7$5 + kavramlar 6g=/hh tarİh...Üstad
TRANSCRIPT
231
43
TARİHİ KAVRAMLAR
SÖZLÜĞÜ
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları233
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● 3B Projesi / II. Abdülhamit’in Berlin, Boğaz, Bağdat hattı demir yolu projesi
A ● Abdalanirum / Anadolu dervişleri
● Adaletname / Ferman, halkı adetle yönetme emri
● Adana kahramanı / Tufan Bey (Yüzbaşı Osman)
● Adeti deşti bani / Başkasının tarlasına zarar veren hayvanın sahibinden alınan vergi
● Aforoz / skolastik düşünceye göre dinden çıkarma
● Afrasiyap / Efsanevi Türk hükümdar, Alper Tunga
● Agemennon / Mondros’un imzalandığı zırhlı
● AGİT / Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı - Helsinki Nihai Senedi
● Ağnam / Küçük baş hayvan vergisi
● Akritas planı / Kıbrıslı Türkleri Adadan Atma düşüncesi
● Alçıtepe Kahramanı / Kazım Karabekir
● Amanname / Gayrimüslimlere güvenlik içinde olduklarını bildirmek üzere verilen belge
● Amediye / Dış gümrük vergisi
● Amid / Mülki amir - idareci
● Amil - imga / Mali işlerden sorumlu görevli
● Amin alayı / Okula başlayan çocuklara yapılan tören
● Amiral Bristol Raporu / Batı Anadolu’da ki Yunan işgalinin haksızlığın duyuran rapor. Türk kurtuluş savaşının haklılığını duyuran ilk uluslararası belge
● Amozon kadınları efsanesi / İskit-yunan mücadelesi
● Anna Polis / Filistin- İsrail (iki devletli çözüm)
● Annan Planı / Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti. Birleşmiş Millet-lerin Kıbrıs Adası için çözüm önerisidir.
● Antep kahramanı / şahin bey (sait bey)
● Antisemitizim / Yahudi düşmanlığı
● Anzak / Avusturya-Yeni Zelanda Birlikleri
● Apa / saray görevlisi
● Aprinçur Tigin / en eski türk şairi
● Arabistanlı Lawrence / Yarbay Thomas Lawrence, Arapları Osmanlıya karşı örgütleyen casus.
● Arpalık / Görevden el çektirilen ulema grubuna verilen çiftlik
● ASALA / Ermeni terör örgütü
● Asean / Güney Doğu Asya Milletleri Birliği
● Ases / Gece bekçisi
● Asitane / Payitaht, Dersaadet, İstanbul
● Asya Asyalılarındır / Japonya’nın hakimiyet düşüncesi
● Atabey / Melik eğitmeni
● Atabey / Şehzade eğitmeni
● Ataman / Tigin eğitmeni
● Atasagun / Karluk hükümdar unvanı
● Atlantik Bildirisi / II. Dünya savaşı devan ederken İngiltere ile ABD arasında kabul edilen ve Birleşmiş Milletler Antlaş-masına dahil edilen bildiridir.
● Avarız / Olağanüstü durumlarda toplanan vergi
● Averrios / İbn-i Rüşt, akılcı, Aristo’yu Avrupa’ya tanıtan En-dülüs filozofu.
● Avicenna / İbn-i Sına. Tıp, Matematik alanında ün salmış Türk filozof. Kanun El Tıp eseri yıllarca Avrupa’da okutul-muştur.
● Ayak divanı / Olağanüstü durumlarda toplanan divan, ge-nellikle padişah ile yeniçeri ağası arasında toplanır
● Ayguci / vezir
● Ayuki / hükûmet
B ● BAAS / Yeniden doğuş (Arap Sosyalizmi)- 1940 yılında Suri-
ye’de kurulmuştur.
● Bab-ı Meşihat / Şeyhülislamlık makamı
● Bab-I Ali / hükûmet
● Babussade / Birun ile Enderun arasındaki yer, Divan toplan-tılarının yapıldığı bölüm
● Bac / Pazar vergisi
● Bac Emini / Çarşı ve pazar vergisi toplayan
● Baciyanirum / Anadolu kadınları [Fatma hatun]
● Bad-ı heva / Zuhurat vergi çeşididir. Ne zaman toplanacağı belli olmayan anlamına gelir.
● Bagdat Fatihi / IV.Murat
● Bağdat / Tuğrul beyin şehri. 1258 yılında Moğol hükümdarı Hulagu Abbasî devletini yıkarak şehri yağmalamıştır.
● Bağlantısızlar harekatı / III. Dünya ülkeleri ( Mısır, Hindis-tan, Yugoslavya) – Bandung Konferansı
● Balbal / Heykel şeklinde yapılan mezar taşı
● Balbal / mezar taşı
● Balkan Fatihi / I.Murat
● Balyos / İstanbul’daki Venedik elçisi
● Barbarossa Harekatı / Almanya’nın SSCB harekatı
● Bargah-dergah / Büyük Selçuklularda saray
● Basmacı Harekatı / Türkistan’ı Rus işgalinden kurtarma dü-şüncesi - Zeki Velidi Togan
● Batıcılık / Avrupayı bilim sanat kültür alanında örnek almak
● Batınilik / Hassan Sabah tarafından kurulan sapık tarikat. Alamut kalesi, Haşhaşilik.
