Πανεπιστήμιο ΑιγαίουΤμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων

Οι επιδράσεις της εντατικοποίησης της εργασίας και του ελέγχου στην κατασκευή της επαγγελματικής ταυτότητας των ακαδημαϊκών

Ολίβια Κυριακίδου &Λεωνίδας Μαρούδας

7 Οκτώβρη 2005

Οι αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση

Εισαγωγή αρχών της Νέας Δημόσιας Διοίκησης «εκσυγχρονισμός», «εξειδίκευση»,

«επαγγελματοποίηση», «ορθολογική οργάνωση», «μηχανισμοί επίβλεψης & ελέγχου»

Συνέπειες Αλλαγή στα κριτήρια χρηματοδότησης,

ιδεολογική αμφισβήτηση του ρόλου και της λειτουργίας των πανεπιστημίων, μαζική διεύρυνση του πανεπιστημιακού τομέα, πιστοποίηση της ποιότητας

Βασικά χαρακτηριστικά των εξωγενών θεσμικών παρεμβάσεων

Η σημαντική αύξηση του αριθμού των φοιτητών σηματοδότησε μια σταδιακή μετάβαση από ένα σύστημα περιορισμένης σχετικά πρόσβασης σε ένα μαζικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, του οποίου ο βασικός στόχος είναι η ρύθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τις ανάγκες της αγοράς και η απασχολησιμότητα των αποφοίτων.

Η μείωση του κόστους χρηματοδότησης ανά φοιτητή, αφενός μεν αύξησε τον ανταγωνισμό για την εξεύρεση πρόσθετων χρηματικών πόρων τόσο μεταξύ των πανεπιστημίων όσο και στο εσωτερικό τους, αφετέρου δε αποτέλεσε το κύριο μέσο αναδιαμόρφωσης της εξουσίας σε κάθετο επίπεδο, μέσω αυστηρών ελέγχων χρηματοδότησης.

Βασικά χαρακτηριστικά των εξωγενών θεσμικών παρεμβάσεων

Η αύξηση των μορφών συνεργασίας με τις επιχειρήσεις και η ανάληψη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων από τα ίδια τα πανεπιστήμια, ούτως ώστε να διατηρηθούν οι βασικές δραστηριότητες των πανεπιστημίων, επιτάχυνε την διαδικασία «επιχειρηματικοποίησης» τους και επέτρεψε την ανάδυση μιας νέας ακαδημαϊκής ταυτότητας, αυτής των manager-academics, οι οποίοι αποτέλεσαν τους φορείς υλοποίησης των εξωγενώς επιβληθέντων οργανωσιακών αλλαγών.

Η επιβολή αυστηρών εξωτερικών ελέγχων στην ποιότητα της έρευνας και της διδασκαλίας, καθώς και η σύνταξη καταλόγων ιεραρχικής κατάταξης της απόδοσης των ιδρυμάτων και των πανεπιστημιακών, κατέστησαν εφικτή την ταυτόχρονη υλοποίηση τριών επιμέρους στόχων: την κατανομή των περιορισμένων δημόσιων χρηματοδοτικών πόρων στη βάση ποσοτικών κριτηρίων, την «κωδικοποίηση» της εργασιακής διαδικασίας των πανεπιστημιακών, ούτως ώστε να μπορεί να υπαχθεί σε αυστηρότερο εσωτερικό και εξωτερικό έλεγχο, μέσω της χρησιμοποίησης συγκρίσιμων δεικτών μέτρησης της αποδοτικότητας και τέλος την εμψύχωση των «πελατών των πανεπιστημίων, ιδιαίτερα των φοιτητών.

Μετασχηματίζονται οι ακαδημαϊκές ταυτότητες;

Μείωση επαγγελματικής αυτονομίας – εμπορευματοποίηση - εντατικοποίηση της εργασίας – εξασθένιση της ταύτισης με τον επιστημονικό κλάδο & την πανεπιστημιακή μονάδα – καταμερισμός της ακαδημαϊκής εργασίας & διαστρωμάτωση του πανεπιστημιακού προσωπικού

Αλλά… Ο νέος διευθυντικός λόγος προσπαθεί να εποικίσει τα

πανεπιστήμια με ένα ντετερμινιστικό τρόπο; Ή μέσα από αντίσταση, αμφισβήτηση &

διαπραγμάτευση η ενσωμάτωση του νέου λόγου εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους πολλαπλής αποτελεσματικότητας;

Η έννοια της ταυτότητας

Μετα-στρουκτουραλιστικές θεωρήσεις – Βασικά αξιώματα Η ταυτότητα παράγεται και νοηματοδοτείται

από τη συνάρθρωση ετερογενών & ανταγωνιστικών λόγων

Υπερκαθορισμός της ταυτότητας και πλεόνασμα νοημάτων

Όρια του κάθε κοινωνικού λόγου να υποτάξει εξολοκλήρου την ταυτότητα

Χώρος για δράση (Daudi, 1986)

Ταύτιση και Χώρος για Δράση

Αντίσταση Χρησιμοποίηση εναλλακτικών λόγων που υπονομεύουν

την ηγεμονική θέση του κυρίαρχου συστήματος ταυτοτήτων και αξιών

Σχέση ανάμεσα σε ηγεμονικό και εναλλακτικούς λόγους «Ταύτιση» - ορισμός της ταυτότητας με τους όρους του

κυρίαρχου λόγου «Αδυναμία ταύτισης» - απόρριψη κυρίαρχων

καθορισμών της ταυτότητας χωρίς ισχυρές εναλλακτικές ταυτίσεις

«Εναλλακτική ταύτιση» - απόρριψη κυρίαρχων και επιλογή εναλλακτικών καθορισμών

Πανεπιστήμιο ΑιγαίουΤμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας