๑. ชอโครงการวจย (Protocol title)

(ภาษาไทย) พฒนาแนวทางการสอนบบเกบน านมในมารดาทลกอย NICU (ภาษาองกฤษ) Development guideline for Milk Collection in Mothers baby admit in NICU

ชอผวจยและคณะ พรอมสถานทตดตอและหมายเลขโทรศพท หวหนาโครงการวจย ชอนางสาวศสยมน ตลยศกรสร พยาบาลวชาชพปฏบตการ

สถานทท างาน แผนกสต-นรเวชกรรม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โทรศพท 056-255451 -5 ตอ 240 มอถอ 081- 5335889 E-mail satsayamon56@hotmail.com

สดสวนการท าวจย: รอยละ 90 ภาระงาน: เขยนโครงรางการวจย การเกบขอมล การวเคราะหขอมล การสรปรปเลม

๒. ค าส าคญ (Keywords) ของโครงการวจย:

(ภาษาไทย) พฒนาแนวทาง, การสอนบบน านมในมารดาทลกอย NICU (ภาษาองกฤษ) Development guideline, Milk Collection in Mothers baby admit in NICU

๓. หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational)

จากการส ารวจสถานการณการเลยงลกดวยนมแมของกรมอนามยในป 2552 พบวาอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนเพมขนจากรอย 16.3 ในป 2548 เปนรอยละ 29.6 ในป 2552 ซงเปนไปในทางทดขน แตยงไมบรรลเปาหมายของประเทศไทย เพราะยงมแมทไมไดเลยงลกดวยอกกลมหนง ทส าคญคอแมทมลกปวยเพราะในแตละปประเทศไทยมเดกทารกแรกเกดทจ าเปนตองรกษาตวในโรงพยาบาลจ านวนมาก ทารกทคลอดกอนก าหนด ทารกทปวยตองอยในแผนกบรบาลทารก NICU ทารกทไดรบการผาตด หรอเจบปวยดวยโรคตางๆ เดกกลมนมโอกาสถกแยกแม-ลก หรอถกสงใหงดนมแมดวยเหตผลตางๆ ท าใหขาดโอกาสทจะไดรบอาหารทมคณคาและมความส าคญทสดในชวต

มงานวจยมากมายทแสดงใหเหนถงพลงของนมแม ทบงชวาน านมแมไดท าใหเกดการเปลยนแปลงทมคณคาตอสขภาพของทารกทปวยอยางดยง นมแมเปรยบเสมอนยา มความส าคญเหมอนกบเปนเครองชวยหายใจ มความสามารถทจะปกปองเดกทารกไดเมออยในหอง NICU โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท 3 นครสวรรค ป 2557 มจ านวนมารดาทคลอดบตรทงหมดจ านวน 1,293 ราย และจ านวนทารกทมความเจบปวยและตองแยกกบมารดาไปอยแผนก NICU พบวามจ านวนทงหมด 553 ราย คดเปน 42.76% คณะผวจยเหนความส าคญของการเลยงลกดวยนมแมตามบนได 10 ขน ใน

การเลยงลกดวยนมแมในเดกปวย (“Breast Feeding Sick Babies” ) และแผนกสตกรรมมบทบาทในการชวยสงเสรม ในบนไดขนท 2 คอ Establishment and Maintenance of Milk Supply เปนความรและวธการเพอใหไดมาซงน านมแมส าหรบใหกบเดกปวยในกรณตางๆ จงไดทบทวนแนวทางการสอนบบน านมในรปแบบเดม 3 ดาน คอดานเจาหนาท มวธการสอนทแตกตาง

กน และความไมตอเนองในการตดตามประเมนผล ดานมารดา บบน านมไมถกตองหลงไดรบการสอน เกดปญหานมมาชา เตานมคดตง ดานรปแบบไมมแนวทางการสอนทชดเจนส าหรบมารดาทลกอยNICU จากแลกเปลยนเรยนรในแผนกสต-นรเวชกรรม ไดขอสรปวาจะพฒนาแนวทางการสอนบบเกบน านมในมารดาทลกอยNICU เพอใหมแนวทางการปฏบตงานทเปนแนวทางเดยวกน และจะจดท าสอในการสอนเพอใหมารดาสามารถเขาใจและสามารถฝกปฏบตดวยตนเองไดและสามารถบบน านมไดถกตองและมน านมไหล ท าใหมารดามความพรอมและความมนใจในการเลยงลกดวยนมแม แมวาจะตองแยกจากลก

๔. วตถประสงคของการวจย วตถประสงคหลก (Primary Objective) เพอศกษาแนวทางสอนบบน านมในมารดาทลกอย NICU

ขอบเขตการวจย

รปแบบการวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการ (Action research) เพอศกษาแนวทางสอนบบน านมในมารดาทลกอย NICU ในแผนกสต-นรเวชกรรม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค จ านวน 80 คน โดยศกษาการแนวทางการสอนบบน านม โดยใช สอภาพการบบน านมประกอบการสอนโดยพยาบาลเปนผสอนและสาธตวธการ จากนนใหมารดาและญาตปฏบตจรงและมแบบบนทกการบบเกบน านมตามเวลา เพอใหมารดาปฏบตตามเวลาทก าหนดและมพยาบาลตดตามประเมนผลการไหลของน านมและประเมนการปฏบตของมารดาทกเวร

กรอบแนวคดในการวจย

แนวทางการสอนบบน านมแมลกอย NICU (แบบเดม)

ทบทวนปญหา 3 ดาน

เจาหนาทสอนตางกน/ตดตาม

ไมตอเนอง

มารดาบบไมถกตอง นมมาชา/

คดตง

แนวทางไมชดเจน

พฒนาแนวทางการสอบบบน านมในมารดาทลกอย NICU

มแนวทางการสอนบบน านมในมารดาทลกอย NICU

มารดามน านมไหล

7.วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล

7.1 ชนดของการวจย รปแบบการวจยครงนใช วจยเชงปฏบตการ (Action research) ท าการทดลองในกลมตวอยางกลมเดยว เพอวดผลการไหลของน านมหลงไดรบการสอนบบน านมตามแนวทางการสอนทให

7.2 ประชากร

ก. ประชากร มารดาหลงคลอด ทมานอนรกษาทแผนกสต-นรเวชกรรม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท 3 นครสวรรค ระหวางเดอนเมษายน- มถนายน 2558 จ านวน 80 คน

ข. การคดเลอกประชากร เกณฑการคดเลอกกลมประชากรทศกษา (Selection Criteria)

เกณฑการคดเลอกกลมประชากรทรบเขาศกษา (Inclusion Criteria) 1. มารดาหลงคลอด ทยนดเขารวมการวจย 2. มารดาหลงคลอดทลกอยแผนก NICU 3. สามารถ พด ฟง เขยน อานภาษาไทยรเรองและเขาใจ 4. ไมมภาวะแทรกซอนหลงคลอด เชนตกเลอด ครรภเปนพษ 7.3 ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures)

1. ขนเตรยมการ 1.1 ประชมรวมทบทวนปญหาจากแนวทางการสอนบบน านมในมารดาทลกอยแผนก NICU แบบเดม

1.2 ก าหนดการเลอกกลมตวอยาง เกณฑคดเขา วธการประเมนการไหลของน านม เตรยมอปกรณและจดท าสอการสอน วางแผนการปฏบตงาน จดท าเครองมอในการเกบขอมล 2. ขนด าเนนการ

2.1 คดเลอกมารดาทเขาเกณฑคดเขาและสมครใจเขารวมวจย 2.2 สอนมารดาบบน านมตามแนวทางการสอนบบเกบน านมมารดาทลกอยแผนก NICU 2.3 เกบรวบรวมขอมลจากแบบบนทกการบบน านมตามเวลา 2.4 วเคราะหปญหาทพบขณะด าเนนงานและหาแนวทางปรบปรงแกไข 2.5 จดท าแบบความพงพอใจ 3. ขนการวเคราะหขอมลและสถตทใช 3.1 ขอมลสวนบคคลใชสถตจ านวน และรอยละ 3.2 เปรยบเทยบผลของการไหลของน านม โดยใชสถต t-test โดยโปรแกรมคอมพวเตอร 3.3 ความพงพอใจตอแนวทางการสอนใชสถตจ านวน และรอยละ 4. สรปผลการศกษา จดท ารปเลม แนวทางการสอนบบน านมมารดาทลกอย NICU มดงน

1. แรกรบยาย ประเมนอาการ มารดาพรอม/ไมพรอมบบเกบน านมหรอมญาตหรอไม ถาพรอม พยาบาลเปนผสอนสอน สาธตวธการบบกระตนการบบดวยมอ โดยมเครองมอละอปกรณ ดงน

ปายสอนบบน านม แบบบนทกตารางเวลาการกระตนการบบดวยมอ แบบประเมนความพงพอใจตอแนวทางการสอนบบเกบน านมมารดาทลกอย NICU Syringe 1 CC

1.1 การกระตนการบบดวยมอ จากปายภาพสอการสอนบบน านมปฏบต ดงน จงหวะท 1 การวางต าแหนงของนวมอ วางนวชวางขอบลานนมบนและนวหวแมมอวางขอบลานนมลางโดย หางประเมน 2-3 เซนตเมตร จะใหมารดาใหสองนวมอวางชดขอบฐานหวนมเพอวดหาต าแหนงในการวางมอ จงหวะท 2 การกด ใหกดนวชและนวหวแมมอเขาหาตวมารดา จงหวะท 4 การคลาย ใหคลายมอออกในทาเดมจงหวะท 1 แนะน าใหปฏบตใหรอบเตานม ท าซ าไปเรอยๆ เตาละ 15 – 20 นาท โดยท าทก 2-3 ชวโมง 1.2 เมอมน านมไหลใหญาตชวยใช Syringe ดดน านมทไดและน าสงแผนก NICU ตามเวลาแบบบนทก

ตารางเวลาการกระตนการบบดวยมอ 1.3 แนะน าการลงบนทกขอมลในแบบบนทกตารางเวลาการกระตนการบบดวยมอ โดยจะมเวลาก ากบใน

แตละเวร เวรเชา คอ 09.00 น. 12.00 น. 15.00 น. เวรบาย คอ18.00 น. 21.00 น. 24.00 น. เวรดก คอ 03.00 น. 06.00 น. ใหมารดาลงบนทกชอมารดาทกครงทปฏบต กรณ เวลา 03.00 น. สามารถงดไดถาหลบ

1.4 แนะน าแบบประเมนความพงพอใจตอแนวทางการสอนบบเกบน านมมารดาทลกอย NICUเมอจ าหนาย

1.5 ทวนสอบความเขาใจและซกถามขอสงสย 2. กรณมารดาไมพรอมหรอไมมญาตใหสงตอขอมลในแฟมสงตอเวรผปวยวาคางสอนเพอใหเวรถดไปไดประเมนตดตามการสอนตอ 3. พยาบาลประเมนผลการไหลน านมโดยมแบบประเมนการไหลของน านม แบงเปน 4 ระดบ ดงน ก าหนดใหบบ 10 ครงแลวประเมนผล (จากการแลกเปลยนเรยนรในทม)

น านมไมไหล คอ ไมมน านมไหลออกมา น านมเรมซม คอ มน านมไหลซมออกมาเปนเมด น านมเรมไหล คอ มน านมไหลออกมาไมตอเนอง ออกมา 3 - 5 หยด

น านมไหลด คอ มน านมไหลออกมาตอเนอง 10 หยด 4.การตดตามประเมนเวรละ 1 ครงและลงบนทกชอพยาบาลผประเมน 7.4 สถานทในการท าวจย (Site of study) แผนกสต -นรเวชกรรม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค

7.5 ระยะเวลาในการวจย (Duration of study) เมษายน ถง เดอนมถนายน 2558 7.6 เครองมอตางๆ ทใชในการวจย 1. แบบสอบถามขอมลทวไป 2. แบบบนทกการบบน านมตามเวลา 3.แบบประเมนความพงพอใจตอแนวทางการสอน

แบบบนทกตารางเวลาการกระตนการบบดวยมอ ชอ-สกลผรบบรการ.......................................................G….P……..GA......wks.อาย.........ป การคลอด..................................อาชพ....................................การศกษา...................................

แบบประเมนการไหล ของน านม แบงเปน 4 ระดบ ดงน

น านมไมไหล คอ ไมมน านมไหลออกมา น านมเรมซม คอ มน านมไหลซมออกมาเปนเมด น านมเรมไหล คอ มน านมไหลออกมาไมตอเนอง ออกมา 3 - 5 หยด

น านมไหลด คอ มน านมไหลออกมาตอเนอง 10 หยดขนไป

เวลาการบบน านม การประเมน

วนท1 วนท2 วนท3

ไมไห

ล เรม

ซม

เรมไห

ล ไห

ลด

ลงชอ

มารด

า

ไมไห

ล

เรมซม

เรมไห

ล

ไหลด

ลงชอ

มารด

า

ไมไห

ล

เรมซม

เรมไห

ล

ไหลด

ลงชอ

มารด

า

เวรดก

03.00 น.

06.00 น.

ผประเมน

เวรเช

า

09.00 น.

12.00 น.

15.00 น.

ผประเมน

เวรบา

ย

18.00 น.

21.00 น.

24.00 น.

ผประเมน

แบบประเมนความพงพอใจตอแนวทางการสอนบบเกบน านมในมารดาทลกอยNICU

7.7 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลมรายละเอยดดงน 1. ขอมลสวนบคคล วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ ใชสถต จ านวน และรอยละ 2. ขอมลการไหลของน านมวเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ ใชสถต จ านวน และรอยละ 3. ระดบความพงพอใจวเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ ใชสถต จ านวน และรอยละ

ผลการด าเนนงาน

ตารางแสดงจ านวนรอยละของจ านวนระดบชวงอาย อาย จ านวน รอยละ

นอยกวา 20 ป 12 15.0 20-35 ป 66 82.5 มากกวา 35 ป 2 2.5 Total 80 100.0

ความพงพอใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

เจาหนาทใหค าแนะน าการสอน

บบน านมเขาใจงาย

สอการสอนบบน านม นาสนใจ

เขาใจงาย

มารดาสะดวกในการลงบนทกการ

บบเกบน านม

มารดาสามารถบบน านมดวยมอได

ความพงพอใจตอการไหลของน านมกอนกลบบาน

ตารางแสดงจ านวนรอยละของจ านวนการตงครรภ

จ านวนการตงครรภ จ านวน รอยละ ครรภท 1 40 50.0

ครรภท 2 26 32.5 มากกวาครรภ 2 14 17.5 Total 80 100.0

ตารางแสดงจ านวนรอยละของจ านวนประเภทอาชพ

อาชพ จ านวน รอยละ

เกษตรกรรม 7 8.8 แมบาน 17 21.2 รบจาง 41 51.2 ราชการ คาขาย

4 7

5.0 8.8

นกศกษา 4 5.0

Total 80 100.0 ตารางแสดงจ านวนรอยละของจ านวนอายครรภ

อายครรภ จ านวน รอยละ ต ากวา

ต ากวา 37 wks 12 15.0 38-40 wks 66 82.5 มากกวา40 wks 2 2.5 Total 80 100

ตารางแสดงจ านวนรอยละของจ านวนประเภทการคลอด

การคลอด จ านวน รอยละ ผาตดคลอด 49 61.3 ธรรมชาต 29 36.2 ใชคมคบ 2 2.5 Total 80 100.0

ตารางแสดงผลการประเมนการไหลของน านม ในวนท 1-3 การไหลของน านม วนท1 วนท 2 วนท 3 นมไหลด

18 ราย (22.5%) 27 ราย (33.75%) 5 ราย (6.25%)

นมเรมไหล

17 ราย (21.25%) 13 ราย (16.25%)

ตารางแสดงความพงพอใจตอแนวทางสอนบบเกบน านมในมารดาทลกอยNICU ความพงพอใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอย

ทสด เจาหนาทใหค าแนะน าสอนบบน านมเขาใจไดงาย

20 ราย (50%)

14 ราย (35%)

6 ราย (15%)

0 ราย 0 ราย

สอการสอนบบน านม นาสนใจ เขาใจงาย 19 ราย (47.5%)

13 ราย (32.5%)

8 ราย (20%)

0 ราย 0 ราย

ความสะดวกในการลงบนทกการบบเกบน านม 19 ราย (47.5%)

13 ราย (32.5%)

8 ราย (20%)

0 ราย 0 ราย

มารดามความรและสามารถบบน านมดวยมอได 20 ราย (50%)

14 ราย (35%)

6 ราย (15%)

0 ราย 0 ราย

ความพงพอใจในการไหลของน านมกอนกลบบาน

20 ราย (50%)

14 ราย (35%)

6 ราย (15%)

0 ราย 0 ราย

8.ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. มแนวทางการสอนบบเกบน านมในมารดาทลกอยNICU 2. มารดามน านมไหล 3. มารดามความพงพอใจตอแนวทางการสอนบบเกบน านมในมารดาทลกอยNICU

9.แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย(ตามเอกสารแนบ)

10.งบประมาณของโครงการวจย : ไมของบประมาณ

ขนตอนวธด าเนนการ

เดอน

ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. พ.ย. 1. ทบทวนปญหาจากแนวทาง

ปฏบตเดม - การเลอกกลมตวอยาง

เกณฑคดเขา - วธการประเมนการไหล

ของน านม - การเตรยมอปกรณ - วธการด าเนนงาน

2. จดท าเครองมอและสอการสอน /แกไข ปรบปรง ตรวจสอบเครองมอโดยผเชยวชาญ

3. เกบรวมรวมขอมล สมกลมตวอยาง

4. เกบรวบรวมขอมลแบบประเมนความพงพอใจ

5. วเคราะห สรปและอภปรายผลพรอม แกไข ปรบปรง

6. น าเสนอผลงาน

11.เอกสารอางอง 1. ธดารตน วงศวสทธ, 2550, การบบและเกบน านม , ใน สรายทธ สภาพรรณชาต (บรรณาธการ), Best Practice in Neonatal Care, บรษท ธนาเพลส จ ากด, กรงเทพฯ. 2.พชรพร รตนสงคราม, 2551, พฤตกรรมการบบเกบน านมในมารดาทมทารกเกดกอนก าหนด, วทยานพนธปรญญาโท, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. 3. วรรณา พาหวฒนกร. แนวปฏบตในการเลยงลกดวย นมแมทมปญหาดานแม. ใน: กรรณการ วจตรสคนธ, พรรณรตน แสงเพม, นนทยา วฒาย, สพณดา เรองจรษเสถยร, สดาภรณ พยคฆเรอง, (บรรณาธการ), การเลยงลกดวย นมแม. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ปรชาพาณชย; 2554. หนา. 193-218. 4. มรรยาท สธรรมพทกษ และคณะ,2556, ผลของการใช Modified Syringe Feeding Method และ Cup Feeding Method ตอปรมาณน านมแมและอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 1 เดอน ในมารดาทไมมน านมใน 24 ชวโมงแรกหลงคลอด,วารสารสภาการพยาบาล ปท 28 ฉบบท 1 มกราคม-มนาคม.2556 5. http://www.breastfeedingthai.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=279742,วธบบน านมดวยมอ http://www.thaibreastfeeding.org/page.php?id=106,วธบบเกบน านมดวยมอ 6.https://www.gotoknow.org/posts/549960บนได 10 ขนในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมในทารกทเจบปวย(ตอน1) 7. http://www.thaihealth.or.th/Content/29891-เทคนคเพมน านมแม.html

8. Daly, S. E., Owens, R. A., & Hartmann, P. E. (1993). The short-term synthesis and infant-regulated removal of milk in lactating women. Experimental Physiology, 78(2), 12-22.

9.หออภบาลทารกแรกเกด โรงพยาบาลศรราช. (2552). ขอมลสถตการไดรบนมแมใน NICU โรงพยาบาล ศรราช. โรงพยาบาลศรราช. กรงเทพมหานคร.

10.ฐตชาณฐ กางการและคณะ,2557,ผลของโปรแกรมกระตนน านมตอปรมาณน านมมารดา ของทารกเกดกอนก าหนด,วารสารเกอการณย ปท 21 ฉบบพเศษ ธนวาคม 2557

11.ชตมาพร ไตรนภากลและคณะ, 2553,ผลของการไหลของน านมในหญงหลงคลอดทถกนวด-ประคบเตานมดวยกระเปาน ารอนและลกประคบสมนไพร,การพยาบาลและการศกษา ปท3 ฉบบท3 กนยายน-ธนวาคม 2553

(ลงชอ) นางสาวศสยมน ตลยศกรสร

(นางสาวศสยมน ตลยศกรสร) หวหนาโครงการวจย

วนท 30 เดอน ธนวาคม พ.ศ. 2560

ชอโครงการวจย (Protocol title) (ภาษาไทย) การศกษาเปรยบเทยบคาอณหภมกายทารกแรกเกดดวยปรอทแกววดทางรกแรแบบใชผากระชบ

จบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (ภาษาองกฤษ) A comparison of body temperature by using the cloth band and no using on the newborn then count time by using stopwatch ผวจย ชลพร วมลสทธพงศ สถานทตดตอ งานหองคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ถ.พหลโยธน ต.นครสวรรคออก อ.เมอง จ.นครสวรรค 60000

เบอรโทรศพท 056255452 ตอ 263, 262 มอถอ 090365429 E-mail jibjibbie25@gmail.com บทคดยอ

หองคลอดไดพฒนารปแบบการวดอณหภมกายกอนยายทารกไปแผนกทารกแรกเกดหนก ท าใหไดนวตกรรม “ผากระชบจบเวลาวดไข” ใชแทนการจบปรอทแกวขณะวดอณหภมกาย ลดการสญเสยอตราก าลงในการท างาน เพอศกษาเปรยบเทยบคาอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข การวจยนไดท าการศกษาในทารกแรกเกดปกตทคลอดศนยอนามยท 3 อายครรภ 37 – 42 สปดาห คะแนนชพ นาทท 1 และ 5 ได 8- 10 คะแนน นาทท 10 ได 10 คะแนน น าหนกทารก 2,500 – 4,000 กรม จ านวน 42 ราย ในเดอนมกราคม ถง ตลาคม 2560 พบวา การทดสอบความแตกตางของคาเฉลยอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.97 องศาเซลเซยส แบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.98 องศาเซลเซยส เมอเปรยบเทยบแลวมความแตกตางกนเทากบ 0.01 องศาเซลเซยส ดงนนจากการทดสอบสถต t สรปไดวา คาเฉลยระหวางการวดอณหภมกายทง 2 แบบ ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย อณหภมกาย หมายถง คาทอานไดจากปรอทแกว จากการวดอณหภมกายทารกแรกเกดทางรกแรนาน 8

นาท มหนวยเปนองศาเซลเซยส ผากระชบ หมายถง ผาทมลกษณะคลายกบสายรดผามาน ประกอบดวยตนตกแกและร

ส าหรบสอดใสปรอทแกว ขนาดของผากระชบยาว 53.5 เซนตเมตร กวาง 5.5 เซนตเมตร ใชส าหรบกระชบกบตวทารกแรกเกดขณะวดอณหภมกายดวยปรอทแกว หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational) การควบคมอณหภมกายทารกแรกเกดใหอยในเกณฑปกต เปนตวชวดทส าคญในการดแลทารกใหปลอดภย หอง

คลอดจงมแนวทางการปฏบตในการปองกนทารกเกดภาวะอณหภมกายต า และมการวดอณหภมกายทารกกอนเชดตว หลงเชดตว และกอนยายทารกไปดแลตอทแผนกอน ปญหาทพบคอ อณหภมกายทารกทวดไดของหองคลอดกบแผนกทารกแรกเกดหนกมคาแตกตางกนคอนขางมาก หองคลอดจงไดท าการศกษาขอมลยอนหลงของอณหภมกายทารกทวดไดระหวางแผนก พบวา คาเฉลยความตางของอณหภมกายทารกทวดไดของหองคลอดกบแผนกทารกแรกเกดหนกมคาเทากบ 0.34 องศาเซลเซยส ซงมคามากกวาคาเฉลยความตางของอณหภมกายทารกทวดไดของหองคลอดกบแผนกสตกรรม 0.12 องศาเซลเซยส จากการทบทวนหาสาเหตท าใหทราบวาแตละแผนกใชปรอทคนละชนดในการวดอณหภม คอ หองคลอดและแผนกสตกรรมใชปรอทดจตอล แผนกทารกแรกเกดหนกใชปรอทแกว ซงอาจเปนสาเหตหนงทท าใหอณหภมทวดไดมคาแตกตางกนมาก หากอณหภมทวดไดคาไมแมนย าอาจมผลกระทบ

ตอการดแลทารก ท าใหทารกไดรบการรกษาผดพลาด เกดภาวะแทรกซอนตาง ๆเชน ภาวะอณหภมกายต า ภาวะหายใจลมเหลว ภาวะน าตาลในเลอดต า จ าเปนตองนอนรกษาในโรงพยาบาลนานขน และเสยคาใชจายมากขน

ทมหองคลอดเหนถงความส าคญของการวดอณหภมกายทารกทอาจสงผลกระทบตอการดแลทารก จงไดรวมกนพฒนากระบวนการวดอณหภมกายทารกเพอใหไดมาตรฐาน ไดคาทแมนย า ลดคาความตางของอณหภมระหวางหนวยงาน จงไดพฒนารปแบบการวดอณหภมกายกอนยายทารกไปแผนกทารกแรกเกดหนกดวยการใชปรอทแกววดอณหภมกายทารกทางรกแร ในป พ.ศ. 2558-2559 ท าใหคาเฉลยความตางของอณหภมกายทารกระหวางหนวยงานจากเดมมคาเฉลย 0.34 องศาเซลเซยส ลดลงเปน 0.23 องศาเซลเซยส และไดนวตกรรมคอผากระชบทมลกษณะคลายกบสายรดผามาน งานหองคลอดตงชอนวตกรรมนวา “ผากระชบจบเวลาวดไข” เพอใชแทนการจบปรอทแกวขณะวดอณหภมกายทารกแรกเกดทางรกแร ในทารกครบก าหนดวดนาน 8 นาท ทารกเกดกอนก าหนดวดนาน 5 นาท (วณา จระแพทย, 2554)

ผลประเมนความพงพอใจตอการใชผากระชบจบเวลาวดไขของวสญญพยาบาล เจาหนาทผปฏบตงานหองคลอด อาจารยและนกศกษาทมาฝกปฏบตงานแผนกหองคลอด มความพงพอใจมากทสด 93.33% และพงพอใจมาก 6.67 % การใชผากระชบจบเวลาวดไขแทนการจบปรอทแกว ท าใหผปฏบตงานสามารถท างานไดสะดวกรวดเรวขน ชวยลดการสญเสยอตราก าลงในการท างาน และสงทารกแรกเกดไปดแลตอทตกทารกแรกเกดหนกไดเรวขน หากลาชากอาจจะเกดผลกระทบตอทารกได เชน ทารกไดรบการตรวจวนจฉยลาชา ไดรบการรกษาชา อาจท าใหทารกมภาวะแทรกซอนรนแรงขนหรอเพมขนได

ดงนน การทราบคาอณหภมกายทารกแรกเกดดวยการใชปรอทแกววดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข อาจเปนขอมลสนบสนนการน านวตกรรมนมาใชในงาน เพอลดการสญเสยอตราก าลงในการท างานและพฒนาแนวทางการปฏบตการพยาบาลในการดแลทารกแรกเกด

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาเปรยบเทยบคาอณหภมกายทารกแรกเกดดวยปรอทแกววดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข

กบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข ขอบเขตการวจย ประชากรในการวจยครงนคอทารกแรกเกดปกตทคลอดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3

อายครรภ 37 – 42 สปดาห Apgar’s score นาทท 1 และ 5 ได 8 – 10 คะแนน นาทท 10 ได 10 คะแนน น าหนกตวทารก 2,500 – 4,000 กรม ในเดอน มกราคม – ตลาคม 2560

วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล 1. การศกษานเปนการวจยเชงพรรณนา ณ จดเวลาใดเวลาหนง 2. ประชากรและกลมตวอยาง เปนทารกแรกเกดปกตทคลอดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3

อายครรภ 37 – 42 สปดาห คะแนนชพ (Apgar’s score) นาทท 1 และ นาทท 5 ได 8- 10 คะแนน นาทท 10 ได 10 คะแนน น าหนกตวทารก 2,500 – 4,000 กรม ไมมภาวะแทรกซอนหลงเกด เชน ภาวะพรองออกซเจน โรคทางผวหนง ไมมความพการแตก าเนดหรอไมมภาวะผดปกตทางพนธกรรมทมผลตอการควบคมอณหภม เชน กลมอาการดาวน และเปนทารกแรกเกดทเกดจากมารดาทไมตดเชอเอดสหรอโรคทางเพศสมพนธ มารดาไมตดเชอระยะคลอด ไมมไขหรออณหภมกายไมสงกวา 37.5 องศาเซลเซยส

3. จ านวนประชากรทใชในการวจย อยในชวงระยะเวลา เดอน มกราคม – ตลาคม 2560 จ านวน 42 คน 4. ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures) ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลเอง เรมท าการศกษาโดยการวดอณหภมกายทารกแรกเกดใตเครองใหความอบอน

โดยการแผรงสทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ใชปรอทแกววดทางรกแรโดยสลดปรอทใหคาอณหภมต ากวา 35 องศาเซลเซยส ใหกระเปาะปรอทอยกงกลางรกแร แขนของทารกแนบชดตดล าตว มนาฬกาดจตอลจบเวลานาน 8 นาท ทารก 1 คน จะไดรบการวดอณหภมกายทง 2 แบบ คอ แบบใชผากระชบจบเวลาวดไขและไมใชผากระชบจบเวลาวดไข แบงตามล าดบควการวด ดงน

ล าดบควทเปนเลขค ครงท 1 ท าการวดอณหภมกายแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข

ครงท 2 ท าการวดอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข วดรกแรขางเดยวกนกบครงท 1 ล าดบควทเปนเลขค ครงท 1 ท าการวดอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลา ครงท 2 ท าการวดอณหภมกายแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข วดรกแรขางเดยวกนกบ

ครงท 1 5. สถานทในการท าวจย (site of study) คอ แผนกหองคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท 3 นครสวรรค 6. ระยะเวลาในการวจย (duration of study) ตลาคม 2559 – พฤศจกายน 2560 7. เครองมอทใชในการวจยเปนชดเดยวกน ประกอบไปดวย ผากระชบจบเวลาวดไขใชส าหรบกระชบกบ

ตวทารกแรกเกดแทนการจบขณะวดอณหภม มลกษณะคลายกบสายรดผามาน ยดเกาะดวยตนตกแก และมรส าหรบสอดใสปรอทแกว ขนาดของผากระชบยาว 53.5 เซนตเมตร กวาง 5.5 เซนตเมตร จ านวน 1 ผน ปรอทแกวจ านวน 1 อน นาฬกาดจตอลจบเวลาจ านวน 1 เครอง เครองใหความอบอนโดยการแผรงส ( Radiant warmer) 1 เครอง ทผานการทดสอบความเทยงตรงของเครองมอ (Calibration) และแบบบนทกขอมลการวดอณหภมกายทารก ไดแก ล าดบท อายครรภ คะแนนชพ นาทท 1 นาทท 5 และ นาทท 10 น าหนกตวทารก อณหภมกายทารกแรกเกดแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (ตามเอกสารแนบ1)

8. การวเคราะหขอมลใชสถตพรรณนาดวยคาท (t-test) เปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกลมตวอยาง 2 กลม ทเปนอสระจากกน (Independent t-test) ทระดบแอลฟา = 0.05 ผลการวจย

ไดท าการศกษาทารกแรกเกด จ านวน 42 ราย อายครรภเฉลย 38.59±0.98 สปดาห และน าหนกเฉลย 3171.42±277.00 กรม (ตารางท 1) อณหภมกายเฉลยเมอวดอณหภมกายทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข 36.98±0.35 oซ โดยมทารก 3 ราย (รอยละ 7.1) มอณหภมกายต ากวา 36.5 องศาเซลเซยส และ 4 ราย (รอยละ 9.5) มอณหภมกายสงกวา 37.5 องศาเซลเซยส สวนอณหภมกายวดทางรกแรแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลย 36.97±0.39 oซ ทารกทมอณหภมกายต ากวา 36.5 องศาเซลเซยส และมอณหภมกายสงกวา 37.5 องศาเซลเซยส มจ านวน 5 ราย (รอยละ 11.9) เทากน (ตารางท 2) เมอเปรยบเทยบการวดอณหภมกายทารกทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข พบวา มคา เฉลยของความแตกตาง 0.01 oซ (-0.15 ถง 0.17, p = 0.90) (ตารางท 3) ตารางท 1 ขอมลทวไปของทารกแรกเกดในการศกษา (n=42)

ขอมล จ านวน (รอยละ) อายครรภ (สปดาห)* 38.59±0.98 น าหนกแรกเกด (กรม)* 3171.42±277.00

*ขอมลน าเสนอเปนคา mean±standard deviation

ตารางท 2 อณหภมกายวดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขและแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขของทารกแรกเกดในการศกษา (n=42)

ขอมล จ านวน (รอยละ) อณหภมกายวดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข (oซ)* 36.98±0.35 oซ อณหภมกายในชวง 36.5-37.5 oซ 35 (83.3) อณหภมกายต ากวา 36.5 oซ 3 (7.1) อณหภมกายสงกวา 37.5 oซ 4 (9.5) อณหภมกายวดทางรกแรแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (oซ)*

36.97±0.39 oซ

อณหภมกายในชวง 36.5-37.5 oซ 32 (76.2) อณหภมกายต ากวา 36.5 oซ 5 (11.9) อณหภมกายสงกวา 37.5 oซ 5 (11.9)

*ขอมลน าเสนอเปนคา mean±standard deviation ตารางท 3 เปรยบเทยบการวดอณหภมกายทารกทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (n=42) การเปรยบเทยบ N Mean S.D. ผลตางของคาเฉลย t df P value

ใชผากระชบจบเวลาวดไข 42 36.97 0.37 0.01 0.114 82

0.455

ไมใชผากระชบจบเวลาวดไข 42 36.98 0.39 0.455

อภปรายผลการวจย จากตาราง พบวา การทดสอบความแตกตางของคาเฉลยอณหภมกายทางรกแรทง 2 แบบในทารกแรกเกด แบบใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.97 องศาเซลเซยส แบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.98 องศาเซลเซยส เมอเปรยบเทยบแลวมความแตกตางกนเทากบ 0.01 องศาเซลเซยส ดงนนจากการทดสอบสถต t พบวา คาเฉลยระหวางการวดอณหภมกายทารกทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ขอเสนอแนะเพอการน าผลการวจยไปใชประโยชน

1. นวตกรรม “ผากระชบจบเวลาวดไข” สามารถน ามาใชแทนการจบปรอทแกวขณะวดอณหภมกายทารกได 2. หองคลอดควรมการปฐมนเทศใหกบเจาหนาทใหมเกยวกบการน านวตกรรมมาใชในงาน มการปฏบตใหกลมกลนไปกบเนองาน 3. หนวยงานอนทมการใชปรอทแกววดอณหภมกายทารกทางรกแร สามารถน าผากระชบจบเวลาวดไขมาใชเพอชวยลดภาระงาน หรออาจน าไปใชประโยชนอยางอนไดทมลกษณะการใชทคลายคลงกน 4. ส าหรบผสนใจควรศกษาวธการหรอขนตอนการใชใหเขาใจกอนน าผากระชบจบเวลาวดไขไปใชจรง ขอเสนอแนะในการท าวจยตอไป การท าวจยในเรองเดม ควรศกษาปจจยทมผลตอความคาดเคลอนของคาอณหภมกายจากการใชปรอทแกววดทางรกแรหรอการใชนวตกรรม

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนส าเรจลลวงดวยความกรณาจากอาจารย สมนก หงสยม อาจารยทปรกษางานวจยไดใหค าเสนอแนะ แนวคด ตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆมาโดยตลอด จนงานวจยนเสรจสมบรณ คณโสพศ โลหะวณชย หวหนางานหองคลอด ทใหก าลงใจและสนบสนนการด าเนนงาน ผวจยจงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง

ขอขอบคณเจาหนาทหองคลอดและคณะกรรมการพฒนาบคคลากรทกทานทใหความรวมมอในการวจยจนส าเรจลลวงดวยด

เอกสารอางอง 1. จรยาพร วรรณโชต. การควบคมอณหภมกายทารกแรกเกด. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร.

2554;23:81-93. 2. วไล เลศธรรมเทว. การพยาบาลทารกแรกเกด. ใน: บญจางค สขเจรญ และคณะ(บรรณาธการ). ต าราการพยาบาลเดก. กรงเทพมหานคร: พรวน; 2550. 3. วณา จระแพทย. การปองกนการเจบปวยของทารกแรกเกดจากการดแลอณหภมกาย. ใน: วทยา ถฐาพนธ

และคณะ (บรรณาธการ). เวชศาสตรคดกรอง & ปองกน & สงเสรมสขภาพ. กรงเทพมหานคร: ยเนยน ครเอชน; 2554. 4. สายฝน ชวาลไพบลย. ต าราคลอดกอนก าหนด(preterm labour). กรงเทพมหานคร: 2553. 5. เอออารย สมดจาง. แนวปฏบตการดแลทารกแรกเกดเพอปองกนภาวะอณหภมกายต า. วารสาร

เครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต. 2559;3:60-76.

เอกสารแนบ 2

เรอง การพฒนารปแบบการใชหมอนหนนไหลทารกใหหลอดลมคอทารกตรงสงเสรมการหายใจทมประสทธภาพ ในแผนกผปวยหนกทารกแรกเกด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค (หนนไหลใหนองหายใจสะดวก)

นางนรศา ทมศลป และคณะ

แผนกผปวยหนกทารกแรกเกด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท3นครสวรรค ตงแตพ.ศ.2558 ถงป2559 ยงไมมรปแบบการนอนหนนไหลของทารกทม ประสทธภาพอาจสงผลใหออกซเจนเขาสรางกายทารกไมเพยงพอ สมองขาดออกซเจน สงผลใหเกดพฒนาการลาชาได ทารกคอพบคางชดอก ทารกดนหลดจากผาทหนนไหลทารกไวรอยละ70 คอแหงนไปรอยละ10 คดเปนรอยละ 80 ในบทความของ PANTIP.COM ไมหนนหมอนไมตองกลวไหลตาย ใชผาขนหนพบสก2 -3 ทบหนนบรเวณไหลทารกเปนการใหทารกนอนหนนไหลทมประสทธภาพ ความหนาจากทนอนกบไหลทารกหนา 2-3 เซนตเมตร“sniffing position” เปนการท าใหทารกมต าแหนงของทอหลอดลมคอตรง ปอดขยายตวไดด เปนการจดทานอนสงเสรมใหทารกมการหายใจทมประสทธภาพเพมมากขน เดมการนอนของทารกในแผนกผปวยหนกทารกแรกเกด เปนการหนนดวยผาหอตวแลวพบใหหนา2 ทบหนนบรเวณไหลของทารก ปจจบนมการพฒนาการนวตกรรมของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ไดจดท าหมอนหนนไหลใหนองหายใจโลง เมอป2012 พบวาทารกหายใจสะดวกรอยละ 100 ทางแผนกผปวยหนกทารกแรกเกดไดเหนความส าคญของการสงเสรมสขภาพทารกท าใหทารกนอนหายใจมประสทธภาพมากขน ท าใหออกซเจนเขาสปอดไดด มการไหลเวยนของปอดทารกดขน สงผลใหทารกมพฒนาการสมวยจงไดคดนวตกรรมสงเสรมสขภาพทารกปวย มชอวา หนนไหลใหนองหายใจสะดวก วตถประสงคของการจดการความร

การเรมตนการด าเนนการการจดการความรในครงน สงททางทมคาดหวงใหเกดความร ความเขาใจพฒนารปแบบการใชหมอนหนนไหลใหทารกหายใจสะดวก รวมไปถงการประเมนการใชหมอนหนนไหลใหทารกหายใจสะดวกและแกไขตามมาตรฐาน ผลทคาดวาจะไดรบ

1.ไดรปแบบหมอนหนนไหลหายใจสะดวก สงเสรมการหายใจของทารกปวยใหมประสทธภาพ 2.ความพงพอใจของเจาหนาทในการใชหมอนหนนไหลหายใจสะดวกในแผนกผปวยหนกทารก

แรกเกด รอยละ80

องคประกอบท1 การบงชความร

องคประกอบท2 การแสวงหาความร

องคประกอบท3 การจดการความรใหเปนระบบ

การสรางแนวทางในการพฒนาเพอแกไขปญหา (Intervention)

ทารกปวยหายใจมประสทธภาพ

ทารกปวยนอนไมเหมาะสม ใชนวตกรรมหมอนหนนไหลใหนอง หายใจสะดวก องคประกอบท4 การแลกเปลยนเรยนร ประมวลผล และแบงปนความร กระบวนการจดการความร

1.กจกรรมแลกเปลยนเรยนรคร งท1 (9ธ.ค.59) หารากแกว ดวยการทบทวนปญหากระบวนการ คนปญหา และวเคราะหสาเหตของปญหาไดดงน

แผนภาพการนอนของทารกในแผนกผปวยหนกทารกแรนกเกด (แบบเดม)

การนอนของทารกแบบเดม

ทารกเลอนตวจากผาหนนไหล

หนนไหลทารกดวยผาหอตวทารกแลวพบ2ทบ ทารกนอนไมเหมาะสม

สาเหตของการนอนไมเหมาะสมของทารกปวยในแผนกผปวยหนกทารกแรกเกด

1. กจกรรมแลกเปลยนเรยนรคร งท2 (16 ธ.ค.59) ปลก รวมกนประชมพฒนาหาวสดท าหมอนหนนไหลทารก ทารกหายใจมประสทธภาพมากขน

การแลกเปลยนเรยนรในแผนกผปวยหนกทารกแรกเกดโดยใชบตรค า กระดานแลกเปลยนเรยนร lineกลมNICU facebookHPC3

ประชมตก

2. กจกรรมแลกเปลยนเรยนรคร งท3 (24 ธ.ค.59) ใสป ยสตร1 หมอนหนนไหลใหนองหายใจสะดวกใชวสดใยสงเคราะห พบวา รปแบบการจดท าหมอนหนนไหลมการใชวสดยงไมนงยงพฒนาอยางตอเนอง ใยสงเคราะหรวมกนหลงจากสงซก ไมคงสภาพเดม นมเกนไปท าใหไมหนนไหลทารกไดมาตรฐาน เจาหนาทไมใช จงมการปรบวสดเปนยาง

3. กจกรรมแลกเปลยนเรยนรคร งท3 (1ม.ค.60) ใสป ยสตร2 หมอนหนนไหลใหนองหายใจสะดวกใชวสดยาง พบวา ท าความสะอาดงายรปแบบการจดท าหมอนหนนไหลมการใชวสดยงไมนงยงพฒนาอยางตอเนอง แขง เลกไป คงสภาพเดมไดด ท าใหไมหนนไหลทารกไดมาตรฐาน เจาหนาทไมใช จงมการปรบวสดเปนทราย

4. กจกรรมแลกเปลยนเรยนรคร งท 4 (15ม.ค.60) ใสป ยสตร3 หมอนหนนไหลใหนองหายใจ

สะดวกใชวสดทราย พบวา รปแบบการจดท าหมอนหนนไหลมการใชวสดทราย คงสภาพเดมไดด ตวทารกไมเลอนลง หนนไหลทารกไดมาตรฐาน เจาหนาทใช จงสรปเปนแนวทางปฏบตไปในแนวเดยวกน เผยแพรสอสารแกหนวยงานทเกยวของ Facebook เพอแลกเปลยนเรยนร รบเสนอแนะน ามาพฒนาตอ ประมวลผล 1. ไดรปแบบหมอนหนนไหลหายใจสะดวก สงเสรมการหายใจของทารกปวยใหมประสทธภาพ

งานผปวยหนกทารกแรกเกดทพฒนาขน

2. ความพงพอใจของเจาหนาทในการใชหมอนหนนไหลหายใจสะดวกในแผนกผปวยหนกทารกแรกเกด เพมขนดงน

หมายเหต การใชหมอนหนนไหลหายใจสะดวกใชวสดทรายนนก าลงด าเนนการตอยอดคะ การน าไปใช 1. น ากระบวนการทพฒนาแลว มาใชเปนแนวทางปฏบตของแผนกผปวยหนกทารกแรกเกด 2. เผยแพรแกหนวยงานทเกยวของ เพอพฒนาระบบบรการสงเสรมสขภาพทารก การเผยแพร 1. ในหนวยงานไดแก บอรดแสดงความคดเหน การประชมในแตละเดอน 2. ระหวางหนวยงาน Drive K คลงความรของหนวยงาน ประชมPCT 3. นอกหนวยงาน Facebook กลม Km-hpc3 , line กลมเฉพาะทางการพยาบาลทารากแรก

เกด

050

100150200250

ความ

พงพ

อใจ

ความคดเหน

แบบสอบถามการใชหมอนหนนไหล

หายใจสะดวก

ยางแขง 66.78%

ใยสงเคราะห

70.29%

การตอยอดความร 1. ปรบรปแบบการใชหมอนหนนไหลหายใจสะดวก เพอเพมประสทธภาพการหายใจส าหรบ

ทารกปวยมากขน 2. ศกษาเปรยบเทยบกบทอนๆแลวมาปรบกบของเราใหเกดแนวคดทพฒนาขน

………………………………………………………………………………………………

1

การศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแม

ทมความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารกในเขตสขภาพท 3

THE STUDY OF THE SITUATION OF MOTHERHOOD SELF-CARE AFFECT ON CONDITION OF THE NEWBORN IN REGION 3

จรยา บญอนนต

ศนยอนามยท 3 กรมอนามย

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมทมความสมพนธกบ ภาวะแรกเกดของทารกในเขตสขภาพท 3 เปนการศกษาขอมลจากการวจยสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทยมา ท าการวเคราะหหาความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก โดยเกบ รวบรวมขอมลจากสมดบนทกสขภาพแมและเดกและแบบสมภาษณพอแมหรอผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดก ในเดกอาย 8 เดอน 16 วน - 5 ป 11 เดอน 29 วน ทมสญชาตไทย จ านวน 874 คน เกบ ขอมลเดอนเมษายน 2560 – พฤษภาคม 2560 วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาและการวเคราะหโดยใชไครสแควร

ผลการศกษาพบวาแมตงครรภสวนใหญมอายอยในชวง 20-35 ปรอยละ 63.6 ฝากครรภครงแรกกอนอายครรภ 12 สปดาหรอยละ 68.7 ฝากครรภครบ 5 ครงรอยละ 65.8 โดยใชบรการฝากครรภทโรงพยาบาลรพท./รพศ.รอยละ 11.2 สวนใหญคลอดครบก าหนดรอยละ ..... ขณะตงครรภพบแมมโรคประจ าตวรอยละ13.3 มภาวะแทรกซอนขณะตงครรภรอยละ 41 และตดเชอขณะตงครรภ (…%) โดยขณะตงครรภไดรบยาบ ารงรอยละ 85.6 และแมดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอลขณะตงครรภเพยงรอยละ …. เมอศกษา ความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภกบภาวะแรกเกดของทารก พบวา การคลอด โรคประจ าตวและ ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภมความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารก* อายเมอตงครรภของแมมความสมพนธ กบน าหนกแรกเกดและโรคประจ าตวของเดก* สถานบรการทฝากครรภและการตดเชอขณะตงครรภม ความสมพนธกบภาวะแทรกซอนหลงคลอดและโรคประจ าตวของเดก* การฝากครรภกอน 12 สปดาห วธการคลอดและการไดรบยาบ ารงขณะตงครรภมความสมพนธกบภาวะออกซเจนเมอแรกเกด ภาวะแทรกซอนหลง คลอดและโรคประจ าตวของทารก* การฝากครรภคณภาพครบ 5 ครงตามมความสมพนธกบน า หนกแรกเกดและภาวะแทรกซอนหลงคลอด* และการดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอลขณะตงครรภมความสมพนธกบ น าหนกแรกเกด ภาวะแทรกซอนหลงคลอดและโรคประจ าตวของทารก* (*=p<0.05)

2

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา “เดกวนน คอผใหญในวนหนา” เปนประโยคทกลาวถงเดก วาเปนทรพยากรมนษยทส าคญของประเทศเพราะเดกเปนก าลงส าคญทตองเตบโตเปนผท าหนาทพฒนาประเทศชาตและบรหารบานเมองตอไปใน อนาคต1 แตเมอพจารณาคณภาพของเดกไทยในปจจบน พบวา มเหตปจจยและกจกรรมแวดลอมหลายประการ ทสงผลใหคณภาพเดกจ านวนหนงลดลงหรอถกท าลายไปอยางนาเสยดาย เชน เดกอายต ากวา 5 ป ในชนบทและ ครอบครวทมฐานะยากจนพบเปนเดกทมภาวะโภชนาการไมถกตอง ขาดสารอาหารทจ าเปนตอพฒนาการของ รางกายและสตปญญาทเหมาะสมกบวยอยถงรอยละ 3 ท าใหเดกมรางกายและสมองพฒนาไดชากวาวย2 นอกจากนยงพบอกวา สขภาพของเดกเปนผลกระทบโดยตรงจากสขภาพของมารดาขณะตงครรภและโรคทาง พนธกรรมหลายโรค มรายงานวาผปวยโรคธาลสซเมยมแนวโนมสงขนมเดกและผปวยดวยโรคนถงรอยละ 33.63 โรคฮโมพเลย โรคปากแหวงเพดานโหว กยงมเดกเปนโรคนอยอกมากถงรอยละ 5 จงเปนปญหาสขภาพทตอง ไดรบความเอาใจใสดแลและแกไขใหถกตอง เพอใหเดกมสขภาพดและเปนก าลงของชาตทสมบรณตอไป รวมทง การใหความรแกมารดาขณะตงครรภใหระวงสขภาพของตนเองและสขภาพของลกในครรภพรอมกนเพอให สขภาพทงของมารดาและทารกพฒนาไปอยางสมบรณพรอมกนทงรางกายและจตใจไดอยางเตมท ซงคณภาพของ เดกและเยาวชนเกดขนไดจากการเหนความส าคญของเดกโดยใหความส าคญอยางจรงจงตงแตการตงครรภของแม และการดแลครรภทถกตอง5 การดแลครรภทถกตองระหวางตงครรภถอเปนการใสใจดแลสขภาพของแมทองในชวงตงครรภท บงบอกถงความกาวหนาของการตงครรภ พฒนาการทดของลกในครรภ รวมไปถงสขภาพทดของแมและลก นบตงแตตงครรภจนถงหลงคลอด6 และเพอใหการตงครรภด าเนนไปอยางมพฒนาการทดแมตงครรภควรใสใจ ดแลตวเองในเรองหลก ๆ ดงนคอ การรบประทานอาหารทมประโยชน การพกผอนทเพยงพอ การออกก าลงกาย ทเหมาะสม การกระตนพฒนาการลกในครรภ และทขาดไมไดคอการใสใจกบการฝากครรภ เพราะจะไดรบการ ตรวจรางกายและค าแนะน าการปฏบตตนทถกตอง การตดตามการเจรญเตบโตและความผดปกตทอาจเกด ขนกบเดกในครรภ และเพอใหเดกคลอดออกมาอยางสมบรณแขงแรงปลอดภย7

นอกจากการใสใจกบการดแลตนเองขณะตงครรภและการไดรบการฝากครรภ ยงพบวาอายของแม ขณะตงครรภ การไดรบยาบ ารงครรภ การดมเครองดมผสมแอลกอฮอล โรคประจ าตว ภาวะแทรกซอนและ การตดเชอของแมขณะตงครรภกมผลตอภาวะแรกเกดของทารกอนจะสงผลตอการเจรญเตบโตตอไป เชน แมทม อายนอยกวา 18 ป และยงไมเคยมบตรมความเสยงตอการคลอดทารกทมน าหนกตวนอย8 การไดรบยาบ ารงขณะ ตงครรภโดยเฉพาะไอโอดนทมความจ าเปนตอการพฒนาสมองและระบบประสาทถาระหวางตงครรภแมไมไดรบ หรอไดรบไมเพยงพอกจะสงผลใหทารกมสตปญญาลดลงกอใหเกดภาวะสมองพการและหหนวกได9 จากการวจย พบวาเดกอายนอยกวา 5 ป ทขาดไอโอดนจะมระดบสตปญญาต ากวาเดกทไมขาดสารไอโอดน 6.9-10.2 จด10 และจากการส ารวจสถานการณไอโอดนในหญงตงครรภ ป 2552 พบวา หญงตงครรภขาดสารไอโอดน รอยละ 52.511 สวนพฤตกรรมของหญงตงครรภกบการดมเครองดมผสมแอลกอฮอลขณะตงครรภ พบวา จะกอใหเกด ผลเสยตอทารกในครรภไมวาจะเปนความผดปกตบรเวณใบหนา

3

แขน ขา และการเจรญเตบโต รวมทงปญหา ทางดานพฤตกรรมและความสามารถทางสตปญญา ซงการศกษาในตางประเทศพบวาจะเกดกลมอาการผดปกต ของทารกในครรภทเกดจากการดมเครองดมผสมแอลกอฮอลของหญงตงครรภทวโลก ประมาณ 9 รายตอทารก แรกเกด 1,000 คน12 และระหวางตงครรภแมมโรคประจ าตว ไดรบเชอหรอมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ เชน เปนเบาหวาน ความดนโลหตสง ตดเชอไวรสตบอกเสบบ ครรภเปนพษ เปนตน ยอมท าใหเกดผลกระทบตอ ทารกทอยในครรภ เชน การคลอดกอนก าหนด ภาวะน าหนกตวมากหรอนอยกวาปกต และการขาดออกซเจนใน ทารกแรกเกด เปนตน ซ งการตดเชอของทารกในชวงปรก าเนดทส าคญ ไดแก เอช ไอ ว หดเยอรมน เชอสกใส Cytomegalovirus (CMV) และ Toxoplasmosis เปนตน ซงเชอบางชนดกอใหเกดผลเสยตอระบบประสาทและ กอใหเกดความพการตอทารกได จากทกลาวมาขางตนท าใหพบวาการฝากครรภ ภาวะแทรกซอน การตดเชอและพฤตกรรมของแม ขณะตงครรภมความสมพนธตอภาวะแรกเกดของทารก สามารถท าใหทารกมน าหนกแรกเกดนอย คลอดกอนก าหนด ขาดออกซเจนเมอแรกเกด และมภาวะแทรกซอนหลงคลอดซงสงดงกลาวกอใหเกดผลกระทบตอ การเจรญเตบโตของเดกตามมา โดยเฉพาะในทารกทคลอดกอนก าหนดหรอมน าหนกแรกเกดนอย13,14,15,16,17 จงท าใหผวจยสนใจทจะศกษาเกยวกบการดแลตนเองขณะตงครรภของแมทมผลตอภาวะแรกเกดของทารก เพอใช เปนขอมลในการจดบรการสขภาพทเหมาะสมและมประสทธภาพยงขน และเพอท าใหเดกไทยเปนทรพยากรทม คณภาพตอไปในอนาคต วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภ

2. เพอศกษาการดแลตนเองขณะตงครรภทมความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารก

4

กรอบแนวคดการวจย การดแลตนเองขณะตงครรภ อายขณะตงครรภ การฝากครรภ - สถานทฝากครรภ - ฝากครรภเรว - ฝากครรภครบ การคลอด - อายครรภเมอคลอด - วธการคลอด โรคประจ าตวขณะตงครรภภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ การตดเชอขณะตงครรภ การไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ การดมเครองดมผสมแอลกอฮอล

ขอบเขตการวจย การวจยสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมทมความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารกในเขตสขภาพท 3 ซงมจงหวดในพนท 5 จงหวด โดยสมเลอกพนทในการศกษาจ านวน 2 จงหวดทเปนภาพของเขตสขภาพท 3 ไดแก จงหวดชยนาทและจงหวดอทยธานซงการวจยน เปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive study) เพอศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมในปจจบนทมความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารกโดยก าหนดขอบเขตการศกษา ดงน 1. ประเดนการวจย ประกอบดวย 1.1 การดแลตนเองขณะตงครรภของแม ไดแก อายแมขณะตงครรภ การฝากครรภ การคลอด โรคประ จ าตว ภาวะแทรกซอนการตดเชอขณะตงครรภ การไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ และการดมเครองดมผสมแอลกอฮอล 1.2 ภาวะแรกเกดของทารก ไดแก น าหนกแรกเกด ภาวะออกซเจนเมอแรกเกด ภาวะแทรกซอนหลงคลอด และโรคประจ าตว 2. การวจยครงนเปนการศกษาโดยใชขอมลจากการวจยสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย พ.ศ. 2560 18 (Secondary Data) มาท าการวเคราะหหาความสมพนธของการดแลตนเองขณะ ตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก โดยเกบรวบรวมขอมลจากสมดบนทกสขภาพแมและเดกแบบสมภาษณพอ แมหรอ

ภาวะแรกเกดทารก น าหนกแรกเกด ภาวะออกซเจนแรกเกด ภาวะแทรกซอนหลงคลอด โรคประจ าตว

5

ผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดก ในเดกอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน ทมสญชาตไทย ขอจ ากดการวจย เปนการศกษาขอมลจาก Secondary Data โดยขอมลทไดจากผดแลเดกทใหเกยวกบแมและทารกอาจไดขอมลไมครบถวนหรอถกตอง และขอมลจากสมดบนทกสขภาพแมและเดกไมสมบรณ วธการศกษาผวจยไดด าเนนการดงน ก าหนดประชากรและกลมตวอยาง 1. ประชากร ทใชในการศกษาครงนเปนพอ แม หรอ ผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดก และเดกทมสญชาตไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน อาศยในประเทศไทย 2. กลมตวอยาง ทใชในการศกษาครงน แบงเปน 2 กลม คอ 2.1 กลมพอแม หรอ ผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดกทมเดกอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน 2.2 กลมเดกทมอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน โดยมสญชาตไทยและ ไดรบ การยนยอมจาก พอ แมหรอผดแลเดกในการใหขอมลและประเมนพฒนาการ การค านวณขนาดตวอยาง เพอเปนตวแทนระดบประเทศและเขตสขภาพ ดวยความเชอมน 95% และความผดพลาดสงสดในการประมาณคาความชกของสงสยพฒนาการลาชาไมเกนรอยละ 2.8 ของ ความชกดงกลาว โดยใชสตรดงน 𝑍𝑍 2 2𝑍(1−P) 𝑍2

=9,780 ราย/12 เขตสขภาพ = 815 ราย/เขตสขภาพ เมอ alpha = ระดบนยส าคญ (0.05) Z (alpha/2) = Standard normal (-1.95996) P = สดสวนของเดกทมพฒนาการสงสยลาชา (ในการประมาณคา ป 2550 ส ารวจโดยกรมอนามย (0.33) d = ความผดพลาดสงสดทยอมรบใหเกดขนจากการศกษาครงน = 2.8%

การสมตวอยาง ใชแบบ Three-stage Cluster Sampling โดยมเขตสขภาพเปนชนภม และม จงหวดในแตละเขตสขภาพเปนหนวยตวอยางขนทหนง เขตแจงนบ/ต าบล (Enumeration Area : EA) เปนหนวย ตวอยางขนทสอง และเดกอาย 0-5 ป เปนหนวยตวอยางขนทสาม หนวยตวอยางขนท 1 : ศนยอนามยในความรบผดชอบของกรมอนามยในแตละเขตสขภาพท าการเลอกจงหวดตวอยาง ดวยวธการสมแบบมระบบไดจงหวดตวอยาง รวมทงสน 31 จงหวด ดงน - เขตสขภาพท 2, 3, 7, 9 และ 10 เลอกจงหวดตวอยาง จ านวน 2 จงหวด - เขตสขภาพท 1, 4, 5, 6, 8, 11 และ 12 เลอกจงหวดตวอยาง จ านวน 3 จงหวด หนวยตวอยางขน 2 : ในแตละจงหวดตวอยาง ท าการเลอกต าบลตวอยาง (EA) ดวยวธการสม แบบมระบบตามขนาดตวอยางทก าหนด โดยก าหนดจ านวนต าบลตวอยาง ในแตละศนยอนามย จ านวน 40 ต าบล ดงนน ไดจ านวนต าบลตวอยาง รวมทงสนทวประเทศ 480 ต าบล

6

หนวยตวอยางขน 3 : ในแตละต าบลตวอยางคดเลอกเดกทมอาย 8 เดอน 16 วน – 5 ป 11 เดอน 29 วน อยางนอย 20 คน โดยขอมลทเกบรวมรวมสามารถน ามาวเคราะหไดทง 12 เขตสขภาพ รวมทงสน 9,986 ราย ซงมากกวาจ านวนตวอยางทตองการ 206 ราย ดงน เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 1.สมดบนทกสขภาพแมและเดก เปนสมดทเจาหนาทสาธารณสขใชบนทกสขภาพแมตงแตมารบ บรการฝากครรภ และใชบนทกประวตของเดกตงแตแรกเกด ซงสถานบรการของรฐและเอกชนตองใหหญง ตงครรภเกบรกษาไวและน ามาทกครงทมารบบรการ ภายในเลมตองมขอมลเกยวกบแมและเดก ดงน 1.1 ขอมลแม : ประวตสขภาพของแมตงครรภและครอบครว ประวตการตงครรภ ประวต เจบปวย การไดรบยาระหวางตงครรภ ประวตการคลอด 1.2 ขอมลเดก : บนทกการคลอด ขอมลทารกแรกเกด ไดแก น าหนกแรกเกด ภาวะออกซเจนเมอแรกเกด 2. แบบสมภาษณพฒนาการเดกทผวจยสรางและพฒนาขน ตามขนตอนดงน 2.1 ผวจยศกษา ทบทวนวรรณกรรม ต ารา เอกสาร งานวจยทเกยวกบปจจยทมผลและม ความสมพนธตอพฒนาการเดกในประเทศและตางประเทศ 2.2 คดเลอกตวแปรทมผลและมความสมพนธกบพฒนาการเดกและน ามาจดกลม ดงน ปจจย ดานแม ไดแก ขอมลทวไปของพอ แม ประวตการฝากครรภ การคลอด การไดรบยาขณะตงครรภ การตดเชอ โรคประจ าตวและการเจบปวยของแมขณะตงครรภ พฤตกรรมเสยงขณะตงครรภ ปจจยแวดลอม ไดแก ขอมล ทวไปของผดแลเดก รายไดครอบครว ลกษณะครอบครว กจกรรมการเลยงดเดก ปจจยดานเดก ไดแก ขอมลทวไป ของเดก ประวตการคลอด การตดเชอ โรคประจ าตว และการเจบปวยของเดก ภาวะแทรกซอนหลงคลอด ภาวะโภชนาการ 2.3 เมอสรางแบบสมภาษณเรยบรอยแลว จงใหผเชยวชาญดานพฒนาการเดก จ านวน 3 ทาน คอ รองศาสตราจารยแพทยหญงนชรา เรองดารกานนท (คณะแพทยศาสตร รามาธบด มหาวทยาลยมหดล) นายแพทยพนต โลเสถยรกจ (กมารแพทยดานพฒนาการและพฤตกรรมเดก ศนยอนามยท 3 กรมอนามย) และ นางจนตนา พฒนพงศธร (ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข) ตรวจสอบความตรงตาม เนอหา (Content Validity) ในดานความเหมาะสมกบวตถประสงค ความครอบคลม ครบถวน และความเหมาะสมของเนอหาขอค าถาม-ค าตอบ 2.4 น าผลการพจารณา ค าแนะน าของผเชยวชาญมาปรบปรงแบบสมภาษณพฒนาการเดกใหม ความเหมาะสมมากยงขน โดยเพมประเดนเนอหาใหมความครอบคลมย งขนในแตละกลมปจจย ปรบขอค าถามค าตอบ ใหมความชดเจนเขาใจงาย เพอใหงายตอการตอบและเกบขอมล ปรบรปแบบของแบบสมภาษณให กระชบและนาใช 2.5 น าแบบสมภาษณพฒนาการเดกทผวจยไดแกไขปรบปรงเปนทเรยบรอยแลวไปทดลองใชกบ 2.5 น าแบบสมภาษณพฒนาการเดกทผวจยไดแกไขปรบปรงเปนทเรยบรอยแลวไปทดลองใชกบ กลมพอ แม หรอผดแลเดกทมเดกอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง5 ป 11 เดอน 29 วน จ านวน 30 ตวอยาง พรอม ประเมนพฒนาการเดกทมารบบรการตรวจสขภาพและรบวคซนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 6 ชลบร น าผลทไดจากการทดลองใชมาปรบปรงแบบสมภาษณใหมความเหมาะสมตอการใชยงขน

7

2.6 ชแจงและท าความเขาใจทมวจยของศนยอนามยทง 12 ศนยเขตใหเขาใจถงวตถประสงค เนอหา ขอมลทตองการจากแบบสมภาษณพฒนาการเดก ขอค าถามแนวทางการถามค าถาม เพอใหเกดความ เขาใจตรงกนและไดมาตรฐานในการไดมาของขอมลมากทสด การเกบและรวบรวมขอมล หลงจากทผวจยไดสรางและเตรยมความพรอมของเครองมอทใชใน การวจย ประกอบดวย แบบประเมนพฒนาการเดก แบบสมภาษณพฒนาการเดก เรยบรอยแลวจงด าเนนการ เกบและรวบรวมตามขนตอนดงน 1. ขนเตรยมการ 1.1 ประชมทมวจยซงประกอบดวยเจาหนาทของศนยอนามยทง 12 แหง จ านวน 4 ครงเพอรวมพจารณาโครงรางการวจย เครองมอทใชในการเกบขอมล ปรบมาตรฐานทมวจยกอนการเกบขอมล และวางแผนการด าเนนงานรวมกน รวมทงก าหนดระยะเวลาในการสงขอมลใหกบศนยอนามยท 3 ท าหนาทเปน ผรวบรวมและวเคราะหขอมลระดบประเทศ 1.2 แตละศนยอนามยเตรยมทมเกบขอมล ประกอบดวย – ทมชงน าหนก วดสวนสง ค านวณอายเดก ทผานการปฏบตและฝกทกษะ ความช านาญ ในการชงน าหนก วดสวนสง การลงบนทก และค านวณอายเดกในวนทเกบขอมลไดอยางถกตอง - ทมสมภาษณ ทผานการทดลองใชแบบสมภาษณพฒนาการเดกและสมภาษณพอ แมหรอ ผดแลเดกมากอน รวมทงมความร ศกษารายละเอยดและความช านาญ ในการหาขอมลและรายละเอยดตาง ๆ จากสมดบนทกสขภาพแมและเดก 1.4 ศนยอนามยท 3 จดท าโปรแกรมส าหรบบนทกขอมล พรอมคมอการลงรหสแตละตวแปร เพอใหใชโปรแกรมบนทกขอมลและรหสเดยวกนทง 12 ศนยอนามย 2. การเกบขอมล 2.1 ด าเนนการเกบขอมล ในชวงเดอนเมษายน 2560 – พฤษภาคม 2560 ตามขนตอน ดงน - คดกรองเดกโดยตองเปนเดกทมสญชาตไทย ไมมความพการหรอภาวะทางสมองมผลตอ พฒนาการ เชน Down syndrome, Cerebral Palsy, Autistic ทไดรบการวนจฉยโดยแพทย ไมมประวตไดรบยา กนชก และไมมโรคทางพนธกรรมทมผลตอพฒนาการ - ชงน าหนก วดสวนสง ค านวณอายเดกจรงในวนนน ๆ ตองเปนเดกทมอายระหวาง 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน - สมภาษณ พอ แม หรอผดแลเดก ดวยแบบสมภาษณพฒนาการเดกพรอมบนทกขอมลทไดจาก สมดบนทกสขภาพแมและเดก 2.2 ตรวจสอบความถกตอง ครบถวนและความสมบรณของขอมลแตละชดหลงเสรจสน การสมภาษณทนท หากขอมลไมสมบรณ ครบถวนใหสมภาษณซ าอกครง 2.3 ตรวจสอบความสมบรณของแบบประเมนทกชดโดยหวหนาทมเกบขอมล และสมตรวจสอบ ความถกตองโดยผวจยอกครง 3. การรวบรวมขอมล เมอแตละศนยอนามยบนทกขอมลเรยบรอยแลว ใหตรวจสอบ ความถกตองของขอมล จากนนสงขอมลใหศนยอนามยท 3 เพอรวบรวมขอมลเปนระดบประเทศ และตรวจสอบ ความถกตองของขอมลกอนน ามาวเคราะหตอไป การวเคราะหขอมล ใชสถตเชงพรรณนา ไดแก ความถ รอยละ คาสงสด ต าสด คาเฉลย และใช การวเคราะหการถดถอยโลจสตก (Logistic Regression Analysis) เพอวเคราะหหาความสมพนธของการดแล ตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก ทความเชอมน 95%

8

นยามศพททใชในการวจย อายขณะตงครรภ หมายถงอายครรภของแมขณะเรมตงครรภนน ๆ แบงเปน อายต ากวา 20 ป 20-

35 ป และ มากกวา 35 ขนไป การฝากครรภ หมายถงหญงตงครรภรบบรการฝากครรภในสถานบรการสาธารณสขทงในและนอก

สงกดกระทรวงสาธารณสข ครบ 5 ครงตามเกณฑ คอ ครงท 1 ฝากครรภเมออายครรภ 1-12 สปดาห ครงท 2 ฝากครรภเมออายครรภ 16-20 สปดาห ครงท 3 ฝากครรภเมออายครรภ 24-28 สปดาห ครงท 4 ฝากครรภเมอ อายครรภ 30-34 สปดาห และครงท 5 ฝากครรภเมออายครรภ 36 สปดาหขนไป

การคลอด หมายถงกระบวนการทท าใหทารกทอยในครรภออกมาเจรญเตบโตภายนอกรางกายโดย วธธรรมชาตหรอวธผาคลอด แบงเปนคลอดกอนก าหนด ครบก าหนดและเกนก าหนด

โรคประจ าตวขณะตงครรภ หมายถงการเจบปวยดวยโรคเรอรงตาง ๆ ของแม ทเปนตงแตกอน ตงครรภ ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ หมายถงภาวะและอาการตาง ๆ ทพบรวมกบการตงครรภ และม ผลเสยตอรางกายหรอจตใจของแมตงครรภและหรอทารก โดยภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภอาจเปนภาวะทพบเปนปกตทไมมอนตรายไปจนถงภาวะทอาจเปนอนตรายถงชวตได

การตดเชอขณะตงครรภ หมายถงภาวะทรางกายมปฏกรยาตอบสนองตอการตดเชอหรอตอพษของ เชอโรคขณะตงครรภ ซงการตดเชออาจสงผลหรอไมสงผลตอการตงครรภ

การไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ หมายถงการไดรบยาทมสวนผสมของวตามน แรธาตตาง ๆ ทม ความจ า เปนตอการตงครรภ โดยมสวนผสมของธาตเหลกและไอโอดนเปนหลก

การดมเครองดมผสมแอลกอฮอล หมายถงการดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชน ไวน เบยร เหลา ขณะตงครรภ

น าหนกแรกเกด หมายถงน าหนกของทารกเมอแรกเกด แบงเปนน าหนกนอยกวา 2,500 กรม และน าหนก 2,500 กรมขนไป

ภาวะออกซเจนเมอแรกเกด หมายถงการประเมนสภาพทารกแรกเกด โดยการใหคะแนน APGAR ดวยการสงเกต สผวของเดก ชพจร หรอ อตราการเตนของหวใจ ปฏกรยาการตอบสนองตอสงกระตน การเคลอนไหวตาง ๆ หรอความตงตวของกลามเนอและการหายใจของทารกท 1 และ 5 นาทหลงคลอด โดย แบงเปน 3 ระดบ ไดแก ภาวะขาดออกซเจนรนแรง (APGAR Score 0-3) ภาวะขาดออกซเจน (APGAR Score 4-7) และภาวะปกต (APGAR Score ตงแต 8 ขนไป)19

ภาวะแทรกซอนหลงคลอด หมายถง ผลขางเคยงทเกดจากการคลอด โรคประจ าตว หมายถงการเจบปวยดวยโรคเรอรงตาง ๆ ของทารกทเปนมาตงแตแรกเกด เขตสขภาพท 3 หมายถงเครอขายพนทรบผดชอบในการสนบสนนการด าเนนงานอนามยแมและ

เดก ไดแก จงหวดอทยธาน นครสวรรค พจตร ก าแพงเพชร ชยนาท แตส าหรบในการด าเนนการวจยในครงนในภาพประเทศไดสมประเมนได จงหวดอทยธานและจงหวดชยนาทเปนตวแทนของเขตสขภาพท 3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ไดทราบสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมในปจจบน เพอน ามาวางแนวทาง ในการ

สงเสรมอนามยแมและเดกทเหมาะสมตอไป

9

2. หญงทเตรยมตวตงครรภ หญงตงครรภและคนในครอบครว ไดตระหนกและเหนความส าคญของ การดแลตนเองขณะตงครรภ

3. ผมสวนเกยวของทงภาครฐและเอกชน ไดตระหนกและเหนความส าคญชวยผลกดน สนบสนนและ สงเสรมการฝากครรภและการใหบรการตางๆ ในงานอนามยแมและเดก

10

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

แนวคด ทฤษฎจากเอกสารและต ารา

การศกษาครงน เปนการศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมในปจจบนทม ความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารกในประเทศไทย ผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร ต ารา และงานวจยท เกยวของเพอสรางความเขาใจและเชอมโยงไปสกรอบแนวคดในการศกษาโดยแบงเป นแนวคด ทฤษฎและงานวจย ทเกยวของดงน

1. ความหมายและความส าคญของเดก

2. อายกบการตงครรภ

3. การฝากครรภ

4. การคลอด

5. โรคประจ าตวขณะตงครรภ

6. ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

7. การตดเชอขณะตงครรภ

8. การไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ

9. การดมเครองดมผสมแอลกอฮอลขณะตงครรภ

ความหมายและความส าคญของเดก ค าวา “เดก” ตามความหมายในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (หนา 413)20 ไดให นยามวา เดก หมายถง คนทมอายยงนอย ผเยาวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย คอ ผซงอายไมครบ 18 ป บรบรณ และยงไมบรรลนตภาวะดวยการสมรสหรอบคคลอายเกน 7 ปบรบรณ แตยงไมเกน 14 ปบรบรณ เดกชาย คอ ค าน าหนาชอเรยกเดกผชาย และเดกหญง คอ ค าน าหนาชอเรยกเดกผหญงทมอายไมถง 15 ป บรบรณ ในพระราชบญญตพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต พ.ศ. 2550 21 ไดก าหนดนยามใหมวา เดก หมายถง บคคลทมอายต ากวา 18 ป เยาวชน หมายถง บคคลทมอายตงแต 18 ป ถง 25 ปบรบรณ ในทางการแพทย22 เดก คอ ผทมอายไมเกน 14 ปบรบรณ หรอเมอใชค าน าหนาชอ เดกหญง หรอ เดกชาย นอกจากนยงมนยามทเกยวของกบค าวาเดกอกไดแก เดกแรกเกด หรอทารกแรกเกด หรอเดกแดง (New born หรอ Neonate) ซงหมายถง เดก ตงแตเกด จนอาย 28 วน หรอ 1 เดอน เดกออนหรอเดกทารก (Infant) หมายถง เดกอายตงแต 1 เดอนถง 1 ป เดกวยเตาะแตะ (Toddler) คอ เดกชวงอาย 1-3 ป 24.เดกกอนวยเรยน (Preschool age) คอ เดกชวงอาย 3-5 ป เดกวยเรยน (School age) คอ เดกชวง 6-12 ป ทงนในบานเรายงแบงเดกเปนเดกเลกและเดกโต กลาวคอ เดกเลก ไดแก เดกชวงอาย 1-5 ป เดกโต คอ อายชวง 6-12 ป การแบงเดกเปนวยตาง ๆ นน เนองจากเดกเปนวยทรางกายและจตใจยงเจรญเตบโตไม สมบรณ

11

รางกายและจตใจจงมการเจรญเตบโตและพฒนาอยตลอดเวลา ซงแตกตางกนในแตละชวงวยดงกลาว และแตกตางกบผใหญ การแยกเดกเปนวยตาง ๆ จงชวยใหการดแลเดกทงดานการศกษาและดานสขภาพทถกตอง เหมาะสมกบวยของเดก การใหความส าคญกบเดกเรมตนเมอป พ.ศ. 2498 เปนปทประเทศตาง ๆ ทวโลกเรมจดงานเฉลม ฉลองวนเดกขนในประเทศของตนตามมตขององคการสหประชาชาตท น าปญหาเรองเดกมาอภปรายและยกราง เปนปฏญญาวาดวยสทธเดกขน ท าใหประเทศตาง ๆ ทวโลกตนตวใหความส าคญกบเดกและมมตเหนชอบ ตรงกนวาตองใหความส าคญกบเดกในประเทศของตนมากขนกวาเดม23 เนองจากเดกไมใชผใหญยอสวนแตเปน อกวยอกชวตหนงทตองมพฒนาการมลกษณะเฉพาะทตองศกษา ตองใหความส าคญในฐานะพลเมองของ ประเทศดวย โดยแตกตางไปจากวยผใหญ ดงความคดเหนของจอหน ดวอ24 นกการศกษาชาวสหรฐอเมรกา แตเนองจากเดกและเยาวชนยงไมสามารถดแลตวเองไดตองมผดแลหรอมผปกครองตามกฎหมายใหการดแลเลยงด อบรมสงสอนจนกวาถงวยทดแลตนเองไดและไมตองมผปกครองและระหวางทผใหญท าหนาทดแลเดกนน ผใหญ จ าเปนตองทราบเกยวกบสทธของเดกและตองไมละเมดสทธของเดกอกทงตองเอาใจใสในการพทกษรกษาสทธของ เดกในความดแลดวยอยางเตมท ดงน25

ขอ 1. เดกและเยาวชน พงไดรบสทธเทาเทยมกนโดยปราศจากการแบงแยกหรอกดกนไมวาโดยวธใด ในเรองเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง เผาพนธสญชาตหรอสงคมทรพยสน ถนก าเนด สภาพรางกายหรอสถานะอน ๆ ไมวาจะของเดกหรอของครอบครวกตาม

ขอ 2. เดกและเยาวชน พงไดรบการพทกษคมครองเปนพเศษอนจะชวยใหเดกสามารถพฒนาทง ทางกาย ทางสมองและจตใจเพอใหรวมอยในสงคมไดอยางปกตชน

ขอ 3. เดกและเยาวชนมสทธทจะไดชอและมสญชาตแตก าเนด ขอ 4. เดกและเยาวชนพงไดรบความมนคงทางสงคมและเตบโตอยางสมบรณ ดงนนทงแมและเดก

ควร ไดรบการดแลคมครองเปนพเศษ ทงเมออยในครรภและภายหลงเมอคลอดแลว โดยไดรบสทธในเรองทอยอาศย ไดรบอาหาร ไดรบการดแลทางการแพทย และโดยเฉพาะเดกเลกใหไดรบการเลนรนเรงเพลดเพลนดวย

ขอ 5. เดกและเยาวชนทพการทงรางกายสมองและจตใจ มสทธทจะไดรบการรกษาพเศษหมายถง การดแลรกษาและการศกษาทเหมาะสมกบสภาวะของเดกโดยเฉพาะ

ขอ 6. เดกและเยาวชน พงไดรบความรกและความเขาใจ อนจะชวยพฒนาบคลกของตนโดยเตบโตอย ในความรบผดชอบของบดา มารดาของเดกเองและในทกกรณเดกจะตองอยในบรรยากาศทเตมไปดวยความรก ความอบอนปลอดภย และไมพลดพรากจากพอแม ในกรณทเดกไมมครอบครวหรอมาจากครอบครวทยากจนและ มลกมากกจะไดรบความชวยเหลอเปนพเศษจากรฐหรอองคการตาง ๆ

ขอ 7. เดกและเยาวชนมสทธทจะไดรบการศกษา ซงควรจดใหเปลาอยางนอยในระดบชนประถมศกษา เพอเปนการสงเสรมพฒนาเดกใหเหมาะกบวฒนธรรมของสงคมนนและใหเตบโตเปนสมาชกผท าประโยชนตอ สงคมไดคนหนง การศกษานครอบคลมใหถงการแนะแนวทางชวต ซงมบดามารดาเปนผรบผดชอบกอนบคคลอน เดกจะตองมโอกาสไดรบความสนกสนานเพลดเพลนจากการเลนและรนเรงพรอมกนไป

ขอ 8. เดกและเยาวชนจะเปนบคคลแรกทไดรบการคมครองและสงเคราะหในทกกรณ ขอ 9. เดกและเยาวชนพงไดรบการปกปองใหพนจากการถกทอดทงจากความโหดรายทารณและ

การถกขมเหงรงแกทกชนด เดกจะตองไมกลายเปนสนคาไมวาในรปแบบใด จะตองไมมการรบเดกเขาท างาน

12

กอนวยอนสมควร ไมมการกระท าใด ๆ อนจะเปนการชกจงหรออนญาตใหเดกจ าตองรบจางท างานซงอาจจะเปน ผลรายตอสขภาพของเดกหรอเปนเหตใหการพฒนาทางกาย ทางสมองและทางจตใจของเดกตองเสอมลง ขอ 10. เดกและเยาวชนพงไดรบการคมครองใหพนจากการกระท าทแสดงถงการกดกนแบงแยกไมวา ทางเชอชาต ศาสนา สภาพรางกาย ฐานะทางสงคม ดวยวธการใดเดกจะตองไดรบการเลยงดใหเตบโตขนมาใน ภาวะแหงจตทเตมไปดวยความเขาใจ มการหยอนหนกหยอนเบา มมตรภาพระหวางชนชาต สนตภาพและความ เสมอภาคตลอดจนไดรบการดแลดวยส านกทวาความสามารถในตวเดกเปนพละก าลงทจะน ามาใชเพอนมนษย ดวยกนตอไป จากปฏญญาสากลทกลาวมา 10 ขอ สะทอนใหเหนวาผใหญตองมจตส านก ตองตระหนกใน คณคาของเดก โดยเฉพาะ “ขอ 4. เดกและเยาวชนพงไดรบความมนคงทางสงคมและเตบโตอยางสมบรณ ดงนน ทงแมและเดกควรไดรบการดแลคมครองเปนพเศษ ทงเมออยในครรภและภายหลงเมอคลอดแลว โดยไดรบ สทธในเรองทอยอาศย ไดรบอาหาร ไดรบการดแลทางการแพทย และโดยเฉพาะเดกเลกใหไดรบการเลนรนเรง เพลดเพลนดวย” ดงนนการศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมในปจจบนทมความสมพนธกบ ภาวะแรกเกดของทารกในประเทศไทย จงมสวนชวยสนบสนนปฏญญาสากลวาด วยสทธเดกและเยาวชนของ องคการสหประชาชาต ทเดกตองไดรบการดแลคมครองเปนพเศษตงแตอยในครรภและภายหลงคลอดจากแม ตงแตรวาตงครรภและหลงคลอด อายกบการตงครรภ อายเทาไหรทเหมาะกบการตงครรภ คงไมไมมใครก าหนดกฎเกณฑไดชดเจนวาควรตงทองเมออาย เทาไรถงจะด แตควรจะตงทองขณะอายประมาณ 20 - 30 ป ดวยเหตผลงายๆ คอ เปนชวงอายทมความแขงแรง และสมบรณของรางกายอยอยางเตมเปยม เวลาตงทองจงมกมปญหานอยทสดทงตอตวแมเองและตอลกในทอง ใน ปจจบนคณแมทอายนอย เชน อายแค 14 - 15 ปพบมากขนเรอยๆ เชนเดยวกบคณแมทอายมากกวา 35 ป กพบ มากขนเรอยๆ เชนกน26 แมอายนอย การตงทองขณะอายนอยๆ หรอการตงทองในชวงวยรน ในตางประเทศเรยก Teenage pregnancy ตามความเปนจรงแลววยรนควรเปนวยทยงศกษาเลาเรยน ไมใชวยทควรจะตงทอง เมอ เกดทองขนมาปญหาจะตามมาหลายประการ ตวอยางเชน แมทเปนเดกหรอวยรนความสมบรณของรางกาย ยงไมสมบรณ รางกายยงมการเจรญเตบโตอยเมอตงทองกตองแยงอาหารกบลก ท าใหลกในทองอาจ เจรญเตบโตไดไมด สรระรางกายของแมกเปนอปสรรคเพราะเชงกรานของแมทเปนเดกมขนาดเลกและขยาย ขนาดไดไมดพอท าใหเสยงตอการผาคลอดสงแมอายมาก โดยเฉพาะอายมากกวา 35 ปขนไป การท างานของรางกายเรมไมเตมประสทธภาพ โอกาสตงทองจะลดลงอยางรวดเรว เชอมโยงกบอายของไข เพราะจ านวนไขทสมบรณในรงไขจะลดลงไปตามอาย ทเพมขนคณภาพของเยอบมดลกเปลยนไปซงมความเสยงตอปญหาแทรกซอนขณะตงครรภได 27 เชนเปนโรคเบาหวานหรอความดนโลหตสงขณะตงทอง หรอเวลาคลอดอาจตกเลอดหลงคลอดเนองจากมดลกหดรดตวไมด ส าหรบตวลกอาจเสยงเปนเดกปญญาออนไดมากกวาลกของแมทอายนอยกวา ปญหาการตงทองทอายมากกวา 35 ป28 ไมเปนปญหาอะไรเกนกวาทหมอจะดแลได แตปญหานาจะเปนเรองของอาชพการงานทคณแมตองท ามากกวา คณแมพวกนมกจะหาเวลาวางยาก การดแลคณแมพวกนจงนาจะมากกวาแคตรวจ ทองหรอใหยาบ ารงคณแมไปรบประทานเทานน แตควรมกจกรรมอนๆ ขณะตงครรภเพอชวยใหคณแมไดม โอกาสออกก าลงกาย รวมกจกรรมบนเทงเพอคลายเครยด หรอไดรบความรเพอใหการตงทองและการคลอด ด าเนนไปอยางราบรน สงนควรรณรงคใหหนวยงานของทงภาครฐและเอกชนใหความสนใจดแลคณแมทองในท ท างานมากขน29 เปดโอกาสใหคณแมมชวงพกผอนขณะท างานมากขน มโอกาสเลยงลกดวยนมแมหลงคลอดมากขนเหมอนกบในประเทศทางตะวนตก

13

การฝากครรภ การฝากครรภมความส าคญมากส าหรบหญงตงครรภทกคน เพราะจดมงหมายในการฝากครรภนน เพอใหแนใจวาหญงตงครรภและทารกในครรภยงคงมสขภาพดแขงแรงตลอดการตงครรภ หากมปญหาหรอสง ผดปกตเกดขนระหวางตงครรภ จะไดรบการรกษาททนทวงท การทราบลวงหนาวาหญงตงครรภหรอทารกม ความเสยงดานสขภาพจะท าใหแพทยสามารถแกปญหาไดอยางเหมาะสม เชน การดแลครรภอยางใกลชด ก าหนด วธคลอด และระยะเวลาทจะคลอด รวมทงการดแลหลงคลอด ตวอยางหญงตงครรภทอายมากอาจมโรคท ถายทอดทางพนธกรรม หรอการเจรญเตบโตของทารกในครรภไมเปนไปตามเกณฑ กอาจตองตรวจหาความ ผดปกตของทารก ถาทารกมขนาดใหญมากหรอแมมเชงกรานแคบอาจตองวางแผนท าการผาตดคลอด ถาเลอดแม กบลกเขากนไมได กตองเตรยมการถายเลอดภายหลงคลอด เปนตน30 หญงมครรภตองมความรเกยวกบการปฏบตตนดานโภชนาการ การใชยาตางๆ เพศสมพนธ การเตรยมตวส าหรบการคลอด การใหนมบตร การวางแผนครอบครวหลงจากคลอดบตรแลว นอกจากนนยงตองรจกสงเกต27