● BDT / 1991 yılında Sovyetler Birliğinden ayrılarak kurulan devletlerin adıdır. Gürcistan bu örgütten çıkmıştır.
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları234234234234
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● Bedesten / Mücevher, kumaş ve benzeri şeylerin alınıp sa-tıldığı kapalı çarşı
● Bedi Besmele / Şehzadelerin okula başlama töreni
● Bedizci / ressam
● Bennak / Toprağı olmayan, ancak bir geliri olan evli erkek-lerden alınan vergi
● Berat / Padişahın devlet adamlarını atama, rütbe verme ve görevden alma yetkisi
● Berlin Buhranı / federal Almanya ile demokratik Almanya arasındaki geciş duvarı
● Beşik uleması / İlmiye sınıfında mesleğin babadan oğula geçmesi
● Bezirgan- asiyap / Değirmen ya da un vergisi
● Biruni / Matematik ve Coğrafya bilimiyle ilgilenmiştir. En-lem ve boylamları bulmuştur.
● Bistegani / Gulam askerlerinin üç ayda bir aldıkları maaş
● Bitikçi / yazışma
● Bive resmi / Gayri Müslim dul kadın vergisi
● Bozanalar / Nara atarak düşmana korku salan grup.
● Bozkırın kuyumcuları / İskitler - Sakalar
● BTC / Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı
● Bucaş Antlaşması / Osmanlının batıda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma
● Budun / millet
● Burjuva sınıfı / orta çağda zengin kesim – coğrafi keşiflerle ortaya çıkmıştır.
● Buyruk / bakan
C ● Camedar / Hükümdarın elbisesinden sorumlu kurum
● Ceditçilik Harekatı / İlk Türk aydınlanma harekatı
● CENTO / Bağdat Paktı’nın Ankara merkezli ismi
● Cep Herkülü / Naim Süleymanoğlu
● Ceride-i Havadis / Osmanlıdaki ilk yarı resmi gazete
● Cizvit / Reform hareketlerinden sonra Katolik mezhebini korumak ve yaymak amacıyla kurulan tarikat
● Cizye / Gayri Müslim erkeklerden askere gitmedikleri için alınan korunma vergisidir.
● COMECON / Komünist ülkeler arasında ekonomik dayanış-mayı sağlamak amacıyla kurulan örgüt
● Comte de Bonneval / Humbaracı Ahmet Paşa- Avrupa’dan getirilen ilk uzmanlardan biridir.
● Cülus / Kapıkulunun aldığı bahşiş
Ç ● Çar / Tuna Bulgar hükümdar unvanı
● Çav / kağıt para
● Çavgan / at üstünde oynanan oyun
● Çelik Pakt / Almanya- İtalya ittifakı
● Çerahorlar / Balkanlarda yapılan savaşlarda toplanan hristi-yan işçiler, kale tamircileri.
● Çernobil Faciası / Ukrayna’daki nükleer santralin patlaması
● Çeşnigar / Sarayın yemek işlerinden sorumlu kurum
● Çevik Güç / Irak’ın ateşkes koşullarını yerine getirip getir-mediğini kontrol etmek ve 36. Paralelin kuzeyinin güvenliği-ni sağlamak amacıyla oluşturulan kuvvet
● Çıragan Baskını / Ali Suavi’nin II. Abdülhamit yerine V. Mu-rat’ı tahtta geçirme girişimi
● Çift resmi / Müslüman çiftçilerden alınan toprak vergisi
● Çiftbozan vergisi (leventlik akçesi) / Toprağı boş bırakan reayadan alınan vergi
● Çifte gül savaşı / İngiltere’nin ortaçağdaki iç savaşıdır.
● Çini / Seramik sanatı
● Çöl Kaplanı / Fahrettin Paşa(Medine Müdafacısı)
D ● Dakya Projesi / Rusya ve Avusturya’nın Balkanlarda ortak
bir Dakya imparatorluğunu kurma hayali
● Danişment / Yüksek düzey medrese öğrencisi
● Darülaceze / Düşkünlerin bakımının yapıldığı yer
● Darülbedai / Tiyatro
● Darülelhan / Konservatuar
● Darülkurra / Kuran ilmi medresesi
● Demir Perde / Batılıların Doğu Bloğu için kullandığı terim
● Despot / Bizanslılar döneminde Mora’yı yöneten prensler
● Destan / olağanüstü olayları anlatan sözlü edebi ürün
● Divan-ı arz / Askeri işlerden sorumlu divan
● Divan-ı inşa / Yazışma divanı
● Divan-ı istifa / Maliye işlerinden sorumlu divan
● Divan-ı işraf / Mali ve idari işlerin denetlendiği divan
● Diyojen / Osmanlıdaki ilk mizah dergisi
● Duatepe / Sakaryanın en kanlı tepesi
● Duhan resmi / Ocağı tütenlerden alınan tütün vergisi
● Duyun-u umumiye / Genel Borçlar İdaresi
● Düstur / Osmanlıdaki resmi dergi
E ● Ebu’l-Feth / Sultan Alparslan
● Edirne Fatihi / Enver Paşa
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları235
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● Edirne-Segedin Antlaşması / Osmanlının haçlılarla imzala-dığı ilk antlaşma
● Eğri Fatihi / III. Mehmet
● Ehl-i hiref / Zanaatkar, sanatkar grup.
