гавал тархины гэмтэл

Гавал- тархины гэмтэл

АШУҮИС АУС 434 М.Лхагважав

Хичээлийн зорилго:

Төв мэдрэлийн системийн гэмтлүүд болох гавал-тархины гэмтэл, нуруу нугасны гэмтэл эдгээрийн онцлог , эмнэл зүйн хэлбэрүүдийг нь хооронд нь ялган оношилж, тухайн эмгэгтэй өвчтөнд үзлэг хийж, шинжлэх аргуудыг эзэмшиж зохих ёсны тусламж үзүүлэх чадвартай болоход оршино.

Хичээлийн зорилт:

Гавал тархины гэмтэл эмнэл зүйд ямар хэлбэрүүдээр илэрдэг вэ?

ГТГ-тэй өвчтөнд үзлэг хийх, шинжлэх аргуудыг эзэмших

Гэмтлийн дараах хам шинжийн онцлог эмнэл зүй нь юу болох?

Нуруу нугасны гэмтлийн эмнэл зүйн хэлбэрүүд, оношлогоо эмчилгээний зарчим?

ННГ-ийн сэргээн засахуй гэсэн сэдвүүдэд хариулт өгөхийг зорилоо

Хичээлийн агуулга:

ГТГ гэж юу болох, түүний тохиолдол ГТГ-ийн эмнэл зүйн хэлбэрүүд ГТГ-тэй өвчтөнг үзэж шинжлэх аргаТархинй гэмтлийн өвчин, гэмтлийн дараах

хам шинжНуруу нугасны гэмтэл, эмнэл зүйн

хэлбэрүүдОношилгоо эмчилгээний зарчим

“Гавал тархины гэмтэл нь тархинд гадны

биетийн нөлөөгөөр үүсч буй эмгэг юм.”

Анхдагч гэмтэл Хоёрдогч гэмтэл

Гэмтэл болсон тэр үед үүсдэг

Гэмтэл болсны дараа үүснэ

Урьдчилан сэргийлэх боломжтой

Тархины гэмтэл

Хоёрдогч гэмтлээс сэргийлэх

Гипокси Гипотензи ГДД гипо/ гипертерми гипо/гипергликеми гито/ гипервентиляци

Гипотензи АД агшилт <90 мм МУБ> 5 мин НАС БАРАЛТ x 2 (!)

Гипокси SpO2<92% >5 минНАС БАРАЛТx 3 (!!) Тархины хоёрдогч гэмтлээс та сэргийлэх чадна!!!

Нүдэнд тод харагдах шархтай, Толгойн арьс, шөрмөсөн дуулга, гавлын яс гэмтэж, гавлын хөндий болон гадаад орчны хооронд шууд харьцаа үүснэ.

Нүдэнд харагдах шархгүйТолгойн зөөлөн эд болон гавлынясны бүрэн бүтэн байдал хадгалагдана.

Гавал тархины гэмтэл

Ил Битүү

Өсвөр насныхан болон насанд хүрэгсэд 75-аас дээш

насныханд их тохиолддог байна.

1-р байрт зам тээврийн осол

2-р байрт үйлдвэрийн осол 3-р байрт ахуйн осол

тохиолдоно.

30% нь л бүрэн эдгэрэх боломжтой.

Зам тээврийн осол- 44%Уналт - 26%Бусад - 13%

Галт зэвсгийн бус- 9%Галт зэвсгийн - 8%

• Нэвт • Нэвт бус

Ил гэмтэ

л• Доргилт• Бяцрал• Дарагдал

Битүү гэмтэ

л

Эмгэг жам

Тархины эдийн бяцралТархинд голомтот

бяцрал цус хуралт үүсэх

Аксоны тархмал гэмтэлТархины тал бөмбөлөг

тэнхлэгийн дагуу шулуун ,

эргэх хөдөлгөөнд

орохХолбогч ширхгүүд, бичил судсууд

гэмтэнэ.

Шинж тэмдэг ГТГ-ийн хөнгөн зэрэг

ГТГ-ийн дунд зэрэг

ГТГ-ийн хүнд зэрэг

Ухаан алдалтын үргэлжлэх хугацаа

0-30 минХүүхдэд 0-15 мин

1цаг хүртэл 1 цагаас их

Анх үзэх үеийн ухамсарт ухаан

Ухаан саруул, эсвэл дөжирсөн

Ухаан балартсан, сопор

Ком

Комын зэрэг (Глазго балл)

13-15 9-12 3-8

Ойгүйдлийн хугацаа

1 цаг хүртэл 24 цаг хүртэл 24 цагаас их

Дагалдах шинж Гавлын шугаманд цууралт хавсарч болзошгүй

Гавлын орой, суурийн хугарал, аалзавчийн доорх цус харвалт хавсрах магадлалтай

Тархин багана, завсрын тархины илэрхий шинж, эпилепсиийн таталт

Сэргэлтийн хугацаа

1-2 долоо хоног 3-6 сар 6-9-12 сар

• 2-10 долоо хоногХурц үе

• 6 сарЗавсрын үе

• 2 жил түүнээс дээш

Хожуу үе

Тархины доргилт

Илэрхий бүтцийн илрэлгүйгээр үүсэх мэдрэлийн үйл ажиллагааны түр хугацааны алдагдал.