ความผดปกตของการตงครรภและอาการเจบครรภ ซงส งเหลานหญงมครรภจะไดรบค าแนะน าจากแพทยหรอ พยาบาลเมอมาฝากครรภ การฝากครรภเปนจดเรมตนแหงการพฒนาคณภาพประชากรเรมตงแตอยในครรภ เพอการตงครรภ และการคลอดเปนไปดวยความราบรน มารดาและทารกปลอดภย ปราศจากภาวะแทรกซอนและมสขภาพแขงแรง ซงการทมารดาและทารกจะปลอดภยจากการตงครรภและการคลอดนนไมไดอยทการบรการดแลสขภาพเทานน แตตองค านงถงคณภาพของบรการทไดรบ โดยองคประกอบคณภาพบรการทส าคญคอ ความเพยงพอของอปกรณ เครองมอทเกยวของกบการใหบรการ ทกษะ ความร ความสามารถและความเขาใจของผใหบรการ การบรหาร จดการอยางมประสทธภาพในความจ ากดของทรพยากรและลกษณะบรการทเปนมต31 การดแลครรภเรมด าเนนงานอยางเปนระบบ ตงแต ค.ศ.1929 ในสหราชอาณาจกร โดยนดใหหญง ตงครรภมาตรวจครรภประมาณ 15 ครง ซงการนดดงกลาวเกดจากความวตกกงวลวาการวนจฉยโรคหรอ ภาวะแทรกซอนทส าคญจะคลาดเคลอนไป แตการตดตามผลของการดแลครรภในประเทศตางๆ ของทวปยโรป พบวา อตราตายทารกปรก าเนดไมมความแตกตางกนถงแมจะนดนอยครงกวา32 หลกการการดแลครรภทดม ประสทธผล จงไมไดอยทจ านวนครงของการนดหมาย แตอยทการใหบรการในกจกรรมทพสจนไดวาม ประสทธภาพตอผรบบรการ32,33 กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขไดด า เนนการขยายผลการดแลหญงตงครรภแนวใหม ตงแตป พ.ศ. 2550 พรอมทงปรบองคประกอบของระบบดแลหญงตงครรภแนวใหม ทไมมภาวะเสยงเปนจ านวน 5 ครง โดย เพม 1 ครงเมออายครรภ 20 สปดาห เพอเปนการกระตนใหผรบบรการมาดแลครรภอยางตอเนองพรอมทง ก าหนดบรการทพงใหไวในแตละครงทสามารถบรณาการกบการด าเนนงานทผานมา ซงสามารถท าใหหญง ตงครรภไดรบบรการอยางครบถวนสมบรณมคณภาพตามกจกรรมทพงไดรบ34,35 การฝากครรภเรว ฝากครรภครบ (5 ครง) หรอการฝากครรภคณภาพ ถอเปนระบบการดแลหญงตงครรภแนวใหม ตามขอแนะน าองคการอนามยโลกทมความจ าเปนส าหรบหญงตงครรภทไมมภาวะแทรกซอน (low risk pregnancy) ทจะไดรบการดแลตามระบบดแลหญงตงครรภแนวใหม (Basic component of ANC program) ซงจะนดหมายการดแลครรภ 5 ครง คอ ครงแรกเมออายครรภไมเกน 12 สปดาห (ฝากครรภเรว) ครงท 2 เมออายครรภ 20 สปดาห ครงท 3 เมออายครรภ 26 สปดาห ครงท 4 เมออายครรภ 32 สปดาห และ ครงท 5 เมออายครรภ 36-38 สปดาห โดยในแตละครงของการตรวจครรภจะไดรบการตรวจตามองคประกอบ พนฐานทจ าเปนและเปนประโยชนตอหญงตงครรภ31,28

14

การคลอด การคลอดเปนปรากฏการณตามธรรมชาตทเกดขนเพอขบเอาทารก รก และน าคร าออกจากโพรงมดลกในครรภมารดาสภายนอก ซงค า อนๆ ทมความหมายเดยวกน คอ Labor Delivery, Parturition, Confinement, Travail, Childbirth เปนตน การคลอดอาจเกดขนในอายครรภตางกน จะประเมนจากอายครรภ ขณะครรภจะเปนไดดงน36 การคลอดครบก าหนด (Full term labor) คอ การสนสดของการตงครรภทมอายครรภ 37 สปดาหขนไป ถง 42 สปดาห

- การคลอดกอนก าหนด (Pre-term labor) คอ การสนสดของการตงครรภทมอายครรภอยระหวาง 28-37 สปดาห น าหนกทารกแรกเกดอยระหวาง 1,000-2,499 กรม

- การคลอดเกนก าหนด (Post-term labor) คอ การสนสดของการตงครรภทมอายครรภเกน 42 สปดาหขนไป การคลอดเกดขนเองตามธรรมชาต เมอมนษยมการศกษาถงการคลอด และก าหนดลกษณะของการ คลอดปกตขน การวางแผนการคลอดใหด าเนนไปตามปกตจงตามมา ซงแพทยผดแลการตงครรภและการคลอด จ าเปนตองวเคราะหถงความเสยงในสตรตงครรภเพอมาวางแผนการคลอดทจ าเพาะส าหรบแตละราย ปจจบน สภาวะสงคมเปลยนแปลง จากครอบครวใหญเปนครอบครวเดยว ทงสามและภรรยาตองท างาน การรก าหนด คลอดทแนนอนท าใหการวางแผนชวตและการงานไดดขน การคลอดทมการวางแผน (Planned delivery) หมายถง การวางแผนการคลอดเมออายครรภครบ ก าหนดคลอด ซงอยในชวงตงแต 37 ถง 41 สปดาห โดยทมการวางแผนวธการคลอดอยางนอย 8 ชวโมงกอน การคลอด37,38 โดยทวไปการวางแผนการคลอดจะเรมในชวงทายของการตงครรภทหองฝากครรภหลง การประเมนความเสยงของมารดาและทารก เมออายครรภยางเขา 37 สปดาหเรมครบก าหนดคลอด (การยนยน อายครรภในปจจบนมการใชคลนเสยงความถสงเพอคดกรองและตรวจยนยนอายครรภในชวง 18 ถง 22 สปดาห มากขน) แพทยจะตรวจภายในเพอประเมนองเชงกรานและตรวจประเมนปากมดลก จากนนใหค าปรกษาและรวม ตดสนใจแผนและวธการคลอดกบสตรตงครรภ ซงแบงเปนสองทางเลอก ไดแก การวางแผนคลอดทางชองคลอด และ การวางแผนผาตดคลอด ชนดหรอวธการคลอด การคลอดมความหมายทงทางการคลอดทางชองคลอด และการคลอดโดย การผาตดเอาทารกออกทางหนาทอง ดงนน การคลอดจงแบงเปน 2 ชนด คอ39 1. การคลอดปกต (Normal labour or Eutocia) คอ การคลอดไดเองทางชองคลอด (Spontaneous labor) ตองมลกษณะดงน

1.1 อายครรภครบก าหนด (อายครรภระหวาง 37-42 สปดาห) 29 1.2 สวนน าเปนศรษะคว าหนา คางชดอก (Vertex presentation) เมอศรษะจะคลอด กระดก

Occiput ตองหมนมาอยใตกระดกหวหนาว (Occiput anterior; OA) 1.3 ไมพบภาวะแทรกซอนใดๆ ระหวางการคลอด (ลวงรก ตกเลอด เปนตน) 1.4 ใชเวลาในการคลอดทงระยะท 1-3 ของการคลอด รวมแลวไมเกน 24 ชวโมง 1.5 ไมมการชวยคลอดดวยเครองมอใดๆ 2. การคลอดผดปกต (Abnormal labour or Dystocia) คอ การคลอดทไมไดประกอบดวยลกษณะ ดงทกลาวในการคลอดปกต ประกอบดวย การผาทองคลอด การใชคมท าคลอด และการใชเครองดดสญญากาศ ชวยคลอด ระยะของการคลอด (Stage of labour) การคลอด เปนกระบวนการมความตอเนองตงแตการเรม เจบครรภ จนกระทงสนสดการคลอด สามารถ แบงระยะของการคลอดออกเปน 4 ระยะ ดงน (บางต าราแบงเปน 3 ระยะ) 1. ระยะท 1 ของการคลอด (First stage of labour) หมายถง ระยะเวลาตงแตเรมเจบครรภจรง (True labour pain) จนกระทงปากมดลกเปดหมด (Fully dilatation) ซงในระยะนปากมดลกจะมการบางตวลง และเปดขยายเ พมขน หรอาจเรยกวา Stage of cervical effacement and dilatation แบงออกไดอก 2 ระยะ 1.1 ระยะทการเปดขยายของปาก

15

มดลกด าเนนไปอยางชามาก (Latent phase) นบตงแตเจบ ครรภจรงถงปากมดลกเปด 2.5-3 เซนตเมตร ใชเวลาเฉลย 8 ชวโมง 30 นาท ในครรภแรก และ 5 ชวโมง 30 นาท ในครรภหลง ทงนไมควรเกน 20 ชวโมงในครรภแรก และ 14 ชวโมงในครรภหลง 1.2 ระยะทมการเปดขยายของปากมดลกจะด าเนนไปอยางรวดเรว (Active phase) เพราะ มดลกมความบางตวแลวจงเปดอยางรวดเรว ใชเวลาเฉลย 5 ชวโมงในครรภแรก และ 2 ชวโมง 30 นาท ในครรภ หลง เรมจากปากมดลกเปด 3 ถง 10 เซนตเมตร แบงยอยไดอกเปน - ระยะทปากมดลกเรมเปดอยางรวดเรว (Acceleration) เรมจากปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร ใชเวลา 2 ชวโมงในครรภแรก และ 1 ชวโมงในครรภหลง - ระยะทปากมดลกเปดอยางรวดเรวมากทสด (Phase of maximum slope) เรมตงแต ปากมดลกเปด 4-9 เซนตเมตร ใชเวลา 2 ชวโมงในครรภแรก และ 1 ชวโมงในครรภหลง - ระยะปากมดลกเปดชาลง (Deceleration) เรมตงแตปากมดลกเปด 9-10 เซนตเมตร ใชเวลา 1 ชวโมง 30 นาทในครรภแรก และ 1 ชวโมงในครรภหลง ลกษณะการหดรกตวของมดลกในระยะ active ตอนตน จะหดตวนาน 30-60 วนาท หดรดตวทก 3-5 นาท ความรนแรงระดบปานกลาง สวนในตอนทายมดลกหดรกตวนานประมาณ 40-90 วนาท ทก 2-3 นาท ระดบ ความรนแรงปานกลางถงมาก 2. ระยะท 2 ของการคลอด (Expulsive stage or Second stage of labour) หรออาจเรยกวา ระยะเบง (หรอระยะการคลอดทารก) นบตงแตปากมดลกเปด 10 เซนตเมตร จนกระทงสนสดการคลอด ใชเวลา30 ประมาณ 1-2 ชวโมง ไมเกน 2 ชวโมงในครรภแรก และ 30 นาท – 1 ชวโมง ไมเกน 1 ชวโมงในครรภหลง (ระยะเวลาทครรภหลงใชนอยกวาครรภแรก เพราะ เคยผานการคลอดมาแลว ชองคลอดจงกวางกวา และแรงตาน จากพนเชงกรานนอยกวา) ลกษณะการหดรดตวของมดลกในระยะนจะนาน ถและรนแรง หดรดตวนาน 60-90 วนาท ทก 2-3 นาท ความรนแรงระดบมาก ผลจากการหดรดตวของมดลกนานถและรนแรงนจะท าใหสวนน า (ในการคลอดปกต คอ สวนน าคอศรษะหรอเรยกวาทาศรษะ) เคลอนต าลงอยางรวดเรวและถงน าคร ามกแตกในชวงตนของระยะน แรงดนของสวนน ากดลงบนเสนประสารทซาครล (Sacral nerve) และออบทราเตอร (Obturator nerve) ท าใหหญงมครรภรสกอยากเบง(คลายกบอยากเบงอจจาระ เพราะการกดเสนประสาทเดยวกน) ฝเยบบาง โปงตง ถามดลกหดรดตวดและหญงมครรภมแรงเบงด ศรษะทารก (สวนน า) จะเคลอนต า ลงเรอย ๆ จนมองเหน สวนทกวางทสดของศรษะเรยก คราวนง (crowing) ศรษะทารกจะไมหดกลบเขาไปอกแลว เมอมดลกคลายตว ชวงนถาไมตดฝเยบอาจท าใหฝเยบฉกขาดได 3. ระยะท 3 ของการคลอด (Placental stage) หรอเรยกวา ระยะคลอดรก นบจากภายหลงทารก คลอดออกมาแลวจนกระทงรกและเยอหมทารกคลอด ใชเวลาประมาณ 5-30 นาท ทงครรภแรกและครรภหลง แตการใชเวลายงนานเทาใดยงมโอกาสเสยงตอการตกเลอดไดมากเทานน 4. ระยะท 4 ของการคลอด (Recovery stage) นบตงแตรกคลอดถง 2 ชวโมงหลงคลอด เปนชวงท รางกายจะฟนคนเปนปกต แตตองใหความส าคญเปนอยางยงเนองจาก อาจเกดภาวะแทรกซอนไดงาย โดยเฉพาะ ตกเลอดหลงคลอด โรคประจ าตวขณะตงครรภ หญงตงครรภทมโรคประจ าตว เชน เบาหวาน โรคหวใจ โรคลมชก โรคหอบหด โรคไต ธยรอยดเปน พษ เลอดจาง SLE ควรปรกษาแพทยกอนตงครรภเสมอ เพราะยาทใชรกษาบางตวอาจมผลตอทารกในครรภ หรอ อาจท าใหตงครรภไดยาก หรอบางโรคตองรอใหโรคสงบจงจะปลอดภยในการตงครรภ การดแลรกษาอาจจะตอง ดแลรวมกนทงสตนรแพทย และอายรแพทย ควรปฏบตตามค าแนะน าของแพทยอยางเครงครด เพอทจะไดมลกท สมบรณและปลอดภยกบมารดาดวย40

16

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ในแตละปตามทองคการอนามยโลก ไดส ารวจวามการปวยทมผลมาจากตงครรภ (บางครงเปนอยาง ถาวร) มากกวา 20 ลานคนทวโลก นอกจากน "มชวตของผหญง 8 ลานคนมอาการเจบปวยและมผหญงมากกวา 500,000 คาดวาจะมผเสยชวตในป 1995 เปนผลมาจากสาเหตทเกยวของกบการตงครรภและการคลอดบตร41 ภาวะแทรกซอนของการตงครรภ คอ ภาวะและอาการตางๆ ทพบรวมกบการตงครรภ และมผลเสย อาจเปนทางรางกายหรอจตใจตอมารดาหรอทารก มตงภาวะทพบเปนปกตไมมอนตรายไปจนถงภาวะทอาจเปน31 อนตรายถงชวต ภาวะทพบเปนปกตนนเปนสงทเกดขนเปนธรรมดา ไมมอนตรายตอมารดาและทารก สวนภาวะ อนตรายอาจท าใหมารดาหรอทารกเสยชวตไดหากไมไดรบการรกษา หรอบางภาวะไมมทางรกษาเลย ภาวะทพบ บอย ๆ ไดแก42

1. การคลนไสอาเจยนอยางมากระหวางตงครรภ อาการแพทอง เชน คลนไส อาเจยน เวยนศรษะ จะพบได 1 ใน 3 ของหญงตงครรภทงหมด มกจะเกดระหวางอายครรภ 6-12 สปดาห และจะหายไปเองภายหลง อายครรภ 12 สปดาห แตบางรายอาจเปนนานกวานนกได ถาอาการคลนไสอาเจยนเปนมาก และเปนตลอดทงวน จนกระทงรางกายไดรบอาหารและน าไมเพยงพอ ท าใหมผลรายอนๆ ตามมาจนอาจเปนอนตรายได ถาไดรบการ ชวยเหลอและดแลไมทน การปองกนภาวะแทรกซอนชนดน ควรกระท าโดยรบปรกษาแพทย เมอมอาการ ผดปกตดงกลาว เพอหาสาเหต และรบการรกษาอยางถกวธ รวมทงปองกนอาการแทรกซอนอนตรายอน ๆ ทจะ ตามมา

2. การแทง การแทงเปนสาเหตทพบบอยทสดของการตกเลอดระหวางตงครรภ พบประมาณรอยละ 10-15 ของการตงครรภ สวนใหญอาการเมอเรมจะแทงจะมเลอดออกทางชองคลอด ในระยะแรกมกจะออกไม มาก ตอมาจะปวดทองเปนพก ๆ คลายปวดประจ าเดอน แตมากกวา อนตรายส าคญของการแทง คอ การตกเลอด เพราะอาจท าใหเสยชวตได ในรายทไปท าแทงโดยผดกฎหมายอาจพบอาการแทรกซอนไดมาก เนองจากตดเชอ เชน มไขสง เลอดเปนพษ เยอบชองทองอกเสบ มดลกทะล เนอเนาตาย และบาดทะยก เปนตน ซงลวนเปน อนตรายถงแกชวตทงสน บางรายอาจท าใหทอน าไขตนทงสองขาง อนเปนสาเหตของการเปนหมนในภายหลง

3. การตงครรภไขปลาอก การตงครรภไขปลาอก คอ ภาวะทรกเปลยนเปนเมดใส ๆ คลายเมดสาค หรอไขปลาอก รวมกนเปนพวงคลายพวงองนอยภายในโพรงมดลก ท าใหมดลกมขนาดโตอยางรวดเรว ไมได สดสวนกบระยะทขาดประจ าเดอน มกมอาการแพทองมากกวาธรรมดา และอาจมอาการของพษแหงครรภรวม ดวย เชน บวม ความดนเลอดสง และมไขขาวในปสสาวะ อาการทส าคญ ไดแก เลอดออกทางชองคลอดกะปรบ กะปรอย หรออาจออกครงละมาก ๆ พรอมกบมเมดคลายเมดสาคออกมาดวย โรคนยงไมทราบสาเหตแนนอน แตครรภผดปกตชนดนจะตองแทงออกมาเสมอ อนตรายทส าคญ คอ การตกเลอดขณะแทง ดงนน ถามอาการ ดงกลาวขางตน ควรรบไปปรกษาแพทยทนท อนตรายทส าคญมากอกอยางหนง คอ ครรภไขปลาอกอาจ เปลยนแปลงเปนมะเรงได ดงนน ผปวยโรคนจ าเปนตองไปรบการตรวจ เพอตดตามผลการรกษา และดการ เปลยนแปลงเปนระยะ ๆ อยางสม าเสมอ ในบางรายทมบตรเพยงพอแลว แพทยอาจพจารณาตดมดลกออกในกรณทไมไดตดมดลกออกผปวยไมควรตงครรภอกในระยะหลงแทงอยางนอย 1 ป

4. การตงครรภนอกมดลก การตงครรภนอกมดลก เกดจากไขทผสมแลวฝงตว แลเจรญเตบโต ภายนอกโพรงมดลก พบไดประมาณรอยละ 0.5-1 ของการตงครรภ สวนใหญเกดททอน าไข สาเหตเกดจากเหต ตางๆ ทท าใหไขผสมแลวเดนทางเขาไปถงโพรงมดลกไมได หรอไปชากวาธรรมดา จงตองฝงตวกอน เชน

17

การตบ ของทอน าไข การตงครรภนอกมดลกมกจะด าเนนไปไมตลอดถงครบก าหนด สวนมากจะพบวา มการแทงหลด ออกมา หรอการแตกของทอน าไขเปนสาเหตใหมเลอดออกในชองทอง ถาไดรบการรกษาไมทนอาจเสยชวตได 32 อาการส าคญน ามาพบแพทย คอ ปวดทองนอย ในระยะแรกอาจปวดขางใดขางหนง แตตอมามกปวดทงสองขาง มกมประวตขาดประจ าเดอน อาจมเลอด ออกทางชองคลอดกะปรบกะปรอย ถามเลอดออกในชองทองเนองจาก การแทงหรอ ทอน าไขแตก จะมอาการเปนลม ซด เหงอแตก ใจสน และหมดสตในทสด การรกษา คอ การผาตด

5. ภาวะพษแหงครรภ เปนกลมอาการผดปกตประกอบดวยอาการบวม ความดนเลอดสง และมไข ขาวในปสสาวะ มกเกดในระยะทายของการตงครรภพบในครรภแรกมากกวาในครรภหลงภาวะนเปนสาเหตของ การตายของแมและทารก ถาไมไดรบการดแลทถกตอง จะท าใหผตงครรภชก หลอดเลอดในสมองแตก และหวใจ วายได สาเหตทแทจรงยงไมทราบแนชด เปนภาวะท ไมสามารถปองกนมใหเกดขนได แตถาไดฝากครรภ และ ไดรบการตรวจครรภอยางสม าเสมอ จะชวยใหสามารถตรวจพบและใหการรกษาอยางถกตองตงแต ระยะเรมแรก ซงสามารถลดอนตรายลงไดอยางมาก ทงแกแมและทารกในทองในบางรายการรกษาไมไดและผลมอาการรนแรง ขน แพทยอาจพจารณาชวยใหทารกคลอดกอนก าหนด เพอปองกนอนตราย ทอาจจะเกดตอแมได

6. รกเกาะต า หมายถง การทรกบางสวนหรอทงหมดเกาะทตอนลางของมดลก ซงในครรภปกตแลว รกจะเกาะทผนงตอนบนของมดลก ความผดปกตชนดนพบบอยขนในหญงมครรภทมอายมากและมลกแลวหลาย คน หญงตงครรภทมภาวะแทรกซอนชนดนมกจะมาพบแพทยเนองจากมเลอดออกในชองคลอดในระยะหลง ๆ ของครรภ โดยไมมสาเหตและไมมอาการเจบปวดรวมดวย เลอดทออกอาจไมมากแตออกบอย ๆ หรออาจออกมาก จนหมดสตเลยกได การรกษาถาทารกในทองยงเลกมากและเลอดออกไมมาก แพทยจะรกษาแบบประคบประคอง ไปกอน จนกวาทารกในทองจะโตพอเลยงรอด แตถาเลอดออกมากกจ าเปนตองเอาทารกในทองและรกออกใหเรว ทสดเพอใหเลอดหยด การคลอดจะเปนไปโดยวธใดนน ตองพจารณาตามความเหมาะสมเปนราย ๆ ไปแตสวนใหญ มกจะเปนการผาทองคลอด

7. รกลอกตวกอนก าหนด ในภาวะปกตรกจะลอกตวจากผนงมดลกหลง จากทารกคลอดออกมา แลวแตถารกลอกตวกอนทารกคลอดออกมา โดยอาจจะเกดขนในระหวางตงครรภหรอขณะเจบทองจะคลอดกได จะท าใหมเลอดออกในโพรงมดลก ทารกในทองขาดออกซเจนไปเลยงอาจเสยชวตได ภาวะนมกพบรวมกบผทม ภาวะพษแหงครรภ ซงจะมโอกาสพบไดมากกวาปกต 3 เทา นอกจากนอาจเกดในรายทถกกระทบกระแทกบรเวณ หนาทองอยางรนแรง ภาวะแทรกซอนชนดน มกเกดในระยะทายของการตงครรภ อาการขนอยกบชนดและ ความรนแรงของการลอกตวของรก อาการทส าคญ คอ เลอดออกทางชองคลอดและปวดทอง ซงอาจจะปวดเพยง เลกนอยหรอปวดมากจนหมดสตไป หนาทองจะแขงตงและกดเจบมดลกมกโตขนอยางรวดเรวเพราะเลอดขงอย ภายใน ทารกอาจตายในทองไดถาไดรบการชวยเหลอไมทน การรกษาจ าเปนตองเรงใหการคลอดทารกและรกนน สนสดโดยเรว เพอปองกนอนตรายหรอภาวะแทรกซอนทรายแรงซงอาจเกดตามมา

8. ครรภแฝด หมายถง การตงครรภทมทารกในครรภมากกวา 1 คนขนไป อาจท าใหเกด ภาวะแทรกซอนทงตอแมและทารก เชน โลหตจาง ภาวะพษแหงครรภ คลอดกอนก าหนด และคลอดผดปกต ครรภแฝดอาจเกดจากการผสมของไขใบเดยว หรอหลายใบกได แฝดคอาจเกดจากการผสมของไข 2 ใบ หรอ

18

ใบ เดยวกได แฝดคทเกดจากไข 2 ใบ มสาเหตเกยวของกบกรรมพนธเปนจ านวนมาก กลาวคอ ถาทงพอและแมม 33 ประวตทางกรรมพนธวามครรภแฝด จะมอตราการเกดครรภแฝดสงขนสองในสามของคแฝดทคลอดจะเปนเพศ เดยวกน แพทยสามารถวนจฉยการตงครรภแฝดไดจากการตรวจครรภ โดยคล าสวนตาง ๆ ของทารกในทอง เชน ศรษะ กน แขนขา ไดมากกวาปกต และฟงเสยงหวใจทารกในทองไดชดเจนมากกวา 1 ต า แหนง โดยมอตราการ เตนของหวใจแตกตางกนมากกวา 10 ครง ตอนาท ในกรณทตรวจแลวไมแนใจ อาจอาศยการตรวจอยางอน เพมเตม เชน การถายภาพรงส หรอการตรวจดวยคลนเสยงความถสง ผทตงครรภแฝด ควรพกผอนใหมากในระยะ 2 เดอนสดทายของครรภ เพอปองกนการคลอดกอนก าหนด

9. ครรภแฝดน า ในการตงครรภปกตจะพบวา มน าหลอทารกในครรภ หรอน าคร าประมาณ 1,0002,000 ลกบาศกเซนตเมตร ถามจ านวนน าคร ามากกวา 2,000 ลกบาศกเซนตเมตรขนไป ถอวาเปน ครรภแฝดน า ซงมกพบรวมกบความผดปกตบางอยางของทารกในทอง เชน ความพการแตก าเนดของระบบประสาท หรอ การตบตนของระบบทางเดนอาหารของทารก ครรภแฝด การตดเชอซฟลส (syphilis) ภาวะพษแหงครรภ และ มารดาเปนเบาหวาน เปนตน อาการของครรภแฝดน า คอ แมทองโตเรวผดธรรมดา ไมไดสดสวนกบระยะเวลาท ขาดประจ าเดอน มกเปนในระยะ ๗ เดอนขนไป อาจเปนอยางทนททนใด หรอคอยเปนคอยไปกไดการรกษาขนอย กบอาการของแม บางครงถา แนนทองมากจนหายใจล าบาก อาจตองเจาะน าคร า ออกเปนครงคราว 10. ครรภเกนก าหนด โดยทวไป หมายถง การตงครรภเกน 42 สปดาห (ตองจ าวนทมประจ าเดอน ครงสดทายไดแมนย า และประจ าเดอนตองมาสม าเสมอดวย) สาเหตยงไมทราบแนนอน ภาวะนมผลเสย คอ รกท างานเลวลง ปรมาณน าคร าลดลง ทารกจะผอมผวหนงเหยวยน มเลบยาว กะโหลกศรษะแขงขน ซงอาจจะมผล ใหคลอดยาก และทารกมภาวะขาดออกซเจนไดงาย

10. การตดเชอขณะตงครรภ การตดเชอขณะตงครรภ เปนภาวะหนงทพบไดเสมอในขณะตงครรภ ไมวาจะเปนหวด การมตกขาว ผดปกต กระเพาะปสสาวะอกเสบ ตดเชอ HIV อสกอใส หดเยอรมน ซฟลส เปนตน เหลานลวนเปนเรองของการ ตดเชอ สวนใหญการตดเชอไมเปนอนตรายตอท งแมและลก แตจะมการตดเชอบางอยางเทานนทจะเปนอนตราย ตอแมและลก และบางอยางกอาจจะรนแรงมากจนท าใหแมถงแกชวตได ในขณะทเชอบางตวไมคอยมผลตอแม แตอาจจะกอใหเกดผลตอลกไดมาก เชน เชอหดเยอรมน โดยทวไปในขณะทตงครรภจะตดเชอไดงายกวาปกต เพราะขณะทตงครรภภมตานทานสวนใหญจะลด ต าลงท าใหมโอกาสตดเชอไดงายกวาปกต นอกจากนหญงตงครรภสวนใหญมกจะออนเพลย โดยเฉพาะตงครรภ ในระยะตนๆ ทรวมถงอาการแพทองดวย กจะท าใหหญงตงครรภออนแอมากขน รวมทงปจจยดานสรระบางอยาง ทเปลยนแปลงในขณะตงครรภยงอาจจะท าใหโอกาสการตดเชองายขนดวย เชน มดลกทโตและเสนเลอดทขยาย ใหญขนในขณะตงครรภอาจกดทอไตท าใหเกดกรวยไตอกเสบได 34 สวนเดกในครรภจะมภมตานทานตอเชอนอยมาก โดยเฉพาะขณะทครรภออนๆ มการศกษาพบวาเดกในครรภจะ เรมสรางภมตานทานเองเมออายครรภประมาณ 9-15 สปดาห แตภมตานทานทสรางขนยงเปนชนดทไมสามารถ ก าจดเชอได นอกจากนเดกยงไดรบภมตานทานเชอบางสวนจากแม โดยจะผานมาทางรก ซงจะเรมตงแตอายครรภ ประมาณ 16 สปดาห และเมออายครรภประมาณ 26 สปดาห ระดบภมตานทานในเลอดลกกจะใกลเคยงกบใน เลอดแม แตกยงคงเปนชนดทไมสามารถก าจดเชอไดอยด ดงนน ลกจงมโอกาสตดเชอไดมาก และไมสามารถ ปองกนตวเองไดดเทาทควร ส าหรบเชอทหญงตงครรภมโอกาสตดสามารถเปนไดทงเชอไวรส แบคทเรย เชอในกลมราและพยาธ โดยการตดเชอจะขนอยกบวาเปนเชอชนดใด เชอบางชนดจะตดผานทางลม หายใจ เชน เชอหวด เชอหด

19

เยอรมน เปนตน บางชนดอาจตดตอทางการสมผส เชน เชอเรม และเมอหญงตงครรภตดเชอแลวจะสงผานไปยงลกได 2 วธ ใหญๆ (ไมรวมการตดเชอในขณะคลอด) คอ 1. ผานทางรก เชน ไวรส อสกอใส หดเยอรมน เชอเอดส แบคทเรย เชอซฟลส พยาธ มาเลเรย 2. ผานขนจากชองคลอด เชน แบคทเรย เชอสเตรปกลมบ ไวรส และเรม การตดเชอของหญงตงครรภทพบไดบอยและเมอเกดขนแลวอาจจะมปญหาตอทงแมและลกได ภาวะ แรก คอ กระเพาะปสสาวะอกเสบและกรวยไตอกเสบ สวนภาวะทสองคอ หดเยอรมน กระเพาะปสสาวะอกเสบ และกรวยไตอกเสบ43 การไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ เมอทราบวาตวเองก าลงตงครรภ สงแรกทตองท าคอไปฝากครรภ ซงหลงจากไดตรวจเชคสขภาพครรภ ในเบองตนแลว หญงตงครรภกจะไดรบค าแนะน าในการดแลสขภาพรางกาย รวมทงไดรบยาบ ารงครรภมาทาน ในชวงการตงครรภดวย ยาหรอวตามนทจ าเปนตองใหแกหญงตงครรภ ประกอบดวย44,45

1. ธาตเหลก เนองจากขณะตงครรภความตองการธาตเหลกมเพมมากขน โดยทวไปจะม การสงธาต เหลกจากมารดาสทารกและรกประมาณ 300 มก.ของธาตเหลก และมารดาตองการธาตเหลกอกประมาณ 500 มก. เพอชวยสรางเมดเลอดแดงในขณะตงครรภ ดงนนมารดาจะตองไดรบธาตเหลก (iron element) ประมาณ 7 มก./วน ซงธาตเหลกทจ าหนายในทองตลาดจะเปนธาตเหลกทเปนสวนประกอบแตกตางกนไป (iron compound) ขนอย กบแตละชนดของยา ยกตวอยางเชน ferrous fumarate ซงเปนสวนประกอบของธาตเหลก ทแตกตวใหธาตเหลกไดดทสดคอ ประมาณรอยละ 33 ในขณะทเมอเรากนธาตเหลกผานเขาไปในทางเดนอาหาร รางกายจะสามารถดดซมธาตเหลกเขาไปไดประมาณรอยละ 10 ดงนนในแตละวนมารดาควรไดรบสวนประกอบ ของธาตเหลกชนด ferrous fumarate อยางนอยวนละ 200 มก. เพอทจะไดธาตเหลกทเพยงพอวนละ 7 มก. ตามทฤษฎถาสวนประกอบของธาตเหลกเปนชนดอน ๆ กควรใหเพยงพอ ตามความตองการขนอยกบการแตกตว ใหธาตเหลกของแตละสวนประกอบของธาตเหลกไป ในขณะท 4 เดอนแรกของการตงครรภ ความตองการธาต เหลกยงมนอยอย อาจไมจ าเปนตองใหธาตเหลกเสรมในระยะเวลา 4 เดอนแรกของการตงครรภ เพราะแทนทจะม 35 ประโยชนอาจเปนผลท าใหมารดามอาการคลนไส อาเจยน รนแรงขนไดจากผลขางเคยงของธาตเหลก ดงนนจง สรปไดวาธาตเหลกจ าเปนตองใหในมารดาทตงครรภ โดยใหไดเปนธาตเหลกอยางนอยวนละ 7 มก. โดยอาจไม จ าเปนในระยะ 4 เดอนแรกของการตงครรภ

2. กรดโฟลก เปนสารทมความจ าปนส าหรบมารดาทตงครรภ และกอนการตงครรภ ถามารดาไดรบ กรดโฟลกกอนการตงครรภอยางสม าเสมอ จะสามารถปองกนการเกด neural tube defect ไดโดยเฉพาะ ประเทศในทวปยโรปและทวปอเมรกาจะแนะน าใหหญงทจะตงครรภกนกรดโฟลกกอนการตงครรภเปนเวลานาน เปนเดอนๆ. ขณะเดยวกนกรดโฟลกยงชวยในการสรางเมดเลอดแดงของมารดาในขณะตงครรภ ดงนนจงม ค าแนะน าใหจาก American College of Obstetrician and Gynecologist ใหมารดากอนตงครรภและขณะ ตงครรภไดรบกรดโฟลกเสรม โดยควรไดรบกรดโฟลกอยางนอยวนละ 4 มก. เนองจากกรดโฟลกทไดรบจาก อาหารอาจไมเพยงพอตอความตองการของมารดา

3. แคลเซยม พบวามารดาตองการแคลเซยมประมาณ 30 กรม เพอใหแกทารกในครรภ ซงในปรมาณ นของแคลเซยมคดเปนรอยละ 2.5 ของแคลเซยมทงหมดของมารดาโดยทสวนใหญจะเปนสวนประกอบในกระดก ของมารดา ซงปรมาณแคลเซยมทมารดาตองการอาจไดรบจ านวนเพยงพอจากอาหารทกนเขาไปในแตละวน ดงนนจงไมจ าเปนตองใหแคลเซยมทดแทนแกมารดาในขณะตงครรภ แตในมารดาทมอาการตะครวขณะ

20

ตงครรภ อาจตองใหแคลเซยมแกมารดาเพอชวยลดการเกดตะครวขณะตงครรภได ดงนนการจะใหแคลเซยมเสรมในมารดา ขณะตงครรภจงควรดเปนราย ๆ ไป

4. วตามนรวม โดยทวไปในมารดาทไมมปญหาโรคเรอรง ปญหาการดดซมอาหารทผดปกต (malabsorption) หรอปญหาการขาดอาหาร (malnutrition) จะไดรบวตามนทเพยงพอแลวจากการกนอาหารท ครบหมในแตละวน จงไมจ าเปนตองใหวตามนรวมเสรมใหแกมารดาขณะตงครรภ แตถาแพทยทานใดจะใหวตามน รวมแกมารดาขณะตงครรภกไมเปนขอหามในเวชปฏบตทวไป การดมเครองดมผสมแอลกอฮอลขณะตงครรภ การดมเครองดมผสมแอลกอฮอลขณะตงครรภหรอการไดรบเอทานอล (Ethanol คอ เปนแอลกอฮอล ทไดจากธรรมชาตผานวธการหมก) ในระหวางตงครรภอาจท าใหทารกเกดภาวะทารกในครรภไดรบแอลกอฮอล (fetal alcohol syndrome) และความผดปกตของทารกในครรภทมผลกระทบมาจากเครองดมแอลกอฮอล (fetal alcohol spectrum disorder) จากการศกษาวจยแสดงใหเหนวาการดมระดบปานกลางในระหวาง การตงครรภอาจจะไมกอใหเกดความเสยงทจะเกดกบทารกในครรภ แตไมสามารถบอกเปนจ านวนแนนอนวา การดมเทาไหรในระหวางตงครรภจงจะรบประกนไดวาปลอดภย46 ดงนนเพอความปลอดภยของหญงตงครรภและ ทารก ทนทททราบวาก าลงตงครรภกควรหลกเลยงเครองดมแอลกอฮอลทกประเภท และหากก าลงวางแผนวาจะ ตงครรภกยอมเปนการดถาตดสนใจเลกดมอยางเดดขาดกอนจะสายเกนไปเพอจะไดไมตองรสกกงวลใจในภายหลง 36 การดมเครองดมแอลกอฮอลในระหวางตงครรภสงผลระยะยาวตอลกนอยในครรภอยางไรจากการวจย พบวา การดมเครองดมแอลกอฮอลมากกวา 2 แกวตอวนจะท าใหทารกในครรภมโอกาสเสยงทจะประสบปญหา ดานการเรยนร การพด ภาษา และอาจเปนโรคสมาธสนได ในกรณทหญงตงครรภดมเครองดมแอลกอฮอล มากกวา 6 แกวตอวนกยงเพมความเสยงทลกจะเกดความผดปกตแตก าเนดซงอาจท าใหลกมพฒนาการลาชาทง ทางรางกายและสมอง มปญหาดานพฤตกรรม เกดความผดปกตทใบหนา และความบกพรองของระบบหวใจ47 จากค าแนะน าทวา “ตอนทองหรอตงครรภควรงดแอลกอฮอลทกประเภท” เปนค าแนะน าส าหรบหญงตงครรภทมมานานและเปนทรกนด แตมงานวจยลาสดจากประเทศองกฤษกลบสวนทางกบขอแนะน าทกลาวมา โดยบอกวาหญงตงครรภจะดมแอลกอฮอลบางกไดมนไมสงผลอะไรมากมายกบทารกในครรภเลย เปนผลการวจย ระยะยาวของทมวจ ยจากมหาวทยาลยบรสตอล ทไดท าการส ารวจศกษาขอมลจากหญงตงครรภ 7,000 ราย เกยวกบพฤตกรรมการบรโภคแอลกอฮอลทงกอน ขณะและหลงตงครรภ และเมอลก ๆ ของพวกเธอโตจนกระทง อาย 10 ขวบ กใหมาท าการทดสอบความสามารถในการทรงตว โดยการเดนบนแทนทรงตวและการยนขาเดยว นาน 20 วนาท เพอทดสอบขอสงสยทวาแอลกอฮอลสงผลดหรอเสยอยางไรตอทารกในครรภ โดยเฉพาะดาน พฒนาการดานระบบประสาท (neurodevelopment) ทใชทกษะดานการทรงตวเปนเครองชวด จากการสอบถามพบวา แมสวนใหญ (70%) ไมดมแอลกอฮอลเลยขณะตงครรภ แตกมอย 25% ทดม 1-7 แกว ในหนงสปดาห (ซงปรมาณ 1-2 แกวจดอยในกลมบรโภคแอลกอฮอลต า 3-7 แกว จดอยในกลมบรโภค แอลกอฮอลระดบปานกลาง) อก 5% ทเหลอดมมากกวา 7 แกวตอสปดาห ซงนบเปนกลมบรโภคแอลกอฮอลจด ทสดและยงแยกยอยอกวาบางรายในกลมนจดเปนพวกตดแอลกอฮอล คอดมในแตละครงมากกวา 4 แกวขน ไป และยงพบวาหลงจากตงครรภไปแลว 4 ป มแม 28% ระบวา พวกเธอไมดมเครองดมมแอลกอฮอลอกเลย และ อกเกนครงหนมาดมในระดบปานกลาง เมอน าผลนมาประมวลรวมกบการทดสอบความสามารถในการทรงตวของบรรดาลก ๆ พบวา ยงเดกทมแมดมแอลกอฮอลมากเทาไหร กมความสามารถในการทรงตวทดขนเมอ

21

เปรยบเทยบกบเดกทแมไมบรโภค แอลกอฮอลเลยอนเปนเรองนาแปลกใจอยางยง แตอยางไรกดเมอไดลองใหเดกทมาจากครอบครวทมยนถายทอด ลกษณะแพแอลกอฮอลมาทดสอบการทรงตวดบาง ดวยคาดหวงวาเดกทมาจากแมทไมสามารถดมแอลกอฮอลได เลยนาจะทรงตวไดแย เพอทจะน าไปสขอสรปวาการดมแอลกอฮอลสงผลใหลกมความสามารถในการทรงตวทดขน ได อนจะคานกบค าแนะน าทมมายาวนานวาแอลกอฮอลไมดกบหญงตงครรภและเดกไมวาจะในปรมาณเทาใด แต เมอทดลองดแลวกกลบไมพบวาสงทสนนษฐานเอาไวจะเปนจรง และเมอลองมาพจารณาโดยดปจจยอน ๆ อยาง อายของแม พฤตกรรมการสบบหร ภาวะความเปนอย ประสบการณตงครรภทมมากอนหนา กยงไดพบวาการดม แอลกอฮอลในปรมาณเลกนอยถงปานกลางของแม แทบจะไมมผลของเรองความสามารถในการทรงตวของลก เลย48 แมไมอาจหาขอสรปทแนนอนไดวาการดมแอลกอฮอลในปรมาณมาก ณ จดหนง จะสงผลใหทารกม ทกษะการทรงตวทดเมอโตขนจรงหรอไม แตกไดทราบวา “ส าหรบการทดลองน การดมแอลกอฮอลในปรมาณ 37 เพยงเลกนอยถงปานกลาง อยางไวนวนละ 1 แกว ไมไดสงผลเสยจนไปกระทบเรองพฒนาการประสาทของทารก ในครรภ” หรออยางนอยทสดกไมมสญญาณบงชใด ๆ วาท าใหเกดความผดปกตขน หากไมเนนเรองพฒนาการ ทางระบบประสาท กพบวาหลาย ๆ งานวจยทผานมาตางชตรงกนวา หญงตงครรภทดมแอลกอฮอลเปนประจ า และมแอลกอฮอลสะสมในรางกายมาเรอย ๆ จะมผลเสยตอตวออนทก าลงพฒนาขนในครรภได เพราะฉะนน ขอแนะน าทดทสดส าหรบหญงตงครรภกยงคงยนยนตามเดมวา หากพยายามจะตงครรภหรอก าลงตงครรภอย การหลกเลยงการดมแอลกอฮอลจะเปนสงทดทสด

บทท 3 วธด าเนนการวจย

22

การวจยนเปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive Study) เพอศกษาสถานการณการดแลตนเอง ขณะตงครรภของแมในปจจบนทมความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารกในประเทศไทย เปนการศกษาขอมล ยอนหลงโดยใชขอมลจากการวจยสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย (Secondary Data) มาวเคราะหผลหา ความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก โดยเกบรวบรวมขอมลจากสมด บนทกสขภาพแมและเดก แบบสมภาษณพอ แมหรอผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดก ในเดกทม สญชาตไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน โดยแบงวธการด าเนนการวจยดงนการน าเสนอผลการศกษา แบงออกเปน 9 สวน ดงน 1. ประชากรและกลมตวอยาง

2. เครองมอทใชในการวจย 3. การเกบและรวบรวมขอมล 4. การวเคราะหขอมล

ประชากรและกลมตวอยาง 1. ประชากร ทใชในการศกษาครงนเปนพอ แม หรอ ผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบ

เดก และเดกทมสญชาตไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน อาศยในประเทศไทย

2. กลมตวอยาง ทใชในการศกษาครงน แบงเปน 2 กลม คอ 2.1 กลม พอ แม หรอ ผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดกทมเดกอายตงแต 8

เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน 2.2 กลมเดกทมอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน โดยมเกณฑคดเลอก

ดงน - มสญชาตไทย - ไมมความพการหรอภาวะทางสมองทมผลตอพฒนาการ เชน Down syndrome,

Cerebral Palsy, Autistic โดยไดรบการวนจฉยจากแพทย - ไมมประวตไดรบยากนชก - ยนยอมและใหความรวมมอในการประเมนพฒนาการจนเสรจสมบรณ - มประวตในสมดบนทกสขภาพแมและเดก - ไดรบการยนยอมจาก พอ แมหรอผดแลเดกในการใหขอมลและประเมนพฒนาการ

การค านวณขนาดและการสมตวอยาง การค านวณขนาดตวอยาง เพอเปนตวแทนระดบประเทศและเขตสขภาพ ดวยความเชอมน 95% และ ความผดพลาดสงสดในการประมาณคาความชกของสงสยพฒนาการลาชาไมเกนรอยละ 2.8 ของความชกดงกลาว โดยใชสตรดงน 𝑍 = 𝑍𝑍 2 2(1−P) 𝑍2

= 9770 ราย / 12 เขตสขภาพ = 815 ราย / เขตสขภาพ

23

เมอalpha = ระดบนยส าคญ (0.05) Z (alpha/2) = Standard normal (-1.95996)

P = สดสวนของเดกทมพฒนาการสงสยลาชา (ในการประมาณคา ป 2550 ส ารวจโดยกรมอนามย (0.33)

d = ความผดพลาดสงสดทยอมรบใหเกดขนจากการศกษาครงน = 2.8% การสมตวอยาง ใชแบบ Three-stage Cluster Sampling โดยมเขตสขภาพเปนชนภม และมจงหวด ในแตละเขตสขภาพเปนหนวยตวอยางขนทหนง เขตแจงนบ/ต าบล (Enumeration Area : EA) เปนหนวย ตวอยางขนทสอง และเดกอาย 0-5 ป เปนหนวยตวอยางขนทสาม หนวยตวอยางขนท 1 : ศนยอนามยในความรบผดชอบของกรมอนามยในแตละเขตสขภาพ ท าการเลอก จงหวดตวอยาง ดวยวธการสมแบบมระบบไดจงหวดตวอยาง รวมทงสน 31 จงหวด ดงน

- เขตสขภาพท 2, 3, 7, 9 และ 10 เลอกจงหวดตวอยาง จ านวน 2 จงหวด - เขตสขภาพท 1, 4, 5, 6, 8, 11 และ 12 เลอกจงหวดตวอยาง จ านวน 3 จงหวด หนวยตวอยางขน 2 : ในแตละจงหวดตวอยาง ท าการเลอกต าบลตวอยาง (EA) ดวยวธการสมแบบม

ระบบตามขนาดตวอยางทก าหนด โดยก าหนดจ านวนต าบลตวอยาง ในแตละศนยอนามย จ านวน 40 ต าบล ดงนน ไดจ านวนต าบลตวอยาง รวมทงสนทวประเทศ 480 ต าบล หนวยตวอยางขน 3 : ในแตละต าบลตวอยางคดเลอกเดกทมอาย 8 เดอน 16 วน – 5 ป 11 เดอน 29 วน อยางนอย 20 คน โดยขอมลทเกบรวมรวมสามารถน ามาวเคราะหไดทง 12 เขตสขภาพ รวมทงสน 9,986 ราย ซงมากกวาจ านวนตวอยางทตองการ 206 ราย 40 เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย 3. สมดบนทกสขภาพแมและเดก เปนสมดทเจาหนาทสาธารณสขใชบนทกสขภาพแมตงแตมารบ บรการฝากครรภ และใชบนทกประวตของเดกตงแตแรกเกด ซงสถานบรการของรฐและเอกชนตองให หญงตงครรภเกบรกษาไวและน ามาทกครงทมารบบรการ ภายในเลมตองมขอมลเกยวกบแมและเดก ดงน 3.1 ขอมลแม : ประวตสขภาพของแมตงครรภและครอบครว ประวตการตงครรภ ประวต เจบปวย การไดรบยาระหวางตงครรภ ประวตการคลอด 3.2 ขอมลเดก : บนทกการคลอด ขอมลทารกแรกเกด ไดแก น าหนกแรกเกด ภาวะออกซเจน เมอแรกเกด 4. แบบสมภาษณพฒนาการเดกทผวจยสรางและพฒนาขน ตามขนตอนดงน 4.1 ผวจยศกษา ทบทวนวรรณกรรม ต ารา เอกสาร งานวจยทเกยวกบปจจยทมผลและม ความสมพนธตอพฒนาการเดกในประเทศและตางประเทศ41 4.2 คดเลอกตวแปรทมผลและมความสมพนธกบพฒนาการเดกและน ามาจดกลม ดงน ปจจย ดานแม ไดแก ขอมลทวไปของพอ แม ประวตการฝากครรภ การคลอด การไดรบยาขณะตงครรภ การตดเชอ โรคประจ าตวและการเจบปวยของแมขณะตงครรภ พฤตกรรมเสยงขณะตงครรภ ปจจยแวดลอม ไดแก ขอมล ทวไปของผดแลเดก รายไดครอบครว ลกษณะครอบครว กจกรรมการเลยงดเดก ปจจยดานเดก ไดแก ขอมลทวไป ของเดก ประวตการคลอด การตดเชอ โรคประจ าตว และการเจบปวยของเดก ภาวะแทรกซอนหลงคลอด ภาวะ โภชนาการ 4.3 เมอสรางแบบสมภาษณเรยบรอยแลว จงใหผเชยวชาญดานพฒนาการเดก

24

จ านวน 3 ทาน คอ รองศาสตราจารยแพทยหญงนชรา เรองดารกานนท (คณะแพทยศาสตร รามาธบด มหาวทยาลยมหดล) นายแพทยพนต โลเสถยรกจ (กมารแพทยดานพฒนาการและพฤตกรรมเดก ศนยอนามยท 3 กรมอนามย) และ นางจนตนา พฒนพงศธร (ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข) ตรวจสอบความตรงตาม เนอหา (Content Validity) ในดานความเหมาะสมกบวตถประสงค ความครอบคลม ครบถวน และ ความเหมาะสมของเนอหาขอค าถาม-ค าตอบ 4.4 น าผลการพจารณา ค าแนะน าของผเชยวชาญมาปรบปรงแบบสมภาษณพฒนาการเดกใหม ความเหมาะสมมากยงขน โดยเพมประเดนเนอหาใหมความครอบคลมยงขนในแตละกลมปจจย ปรบขอค าถามค าตอบ ใหมความชดเจนเขาใจงาย เพอใหงายตอการตอบและเกบขอมล ปรบรปแบบของแบบสมภาษณให กระชบและนาใช 4.5 น าแบบสมภาษณพฒนาการเดกทผวจยไดแกไขปรบปรงเปนทเรยบรอยแลวไปทดลองใชกบ กลมพอ แม หรอผดแลเดกทมเดกอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง5 ป 11 เดอน 29 วนจ านวน 30 ตวอยาง พรอม ประเมนพฒนาการเดกทมารบบรการตรวจสขภาพและรบวคซนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ชลบร น าผลทไดจากการทดลองใชมาปรบปรงแบบสมภาษณใหมความเหมาะสมตอการใชยงขน 4.6 ชแจงและท าความเขาใจทมวจยของศนยอนามยทง 12 ศนยเขตใหเขาใจถงวตถประสงค เนอหา ขอมลทตองการจากแบบสมภาษณพฒนาการเดก ขอค าถามแนวทางการถามค าถาม เพอใหเกดความเขาใจตรงกนและไดมาตรฐานในการไดมาของขอมลมากทสด42 การเกบและรวบรวมขอมล หลงจากทผวจยไดสรางและเตรยมความพรอมของเครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย แบบประเมนพฒนาการเดก แบบสมภาษณพฒนาการเดก เรยบรอยแลวจงด าเนนการเกบและรวบรวมตาม ขนตอนดงน

1. ขนเตรยมการ 1.1 ประสานคณะกรรมการจรยธรรม กรมอนามย เพอเสนอความเหนชอบและพจารณา

จรยธรรมการวจย การวจยนไดผานความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรม กรมอนามย ตามรหสโครงการวจยท 047 เมอวนท 10 มนาคม 2557

1.2 ประชมทมวจยซงประกอบดวยเจาหนาทของศนยอนามยทง 12 แหง จ านวน 4 ครง เพอ รวมพจารณาโครงรางการวจย เครองมอทใชในการเกบขอมล ปรบมาตรฐานทมวจยกอน การเกบขอมล และวางแผนการด าเนนงานรวมกน รวมทงก าหนดระยะเวลาในการสงขอมล ใหกบศนยอนามยท 3 ท าหนาทเปนผรวบรวม และวเคราะหขอมลระดบประเทศ

1.3 แตละศนยอนามยเตรยมทมเกบขอมล ประกอบดวย – ทมชงน าหนก วดสวนสง ค านวณอายเดก ทผานการปฏบตและฝกทกษะ ความช านาญใน การชงน าหนก วดสวนสง การลงบนทก และค านวณอายเดกในวนทเกบขอมลไดอยางถกตอง - ทมสมภาษณ ทผานการทดลองใชแบบสมภาษณพฒนาการเดกและสมภาษณพอ แมหรอ ผดแลเดกมากอน รวมทงมความร ศกษารายละเอยดและความช านาญ ในการหาขอมลและรายละเอยดตาง ๆ จากสมดบนทกสขภาพแมและเดก 1.4 ศนยอนามยท 3 จดท าโปรแกรมส าหรบบนทกขอมล พรอมคมอการลงรหสแตละตวแปร เพอให

ใชโปรแกรมบนทกขอมลและรหสเดยวกนทง 12 ศนยอนามย 2 การเกบขอมล

2.1 ด าเนนการเกบขอมล ในชวงเดอนเมษายน 2560 – พฤษภาคม 2560 ตามขนตอน ดงน

25

- คดกรองเดกโดยตองเปนเดกทมสญชาตไทย ไมมความพการหรอภาวะทางสมองมผลตอ พฒนาการ เชน Down syndrome, Cerebral Palsy, Autistic ทไดรบการวนจฉยโดยแพทย ไมมประวตไดรบยา กนชก และไมมโรคทางพนธกรรมทมผลตอพฒนาการ

- ชงน าหนก วดสวนสง ค านวณอายเดกจรงในวนนน ๆ ตองเปนเดกทมอายระหวาง 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน - สมภาษณ พอ แม หรอผดแลเดก ดวยแบบสมภาษณพฒนาการเดกพรอมบนทกขอมลทไดจาก สมดบนทกสขภาพแมและเดก 43

2.2 ตรวจสอบความถกตอง ครบถวนและความสมบรณของขอมลแตละชดหลงเสรจสนการ สมภาษณทนท หากขอมลไมสมบรณ ครบถวนใหสมภาษณซ าอกครง

2.3 ตรวจสอบความสมบรณของแบบประเมนทกชดโดยหวหนาทมเกบขอมล และสม ตรวจสอบ ความถกตองโดยผวจยอกครง

3 การรวบรวมขอมล เมอแตละศนยอนามยบนทกขอมลเรยบรอยแลว ใหตรวจสอบความถกตอง ของขอมล จากนนสง

ขอมลใหศนยอนามยท 3 เพอรวบรวมขอมลเปนระดบประเทศ และตรวจสอบความถกตอง ของขอมลกอนน ามาวเคราะหตอไป การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมใชสถตเชงพรรณนา ไดแก ความถ รอยละ คาสงสด ต าสด คาเฉลย และใชการวเคราะหการถดถอยโลจสตก (Logistic Regression Analysis) เพอวเคราะหหาความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารกทความเชอมน 95%

บทท 4 ผลการวจย

26

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภของแมในปจจบนทม ความสมพนธกบภาวะแรกเกดของทารกในประเทศไทย เปนการศกษาขอมลยอนหลงโดยใชขอมลจากการวจย สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย (Secondary Data) มาวเคราะหผลหาความสมพนธของการดแลตนเอง ขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก โดยเกบรวบรวมขอมลจากสมดบนทกสขภาพแมและเดกแบบสมภาษณพอ แมหรอผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหตกบเดก ในเดกทมสญชาตไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน จ านวน 9,986 ตวอยาง ผลการวจยน าเสนอเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของ แม พอ หรอผดแลเดกและเดก ตอนท 2 สถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภ ตอนท 3 ความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก

ตอนท 1 ขอมลทวไปของแม พอ หรอผดแลเดก ตารางท 1 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของแม ขอมลทวไปของแม จ านวน รอยละ อายปจจบน นอยกวา 20 ป 20 – 35 ป มากกวา 35 ป ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา/ปวช/ปวส ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร การศกษาทางศาสนา อาชพ ไมไดท างาน เกษตรกรรม รบราชการ/รฐวสาหกจ

59 556 152 12 99 381 69 78 4 0 117 135 27

7.7 72.5 19.8 1.9 15.4 59.3 10.7 12.1 0.6 0 17.8 20.6 4.1

ขอมลทวไปของแม จ านวน รอยละ รบจาง คาขาย แมบาน เจาของกจการ อนๆ รายไดตอเดอน

257 62 43 5 10

39.2 9.5 6.6 0.8 1.5

27

นอยกวา 9000 บาท 9000 – 15000 บาท 15000 – 20000 บาท มากกวา 20000 บาท รายไดเพยงพอ เพยงพอ มเหลอเกบ ไมเพยงพอ ไมเพยงพอและมหนสน

355 91 22 14 186 40 147 188

73.7 18.9 4.6 2.9 33.2 7.1 26.2 33.5

2.ขอมลทวไปของพอ ตารางท 2จ านวนและรอยละขอมลทวไปของพอ ขอมลทวไปของพอ จ านวน รอยละ อายปจจบน นอยกวา 20 ป 20 – 35 ป มากกวา 35 ป ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา/ปวช/ปวส ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร การศกษาทางศาสนา

29 327 150 7 107 352 27 1 22 1

5.7 64.6 29.6 1.4 20.7 68.1 5.2 0.2 4.3 0.2

ขอมลทวไปของพอ จ านวน รอยละ อาชพ ไมไดท างาน เกษตรกรรม รบราชการ/รฐวสาหกจ รบจาง คาขาย

14 140 25 292 30

2.7 27.1 4.8 56.5 5.8

28

พอบาน เจาของกจการ อนๆ รายไดตอเดอน นอยกวา 9000 บาท 9000 – 15000 บาท 15000 – 20000 บาท มากกวา 20000 บาท รายไดเพยงพอ เพยงพอ มเหลอเกบ ไมเพยงพอ ไมเพยงพอและมหนสน

0 10 6 267 97 23 17 152 36 98 158

0 1.9 1.2 66.1 24.0 5.7 4.2 34.2 8.1 22.1 35.6

3.ขอมลทวไปของผดแลเดก ตารางท 3 จ านวนและรอยละของผดแลเดก ขอมลทวไปของผดแลเดก จ านวน รอยละ อายปจจบน นอยกวา 20 ป 20 – 35 ป มากกวา 35 ป ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา/ปวช/ปวส ปรญญาตร

6 29 305 18 246 68 8 2

1.8 8.5 89.7 5.2 71.3 19.7 2.3 0.6

ขอมลทวไปของผดแลเดก จ านวน รอยละ สงกวาปรญญาตร การศกษาทางศาสนา อาชพ ไมไดท างาน เกษตรกรรม รบราชการ/รฐวสาหกจ

3 0 67 142 5

0.9 0 19.5 41.3 1.5

29

รบจาง คาขาย พอบาน เจาของกจการ อนๆ รายไดตอเดอน นอยกวา 9000 บาท 9000 – 15000 บาท 15000 – 20000 บาท มากกวา 20000 บาท รายไดเพยงพอ เพยงพอ มเหลอเกบ ไมเพยงพอ ไมเพยงพอและมหนสน

80 25 17 3 5 196 28 7 8 85 15 74 118

23.3 7.3 4.9 0.9 1.5 82.0 11.7 2.9 3.3 29.1 5.1 25.3 40.4

4.ขอมลทวไปของเดก ตารางท 4 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของเดก ขอมลทวไปของเดก จ านวน รอยละ น าหนกแรกเกด นอยกวา 2500 กรม มากกวา 2500 กรม ภาวะขาดออกซเจน Apgar 1 – 3 Apgar 4 – 5 Apgar 6 – 7

35 421 1 4 7

7.7 92.3 0.1 0.6 1.0

ขอมลทวไปของเดก จ านวน รอยละ Apgar มากกวา 8 ภาวะแทรกซอนหลงคลอด ไมทราบ ไมม ม ตวเหลองสองไฟ ตวเหลองและเปลยนถายเลอด

688 184 546 48 175 1

98.3 23.7 70.2 6.2 99.4 100

30

ไดรบออกซเจน ใสเครองชวยหายใจ อนๆ โรคประจ าตวเดก ไมทราบ ไมม ม โรคหวใจ ธาลสซเมย G6PD ชก พการทางสมอง ออทสตก ดาวนซนโดรม

22 11 11 184 708 47 3 2 12 3 1 0 0

100 100 100 23.7 91.0 6.0 100 100 100 100 100 0 0

ตอนท 2 สถานการณการดแลตนเองขณะตงครรภ ตารางท 5 จ านวนและรอยละการดแลตนเองขณะตงครรภ การดแลตนเองขณะตงครรภ จ านวน รอยละ อายเมอตงครรภ นอยกวา 20 ป 20 – 35 ป มากกวา 35 ป ฝากครรภเมออายครรภกอน 12 สปดาห ไมฝาก

201 488 78 112

26.2 63.6 10.2 29.6

31

ฝาก ฝากครรภคณภาพ ไมฝาก ฝากครรภไมครบ 5 ครง ฝากครรภครบ 5 ครง การคลอด ครบก าหนด กอนก าหนด วธการคลอด คลอดปรกต ผาทองคลอด เครองดดสญญากาศ ใชคมท าคลอด โรคประจ าตวขณะตงครรภ ไมทราบ ไมม มโรคประจ าตว เบาหวาน ความดนโลหตสง ธยรอยด โรคหวใจ โรคโลหตจาง โรคธาลสซเมย อนๆ

266 382 37 467 294 7 3 56 634 91 19 22 8 1 27 6 15

70.4 91.2 8.8 60.6 38.1 0.9 0.4 7.2 81.2 11.7 2.9 3.4 1.2 0.2 4.1 0.9 2.3

การดแลตนเองขณะตงครรภ จ านวน รอยละ ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ ไมทราบ ไมม มภาวะแทรกซอน เดกดนนอยลง/ไมดน เลอดออกทางชองคลอด ปวดศรษะ ตาพรา จกแนนอก บวมกดบมทขา ปสสาวะแสบขด มน าเดน

65 633 81 7 16 18 1 21

8.3 81.3 10.4 1.1 2.5 2.8 0.2 3.2

32

อนๆ การตดเชอระหวางตงครรภ ไมทราบ ไมตดเชอ ตดเชอ หดเยอรมน ซฟลส อสกอใส เอดส เรม ความเสยงของหญงตงครรภ ไมทราบ ไดรบการประเมน ไมไดรบการประเมน การไดรบยา/กนยาบ ารงขณะตงครรภ ยา Obimim/Triferdine/Natural ไมทราบ ไมไดรบ ไดรบ กนทกวน บางวน ไมกน ยา FBC ไมทราบ ไมไดรบ

24 63 711 3 0 0 0 1 1 128 380 229 112 46 603 474 40 7 161 277

3.7 8.1 91.5 0.4 0 0 0 0.1 0.1 17.4 51.6 31.1 14.7 0.6 79.2 91.0 7.7 1.3 22.3 38.4

การดแลตนเองขณะตงครรภ จ านวน รอยละ ไดรบ กนทกวน บางวน ยา Folic ไมทราบ ไมไดรบ ไดรบ กนทกวน บางวน

229 23 172 295 243 206 13

89.5 9.0 24.2 41.5 34.2 93.6 5.9

33

ไมกน การตรวจสขภาพชองปากของหญงตงครรภ ไมทราบ ไมไดรบ ไดรบผลการตรวจพบวา ปรกต ฟนผ เหงอกอกเสบ หนน าลาย การดมเครองดมแอลกอฮอลชวงตงครรภ ไมทราบ ไมดม ดม

1 105 135 522 82 367 151 212 128 718 18

0.5 13.8 17.7 68.5 100 99.5 99.3 100 6.1 91.6 2.3

ในภาพรวมของแม พบวา รอยละ 70 แมมอายระหวาง 20-34 ป อายเฉลย 29 ป แมมากกวา ครงจบการศกษามธยมศกษา และ 1 ใน 3 มอาชพรบจางสวนอายเมอตงครรภ พบวา รอยละ 70 ตงครรภเมอ อาย 20-35 ป เปนแมวยรน (อายนอยกวา 20 ป) รอยละ 20.0 โดยมแมทตงครรภอายนอยกวา 15 ป รอยละ 0.6 การดแลระหวางตงครรภ พบวา แมไปฝากครรภเกอบทงหมด โดยไปฝากครรภในโรงพยาบาลชมชน และ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล รอยละ 29.8 และ 25.0 ตามล าดบ แมไดฝากครรภตงแตอายครรภกอน 12 สปดาห รอยละ 60.0 มเพยงรอยละ 49.7 ทฝากครรภครบ 5 ครงตามเกณฑในดานภาวะสขภาพของแม พบวา แมรอยละ 9.0 มโรคประจ าตว คอ ธาลสซเมย โลหตจาง และ ภมแพ สวนการตดเชอของแมระหวางตงครรภม รอยละ 0.8 ทตดเชอไวรสตบอกเสบบ และตดเชอทางเดนปสสาวะ แมมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ รอยละ 4.8 ทพบมาก คอ ความดนโลหตสง รอยละ 2.3 และ เบาหวาน รอยละ 1.4 สวนการไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ มแมไดรบยาบ ารงขณะตงครรภรบประทานทกวน รอยละ 70.1 และ 59.6 ตามล าดบ นอกจากนยงพบวามแมดมเครองดมผสมแอลกอฮอลรอยละ 1.7 โดยรอยละ 0.7 ดม 1-2 ครง ระหวางตงครรภ

ตอนท 3 ความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก ความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบน าหนกแรกเกดของทารก พบวา อายขณะ

ตงครรภของแม มความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกอยางมนยส าคญทางสถต (p=0.000) โดยทารกทม น าหนกแรกเกดมากกวา 2,500 กรม จะมแมทมอายขณะตงครรภระหวาง 20-35 ป รอยละ 91.3 การฝากครรภครบ 5 ครงตามเกณฑมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกอยางมนยส าคญ ทางสถต (p=0.000) โดยทารกทมน าหนกแรกเกดมากกวา 2,500 กรม จะมแมทฝากครรภครบ 5 ครงตามเกณฑ รอยละ 92. 2 การคลอดมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกอยางมนยส าคญทางสถต (p=0.000) โดยทารก ทมน าหนกแรกเกดมากกวา 2,500 กรม เปนเดกทคลอดครบก าหนดถงรอยละ 93.9 โรคประจ าตวขณะตงครรภมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกอยางมนยส าคญทางสถต (p=0.000) โดยทารกทมน า

34

หนกแรกเกดมากกวา 2,500 กรม จะพบวาแมไมมโรคประจ าตวขณะตงครรภ รอยละ 90.8 ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกอยางมนยส าคญทางสถต (p=0.000) โดยทารกทมน าหนกแรกเกดมากกวา 2,500 กรม จะพบวาแมไมมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ รอยละ 91.1 55 การดมเครองดมผสมแอลกอฮอลมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกอยางมนยส าคญทางสถต (p=0.006) โดยทารกทมน าหนกแรกเกดมากกวา 2,500 กรม จะมแมทไมดมเครองดมผสมแอลกอฮอลขณะ ตงครรภรอยละ 90.5 และพบวา สถานบรการทไปฝากครรภ การฝากครรภกอน 12 สปดาห วธการคลอด การตดเชอ ระหวางตงครรภและการไดรบยาบ ารงขณะตงครรภ ไมมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารก ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 7 ตารางท 7 แสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบน าหนกแรกเกด จ านวน(%) ตอนท 3 ความสมพนธของการดแลตนเองขณะตงครรภของแมกบภาวะแรกเกดของทารก ตารางท 6 แสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบน าหนกแรกเกด จ านวน % P-Value

น าหนกแรกเกด ( กรม ) นอยกวา 2500 มากกวา 2500

อายเมอตงครรภ

นอยกวา 15 ป 11(20.0%) 44(80.0%) 0.000

35

15 – 19 212(11.1%) 1,705(88.9%)

20 - 35 601(8.7%) 6,311(91.3%)

36 - 44 106(11.1%) 853(88.9%)

45 ปขนไป 4(30.8%) 9(69.2%)

สถานบรการทไปฝากครรภ

โรงพยาบาล ทวไป/ศนย 188(9.6%) 1,764(90.4%) 0.561

โรงพยาบาลชมชน 279(9.7%) 2,608(90.3%)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ 15(8.2%) 167(91.8%)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 239(9.9%) 2,186(90.1%)

คลนก/โรงพยาบาลเอกชน 181(8.4%) 1,968(91.6%)

ศนยเทศบาล 3(5.6%) 51(94.4%)

อนๆ 6(11.5%) 46(88.5%)

ฝากครรภเมออายครรภกอน 12 สปดาห 0.172

ไมทราบ 66(10.7%) 552(89.3%)

ไมฝาก 369(10.0%) 3,328(90.0%)

ฝาก 501(9.0%) 5,057(91.0%)

ตารางแสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบภาวะออกซเจนทแรกเกดท 1 นาท ตารางท 7 แสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบน าหนกแรกเกด จ านวน % P-Value

ภาวะออกซเจนแรกเกดท 1 นาท ปรกต ขาดออกซเจน

ตารางแสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบภาวะออกซเจนทแรกเกดท 5 นาท

36

ตารางท 8 แสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบน าหนกแรกเกด จ านวน % P-Value

ภาวะออกซเจนแรกเกดท 5 นาท ปรกต ขาดออกซเจน

ตารางแสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบภาวะแทรกซอนหลงคลอด ตารางท 9 แสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบน าหนกแรกเกด จ านวน % P-Value

ภาวะแทรกซอนหลงคลอด ไมทราบ ไมม ม

ตารางแสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบโรคประจ าตว ตารางท 10 แสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบน าหนกแรกเกด

จ านวน % P-Value โรคประจ าตว ไมทราบ ไมม ม

ตารางแสดงความสมพนธระหวางการดแลตนเองขณะตงครรภกบภาวะแรกเกดของทารก ( P-Value ) เอกสารอางอง

1 สวชย โกศยยะวฒน. วนเดกแหงชาต : พฒนาการและความส าคญตอการพฒนาทรพยากรมนษย. วารสาร การศกษาและพฒนาสงคม ปท 4 ฉบบท 2 ปการศกษา 2551.

2 องคการยนเซฟ. ความเลอมล าชองวางปญหาเดกและสตร. ผลส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศ ไทยทส าคญ พ.ศ. 2555. 2557. กรงเทพ : องคการยนเซฟ. 20 หนา

3 สาคร วนทอง, กลนภา ฟเจรญ, สพรรณ ฟเจรญ. การตรวจคดกรองเพอการควบคมและปองกนโรคเลอดจางธาลสซเมยชนดรนแรง ทโรงพยาบาลเมองสรวง จงหวดรอยเอด: ประสบการณ 6 ป. วารสารเทคนคการ แพทยและกายภาพบ าบด. ปท 24 ฉบบท 1. มกราคม-เมษายน 2555.

37

4 สถาบนโภชนาการเนสทเล. กมารแพทยแนะ “การไดรบโปรตนสงเกนไปในชวงวยทารก” เสยงท าใหลกเปน โรคอวน. 22 มถนายน 2558. บรษทเนสทเล (ไทย) จ ากด. เขาถงเมอ 21 พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจาก https://www.nestle.co.th/th/media/pressreleases/too-much-protein-likely-to-cause-obesity

5 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. ความมนคงของมนษยประเทศไทย 2550. 2550. กรงเทพ : กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

6 ดาวาว. แมทองกบลกนอยในครรภ (รกลก). เรองนารคณแม. กระปกดอทคอม. 2558. เขาถงเมอ 21 พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจาก http://baby.kapook.com/view56071.html

7 ดาราพงศ ลงกาฟา. เรองควรรเกยวกบการตงครรภและฝากครรภ การเตรยมความพรอม. ไทยเลเบอรไลน. 2558. เขาถงเมอ 21 พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจาก http://www.thailabonline.com/sexual- pregnant1.htm

8 Naoko et al. The associations of parity and maternal age with small-for gestational- age, preterm and neonatal and infant mortality: a meta-analysis.[Internet] 2013 [cited 2014Jan17]. Available from http://www.biomedcentral.com/1471-58/13/S3/S2

9 Rajatanavin R, Chailurkit L, Winichakoon P, Mahachoklertwattana P ,Soranasataporin S, Wacharasin R et al. Endemic cretinism in Thailand: a multidisciplinary survey. Eur J Endocrinol 1997 ; 137:349-55.

10 Karim Bougma, Frances E. Aboud, Kimberly B. Harding and Grace S. Marquis. Iodine and Mental Development of children 5 years Old and Under: A Systematic Review and MetaAnalysis; Nutrients [Internet]. 2013 [cited 2014 Jan 29]; 5. Available from www.mdpi.com /2072-6643/5/4/1384.

11 กลมวจยอาหารเพอโภชนาการ ส านกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. ผลระดบไอโอดนใน ปสสาวะหญงตงครรภ ป 2558. [Internet] เขาถงเมอ 30 พฤษภาคม 2558, เขาถงไดจาก http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/files/_iodine/ui 75 จงหวด.pdf.

12 อรทย วลวงศและคณะ. เดก ผหญง แม และแอลกอฮอล. [Internet] เขาถงเมอ 22 เมษายน 2558, เขาถง ไดจากfile:///C:/Documents%20and%20Settings/Manager/My%20Documents/Downloads/ child_mom_and_alc.pdf

13 Cornelieke Sandrine Hanan Aarnoudse-Moens, Nynkw Weisglas-Kuperus, Johannes Bernard van Goudoever, Jaap Oosterlaan. Meta-Analysis of Neurobehavioral Outcomes in Very Preterm and/ or Very Low Birth Weight Children [Internet]. [cited 2014 Jun 21] Available from http:// pediatrics.aappublications.org/content/124/2/717.short.

38

14 Martina Estevam Brom Vieira, Maria Beatriz Martins Linhares. Developmental outcomes and quality of life in children born preterm at preschool-and school-age. Sociedade Brasileira de Pediatria. Journal de Pediatric 2011; 87: 281-291.

15 Jennifer E. McGowan, Fiona A.Alderdice, Valerie A. and Linda Johnston. Early Childhood Development of Late-Preterm Infant: A Systematic Review. PEDIATRIC 2011; 127.

16 Glen P. Aylward, Steven l. Pfeiffer, Anne Wright and Steven J. Verhulst I. Outcomes studies of low birth weight infants published in the last decade: A Meta-analysis. The journal of Pediatrics 1989; 115: 4; 515-20.

17 Inge L.VanNoort-van der Spek, Marie-Christine J.P. Franken and Nynke Weisqlas-Kuperus. Language Function in Preterm-Born Children: A Systematic Review and Meta-analysis. The American Academy of Pediatrics 2012; 129(4): 745-54.

18 พนต โลเสถยรกจ และคณะ. วจยพฒนาการเดก. ศนยอนามยท 3 ชลบร, 2558. 110 น. 19 Steven R.Leuthner, Utpala (“Shonu”) G.Das. Low Apgar and the definition of birth

asphyxia. PediatrClin Am. 2004; 51: 737-745. 20 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. 2542. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน 21 สรยทธ จลานนท. พระราชบญญตสงเสรมการพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต พ.ศ. 2550. ราชกจจา

นเบกษา. 2551. เลม 125 ตอนท 9 ก. วนท 14 มกราคม 2551 22 พวงทอง ไกรพบลย. เดกหรอนยามค าวาเดก(Child). 2557. โรงพยาบาลบ ารงราษฏร. เขาถงเมอ 21

พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจากhttp://haamor.com/th/%E0%B8%99%E0%B8%B4% E0%B8% A2%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%B3%E0%B8%A7%E0%B9%88%E0% B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%81/

23 ส านกมาตรฐานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. ความมนคงของมนษยประเทศไทย ป 2555. ส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สงหาคม 2557. 150 หนา.

24 Dewey, John. Experience and Education:The 60th Anniversary Edition. Indiana: Kappa Delta Pi International Headquarters, 1998.

25 ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษ เดก เยาวชน ผดอยโอกาสและผสงอาย. อนสญญาวาดวยสทธเดก และพธสารเลอกรบของอนสญญาวาดวยสทธเดก. 2558. 180 หนา

26 วทยา ถฐาพนธ. อายของแม...กบการตงครรภ. บทความสขภาพ. ภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา คณะ แพทยศาสตรศรราชพยาบาล. เขาถงเมอ 21 พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจาก

39

http://www.si.mahidol. ac.th/th/department/obstretrics_gynecology/dept_article_detail.asp?a_id=509

27 American Society for Reproductive Medicine. Age and Fertility. A Guide for Patients Revised 2012. ASEM Booklet, 2003, P.16

28 Practice Committee of American Society for Reproductive Medicine. Definition of infertility And recurrent pregnancy loss: a committee opinion. Fertil Steril 2013; 99: 63.

29 American Society for Reproductive Medicine. Practice Committee Report. Aging and Infertility in woman: a committee opinion. Fertil Steril 2015; 103: e44-50.

30 สวชย อนทรประเสรฐ. คมอตงครรภและเตรยมคลอด. ส านกพมพรกลกบค. 2558. 504 หนา 31 ส านกสงเสรมสขภาพ. คมอโครงการดแลสตรตงครรภแนวใหมตามขอแนะน าองคการอนามยโลกใน

บรบทประเทศไทย. ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. พมพครงท 2. โรงพมพส านกงานพทธ ศาสนาแหงชาต. พฤษภาคม 2557. 152 หนา.

32 Chan KL, Kean LH (2004). Routine antenatal management in later pregnancy. Current Obstetrics & Gynecology; 14: 86-91.

33 Kean LH, Chan KL. (2007). Routine antenatal management at booking clinic. Obstetrics, Gynecology and Reproductive Medicine; 17(3): 69-73.

34 ภเศก ลมพกานนท, ณรงค วนยกล และโฉมพลาศ จงสมชย. คมอปฏบตการดแลผตงครรภแนวใหมขององคการอนามยโลก. ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย. นนทบร. 2551.

35 ศรกล อศรานรกษ, จราพร ชมพกล, ปราณ สทธสคนธ เกรยงศกด ชอเลอม, เรงวชญ นลโคตร และปรนดา ตาส. รายงานการประเมนผลโครงการศกษาวจยเชงปฏบตการระบบผตงครรภแนวใหมตามขอแนะน าองคการอนามยโลก ครงท 2. สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม. 2552.

36 ประสงค ตนมหาสมทร. สตนรเวชทนยค = OB-GYN in practice 2011. กรงเทพฯ: พ เอลฟวง. 2554.

37 Kolas T, Saugstad OD, Daltveit AK, Nilsen ST, Oian P. Planned cesarean versus planned vaginal delivery at term: comparison of newborn infant outcomes. Am J Obstet Gynecol 2006;95:1538-43.

38 Clark SL, Miller DD, Belfort MA, Dildy GA, Frye DK, Meyers JA. Neonatal and maternal outcomes associated with elective term delivery. Am J Obstet Gynecol 2009;200:156.e1-4.

39 Caughey AB. Preventive induction of labor: potential benefits if proved effective. Ann Fam Med 2007;5:292-3.

40

40 ชยสก จวะธนะพร. ภาวะมบตรยาก : เตรยมตวกอนตงครรภ. Becomemom. เขาถงเมอ 25 พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจาก http://www.becomemom.com/content/134

41 WHO. Reproductive Health and Research Publications: Making Pregnancy Safer". Regional Office for South-East Asia. 2009. Retrieved March 15th 2013

42 สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ. เรองท 2 สตศาสตรและนรเวชวทยา : ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ. โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. พมพครงท 1. กรงเทพฯ. เลมท 9. 2553. 23 หนา.

43 สมชาย สวจนกรณ. ตดเชอตอนทอง ตองระวง. Momybaby. เขาถงเมอ 19 ตลาคม 2558, เขาถงไดจาก https://momybaby.wordpress.com/2011/05/18/%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0 %B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%95%E0%B8%AD% E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7/

44 Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, Hauth JC, Gilstrap LC III, Wenstrom KD. Williams Obstetrics. 22nd ed. New Yourk : McGraw-Hill, 2005:201-29.

45 จ าลอง กตตธรรม. การใชยาบ ารงในหญงตงครรภ. หมอชาวบาน. พฤษภาคม. 2549. 46 Ornoy A, Ergaz Z. Alcohol abuse in pregnant woman: effects on the fetus and

newborn, Mode of action and maternal treatment. International journal of environmental research and public health. February 2010; 7(2): 364–79.

47 ปรทรรศศลปกจ และพนธนภา กตตรตนไพบลย. แบบประเมนปญหาการดมสรา แนวปฏบตส าหรบ สถานพยาบาลปฐมภม ฉบบปรบปรงครงทสอง. องคการอนามยโลก. บรษท ทานตะวนเปเปอร จ ากด. ตลาคม 2552. 38 หนา.

48 James Nicholls. The pleasures and the problems of drink. The national conference on management and higher education. Stamford International University, Bangkok Campus. May 30, 2014. P:418.

49 มดจอหนสนนวทรชนประเทศไทย. ปญหาและอาการของเดกคลอดกอนก าหนด. เขาถงเมอ 25 พฤศจกายน 2558, เขาถงไดจาก http://www.enfababy.com/%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0% B8%8D%E0% B8%AB%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%AD

41

%E0%B8%94%E0%B8%81%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B8%AB% E0%B8%99%E0%B8%94

50 มาล เอออ านวย เนตรทอง นามพรมและปรศนา สนทรไชย. การพยาบาลเดก 2 การพยาบาลทารกแรกเกด ทมภาวะเสยง. กลมวชาการพยาบาลกมารเวชศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. กรงเทพฯ : 20 หนา

1

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ การพฒนาเดกปฐมวยมความส าคญเปนอยางมาก เนองจากสมองของเดกไดรบการสรางและ

พฒนาอยางรวดเรว การพฒนาเดกในชวงนจะเปนรากฐานส าคญของการเรยนร และการพฒนาตลอดชวต

ซงถาเราปลอยใหเวลาอนมคานผานไปโดยเปลาประโยชน กจะไมสามารถเรยกกลบคนมาได เพราะการ

พฒนาทกษะดานตาง ๆ ของมนษยจะเกดขนอยางเตมทในชวงปฐมวยเทานน พฒนาการเปนกระบวนการ

เปลยนแปลงความสามารถในการท าหนาท และวฒภาวะของอวยวะระบบตางๆ รวมทงตวบคคลท าใหท า

สงทยากและซบซอนไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนเพมทกษะใหม ความสามารถในการปรบตวตอ

สภาพแวดลอม ในบรบทของครอบครวและสงคม พฒนาการเปนพฤตกรรมเดกทสะทอนใหเหนพฒนาการ

ทางสมองและระบบประสาททไดรบอทธพลตงแตในครรภมารดา และสภาพการเลยงดภายหลงเกด

ปจจบนเชอวาพฒนาการเดกเกดจากการผสมผสานระหวางพนธกรรม หรอปจจยทางธรรมชาต กบการ

เลยงด นบตงแตระยะปฏสนธจนเขาสวยรนและวยผ ใหญ จงแบงปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกเปน 3

สวน ไดแกอทธพลทางพนธกรรม ปจจยแวดลอมในครรภ และปจจยแวดลอมระยะเกดและระยะหลงเกด 1

ปจจยดานชวภาพทเกยวของกบลกษณะพนธกรรมทเดกไดรบจากพอแม เปนตวก าหนดแนวทางทท าให

เดกมปฏสมพนธอยางไรกบสงแวดลอม ซงจะมผลตอบสนองตอการเรยนรหรอสตปญญาของเดก 2 แต

อยางไรกตามปจจยหรอความเสยงในชวงปรก าเนดทไมรนแรงมากจะไมมผลกระทบตอพฒนาการดาน

สตปญญาของเดกในระยะยาวอยางชดเจน ขณะทปจจยแวดลอมอนๆ มอทธพลตอพฒนาการเดกในระยะ

ยาวมากกวา3

กรมอนามยไดส ารวจพฒนาการเดกปฐมวยดวยแบบคดกรอง DENVER II จ านวน 4 ครงเรมจากป

พ.ศ. 2542, 2547, 2550, 2553 พบวาเดกปฐมวยพฒนาการลาชามแนวโนมเพมขน รอยละ 28.3, 28.0,

32.3 และ 29.7 ตามล าดบ และจากการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ.