● Eisenhower Doktirini / ABD’nin Ortadoğu’yu SSCB’ye karşı çevreleme politikası
● Ekber ve erşed / En büyük şehzadenin başa geçmesi an-layışı
● Ekümenlik / Rum Patriğine evrensel yetki
● Elviye-i Selase / Kars-Ardahan-Batum (Selanik – Kosova - Manastır)
● Emci / doktor
● Emir-i alem / Sancağı koruyan görevli
● Emir-i candar / Sarayı koruyan görevli
● Emir-İ Dad / Örfî hukuktan sorumlu kişi
● Emr-i ahur / Seyis, at bakıcısı, sarayın atlarından sorumlu kurum
● Encümenidaniş / Osmanlı Devleti’nde kurulan bilim akade-misidir. Darülfünun ders kitaplarını yazan kurum.
● Enderun mektebi / II. Murat döneminde devlet memuru yetiştirmek amacıyla açılan okul
● Endülüjans / skolastik düşünceye göre günah çıkarma,cen-netten yer satın alma belgesi
● Enola Gay / Hiroşima ve Nagazaki’ye atom bombası atan savaş uçağı
● ENOSİS / Yunanistan’ın Kıbrıs’ı ilhak etme planı
● Enterdi / Ülkeyi kralı ile birlikte dinden çıkarma
● Eoka / Rum terör örgütü
● Erkin / Yüksek devlet memuru, Kül Erkin, Oğuzlarda hükümdar
● Esham senedi / Hazine bonosu, tahvil
● Esik kurganı / Hunlara ait altın elbiseli adam
● Etabli / yerleşik – İstanbul’a yerleşen Rumlar sorununu ifa-de eden kavram.
F ● Fahrüddin / Osman bey
● FAO / Gıda ve Tarım Örgütü
● Felahı Vatan / Vatanın Kurtuluşu – son Osmanlı Mebusan Meclisinde Rauf Orbay başkanlığında kurulan grup
● Feodalizm (derebeylik) / orta çağda siyasal ekonomik top-lumsal örgütleniş
● Ferhat Paşa Antlaşması / Osmanlının doğuda en geniş sı-nırlara ulaştığı antlaşma
● Ferman / Padişahın yazılı emiri
● Fetva / Şeyhülislam tarafından verilen dinen uygunluk bel-gesi
● Fiskalizsm / Hazine gelirlerini en yüksek seviyeye çıkarma
● FKÖ / Filistin Kurtuluş Örgütü – Yaser Arafat
● Fresko / yaş alçı üzerine yapılan resim
● Fütüvvet / Dini özellikte esnaf birliği
G ● Gadyarlar / Yelken açanlar
● Galebe divanı / Elçi kabulünün yapıldığı ve kapıkulunun maaşının ödendiği divan
● Garp ocakları / Cezayir-Tunus-Trablusgarp
● Gavrilo Princip / Avusturya-Macaristan veliahtını Saray Bosna’da vuran Sırp öğrenci
● Gazeteci Şerif Bey / Trablusgarp savaşında Mustafa Ke-mal’in takma adı
● Gaziyanirum / Anadolu gazileri, Türkmen savaşçılar
● Gedik / Lonca tarafından verilen iş yeri açma izni
● General Harbord Raporu / Ermeni iddialarının yalan oldu-ğunu ve Anadolu’da Ermeni devletinin kurulamayacağını bildiren rapor
● Girit Fatihi / Köprülü Fazıl Ahmet paşa
● Glasnost / Açıklık şeffaflık – Gorbaçov
● Grek Projesi / Rusya’nın Osmanlı topraklarında Bizans’ı ye-niden canlandırma projesi
● Gulam / Köle, Osmanlıda devşirme
● Gül Esin / ilk kadın muhtar
H ● HABITAT / BM insan Yerleşimleri Merkezi
● Hace-i buzurg / Gaznelilerde vezir
● Hacibü’l-hüccab / Devlet yazışmalarını halka ileten kimse
● Halaskar zabitan / Hürriyet ve İtirafçı subayların kurduğu “kurtuluş subayları” anlamındaki örgüt
● Hamdi Bey / Trablusgarp da Enver Paşa’nın takma adı
● Hamidiye Kahramanı / Rauf Orbay – Balkan Savaşları
● Haraç / Gayri Müslim çiftçiden ürün üzerinden peşin alınan 1 / 8 oranındaki vergidir.
● Hat / Arap harfleri ile süsleme sanatı
● Hatı Çırpan (Satı Kadın) / ilk kadın milletvekili
● Hayat sahası / Almanya’nın Alman ırklarını toplaması
● HAYAT SAHASI / I. Dünya Savaşı sonrasında Almanya’nın üzerinde bulunduğu toprakların Alman ırkına yeterli gelme-yeceğine ilişkin mevcut olan fikrin, Hitler tarafından Alman-ya’nın Avrupa’da yayılma politikasının bir gerekçesi olarak kabul edilmesi sonucunda ortaya çıkan kavramdır.
