایتي حعااات تا اناان تیییتات خاان( پ.یاا خدنام یرناني

تااي تفیتی ودفعند كیین ف اليت واي حعاااي مهت اقتنعند( م.تفیتی بي تیییتت با ت لقات كقیكان بي تیییتت

...احت یقشز

25عظیم زاده، دآلرام؛ ص : منبع

جدول تطبیقیبر اساس جمعیت تحت پوشش در کشور مورد مطالعه

مسعود اصل،: منبع1388. ایروان

ماعیشرح وظایف تطبیقی کشورهای منتخب در حوزه رفاه و تأمین اجت

مسعود اصل،: منبع1388. ایروان

نظام تأمین اجتماعی ایران و(1)درس هایی از کره

ماعی تحول در سیستم رفاه و تأمین اجت: منبعکره جنوبی و درسهایی برای ایران، سفارت

ایران در کره

نظام تأمین اجتماعی ایران و(2)درس هایی از کره

ماعی تحول در سیستم رفاه و تأمین اجت: منبعکره جنوبی و درسهایی برای ایران، سفارت

ایران در کره

رانمشکالت و نقاط ضعف نظام تأمین اجتماعی در ای

تماعاییکتلزتم انقین مهت تتاعیتر یقشز ب ع ته ر تااا ان یدم بهی ره مان ر تاایی تا خدنام اأن ا فقدتن 1.

اصع عاماقم ب ت،ق ب ع گیه یر اصع عام نیبق ب بخشهاه نخالف نظام اأن ا تماعاییک ع ف ر اکیی یلیم یر یدم 2.

نصارف انقین ب ننظقر تفزتاز یرآندوا کاوز وزان وا ب ننظقر حفظ ا ای ننابع نارتاا هاه 3.

یدم رعاات خدنت گ یندگان تا نظام اأن ا تماعاییک 4.

تماعاییکنیتمع ت اتایذتر اصع م گ ی یر نظام اأن ا ا دی 5.

فقیبقین ن زتن نساعیاها یر حد اای خط یاا ا 6.

تیها ای ننابع نصارف نزیاک شدن تیاع ب نقه تی ب یدم 7.

آنبقین تا باانشسایگ کاوز یاا ا 8.

تماعاییکت اتایذتره ناعیکز تحد یر کل نظام اأن ا یدم 9.

وانظارم ام بی ک ف ت ریقنیگ خدنام تراش ایب ف ال ت ع ف 10.

نااقتین ی لت یر یییتخت ا هدتم ب نظام اأن ا تماعاییک ع ف 11.

تماعاییکیاایا تطالیایت نظام اأن ا فقدتن 12.

تماعاییکبقین ماایا بخز ی ی لیت یر نظام اأن ا نانشخص 13.

(1382ندین )آن یر تیتر تنقر اأن ا تماعاییک کاوز کارتیی اعیکز 14.

نقعاقییک تنجام ف ال ت ب ع ته حعاایت اا تندتیه تحد تا تقه ی اا رند نهای نساقل یر نا ج ادتخل اااف نسئقل ت وا یر)نقتاه کاره 15.

(1389ف ی اآبایه . )رفاویکنظام یر( تحدیدم تراوا نر ی کارت ن ان ی اا رند نهای رفاویک یر تنجام بینان ته ) ناوعاونیگ ( تحد

21ص رحیمی، سهیال؛ : منبع

دولتموازی کاری نهادهای رفاهی موازی

خع ینتندتی تنام کع ا

یت بیته خدنت ب وی ی نهایواه حعاا. بنا بی نفای تتاتنان کع ا تندتی کع ا نزبقر تاانان بهزاسیت ناو یت بس ار شو ب وم یترند

یر تتاتانان ت شار آت ب یذای افا م یعد آنها خدنام اقتنوخیش ا ف ی شی یه تا آت ب واه تماعاییک اقتط بهزاسیت تتت ک

نام یر رتبه با وال تحعی ن ز یا تا قب تقتنب طو یک نقتاه کاره یعد ه کع ا تنادتی واال تحعای ترتئا خاد. کع ا تندتی ن ست

.تتت... حعاایت اه ت الم تتان نقری ن اا تا و ل ذت یاق

:یر نجعقب نهایواه نقتاه ف ال ت واه نقتاه اا ناوعاون با کع ا ه تندتی ب تاا ،قرم تتت

. ناوعاونیگ یرندایات تمیت یدم یاتخیقیی ب اتراخان : با اترم رفا •

یییتخت نساعیه ب تفیتی ن اانند تم خقی تشاغایل ب ن اانندتن :با تاانان بهزاسیت•

نساکا بایته ب ع یرناین بیته آنها کعک وزان احص و ب ن اانندتن یقشز خانقتی واه یب تیییتت بدتیییتت اه ه•

. ن اانندتن

.خدنام حعاایت ب آت ب یادگان تقتنب طو یک: با مع ت وال تحعی•

. ناوعاونیگ یر یقشز ب ع تِه نهلقب ن اانندتن: با ،ند ق اان ا تماعاییک•

ناوعاونیگ یر یقشز نهلقب ب ع ه یرناین ن اانندتن: با تاانان ب ع خدنام یرناین•

:با ،ند ق ب ع ر تااا ان یشاای•

. خدنام ب ع ته حعاایت ب ر تااا ان•

. اه نسکا بیته ن اانندتن:با بن ای نسکا تنقالب تتالیم•

.حعاات تا خانقتی واه اندتن ان: با تیتر ه کل تنقر اندت نها•

1390. فیروزآبادی، سید ابولحسن: منبع

دولتموازی کاری نهادهای رفاهی موازی

،ند ق اأن ا تماعاییک

ا نقتاه کاره ناوعاونیگ واه ،ند ق اان ا تماعاییک یر ی گاانیگ نادایات تمایت باا نهایوااه یایای با تاا

: ،قرم تتت

ی یه تا یر آنار کارگیتن کارفینااان ب کارتن نقایره ب عا ه ب کااره ی شا: با اترم کار تنقر تماعاییک•

.نتقتنب کاِر کارگیتن فصو تاخاعاین ن ضل کارگیتن خارمیک نققل ه کار ب کاره کشا رات

ا اک یر وم یقشاین مانع ویک ودف ن ضل اوای نارتاه آنار ،د ر ب ز ت:با تاانان ب ع خدنام یرناین•

. یفایر یدم تتافای ه کانل تا ایف ت خایل نیتکز یرناین اکدایی

. یر ناوعاونیگ یقشز ب ع ته نهلقب ن اانندتن: با کع ا تندتی تنام تاانان بهزاسیت•

1390. فیروزآبادی، سید ابولحسن: منبع

(1)مقاله ر نقش نظام تأمین اجتماعی ب

توسعه انسانی در ایران

نتیجه گیری مقاله

(2)مقاله رتبه بندی شاخص های رفاه

شهری مناطق مختلف شهر تهران

نتیجه گیری مقاله

اجتماعیپایدار بدون عدالت اجتماعی و عدالت صلح »«.باشدتأمین اجتماعی نمی تواند وجود داشته بدون

|منتشر گردیدمیالدی 1944در بیانیه معروف فیالدلفیا که در سال اجتماعی اصلی سازمان بین المللی کار و اتحادیه بین المللی تأمین شعار |

با تشکر از توجه شما؛

110