Битүү гэмтлийн хөнгөн хэлбэр

Хүүхэд болон насанд хүрэсдэд ижил давтамжтайгаар

тохиолддог.

Тархины доргилт

Зэрэг 1 Зэрэг 2 Зэрэг 3ухаантай, 15 минут хүртэл хугацаагаар шинж тэмдэг илэрсэн.

ухаантай, 15 минутаас дээш хугацаагаар шинж тэмдэг илэрсэн.

ухаан дөжирсөн

Тархины доргилтCommotion

Оношлогоо

1. Ухаан алдах 2. Бөөлжих3. Ойгүйдэх Гурвалсан шинжээр илэрнэ. ЭЭГ-д альфа хэм өөрчлөгдөнө.Рентген CT –д өөрчлөлтгүй.

Skull

Contusion, or bruising of the

brain may occur

at the site of the

blow.

Brain

Area of bruising

Site of impact

Тархинд бүтцийн голомтот өөрчлөлт илэрнэ.

Contusion

Тархины бяцрал

Морфологи өөрчлөлтАксоны тархмал

бичил өөрчлөлт Тархины эсийн

бөөмсийн байрлал өөрчлөгдөх

Эсийн мембран гэмтэх мэдрэлийн ширхгүүд хөөж хавагнах

Эмнэл зүй

1. Тархины ерөнхий шинжүүд2. Бүтцийн голомтот өөрчлөлтийн органик

шинжүүд3. Явцаасаа хамааарна.

Тархины бяцралын хөнгөн зэрэг

Ухаан алдалт 10-30 минутТолгой эргэх, өвдөх, бөөлжих Өмнөх болон хойшхи ойгүйдэлПульс олширч, артерийн даралт нэмэгдэнэ.Хүүхэн хараа өөрчлөгдөх, нистагм, шөрмөсний

рефлекс ихсэх, эмгэг рефлекс илэрнэ.Рентгенд гавлын оройн цууралт илэрч болно. Аалзан бүрхэвч дор цус харвасан бол

мэнэнгийн шинж

Тархины бяцралын дунд зэрэг

Ухаан алдалт хэдэн 10 минутаас 1 цаг Толгой өвдөх, бөөлжих, Сэтгэц-хөөрлин шинжХойшхи ойгүйдэл тод илэрнэ. Амьсгал олшрох, пульс нэмэгдэх, даралт

ихсэх Мэнэнгийн шинж тодХэл яриа, тэнцвэрийн өөрчлөлтНистагм, хүүхэн хараа өөрчлөгдөх, монопарез

болон гемипарез ~2-5 долоо хоног ба дээш

Тархины бяцралын хүнд зэрэг

Ухаан алдалт сопор, комын байдлаар хэдэн цагаас хэдэн долоо хоног

Амьдралын амин чухал үйл ажиллагаа хямарна.

Хөдөлгөөн хөөрөлд орно.Нүдний алим хөвөх маягаар хөдлөх, саа

саажил, хүүхэн харааны өөрчлөлт, залгилт алдагдах

Уналт, таталт

Аксоны тархмал гэмтлийн үед

Комын байдал удаан хугацаагаар шатлан үргэлжлэнэ.

Их бие, гар хөлд тархигүйдэх, гадаргүйдэх хөшлийн байрлал

Комоос удаан гарна.Богино хугацааны вегетатив байдал,

хөдөлгөөнгүйдэх, дуугүйтэх шатыг дамжина.

Оношлогоо

КТ- тархины эдийн нягтшил ихэссэн жигд бус голомтот сүүдэр

Тархи нугасны шингэний даралт 85-20 мм м.у.б цусны хольцтой гарна.

ЭЭГ –д тархины биопотенциалын далайц тархмал буурч, альфа хэм өөрчлөгдөнө. Дельта долгион гарна.

Талбөмбөлөг хоорондын тэгш хэм алдагдал

Гэмтэгсдийн 5%-д тохиолддог.