● Hidiv / Mısır valisi
● Hilat / Hükümdara özgü elbise
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları236236236236
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● Hirfet / Loncadaki her bir cins malı üreten esnaf
● Humus-u şeri / Ganimet
● Hüdavendigar / I. Murat tarafından kullanılan unvan
● Hümanizm / İnsan ve doğa sevgisi – Rönesans ile ortaya çıkmıştır.
● Hüner name / Minyatürlerin toplandığı eser
I ● IAEA / Uluslar arası Atom Enerjisi Ajansı
● IBRD / Uluslararası Bayındırlık ve Kalkınma Bankası
● ILO / Uluslararası Çalışma Örgütü
● ISAF / Afganistan’daki Türk birliği
İ ● İcazetname / Medreseden mezuniyet belgesi
● İcmal / Bir bölgenin vergilerinin toplu kaydedildiği defter
● İcra Vekilleri Heyeti / I. TBMM’de hükûmete verilen isim
● İdadi / Lisenin ilk kısmı
● İhtisap resmi / Esnaftan alınan vergi
● İİT / 1969 yılında Müslüman devletlerin kurduğu teşkilattır.
● İkindi divanı / Arta kalan sorunları sadrazam konağında çözmek için toplanan divan
● İl / Memleket-Ülke
● İlikhanlar / Karahanlı devletine verilen isim
● İltizam / Vergilerin üç yıllığına peşin olarak satılması, vergi toplama usulü
● İmaret / Aşevi
● İmdad-ı seferie / Savaşa giderken toplanan vergi
● İMF / Uluslararası Para Fonu
● İnternet / Türkiye’de ilk defa ODTÜ’de 1993 yılında kulla-nıldı.
● İntifada / FKÖ’nün yönlendirmesiyle Filistin topraklarında İsrail işgaline karşı oluşturulan direniş hareketi
● İpsiz Recep / Rizeli Kuvayımilliyeci – Rumlara karşı Karade-niz’de halkı örgütlemiştir.
● İptidai / XIX. Yüzyılda Sıbyan mektebine verilen isim
● İr / nota
● İrtica / yeni düzeni yıkıp eski düzeni tekrar getirmek
● İSEDAK / İTT bünyesindeki devletlerin teknik, ulaşım vs. Ko-nularındaki işbirliğidir.
● İslamcılık / Dini birlik, halifenin etrafında toplanmak
● İsmail Hakkı Durusu / Bandırma vapuru kaptanı – Atatürk Samsun’a çıkarken
● İspenç / Gayri Müslim çiftçilerden alınan toprak vergisi
● İstiklal Yolu / Ankara’ya silahların getirildiği yol. İnebolu – Ankara hattı
● İstikraz / Borçlanma
● İstimalet / Osmanlının Balkanlarda uyguladığı hoşgörü po-litikası
● İyd-i Milli / Osmanlı Devleti’nde ilk milli bayram, II. Meşru-tiyetin ilanı
J ● Johnson’un Mektubu / Kıbrıs’taki Türklerin katledilmesin-
den dolayı Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahale kararı alması üze-rine ABD başkanının Türkiye’yi tehdit etmesidir.
K ● Kadı Leşker / Askeri davalara bakan görevli
● Kadi’l-Kudat / Şeri hukuktan sorumlu kişi
● Kadife devrimi / Çekoslovakya (Çek Cumhuriyeti ve Slovakya)
● Kafes usulü / III. Mehmet tarafından getirilen ve şehzade-nin sancağa çıkma sistemine son veren usul.
● Kahverengi gömlekliler / Almanya Nasyonel Sosyalist men-suplarının sembolü
● Kaime / Kâğıt para
● Kalafatçı / Gemilere zift kaplayanlar
● Kamdu / bez para
● Kanije Fatihi / Tiryaki Hasan Paşa
● Kanlı Noel / Rum çetelerinin Kıbrıslı Türklerini katletmesi (1963)
● Kapan / Her bir cins malın satımının yapıldığı yer.
● Kaptan-ı Derya / Deniz kuvvetleri komutanı
● Kapu / Karahanlılarda saray
● Kapucubaşı / Saray hizmetçisi
● Kapuya Çıkma / Bedergah, acemi ocağından yeniçeri oca-ğına geçme
● Kara Fatma / Fatma Seher Hanım(Kafkas Cephesi)
● Kara Perşembe / 1929 Dünya Ekonomik krizi ( ABD)
● Kardak Krizi / 1996 yılında Ege denizinde Türkiye ile Yuna-nistan arasında krize yol açan adadır.
