ЛЕКЦ №6-7 ЗАРДЛЫН ШИНЖИЛГЭЭХичээлийн код: ВА308

Судлах анги: СМ-4, НББ-4

Зардлын шинжилгээний зорилго нь: үйлдвэрлэлийн зардалд нөлөөлж буй

хүчин зүйлсийг бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ болон бүтээгдэхүүний нэгжид

ногдох зардлын өөрчлөлттэй холбож судлах, нийт орлогын өөрчлөлтөнд

нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг үнийн болон бүтээгдэхүүний дундаж зардлаар

тооцож судлах, бүтээгдэхүүн ба үнийн хомсогт түүний өөрчлөлтийн үзүүлэх

нөлөөллийг тооцох зардлыг өнгөрсөн үеийн гүйцэтгэл болон

төлөвлөөгөөтэй харьцуулж индексийн аргаар шинжлэх, зардлыг

бүтээгдэхүүний нэгжид ногдуулж судлах, зардлын бүтцийг задлан шинжлэх

зэрэг өргөн хүрээтэй үйл ажиллагаагаар тодорхойлогдоно.

ЗАРДЛЫГ ИНДЕКСИЙН АРГААР ШИНЖЛЭХНийгэм эдийн засгийн үзэгдлийн шууд харьцуулах боломжгүй тоо

баримтуудыг харьцуулж болохуйц байдалд оруулж, тэдгээрийн орон зай,

цаг хугацааны өрчлөлтийг илэрхийлсэн харьцангуй хэмжигдэхүүнийг

индекс гэнэ. Өөрчлөлтийг хэмжиж байгаа үзүүлэлтүүдийг индексжих

үзүүлэлт гэнэ. Индэксжих үзүүлэлт нь судалж байгаа юмс үзэгдлийн

тодорхой нэгжид хамаарч байвал хувийн индекс болно. Хувийн индексийг i

үсгээр тэмдэглэж, индексжиж буй үзүүлэлтээр зүүлт хийнэ.

Бүхий л нэр төрлийн бүтээгдэхүүний зардлын хувьд тооцогдох индексийг

ерөнхий индекс гэнэ. Нэг төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг компаний

хувьд зардлын хувийн индексийг ашиглана.

Жишээ нь: Үйлдвэр Э- 44 маркийн цахилгаан мотор үйлдвэрлэдэг. Тэгвэл нэг моторын өөрийн өртөг нь (төгрөгөөр)

1. Өнгөрсөн оны гүйцэтгэл 200.000

2. Төлөвлөгөөгөөр 198.600

3. Жинхэнэ гүйцэтгэл 198.400

Өөрийн өртгөөр хамдруулах төлөвлөгөөт зорилтын хувьд:

=

Тэгвэл бүтээгдэхүүний жинхэнэ гүйцэтгэлээр өнгөрсөн оныхтой харьцуулвал:

Төлөвлөгөөний биелэлт нь:

Дээрх хувийн индексүүдийн хувьд: гэсэн чанар биелэгдэнэ.

Нэг моторын өртөг зардлын хямдруулснаас олох хэмнэлт нь 1600₮, тайлант

Онд 150ш мотор үйлдвэрлэсэн гэвэл нийт хэмнэлт нь:

(Z1 – Z0)* q1= (198.400 – 200.000) * 150= 240.000

Хэрвээ хэд хэдэн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг бол зардлыг

индексийн аргаар шинжлэхдээ зардлын ерөнхий индексийг ашиглана.

Iz =

ЭНЭХҮҮ ИНДЕКСИЙГ ӨМНӨХ СУУРЬ ОН БОЛОН ТУХЙАН ТАЙЛАНТ ОН ХОЁУЛАНД НЬ ҮЙЛДВЭРЛЭГДЭЖ БАЙСАН НЭР ТӨРЛИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ХУВЬД ХЭРЭГЛЭНЭ.

Жишээ нь: үйлдвэр тайлант онд 3 нэр төрлийн жин хэмжүүр, өмнөх жилд

нь 2 төрлийн жин үйлдвэрлэсэн байна.

Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба зардлын тооцоо

Бүтээгдэхүүний төрөл

Нэгжийн өртөг

Төлөвлөгөөт хэмжээ Өнгөрсөн оны тооцсон төлөвлөгөөт

Бүт тоо Нэгжийн өртөг

Нийт зардал

Z qт Zт Zт qт Z0 qт

ЛС 1 1250 360 1200 432.000 450.000

БТ 10 1540 420 1500 630.000 646.800

Дүн - 500 2000 1.000.000

- - - 2.062.000 1.096.800

Харвцуулагдах бүтээгдэхүүний хувьд дүн 1.062.000 1.096.800

Бүтээгдэхүүний төрөл

Гүйцэтгэлээрх хэмжээ Тайлант оны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн зардал

Бүт тоо Нэгжийн өртөг

Нийт зардал

q1 Z1 Z1 q1 Z0q1 Zт q1

ЛС 1 380 1195 454.100 475.000 456.000

КТ 5 400 1500 600.000 616.000 600.000

БТ 10 510 2050 1.045.500

- 1.020.000

дүн - - 2.099.600

1.091.000 2.076.000

Харьцуулагдах бүтээгдэхүүний хувьд дүн

1.054.100

1.091.000 1.056.000

1. Өөрийн өртгийн төлөвлөгөөт индекс:

Харьцуулагдах бүтээгдэхүүний хувьд буюу өмнөх болон тайлант онд үйлдвэрлэсэн бүтээгэхүүнүүд болох ЛС 1, КТ 5 бүтээгдэхүүний хувьд дараах индексийг тооцоё.

I

z= =

мянган ₮-н хэмнэлт

гаргахаар төлөвлөсөн.

2. Өөрийн өртгийн тайлант оны гүйцэтгэлээрх индекс:

₮-ний хэмнэлт гарсан.

3. Үйлдвэрийн бүх бүтээгдэхүүний хувьд өөрийн өртгийн төлөвлөөгөөний биелэлтийн ниндекс:

Шинээр үйлдвэрэсэн жин хэмжүүрийн нийт өртөг:

(1.045.000 - 1.020.000) = 25.5 мянган ₮-р төлөвлөснөөс хэтэрсэн байна.

Өртөг зардлын хямдралтай хувь хэмжээ, түүнээс олох үр дүнгийн мөнгөн хэмжээ нь :

Төлөвлөгөөт ба гүйцэтгэлд ногдох нэгж бүтээгдэхүүний өөрийн өртгийн хэмжээ ялгаатайгаас

Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний нэр төрөл, тоо хэмжээ нь төлөвлөгөө ба гүйцэтгэлээр өөр өөр байгаагаас тус тус шалтгаалж байна.

Иймд зардлын өөрчлөлтөд нөлөөлсөн хүчин зүйлийн нөлөөллийг шинжлэхдээ:

Нэгж бүтээгдэхүүний өөрийн өртгийн хэмжээ өөрчлөгдсөнөөс олон хэмнэлт, хэтрэлт

Бүтээгдэхүүнийг төлөвлөгөөнд заасан хэмжээнээс давуулан үйлдвэрлэсний улмаас олсон хэмнэлт, хэтрэлт

Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх төлөвлөгөө тасалснаас алдсан боломж гэсэн чиглэлээр хийх хэрэгтэй.

ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ЗАРДАЛД НӨЛӨӨЛСӨН ХҮЧИН ЗҮЙЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Бүтээгдэхүүний нэр төрөл

Төлөвлөгөөт зардал

Жинхэнэ гүйцэтгэл

Өмнөх оны өөрийн тооцсон төл. үйлд

Өнөх оны өөрийн өртгөөр тооцсон тайлант оны гүйцэтгэл

Өнгөрсөн онтой харьцуулсан +, -

Төлөвлөгөөтэй харьцуулсан +,-

төл гүйц бүгд

Үүнээс

Тооны өөрч

Нэгжийн өөрч

ZTqT Z1q1 Z0qT Z0q1 ZTqT- Z0qT

Z1q1 –

Z0q1

(ZT – Z0)* (q1 – qT)

(Z1 – ZT)* q1

ЛС 1 432,0 454,1 450,0 475, -18,0

-20,9

-2,9

-1.0 -1.9

КТ 5 630,0 600,0 648,0 616,0 -16.8

-16,0

0,8 0.8 -

Дүн 1062,0 1,054.1

1,096,8 1,091,0 -16.8

-36,9

-2,1

-0.2 -1.9

БОРЛУУЛАЛТЫН НЭГЖИД НОГДОХ ЗАРДЛЫН ШИНЖИЛГЭЭ

Үйлдвэр, ААН-н үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний нэр төрөл, бүтэц тоо хэмжээ

нь жил ирэх тутамд өөрчлөгдөж байдаг бөгөөд үүнтэй холбогдож тухайн

бүтээгдэхүүний өртөг зардалд ч ихээхэн өөрчлөлт гардаг.