2551-2552 พบวาเดกปฐมวยมพฒนาการลาชารอยละ 20.1 และการส ารวจพฒนาการเดกปฐมวยในเขต

สขภาพท 3 พ.ศ. 2557 พบเดกปฐมวยมพฒนาการลาชารอยละ 15.3 และจากผลการส ารวจในครงนนได

พฒนากระบวนการสงเสรมพฒนาการเดกในเขตพนทในหลากหลายรปแบบ อาทเชน การพฒนาศกยภาพ

เจาหนาทในการตรวจคดกรองพฒนาการเดกดวย DSPM, การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม, การเยยม

นเทศประเมนตามมาตรฐานอนามยแมและเดก และเยยมเสรมพลง และอกหลากหลายกจกรรม แตทงนก

ยงพบวาการเลยงดเดกปฐมวยในพนทนน เดกไดรบการเลยงดทไมเหมาะสมจากสออเลกโทรนกตางๆ ม

หลายครอบครวทผ เลยงดเดกเปนป ยาตายาย ปลอยใหเดกเตบโตตามธรรมชาตไมสนใจการสงเสรม

2

พฒนาการตางๆ และหลายครอบครวปลอยใหเดกดโทรทศน เลนมอถอ นอกจากนเดกบางสวนทอยศนย

เดกเลก กสงเสรมพฒนาการกมเรงรดเกนวย ท าใหเดกไมเกดการเรยนรอยางเหมาะสมตามวย ซงจาก

ปจจยแวดลอมทเปลยนแปลงทงระบบบรหารสาธารณสข ระบบบรการงานอนามยแมและเดก ทงสภาพ

สงคมของครอบครวทเปลยนแปลง นาจะสงผลกระทบตอพฒนาการเดกไมทางใดกทางหนง ซงถา

สนบสนนในทศทางทด เดกกจะมพฒนาการสมวยมากขน แตในทางกลบกนถาสนบสนนในทางทไม

เหมาะสมกจะสงผลเสยท าใหเดกมพฒนาการลาชามากขน ซงทผานมายงไมไดมการศกษาถงปจจยทมผล

ตอพฒนาการในเขตสขภาพท 3 อยางเปนรปธรรม

จากการทบทวนจะเหนไดวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 นนยงควรไดรบการสงเสรม

และแกไขพฒนาไปดวยกน เพอเพมกลมเดกทมพฒนาการสมวยใหมากขน ลดเดกกลมเสยงทมพฒนาการ

สงสยลาชาหรอลาชาใหมจ านวนลดลง จงควรทจะตองศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขต

สขภาพท 3 เพอใหทราบสถานการณและน าผลการศกษาไปวางแผนก าหนดรปแบบการพฒนาการสงเสรม

พฒนาการเดกปฐมวยใหเหมาะสมกบสภาพปญหาของเดกในพนทใหบรรลเปาหมายส าคญคอ เดกม

พฒนาการสมวย อนสงผลตอการเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพ เปนอนาคตทส าคญของสงคมไทยใน

การพฒนาประเทศชาตตอไป

วตถประสงคของกำรวจย

1. ศกษาสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในป พ.ศ. 2560 ในเขตสขภาพท 3

2. ศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3

ขอบเขตของกำรวจย

การวจยน เปนการศกษาเฉพาะเดกปฐมวยในพนทเขตสขภาพท 3 ซงมจงหวดในพนท 5 จงหวด

โดยสมเลอกพนทในการศกษาจ านวน 2 จงหวด ไดแก จงหวดชยนาทและจงหวดอทยธาน

นยำมศพททใชในกำรวจย

1. ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย หมายถง ปจจย ทสนบสนน และปจจยทไมสนบสนน

พฒนาการเดกอายแรกเกดจนถงอาย 6 ป ทงจากปจจยดานชวภาพของพอ แม ผ เลยงด ดานชวภาพของ

เดก และสงแวดลอม

2. พฒนาการ หมายถง พฒนาการดานสงคมและการชวยเหลอตวเอง พฒนาการดานการใช

กลามเนอมดเลกและการปรบตว พฒนาการดานภาษา พฒนาการดานกลามเนอมดใหญและการทรงตว

โดยใช Denver II เปนมาตรฐานในการทดสอบพฒนาการ

3

3. Denver II หมายถง แบบทดสอบพฒนาการส าหรบเดกตงแตแรกเกดถงอาย 6 ป และด าเนนการ

ทดสอบโดยทดสอบอยางเปนระบบจากพฤตกรรมพฒนาการตามอายเดกในดานตางๆ เปนการ

เปรยบเทยบความสามารถดานตางๆ กบเดกปกตในวยเดยวกน มขอทดสอบ 125 ขอ แบงเปน 4 ดานคอ

ดานสงคมและการชวยเหลอตวเอง ดานการใชกลามเนอมดเลกและการปรบตว ดานภาษา ดานกลามเนอ

มดใหญและการทรงตว

4. เขตสขภาพท 3 หมายถง เครอขายพนทรบผดชอบในการสนบสนนการด าเนนงานอนามยแมและ

เดก ในป 2560 ไดแก จงหวดอทยธาน นครสวรรค พจตร ก าแพงเพชร ชยนาท

5. การเลานทานอยางมคณภาพ หมายถง การพดคย/ เลาเรอง/ รองเพลงกลอม /เลานทานหรออาน

นทานใหเดกฟงอยางนอย 10 นาทตอครง ทกวนในเวลา 2 สปดาหทผานมา

6. การเลนอยางมคณภาพ หมายถง การเลนกบบคคลอยางนอย 30 นาทตอวน อยางนอย 3 วนตอ

สปดาห ในเวลา 2 สปดาหทผานมา

7. การใชสออยางมคณภาพ หมายถง การใชสออเลกทรอนกส เชน โทรศพทมอถอ คอมพวเตอร ใน

การเลนหรอท ากจกรรมตางๆ โดยเดกอาย 0-2 ปตองไมมการใชสออเลกทรอนกส สวนเดกอาย 3-5 ป ใช

สอไดไมเกน 1 ชวโมงตอวน ในเวลา 2 สปดาหทผานมา

8. การดโทรทศนอยางมคณภาพ หมายถง การใหเดกดโทรทศนในรอบ 1 เดอนทผานมา โดยเดกอาย

0-2 ป ตองไมดโทรทศน สวนเดกอาย 3-5 ป ดโทรทศนไมเกน 2 ชวโมงตอวน

9. การเลยงลกดวยนมแม หมายถง การเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวตงแตแรกเกดจนถงอาย 6 เดอน

โดยไมใหกนน า นมผสมและอาหารอน

10. ปญหาชองปาก หมายถง ปญหาสขภาพชองปากของเดกตงแตอาย 9 เดอนขนไปในเรองของฟนผ

เหงอกอกเสบ

11. การคลอดครบก าหนด หมายถง การคลอดตงแตอายครรภ 37 สปดาหขนไป

4

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

แนวคด ทฤษฎจำกเอกสำรและต ำรำ

ในบทนเปนการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย งานวจยท

เกยวของ ตลอดจนแนวคด ทฤษฎ ทผวจยใชเปนกรอบแนวคดในการศกษาวจย ตามหวขอตอไปน

1. หลกการพฒนาการของมนษย 2. พฒนาการของเดกปฐมวย 3. ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกปฐมวย 4. วจยทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย

หลกกำรพฒนำกำรของมนษย 4

มนษยมกระบวนการพฒนาการทเกดขนอยางมพลวตร (dynamic) เปลยนแปลงไปตลอดชวต ม

หลกการทสามารถน ามาใชอธบายกระบวนการพฒนาการของมนษยได ดงน

1. พฒนาการของมนษยเปนกระบวนการเปลยนแปลงทตอเนอง ตงแตปฏสนธ จนถงวฒภาวะ

(maturity) และด าเนนไปตลอดชวต ดงนนการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกจ าเปนตองเรมตน

ตงแตกอนคลอด วยทารก และตอๆไปโดยใชวธการทเหมาะสม

2. ล าดบขนตอน (Sequence) ของพฒนาการของแตละบคคลจะมลกษณะเดยวกน แตอตรา (rate)

และระยะเวลาในการผานขนตอนตางๆ อาจตางกนได พฒนาการของเดกด าเนนไปเปนขนตอนตอเนองกน

อยางทคาดการณได โดยขนตนเปนพนฐานส าหรบขนตอนตอๆ ไป โดยในแตละขนตอนเดกจะมวธการ

เรยนร ความคดและพฤตกรรมทเปลยนไป และชวงทก าลงปรบไปสขนทสงขน ทเรยกวา touch points เดก

อาจมความสบสนและแสดงพฤตกรรมถดถอยหรองอแงชวคราวได

3. พฒนาการดานตางๆ มความเกยวของสมพนธกน (several inter-related dimensions) พฒนาการ

ทางรางกาย สตปญญา สงคม จตใจและอารมณ แตละสวนสงผลกระทบซงกนและกน ดานใดดานหนง

กาวหนาอกดานหนงจะกาวหนาตามดวย ในท านองเดยวกนถาดานใดผดปกต กจะท าใหดานอนๆ ผดปกต

ตามดวย

4. ระดบพฒนาการของเดกขนกบระดบวฒภาวะและการท าหนาทของสมองและระบบประสาท

โดยตรง ระบบประสาทสวนทควบคมอวยวะหรอระบบตางๆ จะตองพฒนาและจดระเบยบอยางเตมท

5

กอนทระบบหรออวยวะนนจะท าหนาทไดอยางสมบรณ ทงนปจจยแวดลอมเชงกายภาพและสงคม

(physical ang social environment) ในวยเดกมสวนส าคญในการพฒนาโครงสรางและการท างานของ

สมองและระบบประสาท นอกเหนอไปจากปจจยทางพนธกรรมและสารอาหารทเดกไดรบ

5. การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยเปนผลของปฏสมพนธระหวางปจจยดานพนธกรรมกบ

ปจจยดานภาวะแวดลอมในแตละชวงเวลาในชวต โดยปจจยทางพนธกรรม เปนตวก าหนดศกยภาพ สวน

สภาพครอบครว สงคม และโอกาสทจะไดรบการดแลเอาใจใส ตวแบบอยางและประสบการณการเรยนร

เปนสงก าหนดโอกาสความเปนไปไดของการแสดงออกมากนอยซงศกยภาพของแตละบคคลนนๆ ถอเปน

ผลลพธสดทายของพฒนาการวาเตมทตามศกยภาพหรอไมเพยงใด จงหวะและระยะเวลา (timing)ทปจจย

ตางๆมผลกระทบตอเดกเปนสงส าคญ เพราะในแตละชวงการเจรญเตบโตและพฒนาการทแตกตางกน ผล

ทเกดขนกจะแตกตางกนดวย

6. ทศทางของพฒนาการดานการเคลอนไหวเรมจากศรษะไปยงปลายเทา (cephalo-caudal

direction) ทารกจะชนคอไดกอนแลวจงคว า นง ยน และเดนได สวนการควบคมการท างานของแขนขาจะม

ทศทางจากสวนใกลตวไปสวนปลาย (proximo-distal direction)

7. พฒนาการทางการเคลอนไหวจะเปลยนจากปฏกรยาสะทอน ททารกไมสามารถบงคบเอง มาเปน

การเคลอนไหวทควบคมได (reflex to voluntary movement) เชน ปฏกรยาสะทอนทพบในทารกแรกเกด

ถง 3 เดอน คอ การก ามอโดยอตโนมตจะตองถกควบคมได กอนททารกจะใชมอควาและก าของอยางจงใจ

เมออาย 4-5 เดอน

8. พฒนาการทางพฤตกรรมเรมจากการแสดงออกแบบรวมๆ กอนทจะเปลยนไปเปนพฤตกรรมท

เจาะจง เชน ทารกอาย 3 เดอน เมอเหนของเลนทสนใจจะเคลอนไหวทงตวและแขนขา แตเมออาย 6-7

เดอนจะเออมมอเดยวไปหยบมา

9. การปฏบตทเหมาะกบพฒนาการเดก (developmentally appropriate practice) จะท าใหเดกม

พฒนาการกาวหนาตามล าดบไดด เดกจะสนใจประสบการณการเรยนรจากประสาทสมผสตางๆ ไดแก

มองเหน ไดยน หยบจบ ไดกลน ชมรสและอรยาบถ การคด ความรสก การพดและลงมอกระท า เปนตน

ทงนผ ใหญควรรจกสงเกตและตดตามพฤตกรรมพฒนาการของเดกเปนระยะ จะไดตงความคาดหวงทเปน

จรง จดใหเดกไดท าสงตางๆ พอเหมาะกบระดบความสามารถคอยๆ เพมจากงายไปหายาก ผใหญสงเสรม

พฒนาการเดกไดงายๆ โดยใหเดกมโอกาสเรยนรจากการเลน ลงมอท างาน ส ารวจ ทดลอง และคนพบ

สงแวดลอมธรรมชาต ตามก าลงความสามารถของตนเองกอน ทงนผ ใหญควรเอาใจใสดแล มปฏสมพนธ

6

ตอบสนองกบเดก เลนและพดคยหรอตงค าถามกบเดก เพอใหเดกรถงการยอมรบและมความรสกมนคงใน

สภาพแวดลอมทเปนมตร

พฒนำกำรของเดกปฐมวย

พฒนาการของเดกปฐมวย ประกอบไปดวย 4 ดานคอ ดานกลามเนอมดใหญและการทรงตว ดาน

การใชกลามเนอมดเลกและการปรบตว ดานสงคมและการชวยเหลอตวเอง ดานภาษา

พฒนำกำรดำนกลำมเนอมดใหญและกำรทรงตว

การเคลอนไหวของทารก 2 เดอนแรกหลงเกด ยงคงถกควบคมโดยระบบประสาทสวนกลางเปน

หลก จากนนเมอทารกมอาย 8-10 สปดาหเปนตนไป สงแวดลอมจะเรมมบทบาทตอการเคลอนไหวมากขน

การท างานของ subcorticospinal tract จะถกแทนทโดย pyramidal tract สงผลใหเกดการเคลอนไหวท

ควบคมไดแทนท primitive reflex ภายในอาย 6 เดอนหลงเกด

ทารกแรกเกดครบก าหนดจะมความตงตวของกลามเนอ flexor มากกวากลามเนอ extensor ดงนน

เมอจบทารกแรกเกดคว าทารกจะนอนกนโดง งอสะโพกและขาเขาหาล าตว งอแขน หนหนาไปดานใดดาน

หนง เมออายมากขนความตงตวของกลามเนอกลม extensor จะมากขนตามล าดบ พบวาเดกอาย 4

สปดาหสามารถยกศรษะขนจากทนอนไดชวคร อาย 3 เดอนความแขงแรงและความตงตวของกลามเนอ

ไหลและแขนสวนบนจะมากขน ท าใหเดกยนตวโดยใชแขนทอนลางรบน าหนก อกพนพนและชนคอได 90

องศา พรอมทงเหยยดสะโพกและขาออกได อาย 4-6 เดอนเดกใชฝามอรบน าหนกตวเหยยดแขนตรงและ

จะเรมพลกตวซงอาจพลกคว ากอนพลกหงาย หรอพลกหงายกอนพลกคว าได อาย 7 เดอนเดกสามารถทรง

ตวไดบนมอขางเดยว ซงเปนจดเรมตนของการเปลยนถายน าหนกตวและเปนพนฐานของการคลานและยน

ตอไป อยางไรกตามมเดกประมาณรอยละ 4.3 ทไมคลานแตสามารถเหนยวตวลกขนยนไดเลย

เมอดงมอทารกเพอเปลยนจากทานอนเปนทานง (pull to sit) เดกจะสามารถยกศรษะขนเปนแนว

เดยวกบล าตวไดบางเมออาย 3 เดอน ยกศรษะขนตลอดการเคลอนไหวเมออาย 5 เดอน และอาย 7 เดอน

เดกจะยกศรษะขนเองไดในทานอนหงาย protective response เปนพฒนาการทางระบบประสาททชวยให

เดกสามารถทรงตวไดดในทาตางๆ โดยเรมม protective response ในทานง เมออาย 5 เดอน โดยเดกใช

มอยนพนไปทางดานหนาเพอทรงตวใหอยในทานงได หากผ เลยงดจบเดกอยในทานงตวตรง เดกจะนงได

เองโดยไมตองพยงเมออาย 6 เดอน และเมอจบทารกยนจะลงน าหนกทงหมดทเทาได เกาะยนเมออาย 9

เดอน เกาะเดนเมออาย 10 เดอน และเดนไดเมออาย 1 ป ในชวงแรกเดกทรงตวยงไมดนก จงตองยกแขน

ทงสองขางขนมาระดบไหล เพอชวยในการทรงตว แลวจงลดระดบของแขนลงมาจนอยขางล าตวไดในทสด

เมออาย 1-2 ปจะมความแขงแรงและการทรงตวดขน สามารถควบคมกลามเนอมดตางๆ ใหท างาน

ประสานกนไดอยางราบรนและคลองแคลวมากขน กลามเนอมดใหญจงพฒนาขนจากเดนเรวจนสามารถ

7

วงได โดยเดกอาย 15 เดอนควรเดนเองไดอยางคลองแคลว ปนขนลงบนไดได เดกอาย 18 เดอนสามารถนง

ทรงตวบนเกาอขนาดเลก นงยองได เกาะราวขนบนไดและใชกนถดลงจากขนบนไดได เดกสวนหนงจะเรม

วง โดยชวงแรกจะเปนการวงดวยทาแขงๆ เมออาย 2 ปเดกจะนงทรงตวบนของเลนทเคลอนไหว สามารถ

เคลอนทไปขางหนาดวยเทา วงคลอง เดนขนลงบนไดโดยกาวเทาตาม เปดประตและกระโดดได เดกอาย

30 เดอนจะเดนขนบนไดสลบเทาได กระโดดจากบนได โดยใชเทาทง 2 ขาง เตะบอลลกใหญ อาย 3 ป จะ

ยนขาเดยวไดชวคร วงแลวหมนตวไดโดยไมลม เดนขนบนไดสลบเทาและขจกรยาน 3 ลอได อาย 4 ป จะ

สามารถขนลงบนไดสลบเทา ปนตนไม ขจกรยานทมลอเสรม กระโดดขาเดยว อาย 5 ป เดกสามารถ

ควบคมกลามเนอใหท างานประสานกนไดดขน เดกจงเลนเกมรบ โยนบอล เตนร าและเลนยมนาสตกได

ปจจยทมอทธพลตอพฒนำกำรเดกปฐมวย

ปจจบนเชอวาพฒนาการเดกเกดจากการผสมผสานระหวางพนธกรรม หรอปจจยทางธรรมชาต

กบการเลยงด นบตงแตระยะปฏสนธจนเขาสวยรนและวยผใหญ จงแบงปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดก

เปน 4 สวน ไดแก อทธพลทางพนธกรรม ปจจยแวดลอมในครรภ ปจจยแวดลอมระยะเกด และปจจยดาน

การเลยงด1

อทธพลทำงพนธกรรม

อทธพลทางพนธกรรมตอพฒนาการมนษยถกศกษามากทสดในดานทเกยวของกบสตปญญา

ปจจบนมผ เชยวชาญจ านวนมากเรมมขอสรปเบองตนรวมกน 2 ขอ คอ พนธกรรมอาจเปนตวก าหนด

แนวทางทท าใหเดกคนหนงเลอกทจะมปฏสมพนธอยางไรกบสงแวดลอม ซงจะมผลตอบสนองตอการ

เรยนร หรอสตปญญาของตวเดกเอง อกขอสรปหนงคอ พนธกรรมนาจะประกอบดวยยนอยางนอย 2-3 ยน

ทท างานรวมกน และการก าหนดพฤตกรรมหรอความสามารถของเดกมการแสดงออกทก าหนดโดยยน

(gene expression) มหลายปจจยมาเกยวของ ทงความสมพนธเฉพาะระหวางยน และความสมพนธของ

ยนกบปจจยอน จงท าใหยนเดยวกนอาจมผลตอพฤตกรรมและพฒนาการเดกแตกตางกนไดบาง อยางไรก

ตามปจจยตางๆในสภาพแวดลอมมสวนในการก าหนดวาอทธพลทเกดจากยนจะมมากนอยเพยงใด หรอ

แสดงออกอยางไร เชน การขาดสารอาหารขณะอยในทองแม หรอภาวะความเครยดทเพมการท างานของ

ฮอรโมนบางตว มผลตอการเปลยนแปลงการท างานของยน (transcription of genes) จากหลายการศกษา

ท าใหมขอสรปเบองตนวาพนธกรรมนาจะมอทธพลตอระดบสตปญญา โดยรวมประมาณรอยละ 50 ม

อทธพลประมาณรอยละ 30 ดานภาษา และ 40 ดานมตสมพนธ และยงพบวาอทธพลดานพนธกรรมเพม

มากขนเมออายเดกมากขน5

ปจจยแวดลอมในครรภ

8

ขณะอยในครรภมารดานอกเหนอจากพนธกรรม ปจจยอนๆ ไดแก สขภาพและการเจบปวยของ

มารดา การสมผสสารทกอความพการ เชน เหลา บหร ยาบางชนด และสารมลพษ ความเครยด และภาวะ

โภชนาการของมารดามอทธพลมากตอการเจรญเตบโตของทารกในครรภ เชน ภาวะขาดธาตเหลก ไอโอดน 1 ธาตเหลก เปนสวนส าคญของ cytochrome oxidase จงมบทบาทตอการสราง myerin และ

neurotransmitter ซงมผลโดยตรงตอการท างานของสมอง ภาวะซดจากการขาดธาตเหลกจะท าให

พฒนาการทงดานทกษะการใชกลามเนอ สตปญญา และพฤตกรรมโดยเฉพาะดานสมาธลดลง การศกษา

สวนมากพบวาผลกระทบจากการขาดธาตเหลกในวยทารกเกดขนตอเนองไปจนถงวยเรยน แมจะไดรบธาต

เหลกทดแทนแลวในภายหลง5

สารไอโอดน เปนสารอาหารทจ าเปนตอการพฒนาของสมอง โดยผานการท างานของฮอรโมนธย

รอยด การขาดสารไอโอดนท าใหสมองฝอและลดจ านวนเซลลประสาท ท าใหสตปญญาลดลง นอกจากน

ยงอาจมภาวะสมองพการ (cerebral palsy) หหนวกจากประสาทหพการ เนองจากตวออนในครรภจะไม

สามารถสรางฮอรโมนธยรอยดไดเอง จนกระทงเรมเขาไตรมาสทสองของการตงครรภ ดงนนชวงแรกจงตอง

ไดรบฮอรโมนจากมารดาผาน รกมาสเดก5

การตดเชอชวงปรก าเนดทส าคญทมผลกระทบโดยตรงตอพฒนาการของสมองเดก ทพบไดบอย

คอ หดเยอรมน ซฟลส เชอสกใส เอชไอว เรม โดยเฉพาะเมอเกดการตด เชอในไตรมาสแรกของการ

ตงครรภ5

สารเคม เดกไดรบสารเคมโดยออมจากมารดาขณะอยในครรภ ทารกและเดกเลกจะไดรบ

ผลกระทบมากกวาชวงวยอน เนองจากสมองเดกอยในระยะทมการพฒนามาก การดดซมและอตราการเผา

ผลาญพลงงานสงกวา ขณะทการขบของเสยออกจากรางกายยงท าหนาทไดไมเตมท ทพบบอย คอ ตะกว

และสารปรอท ปจจบนผลกระทบของสารตะกวอาจไมไดแสดงใหเหนออกมาชดเจนวาท าใหระดบเชาว

ปญญาลดลง แตเปนพฤตกรรมทวไปและการเรยนร โดยผานกลไกทท าให presynaptic neurotransmitter

ลดลง ในขณะทพบการปนเปอนสารปรอทในอาหารทะเลมากขน ในทารกทอยในครรภมารดา จะม

ผลกระทบตอระบบประสาทอยางชดเจน ท าใหเกดพฒนาการลาชา เกดภาวะบกพรองทางสตปญญา เปน

โรคสมองพการ หหนวก ตาบอด การปนเปอนในปรมาณไมมากยงไมมขอสรปเพยงพอ แตมแนวโนมวา

นาจะมผลตอสมองในบรเวณทท างานเกยวของกบการฟง หรอความผดปกตของ central auditory

processing5

ปจจยแวดลอมระยะเกด

9

ความเสยงทเกดขนในระยะตงครรภ ในรายทมารดามปญหาสขภาพ เชน มไข ความดนโลหตสง

เปนโรคเบาหวาน ครรภแฝด ทารกตวโต หรอทาในครรภผดปกต เพมโอกาสเสยงตอพฒนาการของทารก 1

และอาจสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนขณะคลอดได อาทเชน น าเดนกอนก าหนด ความดนโลหตสงตอง

ไดรบยาปองกนการชก การคลอดทากน ภาวะขาดออกซเจน ซงในทารกทมภาวะขาดออกซเจนเพยง

เลกนอย คอมอาการนอยกวา 24 ชวโมง มการเปลยนแปลงของระดบการรสกตว หรอการท างานของระบบ

ประสาทอตโนมตรวมทงรเฟลกซไมมาก เดกกลมนจะปกตทงดานการใชกลามเนอ สตปญญา หรอผลการ

เรยน ในขณะทกลมทมภาวะขาดออกซเจนคอนขางมาก จะมผลกระทบตอสมอง มความผดปกตของ

พฒนาการมากกวา5

ทารกทมน าหนกแรกเกดนอยกวา 2,500 กรม อาจเกดไดทงจากภาวะเกดกอนก าหนดและภาวะ

เจรญเตบโตชาในครรภ ทารกเหลานจะเสยงตอการเกดภาวะขาดออกซเจนรนแรงระยะปรก าเนด อณหภม

กายต า ภาวะสดส าลกขเทา ภาวะความดนในปอดสง ภาวะน าตาลในเลอดต า ภาวะแคลเซยมในเลอดต า

ภาวะล าไสเนาเปอย และภาวะตวเหลอง ปจจยเหลานจะท าใหการเรมตนการใหอาหารลาชา การ

เจรญเตบโตชากวาเกณฑ และสมองอาจมความผดปกตเกดขนและมพฒนาการลาชา1

ปจจยดำนกำรเลยงด

การศกษาเรองวธการเลยงดเดก ยงมขอสรปไมชดเจนนกเนองจากมขอจ ากดบางประการ ไดแก

การศกษาสวนใหญเปนภาคตดขวาง (crossectional study) ขณะทการเลยงดเดกมกเปลยนแปลงไป

พรอมกบการเจรญเตบโตของเดก5 Bowlby พบวาประสบการณการเลยงดและการพลดพรากในวยปฐมวย

มสวนส าคญในการพฒนาการทางจตใจบคลกภาพและสงคมของบคคล เพราะประสบการณเหลานจะถก

ปลกฝงเขาไปอยในจตใจจนเปรยบเสมอน “พมพเขยว” หรอแบบรางของลกษณะจตใจของเดกท าใหเดก

รสกวาตนมคณคาควรแกความรก ความเอาใจใสดแลจากบคคลนนและเมอมปญหาเกดขน มความหวงท

จะแกไขได สวน Stroufe ศกษาพบวาในชวง 2 ปแรกของชวต เดกทมความผกพนมนคง แสดงความ

กระตอรอรนในการส ารวจและเลนกบสงตางๆ ในภาวะแวดลอมเมอเลยงดอยดวยและมความสามารถทจะ

แสวงหาและรบการปลอบใจไดจากผ เลยงด6 อยางไรกตามพบวาเดกทไดรบการดแลโดยครอบครวอปถมภ

รวมถงครอบครวทขอเดกไปเลยง จะมพฒนาการและการเจรญเตบโตคอยๆ ดขนจนใกล เคยงกบเดกปกต

ในวยเดยวกน ในปจจบนนแนวโนมการดแลเดกในสงคมไทยเปลยนจากการดแลโดยครอบครว ไปเปนการ

น าเดกไปดแลในสถานรบเลยงเดก พบวาเดกทเขาไปอยในสถานรบเลยงเดกตงแตอายนอยๆ และอยเปน

ระยะเวลาอยางนอย 30 ชวโมงตอสปดาห จะมความเสยงตอการเกดความเครยด และเกดเปนปญหา

10

พฤตกรรม ความเสยงจะยงเพมมากขน ถาเดกไมสามารถเขากบกลมเพอนได หรอบดามารดา ไมรบรและ

ไมสามารถตอบสนองตอปญหาของเดกไดอยางเหมาะสม5

วจยทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฒนำกำรเดกปฐมวย

ไสววรรณ ไผประเสรฐและคณะ (2555) ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกวยแรกเกดถง 3

ปในเขตตรวจราชการสาธารณสขท 18 เดกจ านวน 240 คน พบวาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกแตละดาน

ไดแก การมโรคประจ าตวของเดก (เดกทไมมโรคประจ าตว มโอกาสมพฒนาการดานสงคมและการชวย

ตนเองสมวยเปน 4.25 เทาของเดกทมโรคประจ าตว ) ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการกลามเนอมดเลกและ

การปรบตว ไดแก ความเหมาะสมในการเลยงด (ผ เลยงดทไมคอยมเวลา หรอแทบไมสนใจ เดกมโอกาสม

พฒนาการกลามเนอมดเลกและการปรบตวสมวยเปน 0.18 ,0.06 และ 0.07 เทาของผ เลยงดเดกทใหความ

รวมมอกบเดก ทก าหนดใหเดกท า และทเคารพความคดเหนของเดก ) ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการ

กลามเนอมดใหญ ไดแก ความเหมาะสมในการเลยงด (ผ เลยงดทไมคอยมเวลา หรอแทบไมสนใจ เดกม

โอกาสมพฒนาการกลามเนอมดใหญสมวยเปน 0.08 เทา, การฝากครรภของมารดา (มารดาไมฝากครรภ

หรอฝากครรภไมสม าเสมอ มโอกาสมพฒนาการกลามเนอมดใหญสมวยเปน 0.09 เทา, ไมพบปจจยทมผล

ตอพฒนาการดานภาษาและพฒนาการโดยรวม)

เยาวรตน รตนนนต (2557) ไดศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยไทย เขตสขภาพท 8

จ านวน 905 คน พบปจจยดานมารดาทมความสมพนธกบพฒนาการเดก ไดแก ไดแก ระดบการศกษา

อาชพ การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน ปจจยดานแวดลอมทมความสมพนธกบพฒนาการเดก ไดแก

อายผดแลเดก อาชพ การเลนกบเดก ปจจยดานเดกทมความสมพนธกบพฒนาการเดก ไดแก น าหนกแรก

เกด โรคประจ าตวเดก สวนสงตามเกณฑอาย

สกาวรตน เทพรกษและคณะ (2557) ไดศกษาปจจยดานการเลยงดของผปกครองและการมสวนรวม

ของชมชนตอการสงเสรมการเจรญเตบโต และพฒนาการเดกปฐมวย ในเขตสาธารณสขท 4 และ 5 จ านวน 1558

คน พบปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการเดกสมวยรวม 4 ดาน ไดแก สถานภาพสมรส (พอแมอยดวยกนจะม

พฒนาการสมวยสงกวาเดกทพอแมแยกกนอย) การศกษาของผ เลยงดเดก (ผ เลยงดมการศกษาระดบ

มธยมศกษาถงปรญญาตร มพฒนาการสมวยสงกวาเดกทมผ เลยงดจบประถมศกษา) อายของผ เลยงด (ผ เลยง

ดอายมากกวา 60 ปขนไป จะมพฒนาการสงสยลาชาสงกวาเดกทมผ เลยงดอายนอยกวา 60 ป) และรายได

ครอบครว (เดกทอยในครอบครวทมรายไดสงกวา 20000 บาทตอเดอน จะมพฒนาการดานภาษาสมวยสงกวา

เดกทครอบครวมรายไดนอยกวา 20000 บาท) พฤตกรรมการเลยงดเดก มความสมพนธกบพฒนาการสมวยรวม

4 ดาน พฒนาการดานภาษา ดานการใชกลามเนอมดเลก ดานสงคม และการชวยเหลอตนเอง

11

จตตนนท เดชะคปตและคณะ(2558) ศกษาการเลนของเดกในครอบครวไทย: ลกษณะและปจจยท

มอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย จ านวน 1187 ครอบครวในกรงเทพและภมภาค 5 จงหวด พบวา

ปจจยส าคญทมอทธพลตอลกษณะการเลนของเดก ไดแกปจจยดานพฒนาการเดก โดยพฤตกรรมการเลน

ขอเดกทอายต ากวา 3 ปเปนการเลนส ารวจ ซงใชอวยวะสวนตางๆของรางกาย ในขณะทพฤตกรรมการเลน

ของเดกอาย 3-6 ปเปนการเลนสรางสรรค ซงตองอาศยจตนาการของเดก และปจจยดานความแตกตาง

ทางเพศของเดก โดยเดกชายเลนใชก าลงและออกแรงมากกวา ในขณะทเดกหญงแสดงถงการเลน คด

จนตนาการมากกวา การสงเสรมการเลนขนอยกบคนทเลนกบเดก การจดหาของเลนใหเดกและการจด

สภาพแวดลอมใหเดกเลน

นงคราญ สมบรณม (2556) ศกษาความแตกตางของพฒนาการของเดกอาย 3-5 ป ระหวางเดกในกรงเทพ กบ เดกในภาคเหนอตอนบน จากกลมตวอยางเดกทงหมด 260 คน แยกเปนเดกในกรงเทพฯ 130 คน ในล าพน 130 คน พบวาไมมความแตกตางของพฒนาการ ทง 5 ดาน อยางมนยส าคญทางสถต สวนปจจยทเกยวของกบพฒนาการของเดกดานตางๆ ไดแก พฒนาการดานการใชกลามเนอมดเลกและสตปญญา (FM) ในกรงเทพฯ พบวามปจจยทมความสมพนธกนคอ บคคลทเดกอาศยอยดวย เดกทอาศยอยกบทงบดาและมารดา มพฒนาการทสมวยมากกวาเดกทอาศยอยกบบดาคนเดยว มารดาคนเดยว ญาต หรออนๆ เดกทอยในครอบครวทบดามารดาทมสถานภาพสมรสกน มพฒนาการสมวยมากกวาเดกทอยในครอบครวทบดามารดามสถานภาพหยาราง แยกกนอยและเปนหมาย และเดกทอยในครอบครวเดยวมพฒนาการสมวยมากกวาครอบครวขยาย สวนพฒนาการดานการเขาใจภาษา (RL) ในกรงเทพ พบวามปจจยทมความสมพนธกนคอ เดกทเลนมอถอ,เกมสเฉลยวนละมากกวา 3 ชวโมงมผลตอพฒนาการมากกวาเดกทเลนนอยกวา 3 ชวโมง พฒนาการดานการใชภาษา(EL) ในล าพนพบวามปจจยทมความสมพนธกน คอ การสบบหรของมารดากอนตงครรภ และการสบบหรระหวางเลยงดเดก และพฒนาการดานการชวยเหลอตนเองและสงคม (PS)ในล าพนพบวามปจจยทมความสมพนธกน คอการสบบหรของมารดาระหวางการตงครรภ และการดมแอลกอฮอลของมารดาระหวางการตงครรภ

จนตนา พฒนพงศธร,ชยชนะ บญสวรรณ และนฤมล ธนเจรญวชร(2557) ศกษาพฒนาการของ

เดกปฐมวยไทยป 2557 ในเดกทมอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถงอาย 5 ป 11 เดอน 29 วน โดยมสดสวนเดก

กลมอาย 8 เดอน 16 วน-2 ป 11 เดอน 29 วนสดสวน 49.12 จ านวน 4715 คน กลมอาย 3-5 ป 11 เดอน

29 วนสดสวน 50.88 จ านวน 4885 คน พบวาปจจยของมารดาทมความสมพนธตอพฒนาการเดกอยางม

นยส าคญทางสถต ไดแก การมโรคประจ าตวของมารดา ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ การไดรบยา

Obimin/Triferdine การฝากครรภกอน 12 สปดาห การฝากครรภครบ 5 ครงตามเกณฑ โรงพยาบาลผาน

มาตรฐานอนามยแมและเดกระดบทอง โดยปจจยทมอทธพลตอการพยากรณโอกาสพฒนาการเดก คอ

12

ปจจยดานมารดาในขณะตงครรภ

- อายขณะตงครรภ

- โรคประจ าตวขณะตงครรภ

- ภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

- การตดเชอของขณะตงครรภ

- การดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ

- การตรวจสขภาพชองปาก

ปจจยดานเดก

- น าหนกแรกเกด

- อายครรภเมอคลอด

- ภาวะขาดออกซเจนแรกคลอด

อายมารดาขณะตงครรภ ระดบการศกษาของผ เลยงด อาชพมารดา รายไดครอบครว ภาวะแทรกซอนของ

มารดาชวงตงครรภ และโรงพยาบาลผานมาตรฐานอนามยแมและเดกระดบทอง สวนปจจยของเดกทม

ความสมพนธตอพฒนาการ คอ อายครรภเมอคลอด น าหนกทารกแรกเกด การขาดออกซเจนท 1 นาท เดก

มโรคประจ าตว เคยเปนปอดบวม มปญหาสขภาพชองปาก ขาดสารอาหาร(W/A) น าหนกตามสวนสง

(W/H) สวนสงตามอาย (H/A) รปรางสมสวน การเลนกบเดกดวยสอบคคล การเลนกบเดกโดยไมใชสออเลก

โทรนกส โดยปจจยทมอทธพลตอการพยากรณโอกาสพฒนาการเดก คอ น าหนกทารกแรกเกด เดก มโรค

ประจ าตว มปญหาสขภาพชองปาก และการเลนกบเดกโดยใชสอบคคล

ศนยอนามยท 1-12 กรมอนามย (2558) สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย กลมตวอยางเปน

เดกไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วนถง 5 ป 11 เดอน 29 วน และบดา มารดา หรอผดแลมความสมพนธทาง

สายโลหตกบเดกจ านวน 9986 คน ในชวงเดอนเมษายน 2557 ถง มกราคม 2558 พบวา มพฒนาการสงสย

ลาชารอยละ 27.2 โดยลาชาดานภาษามากทสดรอยละ 19.7 รองลงมาดานกลามเนอมดเลก ดานสงคม

และการชวยเหลอตวเอง และดานกลามเนอมดใหญ รอยละ 8.9, 7.5 และ 6.7 ตามล าดบ สวนปจจยทม

ความสมพนธกบพฒนาการเดกอยางมนยส าคญทางสถต โดยปจจยดานแม ไดแก อายเมอตงครรภ

การศกษา อาชพ การฝากครรภ การคลอด แมทโรคประจ าตว และภาวะแทรกซอน รวมทงการไดรบยาเสรม

ไอโอดนขณะตงครรภ สวนปจจยดานแวดลอม ไดแก อายผ ดแล ระดบการศกษาของผดแล อาชพของ

ผดแล ลกษณะครอบครว รายไดครวเรอน การเลนกบเดก และการเลานทานใหเดกฟง ส าหรบปจจยดาน

เดก ประกอบดวย อายครรภเมอคลอด น าหนกแรกคลอด การไดรบยาน าเสรมธาตเหลก ภาวะขาด

ออกซเจนท 1 และ 5 นาท เดกทมภาวะแทรกซอนหลงคลอด และมโรคประจ าตว

กรอบแนวคดกำรวจย

ปจจยดานผ เลยงดเดก

- ผ เลยงดหลก

- อาย

- ระดบการศกษา

- อาชพ

- รายได

13

ปจจยดานการเลยงด

- การเลานทาน

- การเลนกบเดก

- การใชสออเลกทรอนกส

- การดโทรทศน

- ภาวะโภชนาการ

- การใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก

บทท 3 วธด ำเนนงำน/วธกำรศกษำ/ขอบเขตของกำรวจย

รปแบบกำรศกษำ : วจยเชงพรรณนา (Descriptive Research) การศกษา ณ จดเวลา

(ภาคตดขวาง : Cross-Sectional Studies) ผานความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยใน

มนษย กรมอนามย ตามรหสโครงการวจยท HEALTH 228 เมอวนท 20 เมษายน 2560

ขอจ ำกดกำรวจย

1. การตรวจพฒนาการโดยเครองมอ Denver II ตองไดรบความรวมมอจากเดกในการตรวจ

พฒนาการ

2. เปนการสมภาษณขอมลจากผ ทเลยงดเดกมา 6 เดอน ไมสามารถใหขอมลไดครบถวนเนองจาก

สาเหตตางๆ เชน พอแมน าเดกมาใหเลยงเมออายมากแลว ไมทราบขอมลในอดตของแมและเดก

3. ขอมลบางสวนเปนการศกษาขอมลจาก Secondary Data จากสมดบนทกสขภาพแมและเดก อาจ

มการลงขอมลไวไมสมบรณ

4. แมเดกจ าขอมลในขณะตงครรภไมได เนองจากผานเหตการณดงกลาวมานานแลว และไมม

หลกฐานการลงบนทกในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

วธกำรศกษำ

ประชำกร : เปนบดา หรอมารดา หรอผ เลยงดเดกมาอยางนอย 6 เดอนอยางตอเนอง และเดกมสญชาต

ไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน ไมมความพการหรอภาวะทางสมองทมผลตอ

พฒนาการ ในพนทเขตสขภาพท 3 โดยสมเลอกพนทในการศกษาจ านวน 2 จงหวด ไดแก จงหวดชยนาท

และจงหวดอทยธาน

กลมตวอยำง : ค านวณขนาดตวอยางเพอเปนตวแทนระดบเขตดวยความเชอมน 95% และมความ

ผดพลาดสงสดในการประมาณคาความชกของสงสยพฒนาการลาชาไมเกนรอยละ 2.8 ของความชก

พฒนาการ

เดกปฐมวย

14

ดงกลาว โดยใชสตรการประมาณคา สดสวน และสมตวอยางใชวธ Three-Stages Custer Sampling โดย

มจงหวดในเขตสขภาพท 3 เปนหนวยตวอยางขนทหนงจ านวน 2 จงหวด ไดแก ชยนาท และอทยธาน

ต าบลเปนหนวยตวอยางขนทสอง และเดกอาย 8 เดอน 16 วน ถงอาย 5 ป 11 เดอน 29 วน ทอยกบมารดา

หรอ บดา หรอผ เลยงดเดกอยางนอย 6 เดอนตอเนอง เปนหนวยขนทสาม ไดจ านวนกลมตวอยางเปนเดก

อาย 0-2 ป จ านวน 376 ราย เดกอาย 3-5 ปจ านวน 347 ราย รวมทงสน จ านวน 723 ราย

เครองมอทใชในกำรวจย

1. แบบสมภาษณ มารดา บดา ผ เลยงดเดกทผ วจยสรางและพฒนาขนรวมกบคณะวจยของศนย

อนามยทง 12 ศนยเขต โดยไดมการศกษาทบทวนวรรณกรรม ต ารา เอกสารงานวจยทเกยวของกบปจจยท

มผลตอพฒนาการเดก ประกอบดวย 7 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไป ของพอ แม หรอผดแลเดกหลกทบาน จ านวน 5 ขอ

สวนท 2 ขอมลแม (ดขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดกประกอบ) จ านวน 16 ขอ

สวนท 3 ขอมลเดก (ดขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดกประกอบ) จ านวน 19 ขอ

สวนท 4 การใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก จ านวน 5 ขอ

สวนท 5 ผลการตรวจพฒนาการเดก

เมอสรางแบบสมภาษณแลว ไดน าไปใหผ เชยวชาญดานพฒนาการเดกปฐมวยตรวจสอบความตรงตาม

เนอหา ในดานความเหมาะสมกบวตถประสงค ความครอบคลม ครบถวน และความเหมาะสมของเนอหา

ขอค าถาม ค าตอบ จากนนน าผลการพจารณาและค าแนะน ามาปรบปรงอกครง กอนน าไปทดลองใชกบ

กลมตวอยาง น าผลทไดจากการทดลองมาปรบปรงใหเหมาะสมยงขน จากนนน ามาชแจงและท าความ

เขาใจกบทมวจยของศนยอนามยท 3 เพอใหเกดความเขาใจตรงกนและไดมาตรฐานในการไดมาของ

ขอมลมากทสด

2. สมดบนทกสขภาพแมและเดก กราฟประเมนสภาวะการเจรญเตบโต น าหนก และสวนสงตาม

เกณฑอาย น าหนกตามเกณฑสวนสง (เกณฑอางองการเจรญเตบโตกองโภชนาการ กรมอนามย,2543)

3. แบบทดสอบพฒนาการเดก Denver II ฉบบภาษาไทย ซงประเมน 4 ดาน ไดแก ดานสงคมและการ

ชวยเหลอตนเอง ดานการใชกลามเนอมดเลกและปรบตว ดานภาษา ดานกลามเนอมดใหญ

กำรเกบรวบรวมขอมล : ด าเนนการเกบขอมลในชวงเดอนเมษายน ถงมถนายน 2560 โดยการ

ประสานพนทจงหวดชยนาทและอทยธานในการสมตวอยางเดกทมอายระหวาง 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11

15

เดอน 29 วน โดยในวนทเกบขอมลจะด าเนนการชงน าหนกวดสวนสง ค านวณอายใหมทงหมด และประเมน

พฒนาการเดกใหมดวย DENVER II และสมภาษณผ เลยงดเดกดวยแบบสมภาษณพรอมทงบนทกขอมลท

ไดจากสมดบนทกสขภาพแมและเดก จากนนตรวจสอบความสมบรณขอมล และรวบรวมน ามาบนทกเพอ

วเคราะหตอไป

กำรวเครำะหขอมล : ใชสถตเชงพรรณนา ความถ รอยละ คาเฉลย ฐานนยม สวนเบยงเบนมาตรฐาน เพอ

อธบายคณลกษณะของมารดา บดา และผ เลยงดเดก สขภาพของมารดาขณะตงครรภ สขภาพเดกเมอแรก

คลอด สงแวดลอมทางสงคม สวนการวเคราะหความสมพนธใชไคสแควร (Chi-Square Test)

บทท 4 ผลกำรศกษำ

การวเคราะหและน าเสนอผลการวจยเรอง “ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3”เปน

การศกษาเชงพรรณา (Descriptive Research) การศกษา ณ จดเวลา (ภาคตดขวาง : Cross-Sectional

Studies) โดยใชการสมภาษณขอมลยอนหลงบดา หรอมารดา หรอผ เลยงดเดกมาอยางนอย 6 เดอนอยาง

ตอเนอง และเดกมสญชาตไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน ไมมความพการหรอภาวะ

ทางสมองทมผลตอพฒนาการ โดยสมเลอกพนทในการศกษาจ านวน 2 จงหวด ไดแก จงหวดชยนาทและ

จงหวดอทยธาน จ านวน 723 ราย น าเสนอผลเปนตารางประกอบค าบรรยายออกเปน 6 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของพอ แมหรอผ เลยงดเดกหลกทบาน