● Karguy / gözetleme kulesi
● Kassam / Miras dağıtımı yapan kimse
● Katma Hattı / Suriye cephesinde İngilizlerin durdurulduğu yer
● Katya-Romani / Kanal cepheleri muharebeleri
● KEİ / Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı
● Kemal Yeri / Çanakkale Savaşında Mustafa Kemal’in savaşı yönettiği karargah yeri
● Kılıç kuşanma / Padişahın tahta çıkışında tören [Eyüp Sultan Türbesi]
● Kıssadar / Dilekçe kabul eden memur
● Kocatepe / İsmet Paşanın yunanlıların geri çekilişini izlediği tepe
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları237
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● Komenton / Peçenekler de meclis
● KOMİNFORM / Sosyalist partilerin bir araya gelerek örgüt-lendikleri kuruluş
● Konvansiyonel silah / Kara, deniz ve hava ordularınca kul-lanılan her türlü silah
● Koşuk / kopuz ile söylenen şiir
● Könilik / adalet
● Körfez Krizi / Irak devlet başkanı Saddam Hüseyin’in 2 Ağustos 1990 yılında Kuveyt’i işgali ile başlayan kriz.
● Kral Etzel / Atilla
● Kûfi / Hat sanatında kullanılan düz ve köşeli yazı çeşidi
● Kuleli Olayı / Yenilik karşıtlarının Sultan Abdülmecit’i taht-tan indirme girişimi
● Kulluk sistemi / Devşirme anlayışı
● Kurgan / mezar
● Kurultay / meclis
● Kut’ül Amare / Selmanı Pak’ta, Irak cephesinde Türk ordu-sunun destanı
● Küg / beste
● Külliye / Caminin etrafında toplanan yapı topluluğu
● Kült / inanç
● Kümbet / Devlet büyükleri için yapılan anıt mezar
● Kün / halk
● Kyoto Protolü / Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile müca-dele - Türkiye 2009’da yürürlüğe koydu.
L ● Lala / Şehzade eğitmeni
● Lale Devrimi / Kırgızisyan’daki devrim
● Levanten / Akdeniz’deki limanlarda yaşayan şarklılaşmış tüccarlar
● Levent / Donanma askeri, Anadolu’da toprağı terkeden işsizler.
● Lonca / Esnaf dayanışma teşkilatı, ahi, fütüvvet
M ● Maginot Hattı / Fransa’nın Almanya’ya karşı kurduğu sa-
vunma hattı
● Malakari / Duvar kabartma sanatı
● Malikane sistemi / İltizamın ömür boyu verilmesi
● Mansure Hazinesi / Asakir-i Mansure’nin ihtiyaçlarını karşı-lamak için oluşturulan hazine
● Maraş kahramanı / sütçü imam (Rıdvan hoca)
● Marita Harekatı / Almanya’nın Avusturya ve Yunanistan’ı işgali
● Marshall Yardımı / Sovyet Rusya’nın etkisi altına girebilecek Avrupalı devletlere ABD’nin yaptığı ekonomik yardımlarıdır.
● Martolos / Derbent teşkilatından olup, dağ ve geçitleri ko-ruyan grup.
● Mavi Akım / Rus doğal gazını Karadeniz’in altından Samsun limanına taşıyan boru hattı
● Mavi Kelebekler / Sırpların Bosna Hersek Müslümanlarını katletmesi – TRT belgeseli
● Mavi kitap / Ermeni sorununu konu alan belge
● Mecelle / Osmanlı Medeni kanunu
● Megali İdea / Büyük Ülkü – Yunanlıların Bizans devletini kurma hayali
● Meji İdaresi / Japonya’nın modernleşme sürecini anlatan kavram.
● Mekantilizm / Coğrafi keşiflerden sonra Avrupa’da ortaya çıkan ekonomik görüş, hazinenin girdisinin değerli maden-ler cinsinden olması
● Mekik Diplomasisi / BM’nin Filistin ile İsrail arasındaki so-runa ilgili diplomasisi
● Mekteb-i mülkiye / XIX. Yüzyılda devlet adamı yetiştirmek amacıyla açılan okul
● Melhami Kübra / Sakarya Meydan Muharebesi (Kanlı Sa-vaş)
● Melik / Hükümdar çocuğu
● Men-i İsrifat / israfı önleme
● Men-i Müskirat / içki yasağı
● Menşur / Halifenin onayı
● Menzil / Haberleşme işleri ile ilgili teşkilat.
● Merkür Harekatı / Almanya’nın Girit adasının işgali
● Mesen sınıfı / sanattan zevk alan sınıf – Coğrafi keşiflerden sonra zenginleşen burjuvanın kurduğu topluluk.
● Meşale Harekatı / ABD’nin Fas ve Cezayir’i işgali
● Meşaleciler / Gece yolları aydınlatan grup.
● Meternik Sistemi / İngiltere, Avusturya ,Rusya ,Prusya (4lü grup) - Milliyetçilik hareketlerinin yayılmasını engelleme anla-yışı
● Metruk arazi / terk edilmiş arazi
● Mevat / Ölü, hiç bir değeri olmayan arazi
● Mevkuf / Vakıf arazi
● Midvay Deniz Savaşı / ABD’nin Japon donanmasını mağlup etmesi
● Minber / Mustafa Kemal ile Ali Fethi beyin 1918 yılında İs-tanbul’da çıkardıkları gazetedir.
