Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής

http://e-taksh.blogspot.gr

Ιστορία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 7 - Κεφάλαιο 42:

΄΄ Η γλώσσα των Βυζαντινών ΄΄

Σχεδιαγράμματα

Θεωρία

Παρουσιάσεις

42. Η γλώσσα των Βυζαντινών

Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

▼ ▼Λατινική

ΝόμοιΑποφάσεις αυτοκρατόρων

Αποφάσεις δικαστών

ΕλληνικήΗ γλώσσα των περισσότερων

κατοίκων

Μεταφορά πρωτεύουσας από Ρώμη – Κωνσταντινούπολη▼

Επικρατέστερη γλώσσα η ελληνική.

Ανομοιομορφία ελληνικής γλώσσας▼ ▼

Αφρόντιστη, φτωχή, ξένες λέξεις

(αγορά, λιμάνι, εργαστήρια)

Αρχαία ελληνική

(παλάτι, κράτος, σχολές, Εκκλησία)

Μακεδόνες αυτοκράτορες▼ ▼

Νέοι νόμοι, βιβλία, παλαιά κείμενα μεταφράζονται σε απλούστερη γλώσσα.

Περισσότερα σχολεία, σχολές, βιβλιοθήκες.▼

Βοήθησε καλλιέργεια – απλοποίηση γλώσσας

Μικρογράμματη γραφή → Ευκολότερη ανάγνωση. → Οικονομία στο χρόνο και στον πάπυρο.

Άλωση από Φράγκους▼ ▼

Σταμάτησαν να λειτουργούν χώροι που διδασκόταν

η αρχαία μορφή της γλώσσας.

Άρχοντες, δάσκαλοι προσάρμοσανλόγο + κείμενα στη γλώσσα

του λαού.

Επιμέλεια: K@nK@n

Εγκύκλιος Παιδεία

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Οι πιο γνωστές γλώσσες που υπήρχαν στο Βυζάντιο ήταν η ελληνική και η λατινική. Και μάλιστα μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κων/πολη η ελληνική γλώσσα ήταν αυτή που επικράτησε έναντι της λατινικής(ιδίως από τα χρόνια του Ιουστινιανού και έπειτα). Βέβαια πιο απλή γλώσσα μιλούσαν οι άνθρωποι που ζούσαν σε μικρότερες πόλεις ή ασχολούνταν με το εμπόριο, τη γεωργία, την κτηνοτροφία κλπ(άνθρωποι του λαού) και αλλιώτικη οι μορφωμένοι και κρατικοί υπάλληλοι που ήταν πιο πλούσια και έμοιαζε αρκετά με τα αρχαία ελληνικά. Στην περίοδο όμως των Μακεδόνων αυτοκρατόρων η γλώσσααπλοποιήθηκε γενικώς από τη στιγμή μάλιστα που και οι νόμοι γράφονταν στα απλά ελληνικά για να γίνονται κατανοητοί από όλους τους ανθρώπους. Σταδιακά επικράτησε και στα γραπτά η μικρογράμματη γραφή, αφού και λιγότερες δυσκολίες παρουσίαζε(στον τονισμό των λέξεων, για όσους μάθαιναν να διαβάζουν)και λιγότερο χώρο έπιανε(οικονομία στον πάπυρο, που δυσκόλεψε και η εισαγωγή του από την Αίγυπτο μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες). Μάλιστα όσα αρχαία συγγράμματα δεν αντιγράφηκαν με αυτήν, δε διασώθηκαν.

Στα χρόνια της λατινοκρατίας οι λόγιοι της Πόλης άρχισαν και αυτοί να προσαρμόζουν το λόγο τους σε απλά ελληνικά αφού αναγκάστηκαν να σκορπιστούν στην περιφέρεια του Βυζαντίου εκεί όπου επικρατούσε η απλή και κατανοητή από όλους γλώσσα. Η απλοποίηση της γλώσσας συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια μέχρι την εποχή των Παλαιολόγων και η γλώσσα πήρε τη μορφή περίπου που έχει σήμερα Αναρτήθηκε από ΝΙΚΟΣ στις Πέμπτη, Μαΐου 28, 2009

Τουλιόπουλος Φώτης

Βυζαντινό χειρόγραφο με εικογράφηση

Βυζαντινό Ευαγγέλιο

Χειρόγραφο του 1020

Η γλώσσα των Βυζαντινών

Αργύρης Δρούγκας

H γλώσσα των Βυζαντινών

Όλοι θυμόμαστε τα στοιχεία εκείνα που ένωναν τους κατοίκους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας

η χριστιανική θρησκεία.