สวนท 2 พฤตกรรมของแมในชวงตงครรภ คลอด และหลงคลอด

สวนท 3 ขอมลทวไปของเดกปฐมวย

สวนท 4 การเลยงดเดกปฐมวยของครอบครว

สวนท 5 สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในปจจบนเปรยบเทยบกบการส ารวจทผานมา

สวนท 6 ความสมพนธของปจจยดานผ เลยงดเดก, ดานมารดาในขณะตงครรภ, ดานเดก และการเลยงด

ทมผลตอการพฒนาการเดกปฐมวย

กำรน ำเสนอผลกำรศกษำ

สวนท 1 ขอมลทวไปของพอ แมหรอผเลยงดเดกหลกทบำน

ตารางท 1.1 จ านวน รอยละของอาย ระดบการศกษา อาชพและรายไดของพอ แม ผ เลยงดเดก

คณลกษณะทางประชากร แม พอ ผ เลยงดเดก

16

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อาย

นอยกวา 20 ป 31 4.3 10 2.1 3 1.0

20-35 ป 545 75.5 324 67.8 26 8.8

36-59 ป 146 20.2 144 30.1 209 70.8

60 ขนไป - - - - 57 19.3

รวม 722 100.0 478 100.0 295 100.0

ตารางท 1.1 จ านวน รอยละของอาย ระดบการศกษา อาชพและรายไดของพอ แม ผ เลยงดเดก(ตอ)

คณลกษณะทางประชากร แม พอ ผ เลยงดเดก

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

คาเฉลย ,S.D 29.66+6.80 32.20+8.13 50.54+11.25

ต าสด, สงสด 15, 48 17, 62 14, 45

อายแมเมอตงครรภ

นอยกวา 20 ป 137 18.9 - - - -

20 – 35 ป 511 70.7 - - - -

36 ปขนไป 75 10.4 - - - -

รวม 723 100.0 - - - -

คาเฉลย: 26.47 S.D: 6.73 ต าสด : สงสด: 45

ระดบการศกษา

ไมไดเรยนหนงสอ 9 1.5 8 1.6 17 5.7

ประถมศกษา 93 15.5 98 20.0 212 70.9

มธยมศกษา 356 59.2 337 68.7 57 19.0

อนปรญญา/ปวท./ปวส. 65 10.8 26 5.3 8 2.7

ปรญญาตรขนไป 78 13.0 21 4.3 5 1.7

รวม 601 100.0 490 100.0 299 100.0

อาชพ

ไมไดท างาน 150 24.8 14 2.9 74 24.8

เกษตรกรรม 129 21.4 137 28.1 123 41.3

17

รบราชการ/รฐวสาหกจ 24 4.0 22 4.5 3 1.0

รบจาง 236 39.1 274 56.2 67 23.5

คาขาย/ เจาของกจการ 65 10.7 40 8.3 28 9.4

รวม 604 100.0 487 100.0 298 100.0

รายไดตอเดอน

< 9,000 บาท 290 64.0 210 54.4 166 79.8

9,000–15,000 บาท 131 28.9 137 35.5 29 13.9

ตารางท 1.1 จ านวน รอยละของอาย ระดบการศกษา อาชพและรายไดของพอ แม ผ เลยงดเดก(ตอ)

คณลกษณะทางประชากร แม พอ ผ เลยงดเดก

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

15,000- 20,000 บาท 19 4.2 22 5.7 6 2.9

> 20,000 บาท 13 2.9 17 4.4 7 3.4

รวม 453 100.0 386 100.0 208 100.0

คาเฉลย ,S.D 7562.66+7427.48 10223.22+18650.49 6685.38+9863.88

ต าสด, สงสด 0, 70000 0, 300000 0, 100000

รายไดเพยงพอ

เพยงพอ 174 33.1 145 34.5 77 30.6

มเหลอเกบ 36 6.9 34 8.1 14 5.6

ไมเพยงพอแตไมมหนสน 137 26.1 92 21.9 59 23.4

ไมเพยงพอและมหนสน 178 33.9 149 35.5 102 40.5

รวม 525 100.0 420 100.0 252 100.0

จากตารางท 1.1 ขอมลทวไปของแม พอและผ เลยงดเดกพบวา

สวนใหญแมมอายระหวาง 20-35 ป รอยละ 75.5 เปนแมวยรนรอยละ 4.3 อายต าสด 15 ป สงสด

48 ป อายแมเมอตงครรภ สวนใหญมอาย 20-35 ปรอยละ 70.7 เปนแมวยรนรอยละ 18.9 อายต าสด 14 ป

สงสด 45 ป สวนใหญจบการศกษาสงสดระดบมธยมศกษารอยละ 59.2 รองลงมาประถมศกษารอยละ

15.5 ยงคงมแมทไมไดเรยนหนงสอรอยละ 1.5 สวนใหญมอาชพรบจางรอยละ 39.1 รองลงมาไมได

ประกอบอาชพรอยละ 24.8 รายไดตอเดอนสวนใหญนอยกวา 9,000 บาทรอยละ 64.0 ต าสดคอไมมรายได

18

สงสด 70,000 บาท และเมอประเมนคาใชจายสวนใหญรายไดไมเพยงพอและมหนสนรอยละ 33.9

รองลงมาเพยงพอรอยละ 33.1

สวนใหญพอมอายระหวาง 20-35 ป รอยละ 67.8 เปนพอวยรนรอยละ 2.1 อายต าสด 17 ป สงสด

62 ป สวนใหญจบการศกษาสงสดระดบมธยมศกษารอยละ 68.7 รองลงมาประถมศกษารอยละ 20.0

ยงคงมแมทไมไดเรยนหนงสอรอยละ 1.6 ประมาณครงหนงมอาชพรบจางรอยละ 56.2 รองลงมาอาชพ

เกษตรกรรมรอยละ 28.1 ประมาณครงหนงรายไดตอเดอนนอยกวา 9,000 บาทรอยละ 54.4 ต าสดคอไมม

รายได สงสด 300,000 บาท และเมอประเมนคาใชจายสวนใหญรายไดไมเพยงพอและมหนสนรอยละ 35.5

รองลงมาเพยงพอรอยละ 34.5

สวนใหญผ เลยงดเดก มอายระหวาง 36-59 ป รอยละ 70.8 เปนวยรนรอยละ 1.0 เปนผสงอาย

รอยละ 19.3 อายต าสด 14 ป สงสด 78 ป สวนใหญจบการศกษาสงสดระดบประถมศกษารอยละ 70.9

รองลงมามธยมศกษารอยละ 19.0 ไมไดเรยนหนงสอรอยละ 5.7 สวนใหญมอาชพเกษตรกรรมรอยละ 41.3

รองลงมาไมไดประกอบอาชพรอยละ 24.8 รายไดตอเดอนสวนใหญนอยกวา 9,000 บาทรอยละ 79.8

ต าสดคอไมมรายได สงสด 100,000 บาท และเมอประเมนคาใชจายสวนใหญรายไดไมเพยงพอและม

หนสนรอยละ 40.5 รองลงมาเพยงพอรอยละ 30.6

ตารางท 1.2 จ านวน รอยละของสมาชกในครอบครวเดก และผ เลยงดเดกเปนหลก

สมาชกในครอบครวเดก จ านวน รอยละ

สมาชกในครอบครวเดก

พอ 462 97.9

แม 564 98.4

ป ยา 214 90.3

ตายาย 330 94.0

ลงปา 65 66.3

นาอา 69 69.7

พนองรวมสายเลอด 184 85.6

อนๆ 8 18.2

ผ เลยงดเดกเปนหลก

พอ 156 21.6

19

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 58 40.0

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 87 60.0

แม 492 68.0

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 77 16.4

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 392 83.6

ญาต 290 40.1

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 98 37.4

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 164 62.6

ผ รบจางดแลเดก 8 1.1

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 7 87.5

ตารางท 1.2 จ านวน รอยละของสมาชกในครอบครวเดก และผ เลยงดเดกเปนหลก (ตอ)

สมาชกในครอบครวเดก จ านวน รอยละ

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 1 12.5

อนๆ 18 2.5

จากตารางท 1.2 ขอมลสมาชกในครอบครวเดก และผ เลยงดเดกเปนหลกพบวา

สมาชกในครอบครวเดกประกอบดวยแมมากทสด รอยละ 98.4 อนดบท 2 เปนพอรอยละ 97.9

และตายายเปนอนดบท 3 รอยละ 94.0 สวนใหญผดแลเดกหลกเปนแมรอยละ 68.0 และดแลมากกวา 12

ชม.ตอวนถงรอยละ 83.6 รองลงมาผดแลเดกหลกเปนญาต รอยละ40.1 และดแลมากกวา 12 ชม.ตอวนถง

รอยละ 62.6

ตารางท 1.3 จ านวน รอยละของสถานท และผ เลยงดเดกในชวงกลางวน

สถานทและผ เลยงดเดกในชวงกลางวน จ านวน รอยละ

โรงเรยน 107 14.8

ศนยเดกเลก 163 22.5

บานผ รบจางดแลเดก 4 0.6

บานตวเอง 409 56.6

- แมเปนผดแลเดก 221 69.9

- พอเปนผดแลเดก 7 2.2

20

- ญาตเปนผดแลเดก 86 27.2

- ผ รบจางเปนผดแลเดก 2 0.6

บานญาต 39 5.4

- แมเปนผดแลเดก 6 37.5

- พอเปนผดแลเดก 1 6.3

- ญาตเปนผดแลเดก 9 56.3

จากตารางท 1.3 สถานท และผ เลยงดเดกในชวงกลางวน พบวา

สวนใหญในเวลากลางวนเดกอยบานตวเอง รอยละ 56.6 โดยมแมเปนผดแลเดกรอยละ 69.9

รองลงมาเปนญาตดแลรอยละ 27.2 รองลงมาเดกอยศนยเดกเลกรอยละ 22.5 และโรงเรยนรอยละ 14.8

สวนท 2 พฤตกรรมของแมในชวงตงครรภ คลอด และหลงคลอด

ตารางท 2.1 จ านวน รอยละของสถานบรการทไปฝากครรภกบผลการประเมนมาตรฐานอนามยแมและเดก

สถานบรการทไปฝากครรภ จ านวน ผานการประเมน ไมผานการประเมน

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

รพท./รพศ. 102 97 95.1 5 4.9

รพช. 284 277 97.5 7 2.5

รพ.สส.(กรมอนามย) 11 11 100.0 0 0.0

รพ.สต. 42 0 0.0 42 100.0

จากตารางท 2.1 สถานบรการทไปฝากครรภพบวา

สวนใหญเปนรพช. และเปนรพช.ทผานการประเมนมาตรฐานอนามยแมและเดกรอยละ 97.5 ไม

ผานการประเมนรอยละ 2.5 รองลงมาเปนรพท./รพศ.และเปนรพท/รพศ.ทผานการประเมนมาตรฐาน

อนามยแมและเดกรอยละ 95.1 ไมผานการประเมนรอยละ 4.9

ตารางท 2.2 จ านวน รอยละของการฝากครรภ

ขอมลการฝากครรภ ไมฝากครรภ ฝากครรภ

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ฝากครรภกอน 12 สปดาห 156 26.9 425 73.1

21

ฝากครรภคณภาพ 347 53.0 308 47.0

จากตารางท 2.2 การฝากครรภ พบวา

มการฝากครรภกอน 12 สปดาหรอยละ 73.1 ทเหลอฝากครรภหลง 12 สปดาหรอยละ 26.9 มการ

ฝากครรภคณภาพ รอยละ 47.0 สวนทเหลอรอยละ 53.0 มการฝากครรภไมไดคณภาพ

ตารางท 2.3 จ านวน รอยละของการมโรคประจ าตวของหญงตงครรภ

โรคประจ าตวของหญงตงครรภ จ านวน รอยละ

ไมมโรคประจ าตว 591 87.2

มโรคประจ าตว 87 12.8

- เบาหวาน 17 19.5

- ความดนโลหตสง 21 24.1

- ธยรอยด 8 9.2

ตารางท 2.3 จ านวน รอยละของการมโรคประจ าตวของหญงตงครรภ(ตอ)

โรคประจ าตวของหญงตงครรภ จ านวน รอยละ

- โรคหวใจ 1 1.1

- โรคโลหตจาง 24 27.6

- โรคธาลสซเมย 5 5.7

- อนๆ 14 16.1

จากตารางท 2.3 การมโรคประจ าตวของหญงตงครรภ พบวา

ระหวางตงครรภแมสวนใหญไมมโรคประจ าตวรอยละ 87.2 มโรคประจ าตวรอยละ 12.8 สวนใหญเปน

โรคโลหตจาง รอยละ 27.6 รองลงมาความดนโลหตสง รอยละ 24.1 ล าดบท 3 เปนเบาหวานรอยละ 19.5

ตารางท 2.4 จ านวน รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ จ านวน รอยละ

ไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ 593 88.9

มภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ 74 11.1

- เดกไมดนนอยลงหรอไมดน 7 9.5

- เลอดออกจากชองคลอด 15 20.3

- ปวดศรษะมาก ตาพรามว จกแนนหนาอก บวมทเทากดบม 16 21.6

22

- ปสสาวะแสบขดหรอล าบาก 1 1.4

- มน าเดนลกษณะใสๆ ไหลออกจากชองคลอด 19 25.7

- อนๆ 6 8.1

จากตารางท 2.4 การเกดภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ พบวา

ระหวางตงครรภแมสวนใหญไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภรอยละ 88.9 มภาวะแทรกซอน

ขณะตงครรภรอยละ 11.1 สวนใหญมน าเดนลกษณะใสๆ ไหลออกจากชองคลอด รอยละ 25.7 รองลงมา

ปวดศรษะมาก ตาพรามว จกแนนหนาอก บวมทเทากดบม รอยละ 21.6 ล าดบท 3 เลอดออกจากชอง

คลอด รอยละ 20.3

ตารางท 2.5 จ านวน รอยละของการตดเชอของแมขณะตงครรภ

การตดเชอของแมขณะตงครรภ จ านวน รอยละ

ไมตดเชอขณะตงครรภ 664 99.6

ตดเชอขณะตงครรภ 3 0.4

- HIV 1 33.3

- เรม 1 33.3

- อนๆ 1 33.3

จากตารางท 2.5 การตดเชอของแมขณะตงครรภ พบวา

ระหวางตงครรภแมเกอบทงหมดไมมการตดเชอขณะตงครรภ รอยละ 99.6 มตดเชอขณะตงครรภ

เพยงรอยละ 0.4 ดวยโรค HIV, เรม และอนๆ

ตารางท 2.6 จ านวน รอยละของการดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ

พฤตกรรมการดมแอลกอฮอล จ านวน รอยละ

ไมดมแอลกอฮอล 666 97.4

ดมแอลกอฮอล 18 2.6

- ดม 1-2 ครงระหวางตงครรภ 5 27.8

23

- ดม 1 ครงตอเดอน 1 5.6

- ดม 1 ครงตอสปดาห 1 5.6

- อนๆ 11 61.1

จากตารางท 2.6 การดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมเกอบทงหมดไมดมแอลกอฮอล รอยละ 97.4 ดมแอลกอฮอลรอยละ 2.6 และม

ความถในการดม 1-2 ครงระหวางตงครรภรอยละ 27.8 ดม 1 ครงตอเดอนเทากบดม 1 ครงตอสปดาห รอย

ละ 5.6 และมความถอนๆ รอยละ 61.1

ตารางท 2.7 จ านวน รอยละของการไดรบการประเมนความเสยงขณะตงครรภ

ประเมนความเสยงขณะตงครรภ จ านวน รอยละ

ไดรบการประเมน 352 62.5

ไมไดรบการประเมน 211 37.5

รวม 563 100.0

จากตารางท 2.7 การไดรบการประเมนความเสยงขณะตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมไดรบการประเมนความเสยงขณะตงครรภรอยละ 62.5 ไมไดรบการประเมนรอย

ละ 37.5

ตารางท 2.8 จ านวน รอยละของการตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ

การตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะ

ตงครรภ จ านวน

ไมตรวจ ตรวจ

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

Hct./Hb. 639 2 0.3 637 99.7

Blood group 629 7 1.1 622 98.9

VDRL 651 3 0.5 648 99.5

ไวรสตบอกเสบบ 639 5 0.8 634 99.2

เอดส 634 3 0.5 631 99.5

ธาลสซเมย 624 7 1.1 617 98.9

อลตราซาวด 610 8 1.3 602 98.7

ตรวจภายใน 522 222 42.5 300 57.5

24

จากตารางท 2.8 การตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมเกอบทงหมดไดรบการตรวจเลอด Hct./Hb.รอยละ 99.7 ตรวจ VDRLและเอดส

รอยละ 99.5 ไวรสตบอกเสบบรอยละ 99.2 ตรวจ Blood group และธาลสซเมยรอยละ 98.9 การตรวจ

พเศษ ไดรบการตรวจอลตราซาวด รอยละ 98.7 ตรวจภายในรอยละ 57.5

ตารางท 2.9 จ านวน รอยละของผลการตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ ครงท 1 และครงท 2

การตรวจเลอดและ

ตรวจพเศษหญง

ตงครรภ

ตรวจครงท 1 ตรวจครงท 2

ปกต ผดปกต ปกต ผดปกต

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

Hct./Hb. 499 81.5 113 18.5 336 86.6 52 13.4

VDRL 625 100.0 0 0.0 294 99.7 1 0.3

ไวรสตบอกเสบบ 592 96.7 20 3.3 67 98.5 1 1.5

เอดส 611 99.7 2 0.3 270 99.6 1 0.4

ธาลสซเมย 489 82.6 103 17.4 58 95.1 3 4.9

จากตารางท 2.9 ผลการตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ ครงท 1 และครงท 2 พบวา

ขณะตงครรภผลการตรวจ Hct./Hb. ครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 81.5 และ 86.6 ตามล าดบ

ผลการตรวจ VDRL ครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 100.0 และ 99.7 ตามล าดบ ผลการตรวจไวรสตบ

อกเสบบครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 96.7 และ 98.5 ตามล าดบ ผลการตรวจเอดส ครงท 1 และครงท

2 ปกตรอยละ 99.7 และ 99.6 ตามล าดบ ผลการตรวจธาลสซเมยครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 82.6

และ 95.1 ตามล าดบ

ตารางท 2.10 จ านวน รอยละของการกนยาบ ารงของหญงตงครรภ

การกนยาบ ารงของหญงตงครรภ จ านวน รอยละ

ยา Obimin / Triferdine/ Nataral

ไมไดรบ 36 6.1

ไดรบ 555 93.9

- กนทกวน 444 90.8

- บางวน 39 8.0

- ไมกน 6 1.2

25

ยา FBC

ไมไดรบ 258 48.8

ไดรบ 271 51.2

- กนทกวน 212 89.5

- บางวน 21 8.9

- ไมกน 4 1.7

ยา Folic

ไมไดรบ 275 54.0

ไดรบ 234 46.0

- กนทกวน 193 93.7

- บางวน 12 5.8

- ไมกน 1 0.5

จากตารางท 2.10 การกนยาบ ารงของหญงตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมสวนใหญไดรบยา Obimin / Triferdine/ Nataral รอยละ 93.9 ในแมทไดรบกนยา

ทกวนรอยละ 90.8 กนบางวนรอยละ 8.0 และไมกนรอยละ 1.2 รองลงมาไดรบยา FBC รอยละ 51.2 ในแม

ทไดรบกนยาทกวนรอยละ 89.5 กนบางวนรอยละ 8.9 และไมกนรอยละ 1.7 ไดรบยา Folic รอยละ 46.0

ในแมทไดรบกนยาทกวนรอยละ 93.7 กนบางวนรอยละ 5.8 และไมกนรอยละ 0.5

ตารางท 2.11 จ านวน รอยละของการตรวจสขภาพชองปากหญงตงครรภ

ตรวจสขภาพชองปาก จ านวน รอยละ

ไมไดรบ 120 19.6

ไดรบ ผลการตรวจพบวา 492 80.4

- ปกต 75 16.1

- ฟนผ 346 74.2

- เหงอกอกเสบ 137 29.4

- หนน าลาย 194 41.6

จากตารางท 2.11 การตรวจสขภาพชองปากหญงตงครรภ พบวา

26

ขณะตงครรภแมไดรบการตรวจสขภาพชองปากรอยละ 80.4 และไมไดรบการตรวจรอยละ 19.6

ในแมทไดรบการตรวจผลการตรวจพบสวนใหญมฟนผรอยละ 74.2 รองลงมามหนน าลายรอยละ 41.6 และ

ผลปกตรอยละ 16.1

ตารางท 2.12 จ านวน รอยละของวธการคลอด

วธการคลอด จ านวน รอยละ

คลอดปกต 429 60.4

ผาทองคลอด 271 38.2

เครองดดสญญากาศ 7 1.0

ใชคมท าคลอด 3 0.4

รวม 710 100.0

จากตารางท 2.12 วธการคลอดพบวา

สวนใหญคลอดปกต รอยละ 60.4 ผาทองคลอด 38.2 คลอดดวยเครองดดสญญากาศรอยละ 1.0

ใชคมท าคลอดรอยละ 0.4

สวนท 3 ขอมลทวไปของเดกปฐมวย

ตารางท 3.1 จ านวน รอยละของอายครรภเมอคลอด น าหนกทารกเมอแรกคลอดเพศ อาย น าหนกตวและ

สวนสงของเดกปฐมวย

ขอมล จ านวน รอยละ

อายครรภเมอคลอด

- ต ากวา 37 สปดาห 107 14.8

- 37 – 42 สปดาห 600 83.0

- มากกวา 42 สปดาห 16 2.2

รวม 723 100.0

คาเฉลย: 38.36 S.D: 1.67 ต าสด : 30 สงสด: 42

น าหนกทารกเมอแรกคลอด

- นอยกวา 2,500 กรม 73 10.1

- 2,500 กรมขนไป 650 89.9

27

รวม 723 100.0

คาเฉลย: 3086.63 S.D: 521.80 ต าสด : 840 สงสด: 5,720

เพศ

ชาย 359 49.7

หญง 364 50.3

รวม 723 100.0

อาย

0-2 ป 376 52.0

3-5 ป 347 48.0

รวม 723 100.0

น าหนกตว

น าหนกนอย 44 6.1

น าหนกคอนขางนอย 45 6.2

น าหนกตามเกณฑ 522 72.2

น าหนกคอนขางมาก 32 4.4

น าหนกมาก 80 11.1

ตารางท 3.1 จ านวน รอยละของอายครรภเมอคลอด น าหนกทารกเมอแรกคลอดเพศ อาย น าหนกตวและ

สวนสงของเดกปฐมวย (ตอ)

ขอมล จ านวน รอยละ

รวม 723 100.0

สวนสง

เตย 55 7.6

คอนขางเตย 40 5.5

สงตามเกณฑ 526 72.8

คอนขางสง 31 4.3

สงกวาเกณฑ 71 9.8

รวม 723 100.0

น าหนกตอสวนสง

28

ผอม 59 8.2

คอนขางผอม 40 5.5

สมสวน 516 71.4

น าหนกตอสวนสง (ตอ)

ทวม 28 3.9

เรมอวน 33 4.6

อวน 47 6.5

รวม 723 100.0

สงดสมสวน

ไมใช 150 20.7

ใช 573 79.3

รวม 723 100.0

จากตารางท 3.1 อายครรภเมอคลอด น าหนกทารกเมอแรกคลอดเพศ อาย น าหนกตวและสวนสงของเดก

ปฐมวย พบวา

เดกสวนใหญคลอดครบก าหนดอายครรภ 37 – 42 สปดาห รอยละ 83.0 คลอดกอนก าหนด 14.8

อายครรภต าสด 30 สปดาห สงสด 42 สปดาห น าหนกแรกคลอดมากกวา 2,500 กรมรอยละ 89.9 น าหนก

นอยกวา 2,500 กรมรอยละ 10.1 มน าหนกแรกคลอดต าสด 840 กรม สงสด 5,720 กรม เปนเพศชายและ

หญงใกลเคยงกนรอยละ 49.7 และ 50.3 ตามล าดบ อายเดกแบงเปนกลมอาย 0- 2 ป และ 3-5 ป มสดสวน

ใกลเคยงกนรอยละ 52.0 และ 48.0 ตามล าดบ เดกสวนใหญมน าหนกตามเกณฑรอยละ 72.2 รองลงมา

น าหนกมากรอยละ 11.1 มสวนสงตามเกณฑรอยละ 72.8 รองลงมาสงกวาเกณฑรอยละ 9.8 มรปรางสม

สวนรอยละ 71.4 รองลงมาผอมรอยละ 8.2 เมอเทยบสงดสมสวนพบสวนใหญสงดสมสวนรอยละ 79.3

ไมใชรอยละ 20.7

ตารางท 3.2 จ านวน รอยละของภาวะขาดออกซเจนแรกคลอดของเดกทารก

ภาวะขาดออกซเจนแรกคลอด 1 นาท 5 นาท

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ปกต 653 90.3 666 92.1

ขาดออกซเจน 70 9.7 57 7.9

29

รวม 723 100.0 723 100.0

จากตารางท 3.2 ภาวะขาดออกซเจนแรกคลอดของเดกทารก พบวา

เดกแรกคลอดเกอบทงหมดไมมภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 90.3 และ 92.1

ตามล าดบ มภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 9.7 และ 7.9 ตามล าดบ

ตารางท 3.3 จ านวน รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาล โรคประจ าตวของเดก

การเจบปวยดวยโรคทองรวง โรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป และการเกดฟนผ

ขอมล จ านวน รอยละ

ภาวะแทรกซอนหลงคลอด

ไมม 504 74.3

ม 174 25.7

- ตวเหลองและสองไฟ 161 94.2

- ตวเหลองเปลยนถายเลอด 1 0.6

- ไดรบออกซเจน 19 11.1

- ใสเครองชวยหายใจ 10 5.8

- อนๆ 11 7.1

ตารางท 3.3 จ านวน รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาล โรคประจ าตวของเดก

การเจบปวยดวยโรคทองรวง โรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป และการเกดฟนผ (ตอ)

ขอมล จ านวน รอยละ

โรคประจ าตวเดก

ไมม 654 93.7

ม 44 6.3

- โรคหวใจ 3 7.1

- ธาลสซเมย 1 2.4

- G6PD 12 28.6

- ชก 3 7.1

- อนๆ 23 54.8

30

การเจบปวยดวยโรคทองรวงของเดกในรอบ 1 ป

ไมเคย 617 89.2

เคย 75 10.8

รวม 692 100.0

การเจบปวยดวยโรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป

ไมเคย 643 94.8

เคย 35 5.2

รวม 678 100.0

ฟนผในเดกอาย 9 เดอนขนไป

ไมมฟนผ 110 25.9

มฟนผ 314 74.1

รวม 424 100.0

จากตารางท 3.3 การเกดภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาล โรคประจ าตวของเดก การเจบปวย

ดวยโรคทองรวง โรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป และการเกดฟนผ พบวา

เดกสวนใหญไมมภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาลรอยละ 74.3 มภาวะแทรกซอนหลง

คลอดรอยละ 25.7 ซงสวนใหญนอนโรงพยาบาลดวยตวเหลองและสองไฟรอยละ 94.2 รองลงมาไดรบ

ออกซเจนรอยละ 11.1 เดกเกอบทงหมดไมมโรคประจ าตวรอยละ 93.7 มโรคประจ าตวรอยละ 6.3 ซงเกน

กวาครงหนงปวยดวยโรคอนๆ ทไมใชโรคหวใจ ธาลสซเมย G6PD และชก รอยละ 54.8 ในรอบ 1 ปเดกเคย

เจบปวยดวยโรคทองรวง และโรคปอดบวมรอยละ 10.8 และ 5.2 ตามล าดบ เดกทอาย 9 เดอนขนไปสวน

ใหญมภาวะฟนผ รอยละ 74.1

ตารางท 3.4 จ านวน รอยละของการกนนมแม น า นมผสม อาหารเสรม และน ายาเสรมธาตเหลกของเดก

ขอมล จ านวน รอยละ

การกนนมแม

นมแมอยางเดยว 6 เดอน 98 15.6

ไมไดนมแมอยางเดยว 6 เดอน 530 84.4

การใหน า

เรมใหน าเมอแรกเกด 153 26.1

เรมใหน าเมอ 1-7 วนหลงคลอด 52 8.9

31

เรมใหน าหลง 7 วนขนไป 381 65.0

คาเฉลย: 2.308 S.D: 2.581 ต าสด : 0.01 สงสด: 30

การใหนมผสม

เรมใหนมผสมแรกเกด 60 12.0

เรมนมผสมเมอ 1-7 วนหลงคลอด 9 1.8

เรมใหนมผสมหลง 7 วนขนไป 431 86.2

คาเฉลย: 5.565 S.D: 5.848 ต าสด : 0.01 สงสด: 36

การใหอาหารเสรม

เรมกอน 6 เดอน 238 41.1

เรมหลง 6 เดอน 341 58.9

การกนยาน าเสรมธาตเหลก

ไมไดรบ 392 60.9

ไดรบปรมาณ 252 39.1

- สปดาหละ 1 ครงๆละ 1 ชอนชา 208 93.3

- ทกวนๆละ 1 ชอนชา 15 6.7

ความสม าเสมอในการกนยาน าเสรมธาตเหลก

เปนประจ า 71 76.3

บางครง 22 23.7

จากตารางท 3.4 การกนนมแม น า นมผสม อาหารเสรม และน ายาเสรมธาตเหลกของเดก พบวา

เดกสวนใหญไมไดรบนมแมอยางเดยว 6 เดอน ถงรอยละ 84.4 และไดนมแมอยางเดยว 6 เดอน

รอยละ 15.6 เกนกวาครงหนงเรมใหน าหลงคลอด 7 วนขนไปรอยละ 65.0 อายสงสดทเรมใหน าคอ 30 วน

รองลงมาเรมใหน าเมอแรกเกดรอยละ 26.1 เชนเดยวกนสวนใหญใหนมผสมหลงคลอด 7 วนขนไป รอยละ

86.2 อายสงสดทเรมใหนมผสมคอ 36 วน และเรมใหนมผสมตงแตแรกเกด รอยละ 12.0 การใหอาหาร

เสรมสวนใหญเรมใหหลงอาย 6 เดอนไปแลวรอยละ 58.9 แตยงมการใหอาหารเสรมกอน 6 เดอนอยรอยละ

41.1 และเมออาย 6 เดอนขนไปสวนใหญไมไดรบยาน าเสรมธาตเหลกรอยละ 60.9 ไดรบยาน าเสรมธาต

เหลกรอยละ 39.1 โดยสวนใหญไดรบสปดาหละ 1 ครงๆละ 1 ชอนชา รอยละ 93.3 และมความสม าเสมอ

ในการกนยาน าเสรมธาตเหลกเปนประจ า รอยละ 76.3

สวนท 4 กำรเลยงดเดกปฐมวยของครอบครว

32

ตารางท 4.1 จ านวน รอยละของการเลานทาน การเลนกบบคคล การใชสออเลกทรอนกส และการด

โทรทศน

ขอมล จ านวน รอยละ

การเลานทาน

ไมเลาหรออานหนงสอนทาน 314 44.4

เลาหรออานหนงสอนทาน 394 55.6

- นอยกวา 3 วนตอสปดาห 35 6.0

- 3 วนตอสปดาหขนไป 544 94.0

การเลนกบบคคล

ไมเลนกบเดก 46 6.5

เลนกบเดก 659 93.5

- นอยกวา 7 วนตอสปดาห 456 76.5

- 7 วนตอสปดาห 140 23.5

การใชสออเลกทรอนกส ในการเลนและท ากจกรรมตางๆ

ไมใชสออเลกทรอนกส 249 35.3

ใชสออเลกทรอนกส 457 64.7

- นอยกวา 3 วน 61 15.6

- 3 วนขนไป 331 84.4

ตารางท 4.1 จ านวน รอยละของการเลานทาน การเลนกบบคคล การใชสออเลกทรอนกส และการด

โทรทศน (ตอ)

ขอมล จ านวน รอยละ

การดโทรทศนของเดก

ไมใหดโทรทศน 161 22.3

ใหดโทรทศน 562 77.7

- ทกวน 453 62.7

- วนเวนวน 57 7.9

- อาทตยละ 2-3 วน 53 7.3

33

จากตารางท 4.1 การเลานทาน การเลนกบบคคล การใชสออเลกทรอนกส และการดโทรทศน พบวา

เดกสวนใหญไดมคนเลาหรออานหนงสอนทานใหฟงรอยละ 55.6 ในคนทเลานทานสวนใหญมการ

เลานทาน 3 วนตอสปดาหขนไปรอยละ 94.0 สวนคนทไมเลาหรออานหนงสอนทานใหเดกฟงมรอยละ 44.4

สวนใหญเดกไดเลนกบบคคลรอยละ 93.5 ในคนทเลนกบเดกสวนใหญเลนนอยกวา 7 วนตอสปดาห รอยละ

76.5 สวนคนทไมเลนกบเดกมรอยละ 6.5 สวนใหญไดมการใชสออเลกทรอนกส ในการเลนและท ากจกรรม

ตางๆรอยละ 64.7 ในคนทใชสออเลกทรอนกส สวนใหญมใชสอ 3 วนตอสปดาหขนไปรอยละ 84.4 สวนคนท

ไมใชสออเลกทรอนกสในการเลนและท ากจกรรมตางๆมรอยละ 35.3 สวนใหญปลอยใหเดกดโทรทศนรอยละ

77.7 โดยใหดทกวนถงรอยละ 62.7 สวนคนทไมใหเดกดโทรทศนมรอยละ 22.3

ตารางท 4.2 จ านวน รอยละของการใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ขอมล จ านวน รอยละ

การอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ไมอาน 304 43.4

อาน 396 56.6

รวม 646 100.0

การบนทกขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ไมบนทก 486 75.2

บนทก 160 24.8

รวม 646 100.0

จากตารางท 4.2 การใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก พบวา

เกนกวาครงหนงมการอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก รอยละ 56.6 ไมอานรอยละ 43.4 แตสวน

ใหญไมมการบนทกขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดก รอยละ 75.2 บนทกเพยงรอยละ 24.8

สวนท 5 สถำนกำรณพฒนำกำรเดกปฐมวยในปจจบนเปรยบเทยบกบกำรส ำรวจทผำนมำ ตารางท 5. เปรยบเทยบสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยจากการส ารวจป 2557 และ 2560

พฒนาการดานตางๆ

พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

ป 2557 ป 2560 ป 2557 ป 2560

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เดก 0-2 ป

34

- กลามเนอมดใหญ 420 97.7 354 94.1 10 2.3 22 5.9

- กลามเนอมดเลก 416 96.7 338 89.9 14 3.3 38 10.1

- ภาษา 394 91.6 332 88.3 36 8.4 44 11.7

- สงคมและการชวยเหลอตนเอง 418 97.2 346 92.0 12 2.8 30 8.0

- ผลการประเมนรวม 387 90.0 253 67.3 43 10.0 123 32.7

เดก 3-5 ป

- กลามเนอมดใหญ 398 98.0 330 95.1 8 2.0 17 4.9

- กลามเนอมดเลก 378 93.1 284 81.8 28 6.9 63 18.2

- ภาษา 326 80.3 237 68.3 80 19.7 110 31.7

- สงคมและการชวยเหลอตนเอง 396 97.5 310 89.3 10 2.5 37 10.7

- ผลการประเมนรวม 321 79.1 178 51.3 85 20.9 169 48.7

เดก 0-5 ป

- กลามเนอมดใหญ 818 97.8 684 94.6 18 2.2 39 5.4

- กลามเนอมดเลก 794 95.0 622 86.0 42 5.0 101 14.0

- ภาษา 720 86.1 569 78.7 116 13.9 154 21.3

- สงคมและการชวยเหลอตนเอง 814 97.4 656 90.7 22 2.6 67 9.3

- ผลการประเมนรวม 708 84.7 431 59.6 128 15.3 292 40.4

จากตารางท 5 สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยจากการส ารวจป 2557 และ 2560 พบวา

เดก 0-2 ป ในป 2557 มพฒนาการสมวยรอยละ 90.0 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสด

รอยละ 97.7 รองลงมาเปนดานสงคมและการชวยเหลอตนเองรอยละ 97.2 และมพฒนาการดาน

กลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ 93.1 และ 80.3 ในขณะทป 2560 พบมพฒนาการ

สมวยรอยละ 67.3 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสดรอยละ 94.1 รองลงมาเปนดานสงคมและการ

ชวยเหลอตนเองรอยละ 92.0 และมพฒนาการดานกลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ

89.9 และ 88.3

เดก 3-5 ป ในป 2557 มพฒนาการสมวยรอยละ 79.1 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสด

รอยละ 98.0 รองลงมาเปนดานสงคมและการชวยเหลอตนเองรอยละ 97.5 และมพฒนาการดาน

กลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ 93.1 และ 80.3 ในขณะทป 2560 พบมพฒนาการ

สมวยรอยละ 51.3 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสดรอยละ 95.1 รองลงมาเปนดานสงคมและการ

35

ชวยเหลอตนเองรอยละ 89.3 และมพฒนาการดานกลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ

81.8 และ 68.3

เดก 0-5 ป ในป 2557 มพฒนาการสมวยรอยละ 84.7 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสด

รอยละ 97.8 รองลงมาเปนดานสงคมและการชวยเหลอตนเองรอยละ 97.4 และมพฒนาการดาน

กลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ 95.0 และ 86.1 ในขณะทป 2560 พบมพฒนาการ

สมวยรอยละ 59.6 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสดรอยละ 94.6 รองลงมาเปนดานสงคมและการ

ชวยเหลอตนเองรอยละ 90.7 และมพฒนาการดานกลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ

86.0 และ 78.7

สวนท 6 ควำมสมพนธของปจจยดำนผเลยงดเดก ดำนมำรดำในขณะตงครรภ ดำนเดก และดำนกำรเลยงดทมผลตอกำรพฒนำกำรเดกปฐมวย

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายแม 0.527

นอยกวา 20 ป 21 4.9 10 3.4

20 – 35 ป 320 74.2 225 77.3

มากกวา 35 ป 90 20.9 56 19.2

รวม 431 100.0 291 100.0

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก (ตอ)

36

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ระดบการศกษาแม 0.232

ไมไดเรยนหนงสอ 6 1.7 3 1.2

ประถมศกษา 48 13.4 45 18.4

มธยมศกษา 209 58.5 147 60.2

อนปรญญา/ปวช./ปวส. 45 12.6 20 8.2

ปรญญาตรขนไป 49 13.7 29 11.9

รวม 357 100.0 244 100.0

อาชพแม 0.211

ไมไดท างาน 100 27.5 50 20.7

เกษตรกรรม/ รบจาง 209 57.6 156 64.7

คาขาย / เจาของกจการ 41 11.3 24 10.0

รบราชการ/รฐวสาหกจ 13 3.6 11 4.6

รวม 363 100.0 241 100.0

อายแมขณะตงครรภ 0.870

นอยกวา 20 ป 79 18.3 58 19.9

20 – 35 ป 306 71.0 205 70.2

มากกวา 35 ป 46 10.7 29 9.9

รวม 431 100.0 292 100.0

การใชจายของแม 0.294

เพยงพอ 129 41.9 81 37.3

ไมเพยงพอ 179 58.1 136 62.7

รวม 308 100.0 217 100.0

37

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายพอ 0.706

นอยกวา 20 ป 7 1.6 3 1.5

20 – 35 ป 187 66.8 137 69.2

มากกวา 35 ป 86 30.7 58 29.3

รวม 280 100.0 198 100.0

ระดบการศกษาพอ 0.699

ไมไดเรยนหนงสอ 3 1.0 5 2.5

ประถมศกษา 56 19.6 42 20.6

มธยมศกษา 197 68.9 140 68.6

อนปรญญา/ปวช./ปวส. 16 5.6 10 4.9

ปรญญาตรขนไป 14 4.9 7 3.4

รวม 286 100.0 204 100.0

อาชพพอ 0.193

ไมไดท างาน 10 3.6 4 2.0

เกษตรกรรม รบจาง 228 81.1 177 88.5

คาขาย เจาของกจการ 28 10.0 12 6.0

รบราชการ รฐวสาหกจ 15 5.3 7 3.5

รวม 281 100.0 200 100.0

การใชจายของพอ 0.003*

เพยงพอ 119 48.8 60 34.1

ไมเพยงพอ 125 51.2 116 65.9

รวม 244 100.0 176 100.0

38

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายผดแลเดกหลก 0.256

นอยกวา 20 ป 3 1.8 0 0.0

20- 60 ป 128 77.6 107 82.3

60 ปขนไป 34 20.6 23 17.7

รวม 165 100.0 130 100.0

ระดบการศกษาผดแลเดก 0.324

ไมไดเรยนหนงสอ 7 4.2 10 7.5

ประถมศกษา 115 69.7 97 72.4

มธยมศกษา/ปวช. 37 22.4 20 14.9

อนปรญญา/ปวส./ปวท. 3 1.8 5 3.7

ปรญญาตรขนไป 3 1.8 2 1.5

รวม 165 100.0 134 100.0

อาชพผดแลเดก 0.883

ไมไดท างาน 41 25.2 33 25.4

เกษตรกรรม รบจาง 103 63.2 85 65.4

คาขาย เจาของกจการ 17 10.4 11 8.5

รบราชการ รฐวสาหกจ 2 1.2 1 0.8

รวม 163 100.0 130 100.0

การใชจายของผดแลเดก 0.965

เพยงพอ 50 36.2 41 36.0

ไมเพยงพอ 88 63.8 73 64.0

รวม 138 100.0 114 100.0

จากตารางท 6.1 ความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก พบวา

39

พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ

0.05 มจ านวน 1รายการ ไดแก การใชจายของพอ

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญแมมอาย 20 – 35 ป และมอายขณะตงครรภรอยละ 74.2 และ 71.0 ตามล าดบ จบ

มธยมศกษารอยละ 58.5 อาชพเกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 58.0 การใชจายของแมไมเพยงพอ

รอยละ 58.1

- สวนใหญพอมอาย 20 – 35 ป รอยละ 66.8 จบมธยมศกษารอยละ 68.9 อาชพเกษตรกรรม/

รบจางรอยละ 81.3 การใชจายของพอไมเพยงพอรอยละ 51.2

- สวนใหญผดแลเดกหลกมอายนอยกวา 60 ปรอยละ 79.4 จบประถมศกษารอยละ 69.7 อาชพ

เกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 63.9 การใชจายไมเพยงพอรอยละ 63.8

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญแมมอาย 20 – 35 ป และมอายขณะตงครรภรอยละ 77.3 และ 70.2 ตามล าดบ จบ

มธยมศกษารอยละ 60.2 อาชพเกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 65.4 การใชจายของแมไมเพยงพอรอย

ละ 62.7

- สวนใหญพอมอาย 20 – 35 ป รอยละ 69.2 จบมธยมศกษารอยละ 68.6 อาชพเกษตรกรรม/

รบจางรอยละ 88.7 การใชจายของพอไมเพยงพอรอยละ 65.9

- สวนใหญผดแลเดกหลกมอายนอยกวา 60 ปรอยละ 82.3 จบประถมศกษารอยละ 72.4 อาชพ

เกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 65.9 การใชจายไมเพยงพอรอยละ 64.0

ตารางท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการ

เดก

40

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การฝากครรภคณภาพครบ 5 ครงตามเกณฑ 0.358

ครบตามเกณฑ 189 43.9 118 40.4

ไมครบตามเกณฑ 242 56.1 174 59.6

รวม 431 100.0 292 100.0

การฝากครรภกอน 12 สปดาห 0.154

ฝาก 253 71.1 172 76.4

ไมฝาก 103 28.9 53 23.6

รวม 356 100.0 225 100.0

ตำรำงท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบ

พฒนาการเดก (ตอ)