● Minyatür / Perspektif anlayışının olmadığı, her ayrıntının belirtildiği resim sanatı
● Miri Arazi / Mülkiyeti devlete, kullanım hakkı reayaya ait olan topraktır.
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları238238238238
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● Misakımillî / Milli Yemin(and) – Ayrıca ulusal sınırlar
● Monreo Doktirini / ABD’nin yalnızlık politikası - 1823
● More Nostrum / Bizim deniz İtalya Mussolini
● Muaccele / İltizamın bir başkasına devredilmesinden doğan vergi
● Muallim-İ Sani / Farabi, ilk İslam filozofu, akılcı, Kita-bu’l-Musiki, Medinetu’l-Fazıla eserinin sahibi.
● Mufassal / Bir bölgenin vergilerinin ayrıntılı kaydedildiği defter
● Muharrem Kararnamesi / Osmanlının Avrupa’ya iflasını bil-dirdiği belge.
● Muhassıl / Vergi tahsildarıdır. İltizama son verilmesiyle or-taya çıkan kurumdur.
● Muhibbi / Kanuni’nin şiirlerinde kullandığı mahlası.
● Muhtesip / Osmanlı’da çarşı ve pazarı denetleyen görevli
● Muhzır / Suçluları mahkemeye çıkaran kimse
● Muid / Müderris yardımcısı
● Mukataa / Geliri hazineye aktarılan toprak
● Mulistepe / Mustafa Kemal,Fevzi Çakmak,İsmet Paşa-Bü-yük Taarruz Cephesi
● Muvazene / Atatürk döneminde uygulanan denge vergisi
● Mücerret / Toprağı olmayan ancak, bir geliri olan bekar er-keklerden alınan vergi
● Müdafaa-i Hukuk / I. TBMM’de oluşan I. Grubun adıdır. Mustafa Kemal’i destekleyen gruptur.
● Mühimme defteri / Divan kararlarının yazıldığı defter
● Mülazımat / Atama bekleyen kadı ya da müderris adayı
● Mültezim / İltizam sahibi
● Mürur tezkeresi / İstanbul’a geçiş pasaportu
● Müsadere / Kayıtsız mal bulunduranların malına el konul-ması
● Müsenna / Hat sanatında aynalı yazı
● Müstakil Grup / CHP içinden ayrılarak kurulan grup, amaç hükûmeti denetlemek.
● Müstemen / Kapitülasyonların etkisiyle Osmanlıda ticaret yapma hakkına sahip olan, korunmuş tüccarlar.
● Müstensih / Elyazması eserleri eliyle çoğaltan, kopya eden
● Müzehhib / Tezhip sanatçısı
N ● Nakibüleşraf / Hz. Muhammed’in soyundan gelenlerin hak-
larını korumakla ilgilenen kurum
● Nant Fermanı / Fransa’da Kalvenizm mezhebinin tanındığı antlaşma
● Narh / Pazardaki malın tavan fiyat uygulaması
● Nevbet / Davul
● Nisab-ı Müzakere / iç tüzük – TBMM’de yasaların kolan çı-karılmasını sağlamak amacıyla getirilen iç tüzük
● Niyabet Rusumu / Yöneticinin reayadan topladığı vergi
● Normandiya Çıkarması / Fransa’ya yardım amaçlı çıkarma ( ABD, KANADA, İNGİLTERE)
● Noyan / Moğol komutanları, yöneticileri
● Nöker / Samimi yoldaş, sırdaş
● Nusret Mayın (NUSRAT) / Çanakkale cephesinde mayınları döşeyen gemi-Cevat Paşa emrinde
● Nutuk / 19 Mayıs 1919 yılından 20 Ekim 1927 yılına kadar olan olayları anlatan Atatürk’ün otobiyografik eseridir.
● Nüvvap mektebi / XIX. Yüzyılda kadı yetiştirmek amacıyla açılmış okul
O ● OAPEC / Petrol ihraç eden Arap ülkeleri
● OAU / Afrika Birliği Teşkilatı
● Ocaklık / Geliri tersane ve kale muhafızlarına ayrılan toprak
● OECD / Avrupa İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı – Tür-kiye üyedir.
● Ogsburg Barışı / Almanya’da Protestanlık mezhebinin ta-nındığı antlaşma
● Oguş / Aile
● Oksızlık / Bağımsızlık
● Ongun / kutsal hayvan
● OPEC / Petrol ihraç eden ülkeler
● Osman Recep Nevres / Hasan Tahsin- Yunan’a ilk kurşunu sıkan gazeteci. Hukuk-u Beşer yazarı
● Osmanlıcılık / Herkes eşit, Osmanlı vatandaşı
● Otağ / çadır
● Otağ / Çadır
● Oymacılık / Ahşap sanatı
Ö ● Örgin / Taht
● Öşür / Müslüman çiftçiden ürün üzerinden peşin olarak alı-nan 1 / 10 oranındaki vergidir.
P ● Papa / Katolik dünyasının dini lideri
● Paşmaklık / Padişah kızlarına verilen toprak
● Patrik / Ortadoks dünyasının dini lideri
● Pazırık kurganı / Hunlara ait en eski halı
● Pençik sistemi / I. Murat döneminde uygulanan, esirlerin asker yapıldığı sistemdir.