Борлуулалтын орлогын нэгжид ногдох зардлын төлөвлөгөөт хэмжээг:

Борлуулалтын орлогын нэгжид ногдох зардлын бодит гүйцэтгэлээс:

Эндээс:

q- бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ

z – бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэгжийн өртөг

p- нэгж бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг борлуулах үнэ

- бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний төлөвлөгөөт тоо хэмжээ

- бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний гүйцэтгэлээрх тоо хэмжээ

- нэгж бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний төлөвлөгөөт өртөг

- нэгж бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний гүйцэтгэлээрх өртөг

-нэгж бүтээгдэхүүнийг борлуулахаар төлөвлөсөн үнэ

-нэгж бүтээгдэхүүнийг борлуулсан бодит үнэ

БОРЛУУЛАЛТЫН НЭГЖИД НОГДОХ ЗАРДЛЫН ТООЦООЛОЛ

Бүтээгдэхүүний нэр

төрөл

Төлөвлөгөө

Үйлдвэрлэлт ш

Нэгж бүтээгдэхүүнйи өртөг ₮

Гйит зардал ₮

Нэгж бүтээгдэхүүний

үнэ

Борлуулалт ₮

qt Zt qt Zt Pt qt Pt

ЛС-1 360 1200 432 1500 540

КТ- 5 420 1500 630 1700 714

БТ- 10 500 2000 1000 2800 1400

Дүн - 2.062 - 2.654

Бүтээгдэхүүний

нэр төрөл

үйлдвэрлэлт

Нэгжийн өртөг

Нийт зардал Гүйцэтгэлийн

үнэ

Борлуулалт

Гүйцэтгэлийн

өртгөөр

Төлөвлөгөөт

өртгөөр

Гүйцэтгэлийн үнэ

Төлөвлөгөөт үнэ

ЛС- 1 380 1195 454.1 456 1450 551 570

КТ- 5 400 1500 600 600 1500 640 680

БТ- 10 510 2050 1045.5 1020 2800 1428 1428

Дүн - 2099.6 2075 - 2619 2678

Бүтээгдэхүүн бүрийн төлөвлөгөөт борлуулалтын нэгжид ногдох

зардлын хэмжээг дараах байдлаар тодорхойлно:

1. Төлөвлөгөөгөөр:

2. Жинхэнэ гүйцэтгэлээр:

3. Тайлант оны бүтээгдэхүүн төлөвлөгөөт өртөг зардал, бөөний үнээр:

4. Тайлант оны бүтээгдэхүүн,өртөг зардал төлөвлөгөөт бөөний үнээр:

Борлуулалтын нэгжид ногдох зардлын энэхүү өөрчлөлтөнд:

бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэ бүтээгдэхүүн үйлчилгээний нэгжийн

өртөг Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн тоо хэмжээ,

түүний бүтцийн өөрчлөлт гэсэн 3 хүчин зүйл нөлөөлж байна.

БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ АШИГТ ЧАНАРЫН ТҮВШНИЙ ТООЦООЛОЛ

Бүтээгдэхүүний нэр төрөл

Тооцооллыг хийх аргачлал ба үр дүн

ЛС- 1

КТ- 5

БТ- 10

БОРЛУУЛАЛТЫН НЭГЖИД НОГДОХ ЗАРДАЛД НӨЛӨӨЛСӨН ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН НӨЛӨӨЛӨЛ

Нөлөөлөгч хүчин зүйл Нөлөөлллийн хэмжээ

1 Үнийн нөлөөлөл + 1.77 мөнгө

2 Өөрийн өртгийн нөлөөлөл + 0.88 мөнгө

3 Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн бүтцийн нөлөөлөл

-0.17 мөнгө

4 дүн +2.48 мөнгө

Индексийг цувуулан оруулах чанарыг ашиглан хүчин зүйл тус бүрийн хэсгийн үржвэрээр нийт нөлөөллийг тооцож үзюэл: 1.0226 * 1.0114 * 0.9978 = 1.0319