41

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายครรภทคลอด 0.867

กอนก าหนด 63 14.6 44 15.1

ครบก าหนด 368 85.4 248 84.9

รวม 431 100.0 292 100.0

วธคลอด 0.037*

คลอดทางชองคลอด 241 57.2 188 65.1

คลอดหตถการ 180 42.8 101 34.9

รวม 421 100.0 289 100.0

การไดรบยา obimin/triferdine/natural 0.021*

ไดรบ 339 95.8 216 91.1

ไมไดรบ 15 4.2 21 8.9

รวม 354 100.0 237 100.0

การรบประทานยา obimin/triferdine/natural 0.017*

ไดรบประทาน 298 94.3 185 88.5

ไมไดรบประทาน 18 5.7 24 11.5

รวม 316 100.0 209 100.0

การไดรบยา FBC 0.854

ไดรบ 167 50.9 104 51.7

ไมไดรบ 161 49.1 97 48.3

รวม 328 100.0 201 100.0

การรบประทานยา FBC 0.681

ไดรบประทาน 150 47.8 83 45.9

ไมไดรบประทาน 164 52.2 98 54.1

รวม 314 100.0 181 100.0

ตำรำงท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบ

พฒนาการเดก (ตอ)

42

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การไดรบยา Folic 0.787

ไดรบ 144 46.5 90 45.2

ไมไดรบ 166 53.5 109 54.8

รวม 310 100.0 199 100.0

การรบประทานยา Folic 0.490

ไดรบประทาน 131 44.0 75 40.8

ไมไดรบประทาน 167 56.0 109 59.2

รวม 298 100.0 184 100.0

ภาวะโลหตจางเมอตรวจเลอดครงแรก 0.212

มภาวะโลหตจาง 72 20.1 41 16.1

ไมมภาวะโลหตจาง 286 79.9 213 83.9

รวม 358 100.0 254 100.0

ภาวะโลหตจางกอนคลอด 0.281

มภาวะโลหตจาง 32 14.5 18 10.8

ไมมภาวะโลหตจาง 189 85.5 149 89.2

รวม 221 100.0 167 100.0

โรคประจ าตวของแม 0.515

ไมม 352 86.5 239 88.2

ม 55 13.5 32 11.8

รวม 407 100.0 271 100.0

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ 0.096

ไมม 364 90.5 229 86.4

ม 38 9.5 36 13.6

รวม 402 100.0 265 100.0

43

ตำรำงท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบ

พฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การตดเชอระหวางตงครรภ 0.062

ไมตดเชอ 403 100.0 261 98.9

ตดเชอ 0 0.0 3 1.1

รวม 403 100.0 264 100.0

การดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ 0.710

ไมดม 399 97.6 267 97.1

ดม 10 2.4 8 2.9

รวม 409 100.0 275 100.0

การประเมนความเสยง 0.052

ไดรบ 221 65.8 131 57.7

ไมไดรบ 115 34.2 96 42.3

รวม 336 100.0 227 100.0

การเขาโรงเรยนพอแมในขณะตงครรภ 0.272

เขา 183 57.2 112 62.2

ไมเขา 137 42.8 68 37.8

รวม 320 100.0 180 100.0

การเขาโรงเรยนพอแมในเดก 0.762

เขา 92 30.4 47 29.0

ไมเขา 211 69.6 115 71.0

รวม 303 100.0 162 100.0

การอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก 0.001*

ไมอาน 155 38.7 141 51.1

อาน 246 61.3 135 48.9

รวม 401 100.0 276 100.0

44

ตำรำงท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบ

พฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การบนทกในสมดบนทกสขภาพแมและเดก 0.055

ไมบนทก 267 72.8 205 79.5

บนทก 100 27.2 53 20.5

รวม 367 100.0 258 100.0

จากตารางท 6.2 ความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบปจจยดานแมในขณะตงครรภ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ม

จ านวน 4 รายการ ไ ดแก ว ธ คลอด, การได รบยาobimin/ triferdine/natural, การรบประทานยา

obimin/triferdine/natural ,การอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญฝากครรภไมครบ 5 ครงตามเกณฑรอยละ 56.1 มการฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ

71.1 คลอดครบก าหนดรอยละ 85.4 คลอดทางชองคลอดรอยละ 57.2

- สวนใหญไดรบ และรบประทานยา obimin/triferdine/natural รอยละ 95.8 และ 94.3 ตามล าดบ ไดรบ

และไมไดรบประทานยา FBC รอยละ 50.9 และ 52.2 ตามล าดบ ไมไดรบ และไมรบประทานยา

Folic รอยละ 53.5 และ 56.0 ตามล าดบ

- สวนใหญไมมภาวะโลหตจางเมอตรวจเลอดครงแรก และกอนคลอด รอยละ 79.9 และ 85.5

ตามล าดบ

- สวนใหญแมไมมโรคประจ าตวรอยละ 86.5 ไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภรอยละ 90.5 ทกคน

ไมมการตดเชอระหวางตงครรภ ไมดมแอลกอฮอลขณะตงครรภรอยละ 97.6

- สวนใหญไดรบการประเมนความเสยงรอยละ 65.8

- สวนใหญเขาโรงเรยนพอแมในขณะตงครรภรอยละ 57.2 ไมเขาโรงเรยนพอแมในเดกรอยละ 69.6

- สวนใหญมการอานสมดบนทกสขภาพแมและเดกรอยละ 61.3 ไมมการบนทกในสมดบนทก

สขภาพแมและเดกรอยละ 72.8

45

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญฝากครรภไมครบ 5 ครงตามเกณฑรอยละ 59.6 มการฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ

76.4 คลอดครบก าหนดรอยละ 84.9 คลอดทางชองคลอดรอยละ 65.1

- สวนใหญไดรบ และรบประทานยา obimin/triferdine/natural รอยละ 91.1และ 88.5 ตามล าดบ ไดรบ

และไมไดรบประทานยา FBC รอยละ 51.7และ 54.1 ตามล าดบ ไมไดรบ และไมรบประทานยา

Folic รอยละ 54.8 และ 59.2ตามล าดบ

- สวนใหญไมมภาวะโลหตจางเมอตรวจเลอดครงแรก และกอนคลอด รอยละ 83.9 และ 89.2

ตามล าดบ

- สวนใหญแมไมมโรคประจ าตวรอยละ 88.2 ไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภรอยละ 86.4 ไมม

การตดเชอระหวางตงครรภรอยละ 98.9 ไมดมแอลกอฮอลขณะตงครรภรอยละ 97.1

- สวนใหญไดรบการประเมนความเสยงรอยละ 57.7

- สวนใหญเขาโรงเรยนพอแมในขณะตงครรภรอยละ 62.2 ไมเขาโรงเรยนพอแมในเดกรอยละ 71.0

- สวนใหญไมอานสมดบนทกสขภาพแมและเดกรอยละ 51.1 ไมมการบนทกในสมดบนทกสขภาพ

แมและเดกรอยละ 79.5

ตารางท 6.3 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลดานเดก กบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายเดก 0.000*

0-2 ป 253 58.7 123 42.1

3-5 ป 178 41.3 169 57.9

รวม 431 100.0 292 100.0

น าหนกแรกคลอด 0.101

นอยกวา 2,500 กรม 37 8.6 36 12.3

มากกวา 2,500 กรม 394 91.4 256 87.7

รวม 431 100.0 292 100.0

46

ตารางท 6.3 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลดานเดกกบพฒนาการเดก (ตอ)

47

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ภาวะขาดออกซเจนท 1 นาท 0.945

ไมขาดออกซเจน 389 90.3 264 90.4

ขาดออกซเจน 42 9.7 28 9.6

รวม 431 100.0 292 100.0

ภาวะขาดออกซเจนท 5 นาท 0.578

ไมขาดออกซเจน 399 92.6 267 91.4

ขาดออกซเจน 32 7.4 25 8.6

รวม 431 100.0 292 100.0

การไดนมแม 0.740

ไดนมแมอยางเดยว 6 เดอน 60 16.0 38 15.0

ไดนมแมอยางเดยวไมถง 6 เดอน 315 84.0 215 85.0

รวม 375 100.0 253 100.0

โรคประจ าตวของเดก 0.038*

ไมม 361 95.0 238 90.8

ม 19 5.0 24 9.2

รวม 380 100.0 262 100.0

เคยปวยดวยทองรวงตองนอนโรงพยาบาล 0.506

ไมเคย 362 88.5 255 90.1

เคย 47 11.5 28 9.9

รวม 409 100.0 283 100.0

เคยปวยดวยปอดบวมตองนอนโรงพยาบาล 0.548

ไมเคย 382 95.3 261 94.2

เคย 19 4.7 16 5.8

รวม 401 100.0 277 100.0

48

ตารางท 6.3 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลดานเดกกบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เดกมฟนผ 0.007*

ไมม 3 2.6 12 12.0

ม 113 97.4 88 88.0

รวม 116 100.0 100 100.0

การไดรบยาน าเสรมธาตเหลก 0.937

ไดรบ 149 39.0 103 39.3

ไมไดรบ 233 61.0 159 60.7

รวม 382 100.0 262 100.0

การรบประทานยาน าเสรมธาตเหลก 0.993

รบประทาน 139 37.4 95 37.4

ไมไดรบประทาน 233 62.6 159 62.6

รวม 372 100.0 254 100.0

จากตารางท 6.3 ความสมพนธระหวางขอมลดานเดกกบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลดานเดกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มจ านวน 3 รายการ

ไดแก อายเดก, โรคประจ าตวของเดก และการมฟนผ

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญเปนเดกอาย 0-2 ปรอยละ 58.7 น าหนกแรกคลอดมากกวา 2,500 กรมรอยละ 91.4 ไมม

ภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 90.3 และ 92.6 ตามล าดบ

- สวนใหญไดนมแมอยางเดยวไมถง 6 เดอนรอยละ 84.0

- สวนใหญเดกไมมโรคประจ าตวรอยละ 95.0 ไมเคยปวยดวยทองรวง, ปอดบวมตองนอน

โรงพยาบาลรอยละ 88.5, 95.3 ตามล าดบ เดกมฟนผรอยละ 97.4

- สวนใหญเดกไมไดรบ, ไมไดรบประทานยาน าเสรมธาตเหลกรอยละ 61.0, 62.6 ตามล าดบ

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญเปนเดกอาย 3-5 ปรอยละ 57.9 น าหนกแรกคลอดมากกวา 2,500 กรมรอยละ 87.7 ไมม

ภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 90.4 และ 91.4 ตามล าดบ

49

- สวนใหญไดนมแมอยางเดยวไมถง 6 เดอนรอยละ 85.0

- สวนใหญเดกไมม โรคประจ าตวรอยละ 90.8 ไมเคยปวยดวยทองรวง, ปอดบวมตองนอน

โรงพยาบาลรอยละ 90.1, 94.2 ตามล าดบ เดกมฟนผรอยละ 88.0

- สวนใหญเดกไมไดรบ, ไมไดรบประทานยาน าเสรมธาตเหลกรอยละ 60.7, 62.6 ตามล าดบ

ตารางท 6.4 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางการเลยงดเดกกบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

กลางวนเดกอยโรงเรยน 0.867

อยโรงเรยน 63 14.6 44 15.1

ไมไดอยโรงเรยน 368 85.4 248 84.9

รวม 431 100.0 292 100.0

กลางวนเดกอยศนยเดกเลก <0.001*

อยศนยเดกเลก 77 17.9 86 29.5

ไมไดอยศนยเดกเลก 354 82.1 206 70.5

รวม 431 100.0 292 100.0

กลางวนเดกอยบานตวเอง 0.002*

อยบานตวเอง 264 61.3 145 49.7

ไมไดอยบานตวเอง 167 38.7 147 50.3

รวม 431 100.0 292 100.0

กลางวนเดกอยบานญาต,จางเลยง 0.694

อยบานญาต,จางเลยง 2 0.5 2 0.7

ไมไดอยบานญาต,จางเลยง 429 99.5 290 99.3

รวม 431 100.0 292 100.0

สถานทเลยงตอนกลางวน <0.001*

บาน 264 77.4 145 62.8

ศนยเดกเลก 77 22.6 86 37.2

รวม 341 100.0 231 100.0

50

ตารางท 6.4 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางการเลยงดเดกกบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การเลานทาน 0.738

เลาอยางมคณภาพ 56 15.8 36 15.5

เลาอยางไมมคณภาพ 113 31.9 68 29.2

ไมเลา 185 52.3 129 55.4

รวม 354 100.0 233 100.0

การเลนกบบคคล 0.259

เลนอยางมคณภาพ 180 51.1 129 53.3

เลนอยางไมมคณภาพ 149 42.3 90 37.2

ไมเลน 23 6.5 23 9.5

รวม 352 100.0 242 100.0

การใชสออเลกทรอนกส 0.002*

ใชอยางเหมาะสมตามวย 235 59.0 187 70.8

ใชอยางไมเหมาะสมตามวย 163 41.0 77 29.2

รวม 398 100.0 264 100.0

การดโทรทศน 0.005*

ดอยางเหมาะสมตามวย 202 46.9 106 36.3

ดอยางไมเหมาะสมตามวย 229 53.1 186 63.7

รวม 431 100.0 292 100.0

จากตารางท 6.4 ความสมพนธระหวางการเลยงดเดกกบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลดานการเลยงดเดกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มจ านวน 3

รายการ ไดแก สถานทเลยงตอนกลางวน, การใชสออเลกทรอนกส และการดโทรทศน

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

51

- สวนใหญสถานทเลยงเดกตอนกลางวน ไดแกบานตวเอง รอยละ 61.3 ศนยเดกเลกรอยละ 17.9

โรงเรยนรอยละ 14.6 บานญาตหรอจางเลยงรอยละ 0.5

- สวนใหญไมเลานทานใหเดกฟงรอยละ 52.3 เลนกบบคลอยางมคณภาพรอยละ 51.1 การใชสอ

อเลกทรอนกสอยางเหมาะสมตามวยรอยละ 59.0 การดโทรทศนอยางไมเหมาะสมตามวยรอยละ 53.1

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญสถานทเลยงเดกตอนกลางวน ไดแกบานตวเอง รอยละ 49.7 ศนยเดกเลกรอยละ 29.5

โรงเรยนรอยละ 15.1 บานญาตหรอจางเลยงรอยละ 0.7

- สวนใหญไมเลานทานใหเดกฟงรอยละ 55.4 เลนกบบคลอยางมคณภาพรอยละ 53.3 การใชสอ

อเลกทรอนกสอยางเหมาะสมตามวยรอยละ 70.8 การดโทรทศนอยางไมเหมาะสมตามวยรอยละ 63.7

ตารางท 7 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลภาวะโภชนาการกบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงดสมสวน 0.768

ไมใช 91 21.1 59 20.2

ใช 340 78.9 233 79.8

รวม 431 100.0 292 100.0

น าหนกตออาย 0.536

อวนผอม 77 17.9 47 16.1

ปกต 354 82.1 245 83.9

รวม 431 100.0 292 100.0

สวนสงตออาย 0.026*

เตย 25 5.8 30 10.3

ปกต 406 94.2 262 89.8

รวม 431 100.0 292 100.0

น าหนกตอสวนสง 0.094

ไมสมสวน 71 16.5 35 12.0

สมสวน 360 83.5 257 88.0

รวม 431 100.0 292 100.0

52

จากตารางท 7 ความสมพนธระหวางขอมลภาวะโภชนาการกบพฒนาการเดก พบวา พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลภาวะโภชนาการอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มจ านวน 1

รายการ ไดแก สวนสงตออาย

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- เดกสวนใหญมรปรางสงดสมสวนรอยละ 78.9 มน าหนกตออายในเกณฑปกตรอยละ 82.1 ม

สวนสงตออายในเกณฑปกตรอยละ 94.2 น าหนกตอสวนสงในเกณฑสมสวนรอยละ 83.5

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- เดกสวนใหญมรปรางสงดสมสวนรอยละ 79.8 มน าหนกตออายในเกณฑปกตรอยละ 83.9 ม

สวนสงตออายในเกณฑปกตรอยละ 89.8 น าหนกตอสวนสงในเกณฑสมสวนรอยละ 88.0

53

บทท 5 สรปผล อภปรำยผลและขอเสนอแนะ

สรปผลกำรวจย

การน าเสนอสรปผลการวจย ผวจยขอน าเสนอเปนภาพรวม และขอสรปผลการวจยทเปนไปตาม

วตถประสงคของการวจยทตงไว ดงน

1. สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในป พ.ศ. 2560 ในเขตสขภาพท 3 เดก0-5 ปมพฒนาการสมวย

ต าลงมากเมอเทยบกบป 2557 จากรอยละ 84.7 เปน 59.6 โดยเดกอาย 3-5 ปมพฒนาการสมวยเพยงรอย

ละ 51.3 ซงต ากวาเดกอาย 0-2 ปทพบมพฒนาการสมวยรอยละ 67.3 โดยเรยงล าดบพฒนาการดานท

สมวยมากทสด ไปหานอยทสด ดงน ดานกลามเนอมดใหญ ดานสงคมและการชวยเหลอตนเอง ดาน

กลามเนอมดเลกและภาษา

2. ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานผ เลยงดเดก ในเรอง การใช

จายของพอ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานมารดาในขณะตงครรภ ใน

เรอง วธคลอด, การไดรบยา obimin/triferdine/natural, การรบประทานยา obimin/triferdine/natural

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานเดก ในเรอง อายเดก, โรค

ประจ าตวของเดก และสขภาพชองปาก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานการเลยงด ในเรอง สถานท

เลยงตอนกลางวน, การใชสออเลกทรอนกส, การดโทรทศน, สวนสงตามเกณฑอาย, และการอาน

สมดบนทกสขภาพแมและเดก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

อภปรำยผลกำรวจย

ประเดนส าคญทพบจากผลการวจย ผวจยอภปราย ดงน

1. จากสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในป พ.ศ. 2560 ในเขตสขภาพท 3 เดก0-5 ปมพฒนาการ

สมวยต าลงมากเมอเทยบกบป 2557 จากรอยละ 84.7 เหลอรอยละ 59.6 สอดคลองกบขอมลส ารวจ

สถานการณพฒนาการและพฤตกรรมการเลยงดเดกปฐมวยของครอบครวไทย 2 ครงทผานมา ในป 2557

และ 2560 ทพบวาเดก 0-5 ปมพฒนาการสมวยรอยละ 72.7 เหลอรอยละ 67.5 แตเมอพจารณาในสวน

ของเขตสขภาพท 3 เนองจากพนทของกลมตวอยางใน 2 ครงทผานมานนตางกน แตทงนสะทอนใหเหนวา

54

กระบวนการสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยนนยงด าเนนการไดไมครอบคลม และไมมประสทธภาพในทก

พนทรบผดชอบในเขตบรการสขภาพท 3 เมอศกษาดพฒนาการแตละดานนนเดกมพฒนาการสมวยในชวง

รอยละ 78.7-94.6 แตพฒนาการรวมกลบมพฒนาการสมวยเพยงรอยละ 59.6 แสดงใหเหนวาใน

พฒนาการแตละดานนน มบางขอทผลการประเมนอยในเกณฑควรระวง ( caution item) คอผลการ

ทดสอบอยบนเสนอายระหวางเปอรเซนตไทลท 75 และ 90 ดงนนถาเดกไดรบการสงเสรม และตดตามทด

นาจะท าใหพฒนาการสมวยในภาพรวมมการเปลยนแปลงในทางทดขน แตทงนในภาพรวมพฒนาการท

ลาชามากทสด ยงคงเชนเดม คอ พฒนาการลาชาดานภาษารอยละ 21.3 และรองลงมาลาชาดาน

กลามเนอมดเลกรอยละ 14.0 เชนเดยวกบขอมลส ารวจสถานการณพฒนาการและพฤตกรรมการเลยงด

เดกปฐมวยของครอบครวไทย ป 2560 พฒนาการดานทสงสยลาชามากทสด คอดานภาษา รอยละ 21.6

รองลงมาคอดานกลามเนอมดเลกรอยละ 9.6 สะทอนใหเหนวากจกรรมการสงเสรมพฒนาการในระดบ

นโยบาย และระดบปฏบตทผานมายงไมสงเสรมดานภาษา และกลามเนอมดเลกใหกบเดกปฐมวย

2. จากผลการวจยพบวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานผ

เลยงดเดก ไดแก การใชจายของพอ สอดคลองกบการศกษาของสกาวรตน เทพรตน(2557),และจนตนา

พฒนาพงศธร (2557) ศกษาพบวารายไดครอบครวมความสมพนธกบพฒนาการเดก จากงานวจยน รายได

ของพอเปนเสมอนรายไดของครอบครว เนองจากกลมตวอยางพบแมไมไดประกอบอาชพถงรอยละ 18.2

ในขณะทพอไมไดประกอบอาชพเพยงรอยละ 2.9 จงเทยบเคยงไดวารายไดพอเสมอนเปนรายไดครอบครว

แตปจจยดานผ เลยงด ประเดนอนๆ มความแตกตางจากการศกษาของเยาวรตน รตนนนต (2557) ,สกาว

รตน เทพรตน(2557) และจนตนา พฒนาพงศธร (2557) อาจเนองดวยลกษณะกลมตวอยาง และลกษณะ

ของเขตพนทในการศกษา

3. จากผลการวจยพบวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดาน

มารดาในขณะตงครรภ ไดแก การไดรบยาobimin/triferdine/natural สอดคลองกบการศกษาของเยาวรตน

รตนนนต (2557), จนตนา พฒนาพงศธร (2557) และในการศกษานพบวาไมเพยงแคไดรบยาเทานน แตการ

รบประทานยา obimin/triferdine/natural มความสมพนธกบพฒนาการเดกปฐมวยดวย แตเมอศกษาภาวะ

โลหตจางกอนคลอดกลบไมมความสมพนธกบพฒนาการเดกปฐมวย เนองดวยขอมลเปนขอมลจากสมด

บนทกสขภาพแมและเดก ซงการบนทกความเขมขนของเลอดกอนคลอดมไมครบตามจ านวนกลมตวอยาง

ทศกษา

4. จากผลการวจยพบวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานเดก

ไดแก โรคประจ าตวของเดก สอดคลองกบการศกษาของไสววรรณ ไผประเสรฐ (2555), เยาวรตน รตนนนต

55

(2557)และจนตนา พฒนาพงศธร (2557) และพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท มความสมพนธกบ

สขภาพชองปากของเดก สอดคลองกบการศกษาของจนตนา พฒนาพงศธร (2557)

5. จากผลการวจยพบวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานการ

เลยงด ในเรอง การใชสออเลกทรอนกสสอดคลองกบการศกษาของจนตนา พฒนาพงศธร (2557) และนง

คราญ สมบรณม (2556), สวนสงตามเกณฑอาย สอดคลองกบการศกษาของเยาวรตน รตนนนต

(2557),จนตนา พฒนาพงศธร (2557) และในเรองของการอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก, สถานทเลยง

ตอนกลางวน และการดโทรทศนยงไมพบการศกษาเฉพาะในเรองน แตมการศกษาของเยาวรตน รตนนนต

(2557),จตตนนท เดชะคปต (2558) พบการเลนกบเดก มความสมพนธกบพฒนาการเดกปฐมวย ทพบวา

เดกควรไดรบการเลนกบบคคล

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะทวไป

- นโยบายควรใหความส าคญอยางเฉพาะเจาะจงในเรองของกจกรรมการเลนกบลกทสงเสรม

พฒนาการดานภาษาและกลามเนอมดเลก ในผ เลยงดแตละกลมอยางเหมาะสม

- ควรผลกดนใหเกดการสงเสรมและตดตามพฒนาการเดกในรายทสงสยลาชาใหเขมแขง จะชวยให

เดกไดรบโอกาสในการสงเสรมพฒนาการ กลบมามพฒนาการสมวยไดดขน

- ควรมการปรบเนอหาการสอนโรงเรยนพอแม โดยเฉพาะในเดก 0-5 ป ใหมเนอหานอยแต

ครอบคลมปจจยทมผลตอพฒนาการเดก

- ควรมการบรณาการงานการสงเสรมพฒนาการเดกกบกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงศกษาธการเพอใหการดแลเดกไดครอบคลมทกปจจย

โดยเฉพาะรายได และกจกรรมในศนยเดกเลก และโรงเรยนอนบาล

2. ขอเสนอแนะในการวจยตอไป

- การวจย ควรมการศกษาขอมลเชงคณภาพในแตละประเดนเพอน ามาสการพฒนาไดตรงปญหา

มากขน

56

เอกสำรอำงอง

1. ไสววรรณ ไผประเสรฐและคณะ. ปจจยทมอทธพลตอพฒนำกำรเดกวยแรกเกดถง 3 ปใน

เขตตรวจรำชกำรสำธำรณสขท 18. วารสารกมารเวชศาสตร ; 2556, ตลาคม-ธนวาคม.เขาถงไดจาก:

http://www.thaipediatrics.org/file_upload/files/6-04-02-57.pdf .สบคน 15 สงหาคม 2560.

2. เยาวรตน รตนนนต.ปจจยท มผลตอพฒนำกำรเดกปฐมวยไทย เขตสขภำพท 8 ;2557.

( อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : http: / / 203. 157. 71. 148/ information/ center/ research-

59/%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%9

9%E0%B9%8C%20%E0%B8%82%E0%B8%B6%E0%B9%89%E0%B8%99%20web.pdf. สบคน 15 สงหาคม 2560.

3. สกาวรตน เทพรตนและคณะ.กำรศกษำปจจยดำนกำรเลยงดของผปกครองและกำรมสวนรวม

ของชมชนตอกำรสงเสรมกำรเจรญเตบโตและพฒนำกำรเดกปฐมวยในเขตสำธำรณสขท 4 และ 5

( อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก :

http://hpc4.go.th/rcenter//_fulltext/20140331103024_1551/20140403134122_548.pdf. สบคน 15

สงหาคม 2560.

4. จตตนนท เดชะคปตและคณะ.กำรเลนของเดกในครอบครวไทย : ลกษณะและปจจยท ม

อทธพลตอพฒนำกำรเดกในชวงปฐมวย. ฐานขอมลงานวจยมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช . 2558.

(ออนไลน).เขาถงไดจาก: http://ird.stou.ac.th/dbresearch/fDetail.php?fID=149.สบคน 15 สงหาคม 2560.

5. จนตนา พฒนพงศธร,ชยชนะ บญสวรรณ และนฤมล ธนเจรญวชร.กำรศกษำพฒนำกำรของเดก

ปฐมวยไทยป 2557.กลมอนามยแมและเดก ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย .(ออนไลน).เขาถงไดจาก :

http://inspection.anamai.moph.go.th/storage/web/uploads/docs/g1/JP02_TheStudyOfThaiEarly

ChildDevelopmen.pdf .สบคน 15 สงหาคม 2560.

6. ศนยอนามยท 1-12 กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.สถำนกำรณพฒนำกำรเดกปฐมวย

ไทย .2558. (ออนไล น ) . เ ข าถ ง ไ ดจาก : https: / /hpc03.files.wordpress.com/2015/09/full-paper-

childdev.pdf.สบคน 15 สงหาคม 2560.

57

ภำคผนวก ข. รำยนำมผทรงคณวฒ ทปรกษำโครงกำรและผทรงคณวฒ

ชอ นายสมนก หงษยม

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรดษฎบณฑต

สถานทปฏบตงาน โรงพยาบาลทพทน จ.อทยธาน

ชอ นางสาววนเพญ สทธโกมนทร

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

คณวฒ วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาอาหารและโภชนาการ

สถานทปฏบตงาน ศนยอนามยท 3 นครสวรรค

ชอ นางศศวนต ศภนเวศน

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรบณฑต

สถานทปฏบตงาน ศนยอนามยท 3 นครสวรรค

ภำคผนวก ค.ประวตผวจย

ชอ นางศศชล หงษไทย

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ พยาบาลศาสตรบณฑต

ชอ นางฐตชยา ไทยพาท

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรบณฑต

ชอ นางพรรณ ไพบลย

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง (เทยบเทาปรญญาตร),สาธารณสข

ศาสตรบณฑต

58

ชอ นางสจตรา บางสมบญ

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง (เทยบเทาปรญญาตร)

ชอ นางบษรา ใจแสน

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรบณฑต,พยาบาลศาสตรบณฑต

ชอ นางสาวจรยา บญอนนต

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ พยาบาลศาสตรบณฑต

ชอ นางสาวปราณ สวฒนพเศษ

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

๑. ชอโครงการวจย (Protocol title)

(ภาษาไทย) การพฒนารปแบบการใหการปรกษา เพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภ ของหญงตงครรภวยรน (ภาษาองกฤษ) Development of counseling model. to promote adaptation for Teenage pregnancy.

ชอผวจยและคณะ พรอมสถานทตดตอและหมายเลขโทรศพท

หวหนาโครงการวจย ชอนางสาวรชน ปวตตานนท ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ ทท างาน งานการพยาบาลใหบรการปรกษา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โทรศพท 056-255451 -5 ตอ 124 , 325 มอถอ 0869388710 , 0899611972 E-mail pawutta@gmail.com

สดสวนการท าวจย: รอยละ 90 ภาระงาน: เขยนโครงรางการวจย การเกบขอมล การวเคราะหขอมล การสรปรปเลม ผรวมวจย นางวนาพร คณาญาต ต าแหนง นกสงคมสงเคราะหช านาญการ

สถานททท างาน งานการพยาบาลใหบรการปรกษา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โทรศพท 056-255451 -5 ตอ 124 , 325 เบอรโทรศพท 0852674919 E-mail vanaporn.hpc8 @gmail.com

สดสวนการท าวจย: รอยละ 10 ภาระงาน: การเกบขอมล

๒. ค าส าคญ (Keywords) ของโครงการวจย: (ภาษาไทย) การพฒนารปแบบ , การปรกษาหญงตงครรภวยรน, การปรบตวหญงตงครรภวยรน

(ภาษาองกฤษ) Development of counseling model. Adaptation for Teenage pregnancy

๓. หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational)

การตงครรภในวยรน นบวาเปนปญหาทส าคญในสงคม และมแนวโนม เพมมากขนทงในประเทศไทยและทวโลก การตงครรภในวยรนไมวาจะเปนการตงครรภทพงปรารถนาหรอไมพงปรารถนากตาม จะมอตราเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนตอมารดาและทารกทงระยะตงครรภ ระยะคลอด และหลงคลอดไดมากกวาการตงครรภในวยผใหญ (สวชย อนทรประเสรฐ และสรศกด ฐานพานชสกล, 2539) ทงนเนองจาก มารดาวยรนสวนใหญขาดความพรอมทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และเศรษฐกจ การตงครรภในวยรนจงเปนภาวะทวกฤตซ าซอนกบภาวะวกฤตเดมทมอยกอนตามพฒนาการของวยรน (Williams R.P, 1995) มากกวารอยละ 65 ของวยรนผหญงทมภาวะเสยงทางสตศาสตร

เดมรปแบบการใหบรการปรกษาแกหญงตงครรภของงานใหการปรกษา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โดยพยาบาลงานฝากครรภตรวจคดกรองความเครยดในหญงตงครรภ โดยใชแบบประเมนความเครยดของกรมสขภาพจต ในสมดบนทกสขภาพแมและเดก หากพบภาวะเครยดสงกวาปกต หรอจากการซกประวตพบปญหาสขภาพจต จะสงพบพยาบาลผใหการปรกษา โดยการใหบรการดงกลาวยงไมมรปแบบหรอแนวทางปฏบตทชดเจน อาจไมสอดคลองกบปญหาและความตองการของหญงตงครรภวยรน และจากการรายงานผลการตรวจราชการระดบเขต ในการตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2558 พบวา กลมวยรนเขาถงบรการนอย เนองจากรปแบบการใหบรการในสถานบรการสาธารณสขไมสอดคลองกบทศนคต วถชวต และสภาพปญหาของวยรน

การศกษารปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน จะชวยใหปรบตวเขาสบทบาทใหม ในการเปนมารดา โดยหญงตงครรภจะตองท าภารกจไปตามขนตอน ตามแนวคดเกยวกบการปรบตวในระยะตงครรภของโบแบคและเจนเสน (Bobak. I. M., & Jensen, M.D., 1991 อางถงใน พมฉว จนทรเพญ , 2548) ทง 5 ดาน คอ ดานการเปลยนแปลงภาพลกษณ ดานการรบบทบาทใหม ดานสมพนธภาพระหวางคสมรส ดานความสมพนธกบบตรในครรภ และ ดานความกงวลใจเกยวกบการคลอด ซงรปแบบการใหการปรกษาทพฒนาขนนนควรสอดคลองกบการสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภทง 5 ดาน ซงจะสงผลท าใหหญงตงครรภวยรนสามารถปรบตวเขากบบทบาทการเปนมารดาไดอยางสมบรณ

๔. วตถประสงคของการวจย วตถประสงคหลก (Primary Objective)

เพอศกษารปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน

วตถประสงครอง (Secondary Objectives)

1. เพอทราบผลการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน ในการปรบตว 5 ดาน และการประเมนแรงสนบสนนทางสงคม 2 ดาน ไดแก 1.ดานการเปลยนแปลงภาพลกษณ หมายถง ความกงวลทมตอรปรางลกษณะ การท าหนาทของรางกาย ความไมสขสบายทางกายทเกดจากการตงครรภ เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 5 ขอ คอ ขอ 1-5 2. ดานการรบบทบาทใหม หมายถง ความกงวลใจในเรองการดแลบตร ความสามารถของตนในเรองการดแลบตร และผลอนเกดจากการรบบทบาทใหม เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 4 ขอ คอ ขอ 6, 8-10 และขอค าถามดานบวก 1 ขอ คอ ขอ 7 3. ดานสมพนธภาพระหวางคสมรส หมายถง ความกงวลตอพฤตกรรมของสาม ทมตอการตงครรภ ความกงวลตอการดแลเอาใจใสจากคในขณะตงครรภ การยอมรบบตรทเกดมาของค และเพศสมพนธระหวางตงครรภ เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 7 ขอ คอ ขอ 11-17 4. ดานความสมพนธกบบตรในครรภ หมายถง ความรสกกงวลเกยวกบเพศ สขภาพ ความแขงแรงสมบรณ ลกษณะภายนอกของบตร อนตรายและความไมปลอดภยทอาจเกดขนกบบตรในระยะตงครรภและระยะคลอด เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 4 ขอ คอ ขอ 19-22 และขอค าถามดานบวก 1 ขอ คอ ขอ 18 5. ดานความกงวลใจเกยวกบการคลอด หมายถง ความกงวลใจในเรองการคลอด ความรสกเจบปวด พฤตกรรมการแสดงออกของตนในขณะคลอด การดแลของแพทยและพยาบาลขณะคลอด เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 8 ขอ คอ ขอ 23-30 6. ดานแรงสนบสนนจากครอบครวคอจากบดามารดา และการสนบสนนทางสงคมดานทรพยากร เปนขอค าถามดานบวก จ านวน 5 ขอ คอ ขอ 31-35

2. เพอเปรยบเทยบผลของรปแบบการใหการปรกษารปแบบเดมและรปแบบทพฒนาแลว ในการสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน

๕. ขอบเขตการวจย (ระบขอบเขตของการวจยในเชงปรมาณ/เชงคณภาพ ทเชอมโยงกบปญหาทท าการ

วจยแตไมสามารถก าหนดโดยตรงในชอโครงการวจยและวตถประสงคของโครงการวจยได)

รปแบบการวจยครงนใชระเบยบวธวจยการวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experimental design) เพอพฒนารปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน โดยประยกตใชแนวคดเรองการใหการปรกษา ไดแก เทคนคการปรกษาแบบผมารบการปรกษาเปนศนยกลาง หลกการใหการปรกษาแกวยรน แนวทางการใหการปรกษาวยรน และการใหการปรกษาวยรนพรอมครอบครว เปนแนวทางในการศกษา นยามศพทเฉพาะ 1.วยรน (Adolescent) ตามความหมายขององคการอนามยโลก (WHO) หมายถง ประชากรกลมอาย 10-19 ป (WHO, 2554) 2.การตงครรภในวยรน หมายถง การตงครรภขณะทมอายระหวาง 10-19 ป (Department of Reproductive Health and Research, 2004)

๖.ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของโครงการวจย (ถาม) สมมตฐาน (ถาม) 1. รปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน ควรมลกษณะอยางไร 2. รปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน งานใหบรการปรกษา มความเปนไปไดในการน ามาปฏบตหรอไม

กรอบแนวความคดของโครงการวจย (ถาม)

กรอบแนวคดในการวจย

ตวแปรตน ตวแปรตาม

รปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภ

ของหญงตงครรภวยรน

การปรบตวในระยะตงครรภ ของหญงตงครรภวยรน 5 ดาน 1.ดานการเปลยนแปลงภาพลกษณ 2.ดานการรบบทบาทใหม 3.ดานสมพนธภาพระหวางคสมรส 4.ดานความสมพนธกบบตรในครรภ 5.ดานความกงวลใจเกยวกบการคลอด

แรงสนบสนนจากครอบครวและสงคม 1.แรงสนบสนนจากบดามารดา 2.การสนบสนนทางสงคมดานทรพยากร

๗.วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล (อธบายขนตอนวธการท าการวจย อาท การเกบขอมล การก าหนดพนท ประชากรตวอยาง การสมตวอยาง ขนตอนและวธการในการวเคราะหขอมล ฯลฯ รวมทงระบสถานททจะใชเปนทท าการวจย/เกบขอมลใหครบถวนและชดเจน เพอประโยชนในการเสนอของบประมาณ)

7.1 ชนดของการวจย รปแบบการวจยครงนใชระเบยบวธวจยแบบกงทดลอง (Quasi experimental research) ทดสอบกอนและหลงและมกลมควบคม (Pretest – posttest control group design)

X O2

O4

แบบแผนการทดลอง

7.2 ประชากรและกลมตวอยาง ก. ประชากร หญงตงครรภวยรน อายนอยกวา 20 ป ทมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ระหวางเดอน ตลาคม 2560 ถง มนาคม 2561 ข. กลมตวอยาง

X1 X2

นด ANC ครงท 1 นด ANC ครงท 2

กลมทดลอง O1

กลมควบคม O3

O2

O4

กลมทดลอง R O1

กลมทดลอง R O3

หญงตงครรภวยรน อายนอยกวา 20 ป ทมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ระหวางเดอน ตลาคม 2560 ถง มนาคม 2561 กลมทดลอง 30 คน กลมควบคม 30 คน ค. การคดเลอกกลมตวอยาง

เกณฑการคดเลอกกลมตวอยางทศกษา (Selection Criteria) ทงเกณฑรบเขาศกษา (Inclusion Criteria) และเกณฑไมรบเขาในการศกษา (Exclusion Criteria) 1. หญงตงครรภอายนอยกวา20 ป 2. สามารถ พด ฟง เขยน อานภาษาไทยรเรองและเขาใจ 3. สมครใจเขารวมรบการปรกษา จ านวน 2 ครง

ผวจยท าการสมกลมตวอยางเขาสกลมทดลองและกลมควบคมดวยวธการสมแบบงาย (Simple random sampling) และสมเขากลม (random assignment) ไดกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 คน

7.3 ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures)

การพฒนารปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน 1. การประชมกลมยอย (Focus group) ผ ใหบรการหญงตงครรภของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค เพอใชเปนเวทแลกเปลยนความคดเหน และรวมจดท าแนวปฏบต และรปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน

2. น ารปแบบการใหการปรกษาทสรางขนไปทดลองใช เพอดความเปนไปไดในการน าไปปฏบตในสถานการณจรง

7.4 สถานทในการท าวจย (Site of study) งานการพยาบาลใหบรการปรกษา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค 7.5 ระยะเวลาในการวจย (Duration of study) ตลาคม 2560 – กนยายน 2561 7.6 เครองมอตางๆ ทใชในการวจย 1.แบบวดการปรบตวของหญงตงครรภ จ านวน 35 ขอ เปนแบบสอบถาม ซงประยกตจากแบบวดการปรบตวของหญงตงครรภของ เอมอร รตนธร ทสรางขนจากแนวคดเรองการปรบตวในระยะตงครรภของโบเบค และเจนเสน และหาความเชอมนได .89 และพมฉว จนทรเพญ ไดปรบปรงแกไขและหาความเชอมนได .94 (พมฉว จนทรเพญ, 2548) ประยกตเขากบแบบประเมนการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมของนชจร อมมาก (นชจร อมมาก, 2552) ทปรบปรงขนจากThe Multidimensional Scale of Perceived Social Support ซง Srisaeng (2003) แปลเปนภาษาไทยและหาความเชอมนได .88 โดยใชขอค าถามดานแรงสนบสนนจากบดามารดา และการสนบสนนทางสงคมดานทรพยากร ลกษณะของแบบวดเปนมาตรประมาณคา (Rating Scale) 4 ระดบ คอ ไมเปนจรงเลย เปนจรงบางครง เปนจรงมาก และเปนจรงมากทสด ขอค าถามแตละขอแสดงถงความกงวลใจในการปรบตว 5 ดาน และการประเมนแรงสนบสนนทางสงคม 2 ดาน ไดแก

1.ดานการเปลยนแปลงภาพลกษณ หมายถง ความกงวลทมตอรปรางลกษณะ การท าหนาทของรางกาย ความไมสขสบายทางกายทเกดจากการตงครรภ เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 5 ขอ คอ ขอ 1-5 2. ดานการรบบทบาทใหม หมายถง ความกงวลใจในเรองการดแลบตร ความสามารถของตนในเรองการดแลบตร และผลอนเกดจากการรบบทบาทใหม เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 4 ขอ คอ ขอ 6, 8-10 และขอค าถามดานบวก 1 ขอ คอ ขอ 7 3. ดานสมพนธภาพระหวางคสมรส หมายถง ความกงวลตอพฤตกรรมของสาม ทมตอการตงครรภ ความกงวลตอการดแลเอาใจใสจากคในขณะตงครรภ การยอมรบบตรทเกดมาของค และเพศสมพนธระหวางตงครรภ เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 7 ขอ คอ ขอ 11-17 4. ดานความสมพนธกบบตรในครรภ หมายถง ความรสกกงวลเกยวกบเพศ สขภาพ ความแขงแรงสมบรณ ลกษณะภายนอกของบตร อนตรายและความไมปลอดภยทอาจเกดขนกบบตรในระยะตงครรภและระยะคลอด เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 4 ขอ คอ ขอ 19-22 และขอค าถามดานบวก 1 ขอ คอ ขอ 18 5. ดานความกงวลใจเกยวกบการคลอด หมายถง ความกงวลใจในเรองการคลอด ความรสกเจบปวด พฤตกรรมการแสดงออกของตนในขณะคลอด การดแลของแพทยและพยาบาลขณะคลอด เปนขอค าถามดานลบ จ านวน 8 ขอ คอ ขอ 23-30 6. ดานแรงสนบสนนจากครอบครวคอจากบดามารดา และการสนบสนนทางสงคมดานทรพยากร เปนขอค าถามดานบวก จ านวน 5 ขอ คอ ขอ 31-35

เกณฑการใหคะแนน กลมท 1 ขอค าถามเชงบวก ไดแก ขอ 7, 18, 31-35 แตละขอใหคะแนน ดงน ไมเปนจรงเลย = 1 คะแนน เปนจรงบางครง = 2 คะแนน เปนจรงมาก = 3 คะแนน เปนจรงมากทสด = 4 คะแนน กลมท 2 ขอค าถามเชงลบ ไดแก ขอ 1-6, 8-17, 19-30 แตละขอใหคะแนน ดงน ไมเปนจรงเลย = 4 คะแนน เปนจรงบางครง = 3 คะแนน เปนจรงมาก = 2 คะแนน เปนจรงมากทสด = 1 คะแนน เกณฑการปรบตวของหญงตงครรภแบงเปน 4 ระดบ ดงน 114-140 คะแนน หมายถง ปรบตวไดดมาก 87-113 คะแนน หมายถง ปรบตวไดคอนขางด

61-86 คะแนน หมายถง ปรบตวไดพอใช 35-60 คะแนน หมายถง ปรบตวไดไมด

7.7 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลมรายละเอยดดงน 1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ 2. ขอมลแบบวดการปรบตวของหญงตงครรภ วเคราะหโดยการเปรยบเทยบใชสถต คาเฉลย, Chi-square

8.ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ไดรปแบบการใหการปรกษาเพอสงเสรมการปรบตวในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรนอยางเหมาะสม

9.แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย(ตามเอกสารแนบ) ระบขนตอนและระยะเวลาของแผนการด าเนนงาน (Grant chart)

ท กจกรรม ชวงเวลา ผรบผดชอบหลก 1 ทบทวนเอกสารงานวจย วรรณกรรมทเกยวของ กรกฎาคม2560 รชน 2 สงโครงรางการวจย กนยายน 2560 รชน 3. แกไขโครงรางวจย พฤศจกายน 2560 รชน 4. ขอจรยธรรมการวจยในคน จงหวดนครสวรรค ตลาคม 2560 รชน 5. ประชมชแจงการด าเนนงานโครงการวจย พฤศจกายน 2560 รชน 6. ท าหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมลวจย พฤศจกายน 2560 รชน 7. คดเลอกกลมตวอยาง กลมควบคม พฤศจกายน 2560 รชน 8. ด าเนนการเกบขอมล ธนวาคม2560-

มนาคม2561 รชน วนาพร

9. วเคราะหขอมล เมษายน 2561 รชน 10. เขยนรายงานการวจย พฤษภาคม 2561 รชน 11. สงผลงานวจย และเผยแพร กรกฎาคม 2561 รชน

10.งบประมาณของโครงการวจย : ไมของบประมาณ

ท รายการ จ านวนหนวย งบประมาณทขอ ๑. ๒. ๓. ๔.