● Perestroika / Yeniden yapılandırma – Gorbaçov
● Ping pong diplomasisi / ABD ile Çin arasındaki yakınlaşma
● Ploşnik Savaşı / I. Murat döneminde haçlılarla yapılan ve yenilgiyle sonuçlanan savaş
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇIN Üstad Yayınları239
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
R ● Reform / onarma yenilik düzenleme XVI. Yüzyılda Alman-
ya’da ortaya çıkmış ve Avrupa’ya yayılmış katolik kilisesinin kendisine çekidüzen verme hareketi.
● Reftiye / İç gümrük vergisi
● Resmi arus / Evlenecek kızlardan alınan vergi. Bu vergi er-kekten alınır. Eğer evlenen kadın, dul ise verginin adı sey-yibe olur.
● Reşadiye-Sultan Osman / İngiltere nin parasını alıp Osman-lıya göndermediği gemiler
● Rönesans / Yeniden Doğuş – XV. ve XVI. Yüzyıllarda İtalya’da ortaya çıkmış ve tüm Avrupa’ya yayılmış bilim sanat ve ede-biyatta yeniden doğuş hareketi.
● Rusum-u derbent / Köprü - geçit vergisi
● Rusum-u ırgadiye / Reayanın toprak sahibine ödemek zo-runda olduğu vergi
● Ruznamçe / Günlük gelir ve giderlerin tutulduğu defter
● Ruzname / Günlük
● Rüştiye / Ortaokul
S ● Sagu / ağıt
● Sahib-İ Şurta / Askeri işlerden sorumlu kişi
● Salname / Yıllık
● Salt I –II / Stratejik silahları azaltma antlaşması
● Sanayi inkılabı / insan ve hayvan gücünden makine gücüne geçme – ilk defa 1750 yılında İngiltere’de ortaya çıkmıştır. James Watt ve Donis Papin – Buharlı makinenin icadı.
● Sancak Sorunu / Hatay sorunu – Sandler Raporu – Tayfur Sökmen – Abdurrahman Melek
● Sarı Kitap / Çarlık Rusyanın gizli antlaşmaları duyurduğu belge
● Sav / atasözü
● Schuman Planı / AET ( Avrupa Ekonomik Topluluğu) kuru-luşu
● Seato / ABD’nin Uzak Doğu ülkelerini SSCB’ye karşı çevre-leme politikası
● Sekban / Ücretli asker, taşrada görevli atlı birlik.
● Seksen Yıl Savaşı / Hollanda’da bulunan on yedi ilin İspan-yol imparatorluğuna karşı başlattığı ayaklanma
● Semerkant / Şehirlerin şahı, Timur devletinin başkenti
● Serhenk / Törenlerde yol açan görevli
● Silahdar / Silahların bakımından sorumlu kurum
● Siyakat / Hat sanatında bir yazı türü, şifreli yazı, Osmanlı Devleti’nde mali kayıtlarda kullanılan yazı türü
● Skolastik düşünce / ortaçağda karanlık düşünce(kilise ve papa)
● Softa-Suhte / Orta düzey medrese öğrencisi
● Soğuk Savaş / ABD ile SSCB arasında ikinci dünya savaşın-dan sonra yaşanan süreç
● Sorguç / Kotuz – Hükümdarların taktığı tüy
● Subaşı / Ordu komutanı
● Subaylar Savaşı / Sakarya Savaşı
● Sultan-ı İklim-i Rum / Yıldırım Bayezid’e halife tarafından verilen unvan
● Sultani / Lisenin ikinci kısmı
● Sultanu’l Azam / Türk hükümdarlarına verilen unvan – Me-likşah
● Sunusilik / Trablusgarp’da Şeyh Sunusi tarikatı
● Surname / Şehzadelerin düğün merasimi
● Surre alayı / Kutsal topraklara hediyeler götüren alay
● Süzeren / Himaye eden
Ş ● Şad / askeri vali
● Şam-kam-baksı / din adamı
● Şanghay Beşlisi / 1996 yılında Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgı-zistan ve Tacikistan’ın katılımıyla oluşan ekonomik örgüttür. Özbekistan 2001 yılında katılmış ve adı Şanghay İşbirliği Ör-gütü olmuştur.
● Şark Meselesi / 1815 Viyana kongresinde Osmanlı için söy-lenen tabir. İlk defa Rusya tarafından ortaya atılmıştır.
● Şehzadegan / Şehzadelerin eğitildiği bölüm
● Şerif Bey / Sinop milletvekili- I. TBMM de ilk konuşmayı ya-pan milletvekili
● Şeriye sicilleri / Mahkeme kararlarının yazıldığı defter
● Şimşirlik / Şehzadenin kafes içinde kapalı tutulduğu yer.