Байршлын хувьд 1. Хатуу хальсны дээрх цусан

хураа2. Хатуу хальсны доорх цусан

хураа3. Тархин доторх цусан хураа

Тархины дарагдал гавлын доторх цусан хурааCompression

Хатуу хальсны дээрх цусан хурааEPIDURAL HEMATOMA

Тархины хатуу бүрхэвчийн дунд артерийн гэмтлээс үүдэн, гавлын ясны дотор хана, хатуу хальс 2-ын завсарт цус хурснаас үүснэ.

Зонхилон •чамархай-зулай• чамархай-дух• чамархай-суурийн хэсэгт байрлах ба ихэвчлэн 80-120 мл , 7-8 см голчтой байна.

5-20% үхэл дагуулдаг.

1. Тархины ерөнхий шинжүүд2. Тархины багана дарагдах шинж

даамжрах3. Гавлын дотоод даралт ихсэх4. Тархи дарагдлын шинж (голомтот шинж)

нь ихэвчлэн 30-40 мл цус хурсны дараагаас илэрнэ. Энэ үе хүртэл 1-3 өдөр заримдаа 10 хоног шаардагдах үеийг “Саруул үе” гэнэ.Оношлогоо:

Гэмтлийн дараа саруул үе илрэх

Хүүхэн хараа нэг талдаа өргөсөх

Эсрэг талд тал саажил үүсэх

КТ-д голомтот сүүдэржилт, цууралт

хугарал

Тархины бүрхэвчийн венийн судас,Венийн синүс гэмтсэнтэй холбоотойХатуу болон зөөлөн бүрхэвчийн завсарЦус хурна.Гэмтэл авсан талд эсвэл түүний эсрэгталд үүсдэг онцлогтой.

Хэмжээ- 30-250 мл, 10х12 см болонТүүнээс ч их талбайг хамардаг.•Тархины тал бөмбөлгийн гүдгэр гадарга •Зулай-дух•Зулай- чамархай хэсгийг хамарч •Гавлын урд ба дунд хонорт тархдаг.

Хатуу хальсны доорх цусан хураа SUBDURAL HEMATOMA

Цочмог хэлбэр- ухаан 3 үе шатаар өөрчлөгдөнө. Гэмтэл авах агшинд ухаан алдах

Саруул үе 2 хоногДахин ухаан алдах

Цочмогдуу хэлбэр- саруул үе урт голомтот шинжүүд аажим даамжирна.

• Голомтын эсрэг талт хэсэгчилсэн таталт • Сэтгэц зан үйлийн өөрчлөлт

• Нүдний угт харааны хөхлөгийн зогсонгишилАрхаг хэлбэр- саруул үе урт хугацаагаар

Толгой өвдөх, орон зайн баримжаа алдагдахОй тогтоолт сулрах,

Зан араншингийн өөрчлөлтТэнцвэр,хэл яриа алдагдах

Тал саажилӨвчний явцад архи уух, гэмтэл авахад уналт таталт

комын байдалд орно.

Epidural hematoma Subdural hematoma

SUB-ARACHNOID HEMORRHAGE

Цус алдалт arachnoid болон pia mater 2-ын завсарт явагдана.

Тархин доторх цус хуралт INTRA-CEREBRAL HEMORRHAGE

Тархины эдийн доторх гэмтэлээс

үүснэ.Тархины судасны гэмтэл, тархины

бяцрал, хаван, үхжил тодорхойлогдоно.

Цусны бүлэнг арилгахад хялбар

биш .

Эмчилгээ

1. Хүчилтөрөгчийн дутлаас сэргийлнэ.2. Зүрх судас, цусны эргэлтийн ажиллагааг

хангана.3. Гавлын дотоод даралт ихсэхээс

сэргийлэнэ.4. Хэт хөөрлийн эсрэг эмчилгээ.5. Эпилепсийн эмчилгээ.6. Мэдрэл хамгаалах эм бэлдмэл хэрэглэнэ.

Гавал тархины гэмтэлтэй өвчтөнг үзэж шинжлэх арга

Гавал тархины эмгэгтэй өвчтөнийг шинжлэн үзэх арга

1. Үзлэг хийж, хавсарсан гэмтэл байгаа эсэхийг тогтоох


2. -Ухаан алдалтын зэргийг тогтоох -Мэдрэлийн статусыг үнэлэх


3. Гэмтлийн гадаад илрэл


4. Гавлын суурь ясны хугарлын дараах шинжүүд байгаа эсэх


5. Гавлын ясны цууралт байгаа эсэх


6. MНШ-ий шинжилгээ (Бүсэлхийн хатгалт)


7. Мэс заслын эмчилгээ хийх яаралтай заалт байгаа эсэхийг шалгах


8. Лабораторийн шинжилгээний хяналт тогтоох

Гавал тархины гэмтлийн хүндрэл

Уушигны үрэвсэл, зүрх судасны хурц дутагдал,

элэг бөөрний үйл ажиллагааны хямрал

Идээт мэнэн, менингоэнцефалит,

буглаа

Тархины буглаа гэмтлээс шалтгаалсан

менингоэнцефалитын суурин эрт, хожуу үүсэх учир түүний

оношийг тархины доторх зөөлөн урэвсэлт процессын гүнзгийрлийн шинж, СТ-ийн шинжилгээгээр илрүүлж мэс

засал хийнэ.