η ελληνική γλώσσα

Η γλώσσα των Βυζαντινών

Για τρεις περίπου αιώνες, επίσημη γλώσσα των Βυζαντινών ήταν η λατινική.

Σ’ αυτήν γράφονταν οι νόμοι, οι διαταγές, οι αποφάσεις των δικαστών…

Οι αυτοκράτορες Μ. Κων/νος αλλά και ο Ιουστινιανός μιλούσαν τη λατινική γλώσσα γιατί κατάγονταν από περιοχές που μιλούσαν τα λατινικά.

Η γλώσσα των Βυζαντινών

Μπορεί επομένως οι αυτοκράτορες να μιλούσαν τη λατινική γλώσσα οι περισσότεροι κάτοικοι του Βυζαντίου, αλλά και στη Μ. Ασία, τη Συρία, την Αίγυπτο και φυσικά στην Ελλάδα μιλούσαν ελληνικά.

Η λατινική παραχωρεί τη θέση της

στην ελληνική γλώσσα

Τον 5ο αιώνα στα χρόνια της αυτοκράτειρας Ευδοκίας, οι διαθήκες γράφονται στα ελληνικά.

Η λατινική παραχωρεί τη θέση της

στην ελληνική γλώσσα

Τον 6ο αιώνα στα ελληνικά γράφτηκαν οι νέοι νόμοι του Ιουστινιανού, οι Νεαρές.

Τον 7ο αιώνα μ.Χ. η ελληνική γλώσσα γίνεται επίσημη γλώσσα του κράτους

Αυτοκράτειρα Ευδοκία Στον εξελληνισμό του ανατολικού

τμήματος βοήθησε ιδιαίτερα η αυτοκράτειρα Ευδοκία.

Έφερε στο παλάτι τον ελληνικό τρόπο ζωής και ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη το Πανδιδακτήριο, το πανεπιστήμιο της εποχής.

Σ’ αυτό δίδασκαν Ελληνικά, Λατινικά, Φιλοσοφία, Ρητορική, Δίκαιο, ονομαστοί δάσκαλοι που προέρχονταν από τις σχολές της Αντιόχειας, της Βηρυττού και της Αθήνας

Η ελληνική γλώσσα, επίσημη

γλώσσα του κράτους.

Στα βυζαντινά χρόνια ο λαός με τον καιρό μιλούσε την ίδια περίπου γλώσσα που μιλάμε κι εμείς σήμερα.

Αυτό φαίνεται σε πολλά λογοτεχνικά κείμενα της εποχής εκείνης που είναι γραμμένα στη γλώσσα του λαού.

Του Αρμούρη (Ακριτικό τραγούδι).

Ο Κύρις του έξω κάθητο εις της φυλακής την πόρταν τον μαύρον ανεγνώρισεν και τον ραβδίν του υιού του τον καβαλάρην ουδέν θεωρεί και πα να βγει η ψυχή του. Βαρέα βαρέα αναστέναξεν και εσείστη ο πύργος όλος.

Η ελληνική γλώσσα γίνεται επίσημη

γλώσσα του κράτους

Οι μορφωμένοι όμως, ιδιαίτερα στα γραπτά τους, χρησιμοποιούσαν την αρχαία ελληνική γλώσσα, την οποία ο λαός δύσκολα καταλάβαινε.

Τα μικρά γράμματα

Οι αρχαίοι Έλληνες έγραφαν μόνο με

κεφαλαία γράμματα. Τα μικρά γράμματα που έχουμε εμείς σήμερα χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά τον 9ο αιώνα, όταν το Βυζάντιο πια δεν μπορούσε να προμηθευτεί χαρτί (πάπυρο) από την Αλεξάνδρεια, που την κατέλαβαν οι Άραβες. Έτσι χρησιμοποιήθηκε η περγαμηνή (δηλ. λεπτό κατεργασμένο δέρμα ζώου), πράγμα που ήταν πολύ ακριβό. Αυτό ήταν ένας από τους λόγους που χρησιμοποιήθηκαν τα μικρά γράμματα.