● Şurta / Emniyet teşkilatı
T ● Tabhane / Misafirhane
● Tablhane / Askeri bando
● Tahrir defteri / Toprak kayıtlarının tutulduğu defter
● Takvim-i Vekayi / Osmanlıda çıkarılan ilk gazete, ilk resmi gazete
● Tamu / cehennem
● Tarkan / komutan
● Tehcir Kanunu / Ermenilerin zorunlu göçü(Surıye-Lübnan)
● Tekfur / Anadolu’daki Bizans valilerine verilen isim
● Telkari / Maden işlemeciliği
● Temettü / XIX. Yüzyılda toplanan gelir vergisi
● Tercüman-ı Ahval / Osmanlıdaki ilk özel gazete
Üs
tad
Yayın
ları
Selami YALÇINÜstad Yayınları 240240240240
TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
● Terörizm / Avusturya Macaristan veliahttı Ferdinand’ın, ABD Başkanı John F. Kennedy’nin ve Hindistan Başbakanı Indira Gandhi’nin öldürülmesi bunlara örnektir.
● Tezhip / Kitap süsleme sanatı
● Tıraz / Halifenin hükümdara gönderdiği elbise
● Tigin / erkek çocuk
● TİKA / Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı
● Tilmaç / tercüman
● Toprak Ana / ötüken
● Toy / şölen, meclis
● Toygun / meclis üyeleri
● Truman Doktrini / 1947 Yılında ABD başkanı tarafından Sovyet tehdidine karşı hazırlanmış plandır.
● Tudun / vali –vergi memuru
● Tuğ / Sancak
● Turnacı / Orduda haberleşme işinden sorunlu grup
● Türbe / Anadolu Selçuklu ve Osmanlıda din ve devlet bü-yüklerinin mezarı
● Türkçülük / Aynı ülkü, bir bayrak etrafında toplamak
● TÜRKSOY / Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi
● Tüzlük / eşitlik
U ● Uçmağ / cennet
● Ulak / Posta – haberleşme birimiyle sorumlu kişi
● Ulufe / Kapıkulunun aldığı maaş
● Umay / Çocukları ve yavruları koruyan tanrıça
● UNEP / BM Çevre Sorunları Programı
● UNESCO / BM Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı
● UNICEF / BM Çocuk Fonu
● Urfa Kahramanı / Yüzbaşı Ali Saip Bey
● Uruk / Sülale
● Uydu Devletler / Doğu bloğu devletleri
Ü ● Üç Aliler / Ali Çetinkaya,Necip Ali,Kılıç Ali (istiklal mahke-
mesi reisleri)
● Ülgen / Gök tanrısı
V ● Vakanüvis / XVII. Yüzyıldan itibaren resmi tarih yazıcısına
verilen isim
● Vakay-ı hayriye / Yeniçeri ocağının kaldırılması
● Vakay-ı vakvakiye / Çınar olayı. IV. Mehmet döneminde otuz saray görevlisinin Sultan Ahmet meydanında idam edilmesi.
● Vakay-i Tibbiye / Osmanlıda çıkarılan ilk dergi
● Vassal / Himaye edilen
● Vestfalya Antlaşması / 1648 yılında Otuz yıl savaşlarını biti-ren antlaşmadır. Avrupa’da mezhep özgürlüğü tanındı.
● Vichy İdaresi / Hitlerin Fransa’yı işgal ettikten sonra o böl-gede kurduğu gölge hükûmettir.
● Vilayet-i Sitte / Van,Erzurum,Sivas,Bitlis,Elazığ,Diyarbakır – İngilizlerin Ermenilerin çok olduğunu iddia ettiği şehirler.
● Vitray / Renkli cam süslemesi
● Voynuk / Hristiyan kesimden oluşan gruptur. Savaşlarda as-kerlerin atlarına bakmak ve beslemekle sorumludur.
● Voyvoda / Eflak-Boğdan beyi
W ● WHO / Dünya Sağlık Örgütü
Y ● Yarmak / madeni para
● Yatıştırma Politikası / II. Dünya Savaşı’na giden dönemde ingiltere Başbakanı Chamberlain’la özdeşleşen politikadır.
● Yava – kaçgun resmi / Kaçan hayvan sahiplerinden alınan vergi
● Yed-i vahit / Tekel
● Yeminiler / Gazne devleti
● Yeni düzen / Japonya’nın hayat sahası
● Yıldız Savaşları / ABD’nin SSCB’yi uzaydaki uzun menzilli fü-zelerle vurma planı
● Yigitbaşı / Esnaf birliklerinde disiplin, hammadde dağıtımı ve anlaşmazlıkların giderilmesiyle görevli olan kimse
● Yolluğ Tiğin / Orhun Yazıtlarının katibi
● Yörük / Yarı yerleşik, konar göçer Türk toplulukları
● Yuğ / ölü gömme töreni
● Yuğruş / Karahanlılarda vezir
● Yurtluk / Geliri akıncılara ayrılan toprak
● Yuzellikler / istiklal mahkemesinde yargılanıp cezaya çarptı-rılan kişilerin affedildiği liste
● Yüzyıl savaşları / İngiltere ile Fransa arasında ortaçağda ya-şanan savaş.
Z ● Zafertepesi / Mustafa Kemal’in Büyük Taarruz savaşını yö-
nettiği yer.
● Zımmi / Osmanlıda korunma hakkına sahip Gayrimüslim tebaa.