Анхны тусламж

Тархи хөдлөх, хөдөлсөн байж болзошгүй тохиолдолд анхны тусламж зайлшгүй үзүүлэх хэрэгтэй. Хүнийг тайван чимээгүй өрөөнд орон дээр хэвтүүлнэ. Толгойг бага зэрэг өндөрлөж өгнө. Толгойд нь хүйтэн жин тавьбал зүгээр. Хэтэрхий их шингэн юм өгөх хэрэггүй. Хэрхэвч архи өгч болохгүй. Хэрэв өвчтөн шоктой байвал түргэн тусламж дуудаж амьсгал даралтыг нь хянах хэрэгтэй бөгөөд яаралтай тохиолдолд хиймэл амьсгал, зүрхэнд шууд бус массаж хийнэ.

Гавал тархины гэмтлийн эмчилгээний зарчим

Take: Only hospital treatmentHeavy commotion: 7-10 dayMedium commotion:2-3 weekendHard commotion: 3-6 weekend

Treatment

1. Oxygen -Nasal tube- 4l/min -Take intubation

Treatment

2. Controlled Cardio-vascular system -1,5-2л/day Natrii chloridi -Ringer fluid -Hypertension

Treatment

3. Crainal hypertension -controlled arterial pressure -dicrease of body temperatureMannitol-20%100-200ml, every 4hourPrusomedi-20-40mg, 2-3 time to day

Treatment

4. Psichomotornie pripadka. -relanium- 10mg -oksbutaryl natrii- 2g -chaloperydoli- 5mg “Шинж тэмдгийн илрэлийг бүдгэрүүлэхээс

зайлсхийх”

Treatment

5. Epilepsy -diazepham-10mg -carbamazephin-1-2 weekend

Treatment

6. Ca-Inghibator -nimodepin-120mg/dayAntioxydant drug, anti-amino acidi, nootrop -pirazetham- 4-12g/day -cerebrolisini-10-20mg/day

Тархины гэмтлийн өвчин, гэмтлийн дараах хамшинж

1. Доргилтын дараах хам шинж2. Гэмтлийн энцефалопати3. Гэмтлийн эпилепси

Тархины гэмтлийн өвчин, гэмтлийн дараах хамшинж

Доргилтын дараах хамшинж (Postcommotion syndrom) (сэргэлт 1-2 долоо хоногоос 3-3-9 сар, жил.)

Гэмтлийн энцефалопати (сэргэлт 6 сараас 1 жил)

Гэмтлийн эфилепси (5 жил, 3 жил.)

Нуруу нугасны гэмтэл

Нуруу нугасны гэмтэл 100,000 хүн амд 1-5 тохиолддог.

Нугасны гэмтлүүдэд :o нугасны доргилт o нугасны бяцралo нугасны эд

бүрхэвчийн цус харвалт

o нугасны дарагдал багтана

Сэргээн засахуй

оношилгоо

КТ, МРТ болон миелографи шинжилгээгээр оношийг батална.Бүсэлхийн хатгалтаар ТНШ-г авахдаа шингэний хөдлөлзүйн сорил заавал хийж,шингэний замд хориг байгаа эсэхийг тогтооно

Нугасны гэмтлийн эмчилгээний ерөнхий зарчим:

Өвчтний нурууг хөдөлгөхгүй байлгах арга хэмжээ авна.

• Зүрх судасны дутал,шокын эсрэг арга хэмжээг авна.• Өвдөлт намдаах эмийн бэлдмэлийг оновчтой сонгоно.• Давсганд гуурс тавина.• Судас бэхжүүлэх бичил эргэлтийг сайжруулах эмчилгээ хийнэ.• Кортикостеройд бэлдмэл хийнэ• Хүндрэлээс урьдчилан сэргийлнэ.• Нугасны дарагдлын үед мэс засал эмчилгээг хийнэ.• Хөдөлгөөний үйл ажиллагааг сэргээх чиглэлийн эмчилгээг үе шаттай хийнэ.

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД

БАЯРЛАЛАА

гавал тархины гэмтэл

Health & Medicine