Οι Βυζαντινοί έδιναν μεγάλη σημασία στην καλλιγραφία.

το βυζαντινό αλφάβητο

Το βυζαντινο αλφαβητο.Για τη γραφή των γραμμάτων

χρησιμοποιούνταν διάφορες παραλλαγές.

Η βυζαντινή μικρογράμματη γραφή είναι η μεσαιωνική

ελληνική γραφή από την οποία προέκυψε τελικά το σύγχρονο

ελληνικό αλφάβητο.Κατά τον 9ο με 10ο αιώνα μ.Χ.

αντικατέστησε πλήρως τον προηγούμενο τρόπο γραφής,τη

μεγαλογράμματη τετραγωνισμένη, που μέχρι τότε ήταν

διαδεδομένη για πολλά αλφάβητα στη Δύση (όπως

ελληνικό,γοτθικό και λατινικό από το οποίο προήλθε).Αποτελεί

μια εξέλιξη της χειρόγραφης βυζαντινής που χρησιμοποιούταν

μέχρι τότε,ανεπίσημα, παράλληλα με την επίσημη

τετραγωνισμένη.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της είναι ότι αποτελείται από

συνδυασμούς γραμμάτων ή συλλαβών,τις λεγόμενες και

λιγατούρες που γράφονται με λιγότερες μονοκονδυλιές χάρην

συντομίας και ταχύτητας στη γραφή.Ο αριθμός των λιγατούρων

είναι αρκετά μεγάλος και για έναν σύγχρονο αναγνώστη

δυσχαιρένουν την ανάγνωση.

διάφοροι βυζαντινοί συνδυασμοί γραμμάτων

Μετά την υιοθέτηση της μικρογράμματης και από τον 10 αιώνα

πολλά κείμενα μεταγράφτηκαν στην νέα γραφή .Γράμματα της

παλιότερης μεγαλογράμματης συνέχισαν να χρησιμοποιούνται

περιορισμένα μόνο σε τίτλους,επικεφαλίδες ήταν όταν

ξεκινούσε ένα κεφάλαιο.

Προσέξτε την επικεφαλίδα που είναι γραμμένη στην

μεγαλογράμματη γραφή,ενώ το υπόλοιπο κείμενο στη

μικρογράμματη.Το πρώτο γράμμα του κειμένο ,είναι ένα

μεγάλο ζωγραφισμένο Ε.

Στη μεταβυζαντινή εποχή δυτικά τυπογραφεία δημιούργησαν

στοιχεία για το ελληνικό αλφάβητο με βάση τη μικρογράμματη

βυζαντινή γραφή.Πάνω σ'αυτές τις τυπογραφικές

γραμματοσειρές βασίστηκε το σύγχρονο ελληνικό

αλφάβητο.Τα κεφαλαία γράμματά του φτιάχτηκαν στο σχήματα

των αρχαίων μεγαλογράμματων ελληνικών.

Από τη βυζαντινή μικρογράμματη προήλθαν και άλλα

μεταγενέστερα αλφάβητα όπως το χειρόγραφο

ρωσικό, αρμένικο και γεωργιανό τα οποία προφανώς την

χρησιμοποίησαν ως πρότυπο.

Το αρχαιότερο κείμενο στην βυζαντινή γραφή είναι το

Τετραβάγγελο Ουσπένσκι, στην Αγία Πετρούπολη από 835 μ.Χ

με αρχική προέλευση τη μονή Στουδίου στην

Κωνσταντινούπολη.

Πηγή:

http://www.glossesweb.com/2012/11/blog-post_25.html

Η γλώσσα των Βυζαντινών

H ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν κράτος πολυεθνικό. Στην τεράστια επικράτειά της, η οποία απλωνόταν σε τρεις ηπείρους, στην πρωτοβυζαντινή περίοδο, συμβίωναν Έλληνες και εξελληνισμένοι λαοί, αυθεντικοί Ρωμαίοι, Αρμένιοι, Σύροι, Αιγύπτιοι και Ιουδαίοι, υπολείμματα παλαιών μικρασιατικών λαών (Ίσαυροι, Φρύγες, Καππαδόκες),στη Χερσόνησο του Αίμου, καθώς επίσης υπολείμματα νεώτερων εποικισμών Γαλατών και Γότθων. Όλοι αυτοί αυτοαποκαλούνταν Ρωμαίοι, στον βαθμό που ήταν αφοσιωμένοι στην Εκκλησία και στον Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα, και ασφαλώς μιλούσαν τις δικές τους γλώσσες. Γνωστότερες από αυτές ήταν η λατινική, στην οποία γράφονταν οι νόμοι του κράτους και οι αποφάσεις των αυτοκρατόρων και των δικαστών, και η ελληνική, την οποία μιλούσε το μεγάλο μέρος των κατοίκων της αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα των ανατολικών περιοχών. Η ελληνική γλώσσα κυριαρχούσε στις ανατολικές επαρχίες του ρωμαϊκού κράτους, η λατινική επικρατούσε στη διοίκηση αλλά ήδη από τα τέλη του 4ου αιώνα επέτρεψε τη σύνταξη των δικαστικών αποφάσεων και στην ελληνική γλώσσα. Από τον 5ο αιώνα άρχισε να επεκτείνεται και η σύνταξη των νόμων στην ελληνικά και η οποία γενικεύτηκε προς τα τέλη του 6ου αιώνα. Η λατινική γλώσσα εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται στη διοίκηση και στη διπλωματία, αλλά σταδιακά υποχωρούσε διότι οι υπάλληλοι του κράτους επιλέγονταν μέσα από τους μορφωμένους αστούς που είχαν λάβει ελληνική μόρφωση. Η γλώσσα της εκκλησίας ήταν η ελληνική. Τελικά, από τον 7ο αιώνα η λατινική γλώσσα παραχώρησε τη θέση της στην ελληνική σε όλα τα πεδία. Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι η ελληνική γλώσσα του Βυζαντίου δεν ήταν η αρχαία ελληνική γλώσσα, δεν ήταν δηλαδή επιβίωση κάποιας από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, αλλά η συνέχεια της Κοινής, της γλώσσας που δημιουργήθηκε στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, όταν η ελληνική γλώσσα έγινε μέσο έκφρασης μη ελληνόφωνων πληθυσμών. Ήταν η απλή εύκολη γλώσσα όλης της Μεσογειακής λεκάνης. Α) Ήταν γλώσσα του Ευαγγελίου, Β) απλή λεξιλογικά – συντακτικά, Γ) με ευκολία την χρησιμοποιούσαν οι Ελληνικοί – ελληνίζοντος πληθυσμού. Πιστεύεται ότι η γλώσσα των Βυζαντινών έμοιαζε πολύ περισσότερο με την νέα ελληνική παρά με την αρχαία ελληνική. Παράλληλα με την καθημερινή γλώσσα διατηρήθηκαν και κάποια γλωσσικά ιδιώματα της αρχαιότητας, όπως η αττική διάλεκτος. Αυτή δεν είχε καμιά σχέση με την αττική διάλεκτο του 5ου αιώνα αλλά ήταν η αττικίζουσα των ρωμαϊκών χρόνων. Οι Βυζαντινοί λόγιοι προσκολλήθηκαν σε αυτήν τη γλώσσα, περιφρονώντας την απλή λαϊκή.Το μεγαλύτερο μέρος της Βυζαντινής γραμματείας γράφτηκε υπό την επίδραση Αρχαϊσμού – αττικισμού. Η επίμονη προσπάθεια μιμήσεως ύφους – ρητόρων, το κυνήγι σπανίων λέξεων, οδήγησε στην απώλεια επαφής με τον καθημερινό λόγο,

έτσι ο αττικισμός εξελικτικά είχε αρνητική σημασία. Ουσιαστικά από τότε και για πρώτη φορά θα ξεκινήσει ο γλωσσικός διχασμός. Το πρόβλημα της διγλωσσίας ανάγεται στην Ύστερη Αρχαιότητα, όταν εξαφανίζεται η προσωδιακή προφορά και απλοποιείται η ελληνική, καθώς γίνεται γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας. Ωστόσο, οι κλασικοί φιλόλογοι της εποχής επέμειναν να γράφουν στην αρχαία αττική διάλεκτο. Οι Πατέρες της Εκκλησίας πάλι επέλεξαν να γράφουν στην ομιλούμενη γλώσσα της εποχής τους, την ελληνιστική κοινή. Οι βυζαντινοί συγγραφείς κληρονόμησαν την παράδοση και συνέχισαν να γράφουν σε αττικίζουσα γλώσσα ορισμένα λογοτεχνικά είδη, ως επί το πλείστον εκείνα που είχαν τις καταβολές τους στην αρχαία λογοτεχνία, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η ελληνιστική κοινή, η γλώσσα της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών βιβλίων, πρόσφερε μια αποδεκτή λύση. Με το πέρασμα του χρόνου όμως και αυτή η γλώσσα απομακρύνεται από την ομιλουμένη. Από το 12ο αιώνα και εξής εμφανίζεται και λογοτεχνία γραμμένη στη δημώδη γλώσσα που πλησιάζει την κοινή, σε κείμενα όπως ο Διγενής Ακρίτης και τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα.Πρόκειται για «βυζαντινά λογοτεχνικά έργα» με μια σημασία κάπως ευρύτερη από τα αυστηρά χωρικά και χρονικά όρια της βυζαντινής αυτοκρατορίας και συμπεριλαμβάνει και έργα που γράφτηκαν σε περιοχές που είχαν περιέλθει σε δυτική κυριότητα (όπως το Χρονικό του Μορέως και την πρώιμη κρητική λογοτεχνία). Αναρτήθηκε από Thanos Daskalothanasis στις 3:02 π.μ.

42. Η γλώσσα των Βυζαντινών

1. Λίγα λόγια για τη γλώσσα των Βυζαντινών

Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία ζούσαν άνθρωποι από πολλά έθνη, που μιλούσαν και

διαφορετικές γλώσσες. Οι πιο γνωστές ήταν η λατινική και η ελληνική.

Η λατινική χρησιμοποιούνταν στη γραφή των νόμων καθώς και από τους

αυτοκράτορες και τους δικαστές.

Την ελληνική χρησιμοποιούσαν οι περισσότεροι απλοί άνθρωποι και μετά τη

μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη αντικατέστησε τη λατινική.

2. Τι συνέβαινε με την ελληνική γλώσσα;

Όπως σήμερα ανάλογα με την περιοχή, υπάρχουν διάφορα ιδιώματα, δηλαδή

κάποιες διαφορές σε λέξεις (π.χ Κρητική διάλεκτος), έτσι και τότε τα ελληνικά δεν

ομιλούνταν από όλους το ίδιο. Συνήθως οι άνθρωποι που βρίσκονταν σε λιμάνια,

εργαστήρια, αγορά χρησιμοποιούσαν φτωχό λεξιλόγιο. Αντίθετα οι αυτοκράτορες

και άλλοι μορφωμένοι και υπάλληλοι του κράτους, χρησιμοποιούσαν μια μορφή

γλώσσας που έμοιαζε περισσότερο με την αρχαία ελληνική.

3. Ποιο πρόβλημα δημιουργήθηκε με τη μορφή της γλώσσας που χρησιμοποιούσαν

αυτοκράτορες και άλλοι μορφωμένοι και υπάλληλοι του κράτους;

Τη μορφή αυτή της γλώσσας δεν κατανοούσαν οι απλοί άνθρωποι. Γι’ αυτό

αργότερα κατά τη μακεδονική αναγέννηση νέοι νόμοι και βιβλία γράφτηκαν σε

απλούστερη γλώσσα. Επίσης και η διδασκαλία της γλώσσας στα σχολεία βοήθησε

τους απλούς ανθρώπους να κατανοούν καλύτερα.

4. Τι οδήγησε στην μικρογράμματη γραφή;

Η μικρογράμματη γραφή, όπως αυτή που έχουμε και σήμερα εφαρμόστηκε για την

ευκολότερη ανάγνωση των κειμένων, αλλά και την οικονομία στον πάπυρο που είχε

γίνει σπάνιος και ακριβός.

Nansy Tzg