รวมงบประมาณทเสนอขอ 11.เอกสารอางองของโครงการวจย (ระบเอกสารทใชอางอง (Reference) ของการวจยตามระบบสากล (APA Style หรอ Vancouver style)) 1.กรมอนามย. การศกษาผลกระทบทางดานสงคมและเศรษฐกจจากการตงครรภของวยรนในประเทศไทย.

กรงเทพ, 2555. 2.กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สถานการณการตงครรภของวยรน ป 2553. [ออนไลน]. เขาถงไดจากhttp://www.msociety.go.th/content_stat_detail.php?pageid=858

(วนทคนขอมล, 5 สงหาคม 2560). 3.กตตพงศ แซเจง. การตงครรภในวยรน ใน การประชมวชาการประชากรศาสตรแหงชาต ประจ าป 2553. กรงเทพ, 2553. 4.คลงปญญาไทย. วยรน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http,//www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8% A2%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%99 (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560 ) 5.งานฝากครรภ. ขอมลสถตป 2557-2559. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค . 6.ธญญนนทน เนตรธน .ผลของการปรกษารายบคคลองทฤษฎมนษยนยมส าหรบหญงตงครรภแรกทม ตอ ความวตกกงวลและพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพจต. วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. 7.ธฏญาศภค อครวศน. ผลการใหค าปรกษาแบบกลมตามแนวทฤษฎการใหค าปรกษาแบบทางสายกลางตอความวตกกงวลของหญงระหวางตงครรภ ทมาฝากครรภทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ 8.ศนยอนามยท 5 นครราชสมา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http,//hpc.5anamai.moph.go.th/page/vi/datasu/ยอวจย.2doc. (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560) 9.นงลกษณ ไหวพรหม. ทฤษฎมนษยนยมกบบคลกภาพ ใน จตวทยาทวไป. มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http,//203.158.184.2/elearning/Psychology/unit1305.htm#head5 (วนทคนขอมล, 5 สงหาคม 2560). 10.นชจร อมมาก. ความสมพนธระหวางความรสกมคณคาในตนเอง สมพนธภาพระหวางคสมรส การ สนบสนนทางสงคม กบความผาสกทางจตใจของหญงตงครรภวยรนครรภแรก. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน, 2552. 11.เบญจมาศ สขศรเพง. ทฤษฎทางการพยาบาล/ ทฤษฎทางพฤตกรรมศาสตร, ทฤษฎการปรบตวของรอย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http,//gotoknow.org/blog/benbenblogtheory/115432 (วนท คนขอมล 5 สงหาคม 2560 ). 12.พนม เกตมาน. ปญหาพฤตกรรมวยรน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก,

www.psyclin.co.th/new_page_.57htm (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560). 13.พนม เกตมาน. การใหค าปรกษาวยรน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก,

http,//www.psyclin.co.th/new_page_.55htm. (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560). 14.พมฉว จนทรเพญ. ผลการใหค าปรกษากลมแบบพจารณาเหตผลอารมณและพฤตกรรมตอการ ปรบตวของหญงตงครรภวยรนครรภแรก. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยบรพา, 2548. 15.พรยะ จนทรมณ และคณะ .การประเมนผลการด าเนนงานสงเสรมสขภาพเรอง การตงครรภใน วยรน ในพนท เขตตรวจราชการฯ เขต 17. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก,

http,//hpc9.anamai.moph.go.th/research/index.php?option=com_content&task=view&id=91&Itemid=51 (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560).

16.รพพรรณ วบลยวฒนกจ และคณะ. ความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภ และแบบแผนการ ด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน. Nursing Journal. 34(2). 90-97; April - June 2007. 17.ลกขณา สวะจนทร. ความตองการการดแล การรบรพฤตกรรมการดแล และความพงพอใจในการ ดแลทไดรบจากพยาบาลของหญงตงครรภวยรน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล, 2545. 18.ลาวลย สมบรณ และเทยมศร ทองวฒนา .รายงานการวจย ภาวะจตสงคมในระยะตงครรภของ หญงมครรภ. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2545. 19.วโรจน อารยกล. บทความส าหรบพอแม, พฒนาการทางดานสงคมจตวทยาของวยรน. [ออนไลน].

เขาถงไดจาก, http,//www.teenrama.com/dad_mam/old_dad_mam24.htm (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560).

20.สภากาชาดไทย. โครงการดแลและสรางเสรมสขภาพในสตรตงครรภวยรน โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

http://www.redcrossfundraising.org/home/html/project2.aspx?ContentID=194&CategoryID=10. (วนทคนขอมล 12 สงหาคม 2560). 21.สมจตร เมองพล, ประสบการณเปนหญงตงครรภวยรนทไมไดแตงงาน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย. วทยานพนธพยาบาลศาสตรดษฎบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. 22.สมพงษ สกลอสรยาภรณ, ไฉไล เลศวนางกร และกลยรตน กล าถนอม (บรรณาธการ). คมอฝกอบรม

หลกสตรการใหการปรกษาแบบคเพอตรวจหาการตดเชอเอชไอว ส าหรบหญงตงครรภและสาม (ส าหรบวทยากร). ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2554. 23.สายสดา เหลาจนดา .ประสบการณของหญงวยรนทตงครรภแรก. วทยานพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล, 2545. 24.สจาร ถมพรา. ความสมพนธระหวางลกษณะการท าหนาทของครอบครวกบการปฏบตพฒนกจใน

บทบาทมารดาของหญงตงครรภวยรน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต . มหาวทยาลยขอนแกน, 2549.

25.สรยเดว ทรปาต. พฒนาการและการปรบตวในวยรน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก, http,//www.thaihealth.or.th/node/5756 (วนทคนขอมล, 5 สงหาคม 2560).

26.สรยเดว ทรปาต. วยรนกบเพศสมพนธ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก, http,//www.thaihealth.or.th/node/5752. (วนทคนขอมล, 5 สงหาคม 2560 ). 27.สวชย อนทรประเสรฐ และสรศกด ฐานพานชสกล. การตงครรภในวยรน ใน 28.ประทกษ โอประเสรฐสวสด, วนต พวประดษฐ และสรศกด ฐานพานชสกล (บรรณาธการ). สตศาสตรรามาธบด 1. (หนา 171-183). กรงเทพฯ, โฮลสตก พบลชชง, 2539. 29.เสาวลกษณ สวรรณไมตร (บรรณาธการ). คมอการใหการปรกษาคสมรส. พมพครงท 1. ส านกพฒนา สขภาพจต กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข, 2553. 30.ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย. ตวชวดดานการสงเสรมสขภาพ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก,

http,//hp.anamai.moph.go.th/main.php?filename=about6. (วนทคนขอมล 5 สงหาคม 2560 ).

31.ส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. สถานการณอนามยการเจรญพนธใน วยรน และเยาวชน ใน ความรเกยวกบอนามยการเจรญพนธ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก,

http://rh.anamai.moph.go.th/km_54.html (วนทคนขอมล 12 สงหาคม 2560). 32.ส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. เคลดลบการใหการปรกษาวยรน.

กรงเทพฯ, โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก (อ.ผ.ศ.), 2553. 33.อมพร เบญจพลพทกษ. พฒนาการวยรน ใน ความรสขภาพจตเดกและวยรนส าหรบผปฏบตงาน

เครอขายสขภาพจต. กรงเทพฯ, โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2547.

34.อมพร เบญจพลพทกษ และลดดา ด ารการเลศ, บรรณาธการ. การจดการความรและสงเคราะห แนวทางปฏบตของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล: แนวทางการดแลสขภาพวยรน. สหมตรพรนตงแอนดพบบลชชง, 2553. 35.Williams, R.P. 1995. Family dynamics of pregnancy. In I.M. Bobak, D.L., D.L. Lowdermilk & M.D. Jensen (Eds.), Maternity nursing. St. Louis , Modby.Department of Reproductive Health and Research. Definition in Adolescent Pregnancy. p.5. Geneva, World Health Organization, 2004. 36.Bobak. I. M., & Jensen, M.D. (1991). Essentials of maternity nursing. St. Louis, C.V. Mosby. 37.Josephine DeVito. How Adolescent Mothers Feel About Becoming a Parent. The Journal of Perinatal Education. 19(2). 25-3; spring 2010. 38.WHO. Adolescent pregnancy in Maternal, newborn, child and adolescent health.

[On line]. Available on http://www.who.int/maternal_child_adolescent/topics/maternal/adolescent_pregnancy/ en/index.html (วนทคนขอมล 12 สงหาคม 2560).

(ลงชอ) ( นางสาวรชน ปวตตานนท )

หวหนาโครงการวจย วนท 13 เดอน ธนวาคม พ.ศ2560

1

บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา การพฒนาเดกปฐมวยมความส าคญเปนอยางมาก เนองจากสมองของเดกไดรบการสรางและ

พฒนาอยางรวดเรว การพฒนาเดกในชวงนจะเปนรากฐานส าคญของการเรยนร และการพฒนาตลอดชวต

ซงถาเราปลอยใหเวลาอนมคานผานไปโ ดยเปลาประโยชน กจะไมสามารถเรยกกลบคนมาได เพราะการ

พฒนาทกษะดานตาง ๆ ของมนษยจะเกดขนอยางเตมทในชวงปฐมวยเทานน พฒนาการ เปน

กระบวนการเปลยนแปลงความสามารถในการท าหนาท และวฒภาวะของอวยวะระบบตางๆ รวมทงตว

บคคลท าใหท าสงทยากและซบซอนไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนเพมทกษะใหม ความสามารถในการ

ปรบตวตอสภาพแวดลอม ในบรบทของครอบครวและสงคม พฒนาการเปนพฤตกรรมเดกทสะทอนใหเหน

พฒนาการทางสมองและระบบประสาททไดรบอทธพลตงแตในครรภมารดา และสภาพการเลยงดภายหลง

เกด ปจจบนเชอวาพฒนาการเดกเกดจากการผสมผสานระหวางพนธกรรม หรอปจจยทางธรรมชาต กบ

การเลยงด นบตงแตระยะปฏสนธจนเขาสวยรนและวยผใหญ จงแบงปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดก

เปน 3 สวน ไดแกอทธพลทางพนธกรรม ปจจยแวดลอมในครรภ และปจจยแวดลอมระย ะเกดและระยะ

หลงเกด 1 ปจจย ดานชวภาพทเกยวของกบลกษณะ พนธกรรมทเดกไดรบจากพอแม เปนตวก าหนด

แนวทางทท าใหเดกมปฏสมพนธอยางไรกบสงแวดลอม ซงจะมผลตอบสนองตอการเรยนรหรอสตปญญา

ของเดก 2 แตอยางไรกตามปจจยหรอความเสยงในชวงปรก า เนดทไมรนแรงมากจะไมมผลกระทบตอ

พฒนาการดานสตปญญาของเดกในระยะยาวอยางชดเจน ขณะทปจจยแวดลอมอนๆ มอทธพลตอ

พฒนาการเดกในระยะยาวมากกวา3

กรมอนามยไดส ารวจพฒนาการเดกปฐมวยดวยแบบคดกรอง DENVER II จ านวน 4 ครงเรมจาก

ปพ.ศ. 2542, 2547, 2550, 2553 พบวาเดกปฐมวยพฒนาการลาชามแนวโนมเพมขน รอยละ 28.3,

28.0, 32.3 และ 29.7 ตามล าดบ และจากการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4

พ.ศ. 2551-2552 พบวาเดกปฐมวยมพฒนาการลาชารอยละ 20.1 และการส ารวจพฒนาการเดกปฐมวย

ในเขตสขภาพท 3 พ.ศ. 2557 พบเดกปฐมวยมพฒนาการลาชารอยละ 15.3 และจากผลการส ารวจในครง

นนไดพฒนากระบวนการสงเสรมพฒนาการเดกในเขตพนทในหลากหลายรปแบบ อาทเชน การพฒนา

ศกยภาพเจาหนาทในการตรวจคดกรองพฒนาการเดกดวย DSPM, การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม ,

การเยยมนเทศประเมนตามมาตรฐานอนามยแมและเดก และเยยมเสรมพลง และอกหลากหลายกจกรรม

แตทงนกยงพบวาการเลยงดเดกปฐมวยในพนทนน เดกไดรบการเลยงดทไมเหมาะสมจากสออเลกโทรนก

ตางๆ มหลายครอบครวทผเลยงดเดกเปนปย าตายาย ปลอยใหเดกเตบโตตามธรรมชาตไมสนใจการ

2

สงเสรมพฒนาการตางๆ และหลายครอบครวปลอยใหเดกดโทรทศน เลนมอถอ นอกจากนเดกบางสวนท

อยศนยเดกเลก กสงเสรมพฒนาการกมเรงรดเกนวย ท าใหเดกไมเกดการเรยนรอยางเหมาะสมตามวย ซง

จากปจจยแวดลอมทเ ปลยนแปลงทงระบบบรหารสาธารณสข ระบบบรการงานอนามยแมและเดก ทง

สภาพสงคมของครอบครวทเปลยนแปลง นาจะสงผลกระทบตอพฒนาการเดกไมทางใดกทางหนง ซงถา

สนบสนนในทศทางทด เดกกจะมพฒนาการสมวยมากขน แตในทางกลบกนถาสนบสนนในทางทไม

เหมาะสมกจะสงผลเสยท าใหเดกมพฒนาการลาชามากขน ซงทผานมายงไมไดมการศกษาถงปจจยทมผล

ตอพฒนาการในเขตสขภาพท 3 อยางเปนรปธรรม

จากการทบทวนจะเหนไดวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 นนยงควรไดรบการสงเสรม

และแกไขพฒนาไปดวยกน เพอเพมกลมเดกทมพฒนาการสมวยใหมากขน ลดเดกกลมเสยงทมพฒนาการ

สงสยลาชาหรอลาชาใหมจ านวนลดลง จงควรทจะตองศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขต

สขภาพท 3 เพอใหทราบสถานการณและน าผลการศกษาไปวางแผนก าหนดรปแบบการพฒนาการสงเสรม

พฒนาการเดกปฐมวยใหเหมาะสมกบสภาพปญหาของเดกในพนท ใหบรรลเปาหมายส าคญคอ เดกม

พฒนาการสมวย อนสงผลตอการเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพ เปนอนาคตทส าคญของสงคมไทยใน

การพฒนาประเทศชาตตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. ศกษาสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในป พ.ศ. 2560 ในเขตสขภาพท 3

2. ศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3

ขอบเขตของการวจย

การวจยน เปนการศกษาเฉพาะเดกปฐมวยในพนทเขตสขภาพท 3 ซงมจงหวดในพนท 5 จงหวด

โดยสมเลอกพนทในการศกษาจ านวน 2 จงหวด ไดแก จงหวดชยนาทและจงหวดอทยธาน

นยามศพททใชในการวจย

1. ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย หมายถง ปจจย ทสนบสนน และปจจยทไมสนบสนน

พฒนาการเดกอายแรกเกดจนถงอาย 6 ป ทงจากปจจยดานชวภาพของพอ แม ผเลยงด ดานชวภาพของ

เดก และสงแวดลอม

2. พฒนาการ หมายถง พฒนาการ ดานสงคม และการชวยเหลอตวเอง พฒนาการดานการใช

กลามเนอมดเลกและการปรบตว พฒนาการดานภาษา พฒนาการดานกลามเนอมดใหญและการทรงตว

โดยใช Denver II เปนมาตรฐานในการทดสอบพฒนาการ

3. Denver II หมายถง แบบทดสอบพฒนาการส าหรบเดกตงแตแรกเกดถงอาย 6 ป และด าเนนการ

ทดสอบโดยทดสอบอยางเปนระบบจากพฤตกรรมพฒนาการตามอายเดกในดานตางๆ เปนการ

3

เปรยบเทยบความสามารถดานตางๆ กบเดกปกตในวยเดยวกน ม ขอทดสอบ 125 ขอ แบงเปน 4 ดานคอ

ดานสงคมและการชวยเหลอตวเอง ดานการใชกลามเนอมดเลกและการปรบตว ดานภาษา ดานกลามเนอ

มดใหญและการทรงตว

4. เขตสขภาพท 3 หมายถง เครอขายพนทรบผดชอบในการสนบสนนการด าเนนงานอนามยแมและ

เดก ในป 2560 ไดแก จงหวดอทยธาน นครสวรรค พจตร ก าแพงเพชร ชยนาท

5. การเลานทานอยางมคณภาพ หมายถง การพดคย/ เลาเรอง/ รองเพลงกลอม /เลานทานหรออาน

นทานใหเดกฟงอยางนอย 10 นาทตอครง ทกวนในเวลา 2 สปดาหทผานมา

6. การเลนอยางมคณภาพ หมายถง การเลนกบบคคลอยางนอย 30 นาทตอวน อยางนอย 3 วนตอ

สปดาห ในเวลา 2 สปดาหทผานมา

7. การใชสออยางมคณภาพ หมายถง การใชสออเลกทรอนกส เชน โทรศพทมอถอ คอมพวเตอร ใน

การเลนหรอท ากจกรรมตางๆ โดยเดกอาย 0-2 ปตองไมมการใชสออเลกทรอนกส สวนเดกอาย 3-5 ป ใช

สอไดไมเกน 1 ชวโมงตอวน ในเวลา 2 สปดาหทผานมา

8. การดโทรทศนอยางมคณภาพ หมายถง การใหเดกดโทรทศนในรอบ 1 เดอนทผานมา โดยเดก

อาย 0-2 ป ตองไมดโทรทศน สวนเดกอาย 3-5 ป ดโทรทศนไมเกน 2 ชวโมงตอวน

9. การเลยงลกดวยนมแม หมายถง การเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวตงแตแรกเกดจนถงอาย 6

เดอน โดยไมใหกนน า นมผสมและอาหารอน

10. ปญหาชองปาก หมายถง ปญหาสขภาพชองปากของเดกตงแตอาย 9 เดอนขนไปในเรองของฟนผ

เหงอกอกเสบ

11. การคลอดครบก าหนด หมายถง การคลอดตงแตอายครรภ 37 สปดาหขนไป

4

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ แนวคด ทฤษฎจากเอกสารและต ารา

ในบทนเปนการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย งานวจยท

เกยวของ ตลอดจนแนวคด ทฤษฎ ทผวจยใชเปนกรอบแนวคดในการศกษาวจย ตามหวขอตอไปน

1. หลกการพฒนาการของมนษย 2. พฒนาการของเดกปฐมวย 3. ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกปฐมวย 4. วจยทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย

หลกการพฒนาการของมนษย 4

มนษยมกระบวนการพฒนาการทเกดขนอยางมพลวตร (dynamic) เปลยนแปลงไปตลอดชวต ม

หลกการทสามารถน ามาใชอธบายกระบวนการพฒนาการของมนษยได ดงน

1. พฒนาการของมนษยเปนกระบวนการเปลยนแปลงทตอเนอง ตงแตปฏสนธ จนถงวฒภาวะ

(maturity) และด าเนนไปตลอดชวต ดงนนการสงเสรมพฒนาการและการเรยนร ของเดกจ าเปนตองเรมตน

ตงแตกอนคลอด วยทารก และตอๆไปโดยใชวธการทเหมาะสม

2. ล าดบขนตอน (Sequence) ของพฒนาการของแตละบคคลจะมลกษณะเดยวกน แตอตรา (rate)

และระยะเวลาในการผานขนตอนตางๆ อาจตางกนได พฒนาการของเดกด าเนนไปเปนขนตอนตอเนองกน

อยางทคาดการณได โดยขนตนเปนพนฐานส าหรบขนตอนตอๆ ไป โดยในแตละขนตอนเดกจะมวธก าร

เรยนร ความคดและพฤตกรรมทเปลยนไป และชวงทก าลงปรบไปสขนทสงขน ทเรยกวา touch points

เดกอาจมความสบสนและแสดงพฤตกรรมถดถอยหรองอแงชวคราวได

3. พฒนาการดานตางๆ มความเกยวของสมพนธกน (several inter-related dimensions)

พฒนาการทางรางกาย สตปญญา สงคม จตใจและอารมณ แตละสวนสงผลกระทบซงกนและกน ดานใด

ดานหนงกาวหนาอกดานหนงจะกาวหนาตามดวย ในท านองเดยวกนถาดานใดผดปกต กจะท าใหดาน

อนๆ ผดปกตตามดวย

4. ระดบพฒนาการของเดกขนกบระดบวฒภาวะและการท าหนาทของสมองแล ะระบบประสาท

โดยตรง ระบบประสาทสวนทควบคมอวยวะหรอระบบตางๆ จะตองพฒนาและจดระเบยบอยางเตมท

กอนทระบบหรออวยวะนนจะท าหนาทไดอยางสมบรณ ทงนปจจยแวดลอมเชงกายภาพและสงคม

(physical ang social environment) ในวยเดกมสวนส าคญในการพฒนาโคร งสรางและการท างานของ

สมองและระบบประสาท นอกเหนอไปจากปจจยทางพนธกรรมและสารอาหารทเดกไดรบ

5

5. การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยเปนผลของปฏสมพนธระหวางปจจยดานพนธกรรมกบ

ปจจยดานภาวะแวดลอมในแตละชวงเวลาในชวต โดยปจจยทางพนธกรรม เปนตวก าหนดศ กยภาพ สวน

สภาพครอบครว สงคม และโอกาสทจะไดรบการดแลเอาใจใส ตวแบบอยางและประสบการณการเรยนร

เปนสงก าหนดโอกาสความเปนไปไดของการแสดงออกมากนอยซงศกยภาพของแตละบคคลนนๆ ถอเปน

ผลลพธสดทายของพฒนาการวาเตมทตามศกยภาพหรอไมเพยงใด จงหวะและระยะเวลา (timing)ทปจจย

ตางๆมผลกระทบตอเดกเปนสงส าคญ เพราะในแตละชวงการเจรญเตบโตและพฒนาการทแตกตางกน ผล

ทเกดขนกจะแตกตางกนดวย

6. ทศทางของพฒนาการดานการเคลอนไหวเรมจากศรษะไปยงปลายเทา (cephalo-caudal

direction) ทารกจะชนคอไดกอนแลวจงคว า นง ยน และเดนได สวนการควบคมการท างานของแขนขาจะ

มทศทางจากสวนใกลตวไปสวนปลาย (proximo-distal direction)

7. พฒนาการทางการเคลอนไหวจะเปลยนจากปฏกรยาสะทอน ททารกไมสามารถบงคบเอง มาเปน

การเคลอนไหวทควบคมได (reflex to voluntary movement) เชน ปฏกรยาสะทอนทพบในทารกแรกเกด

ถง 3 เดอน คอ การก ามอโดยอตโนมตจะตองถกควบคมได กอนททารกจะใชมอควาและก าของอยางจงใจ

เมออาย 4-5 เดอน

8. พฒนาการทางพฤตกรรมเรมจากการแสดงออกแบบรวมๆ กอนทจะเปลยนไปเปนพฤตกรรมท

เจาะจง เชน ทารก อาย 3 เดอน เมอเหนของเลนทสนใจจะเคลอนไหวทงตวและแขนขา แตเมออาย 6-7

เดอนจะเออมมอเดยวไปหยบมา

9. การปฏบตทเหมาะกบพฒนาการเดก (developmentally appropriate practice) จะท าใหเดกม

พฒนาการกาวหนาตามล าดบไดด เดกจะสนใจประสบการณการเรยน รจากประสาทสมผสตางๆ ไดแก

มองเหน ไดยน หยบจบ ไดกลน ชมรสและอรยาบถ การคด ความรสก การพดและลงมอกระท า เปนตน

ทงนผใหญควรรจกสงเกตและตดตามพฤตกรรมพฒนาการของเดกเปนระยะ จะไดตงความคาดหวงทเปน

จรง จดใหเดกไดท าสงตางๆ พ อเหมาะกบระดบความสามารถคอยๆ เพมจากงายไปหายาก ผใหญ

สงเสรมพฒนาการเดกไดงายๆ โดยใหเดกมโอกาสเรยนรจากการเลน ลงมอท างาน ส ารวจ ทดลอง และ

คนพบสงแวดลอมธรรมชาต ตามก าลงความสามารถของตนเองกอน ทงนผใหญควรเอาใจใสดแล ม

ปฏสมพนธตอบสนองก บเดก เลนและพดคยหรอตงค าถามกบเดก เพอใหเดกรถงการยอมรบและม

ความรสกมนคงในสภาพแวดลอมทเปนมตร

พฒนาการของเดกปฐมวย

พฒนาการของเดกปฐมวย ประกอบไปดวย 4 ดานคอ ดานกลามเนอมดใหญและการทรงตว

ดานการใชกลามเนอมดเลกและการปรบตว ดานสงคมและการชวยเหลอตวเอง ดานภาษา

6

พฒนาการดานกลามเนอมดใหญและการทรงตว

การเคลอนไหวของทารก 2 เดอนแรกหลงเกด ยงคงถกควบคมโดยระบบประสาทสวนกลางเปน

หลก จากนนเมอทารกมอาย 8-10 สปดาหเปนตนไป สงแวดลอมจะเรมมบทบาทตอการเคลอนไหวมากขน

การท างานของ subcorticospinal tract จะถกแทนทโดย pyramidal tract สงผลใหเกดการเคลอนไหวท

ควบคมไดแทนท primitive reflex ภายในอาย 6 เดอนหลงเกด

ทารกแรกเกดครบก าหนดจะมความตงตวของกลามเนอ flexor มากกวากลามเนอ extensor

ดงนนเมอจบทารกแรกเกดคว าทารกจะนอนกนโดง งอสะโพกและขาเขาหาล าตว งอแขน หนหนาไปดาน

ใดดานหนง เมออายมากขนความตงตวของกลามเนอกลม extensor จะมากขนตามล าดบ พบวาเดกอาย

4 สปดาหสามารถยกศรษะขนจากทนอนไดชวคร อาย 3 เดอนความแขงแรงและความตงตวของกลามเนอ

ไหลและแขนสวนบนจะมากขน ท าใหเดกยนตว โดยใชแขนทอนลางรบน าหนก อกพนพนและชนคอได 90

องศา พรอมทงเหยยดสะโพกและขาออกได อาย 4-6 เดอนเดกใชฝามอรบน าหนกตวเหยยดแขนตรงและ

จะเรมพลกตวซงอาจพลกคว ากอนพลกหงาย หรอพลกหงายกอนพลกคว าได อาย 7 เดอนเดกสามารถทรง

ตวไดบนมอขางเดยว ซงเปนจดเรมตนของการเปลยนถายน าหนกตวและเปนพนฐานของการคลานและยน

ตอไป อยางไรกตามมเดกประมาณรอยละ 4.3 ทไมคลานแตสามารถเหนยวตวลกขนยนไดเลย

เมอดงมอทารกเพอเปลยนจากทานอนเปนทานง (pull to sit) เดกจะสามารถยกศรษะขนเปนแนว

เดยวกบล าตวไดบางเมออาย 3 เดอน ยกศรษะขนตลอดการเคลอนไหวเมออาย 5 เดอน และอาย 7 เดอน

เดกจะยกศรษะขนเองไดในทานอนหงาย protective response เปนพฒนาการทางระบบประสาททชวยให

เดกสามารถทรงตวไดดในทาตางๆ โดยเรมม protective response ในทานง เมออาย 5 เดอน โดยเดกใช

มอยนพนไปทางดานหนาเพอทรงตวใหอยในทานงได หากผเลยงดจบเดกอยในทานงตวตรง เดกจะนงได

เองโดยไมตองพยงเมออาย 6 เดอน และเมอจบทารกย นจะลงน าหนกทงหมดทเทาได เกาะยนเมออาย 9

เดอน เกาะเดนเมออาย 10 เดอน และเดนไดเมออาย 1 ป ในชวงแรกเดกทรงตวยงไมดนก จงตองยกแขน

ทงสองขางขนมาระดบไหล เพอชวยในการทรงตว แลวจงลดระดบของแขนลงมาจนอยขางล าตวไดในทสด

เมออาย 1-2 ปจะมความแขงแรงและการทรงตวดขน สามารถควบคมกลามเนอมดตางๆ ใหท างาน

ประสานกนไดอยางราบรนและคลองแคลวมากขน กลามเนอมดใหญจงพฒนาขนจากเดนเรวจนสามารถ

วงได โดยเดกอาย 15 เดอนควรเดนเองไดอยางคลองแคลว ปนขนลงบนไดได เด กอาย 18 เดอนสามารถ

นงทรงตวบนเกาอขนาดเลก นงยองได เกาะราวขนบนไดและใชกนถดลงจากขนบนไดได เดกสวนหนงจะ

เรมวง โดยชวงแรกจะเปนการวงดวยทาแขงๆ เมออาย 2 ปเดกจะนงทรงตวบนของเลนทเคลอนไหว

สามารถเคลอนทไปขางหนาดวยเทา ว งคลอง เดนขนลงบนไดโดยกาวเทาตาม เปดประตและกระโดดได

เดกอาย 30 เดอนจะเดนขนบนไดสลบเทาได กระโดดจากบนได โดยใชเทาทง 2 ขาง เตะบอลลกใหญ

7

อาย 3 ป จะยนขาเดยวไดชวคร วงแลวหมนตวไดโดยไมลม เดนขนบนไดสลบเทาและขจกรยาน 3 ลอได

อาย 4 ป จะสามารถขนลงบนไดสลบเทา ปนตนไม ขจกรยานทมลอเสรม กระโดดขาเดยว อาย 5 ป เดก

สามารถควบคมกลามเนอใหท างานประสานกนไดดขน เดกจงเลนเกมรบ โยนบอล เตนร าและเลน

ยมนาสตกได

ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกปฐมวย

ปจจบนเชอวาพฒนาการเดกเกดจากการผสมผสานระหวางพนธกรรม หรอปจจยทางธรรมชาต

กบการเลยงด นบตงแตระยะปฏสนธจนเขาสวยรนและวยผใหญ จงแบงปจจยทมอทธพลตอพฒนาการ

เดกเปน 4 สวน ไดแก อทธพลทางพนธกรรม ปจจยแวดลอมในครรภ ปจจยแวดลอมระ ยะเกด และปจจย

ดานการเลยงด1

อทธพลทางพนธกรรม

อทธพลทางพนธกรรมตอพฒนาการมนษยถกศกษามากทสดในดานทเกยวของกบสตปญญา

ปจจบนมผเชยวชาญจ านวนมากเรมมขอสรปเบองตนรวมกน 2 ขอ คอ พนธกรรมอาจเปนตวก าหนด

แนวทางทท าใหเดกคนหน งเลอกทจะมปฏสมพนธอยางไรกบสงแวดลอม ซงจะมผลตอบสนองตอการ

เรยนร หรอสตปญญาของตวเดกเอง อกขอสรปหนงคอ พนธกรรมนาจะประกอบดวยยนอยางนอย 2-3

ยนทท างานรวมกน และการก าหนดพฤตกรรมหรอความสามารถของเดกมการแสดงออกทก าหนดโดยยน

(gene expression) มหลายปจจยมาเกยวของ ทงความสมพนธเฉพาะระหวางยน และความสมพนธของ

ยนกบปจจยอน จงท าใหยนเดยวกนอาจมผลตอพฤตกรรมและพฒนาการเดกแตกตางกนไดบาง อยางไร

กตามปจจยตางๆในสภาพแวดลอมมสวนในการก าหนดวาอทธพลทเกดจากยนจะม มากนอยเพยงใด หรอ

แสดงออกอยางไร เชน การขาดสารอาหารขณะอยในทองแม หรอภาวะความเครยดทเพมการท างานของ

ฮอรโมนบางตว มผลตอการเปลยนแปลงการท างานของยน (transcription of genes) จากหลาย

การศกษาท าใหมขอสรปเบองตนวาพนธกรรมนาจะมอทธพลตอระดบสตปญญา โดยรวมประมาณรอยละ

50 มอทธพลประมาณรอยละ 30 ดานภาษา และ 40 ดานมตสมพนธ และยงพบวา อทธพลดาน

พนธกรรมเพมมากขนเมออายเดกมากขน5

ปจจยแวดลอมในครรภ

ขณะอยในครรภมารดานอกเหนอจากพนธกรรม ปจจยอนๆ ไดแก สขภาพ และการเจบปวย ของ

มารดา การสมผสสารทกอความพการ เชน เหลา บหร ยาบางชนด และสารมลพษ ความเครยด และ

ภาวะโภชนาการของมารดามอทธพลมากตอการเจรญเตบโตของทารกในครรภ เชน ภาวะขาดธาตเหลก

ไอโอดน 1

8

ธาตเหลก เปนสวนส าคญของ cytochrome oxidase จงมบทบาทตอการสราง myerin และ

neurotransmitter ซงมผลโดยตรงตอการท างานของสมอง ภาวะซดจากการขาดธาตเหลกจะท าให

พฒนาการทงดานทกษะการใชกลามเนอ สตปญญา และพฤตกรรมโดยเฉพาะดานสมาธลดลง การศกษา

สวนมากพบวาผลกระทบจากการขาดธาตเหลกในวยทารกเกดขนตอเนองไปจนถงวยเรยน แมจะไดรบธาต

เหลกทดแทนแลวในภายหลง5

สารไอโอดน เปนสารอาหารทจ าเปนตอการพฒนาของสมอง โดยผานการท างานของฮอรโมนธย

รอยด การขาดสารไอโอดนท าใหสมองฝอและลดจ านวนเซลลประสาท ท าใหสตปญญาลดลง นอกจากน

ยงอาจมภาวะสมองพการ (cerebral palsy) หหนวกจากประสาทหพการ เนองจากตวออนในครรภจะไม

สามารถสรางฮอรโมนธยรอยดไดเอง จนกระทงเรมเขาไตรมาสทสองของการตงครรภ ดงนนชวงแรกจงตอง

ไดรบฮอรโมนจากมารดาผาน รกมาสเดก5

การตดเชอชวงปรก าเนดทส าคญทมผลกระทบโดยตรงตอพฒนาการของสมองเดก ทพบไดบอย

คอ หดเยอรมน ซฟลส เชอสกใส เอชไอว เรม โดยเฉพาะเมอเกดการตด เชอในไตรมาสแรกของการ

ตงครรภ5

สารเคม เดกไดรบสารเคมโดยออมจากมารดาขณะอยในครรภ ทารกและเดกเลกจะไดรบ

ผลกระทบมากกวาชวงวยอน เนองจากสมองเดกอยในระยะทมก ารพฒนามาก การดดซมและอตราการ

เผาผลาญพลงงานสงกวา ขณะทการขบของเสยออกจากรางกายยงท าหนาทไดไมเตมท ทพบบอย คอ

ตะกวและสารปรอท ปจจบนผลกระทบของสารตะกวอาจไมไดแสดงใหเหนออกมาชดเจนวาท าใหระดบ

เชาวปญญาลดลง แตเปนพฤตกรรมทวไปและการ เรยนร โดยผานกลไกทท าให presynaptic

neurotransmitter ลดลง ในขณะทพบการปนเปอนสารปรอทในอาหารทะเลมากขน ในทารกทอยใน

ครรภมารดา จะมผลกระทบตอระบบประสาทอยางชดเจน ท าใหเกดพฒนาการลาชา เกดภาวะบกพรอง

ทางสตปญญา เปนโรคสมองพการ หหนวก ตาบอด การปนเปอนในปรมาณไมมากยงไมมขอสรปเพยงพอ

แตมแนวโนมวานาจะมผลตอสมองในบรเวณทท างานเกยวของกบการฟง หรอความผดปกตของ central

auditory processing5

ปจจยแวดลอมระยะเกด

ความเสยงทเกดขนในระยะตงครรภ ในรายทมารดามปญหาสขภาพ เชน ม ไข ความดนโลหตสง

เปนโรคเบาหวาน ครรภแฝด ทารกตวโต หรอทาในครรภผดปกต เพมโอกาสเสยงตอพฒนาการของทารก 1

และอาจสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนขณะคลอดได อาทเชน น าเดนกอนก าหนด ความดนโลหตสงตอง

ไดรบยาปอ งกนการชก การคลอดทากน ภาวะขาดออกซเจน ซงใ นทารกทมภาวะขาดออกซเจนเพยง

เลกนอย คอมอาการนอยกวา 24 ชวโมง มการเปลยนแปลงของระดบการรสกตว หรอการท างานของ

9

ระบบประสาทอตโนมตรวมทงรเฟลกซไมมาก เดกกลมนจะปกตทงดานการใชกลามเนอ สตปญญา หรอ

ผลการเรยน ในขณะทกลมทมภาวะขาดอ อกซเจนคอนขางมาก จะมผลกระทบตอสมอง มความผดปกต

ของพฒนาการมากกวา5

ทารกทมน าหนกแรกเกดนอยกวา 2,500 กรม อาจเกดไดทงจากภาวะเกดกอนก าหนดและภาวะ

เจรญเตบโตชาในครรภ ทารกเหลานจะเสยงตอการเกดภาวะขาดออกซเจนรนแรงระยะปรก าเนด อณหภม

กายต า ภาวะสดส าลกขเทา ภาวะความดนในปอดสง ภาวะน าตาลในเลอดต า ภาวะแคลเซยมในเลอดต า

ภาวะล าไสเนาเปอย และภาวะตวเหลอง ปจจยเหลานจะท าใหการเรมตนการใหอาหารลาชา การ

เจรญเตบโตชากวาเกณฑ และสมองอาจมความผดปกตเกดขนและมพฒนาการลาชา1

ปจจยดานการเลยงด

การศกษาเรองวธการเลยงดเดก ยงมขอสรปไมชดเจนนกเนองจากมขอจ ากดบางประการ ไดแก

การศกษาสวนใหญเปนภาคตดขวาง (crossectional study) ขณะทการเลยงดเดกมกเปลยนแปลงไป

พรอมกบการเจรญเตบโตของเดก5 Bowlby พบวาประสบการณการเลยงดและการพลดพรากในวยปฐมวย

มสวนส าคญในการพฒนาการทางจตใจบคลกภาพและสงคมของบคคล เพราะประสบการณเหลานจะถก

ปลกฝงเขาไปอยในจตใจจนเปรยบเสมอน “พมพเขยว ” หรอแบบรางของลกษณะจตใจของเดกท าใหเดก

รสกวาตนมคณคาควรแกความรก ความเอาใจใสดแลจากบคคลนนและเมอมปญหาเกดขน มความหวงท

จะแกไขได สวน Stroufe ศกษาพบวาในชวง 2 ปแรกของชวต เดกทมความผกพนมนคง แสดงความ

กระตอรอรนในการส ารวจและเลนกบสงตางๆ ในภาวะแวดลอมเมอเลยงดอยดวยและมความสามารถทจะ

แสวงหาและร บการปลอบใจไดจากผเลยงด 6 อยางไรกตามพบวาเดกทไดรบการดแลโดยครอบครว

อปถมภรวมถงครอบครวทขอเดกไปเลยง จะมพฒนาการและการเจรญเตบโตคอยๆ ดขนจนใกล เค ยงกบ

เดกปกตในวยเดยวกน ในปจจบนนแนวโนมการด แลเดกในสงคมไทยเปลยนจากการดแลโด ยครอบครว

ไปเปนการน าเดกไปดแลในสถานรบเลยงเดก พบวาเดกทเขาไปอยในสถานรบเลยงเดกตงแตอายนอยๆ

และอยเปนระยะเวลาอยางนอย 30 ชวโมงตอสปดาห จะมความเสยงตอการเกดความเครยด และเกดเปน

ปญหาพฤตกรรม ความเสยงจะยงเพมมากขน ถาเดก ไมสามารถเขากบกลมเพอนได หรอบดามารดา ไม

รบรและไมสามารถตอบสนองตอปญหาของเดกไดอยางเหมาะสม5

วจยทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวย

ไสววรรณ ไผประเสรฐและคณะ (2555) ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกวยแรกเกดถง 3

ปในเขตตรวจราชการสาธารณสขท 18 เดกจ านวน 240 คน พบวาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกแตละ

ดาน ไดแก การมโรคประจ าตวของเดก (เดกทไมมโรคประจ าตว มโอกาสมพฒนาการดานสงคมและการ

ชวยตนเองสมวยเปน 4.25 เทาของเดกทมโรคประจ าตว ) ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการกลามเนอมดเลก

10

และการปรบตว ไดแก ความเหมาะสมในการเลยงด (ผเลยงดทไมคอยมเวลา หรอแทบไมสนใจ เดกม

โอกาสมพฒนาการกลามเนอมดเลกและการปรบตวสมวยเปน 0.18 ,0.06 และ 0.07 เทาของผเลยงดเดก

ทใหความรวมมอกบเดก ทก าหนดใหเดกท า แล ะทเคารพความคดเหนของเดก ) ปจจยทมอทธพลตอ

พฒนาการกลามเนอมดใหญ ไดแก ความเหมาะสมในการเลยงด (ผเลยงดทไมคอยมเวลา หรอแทบไม

สนใจ เดกมโอกาสมพฒนาการกลามเนอมดใหญสมวยเปน 0.08 เทา, การฝากครรภของมารดา (มารดา

ไมฝากครรภหรอฝา กครรภไมสม าเสมอ มโอกาสมพฒนาการกลามเนอมดใหญสมวยเปน 0.09 เทา, ไม

พบปจจยทมผลตอพฒนาการดานภาษาและพฒนาการโดยรวม)

เยาวรตน รตนนนต (2557) ไดศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยไทย เขตสขภาพท 8

จ านวน 905 คน พบปจจยดานมาร ดาทมความสมพนธกบพฒนาการเดก ไดแก ไดแก ระดบการศกษา

อาชพ การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน ปจจยดานแวดลอม ทมความสมพนธกบพฒนาการเดก ไดแก

อายผดแลเดก อาชพ การเลนกบเดก ปจจยดานเดกทมความสมพนธกบพฒนาการเดก ไดแก น าหนกแรก

เกด โรคประจ าตวเดก สวนสงตามเกณฑอาย

สกาวรตน เทพรกษและคณะ (2557) ไดศกษาปจจยดานการเลยงดของผปกครองและการมสวนรวม

ของชมชนตอการสงเสรมการเจรญเตบโต และพฒนาการเดกปฐมวย ในเขตสาธารณสขท 4 และ 5 จ านวน

1558 คน พบปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการเดกสมวยรวม 4 ดาน ไดแก สถานภาพสมรส (พอแมอย

ดวยกนจะมพฒนาการสมวยสงกวาเดกทพอแมแยกกนอย) การศกษาของผเลยงดเดก (ผเลยงดมการศกษา

ระดบมธยมศกษาถงปรญญาตร มพฒนาการสมวยสงกวาเดกทมผเลยงดจบประถมศกษา) อายของผเลยงด (ผ

เลยงดอายมากกวา 60 ปขนไป จะมพฒนาการสงสยลาชาสงกวาเดกทมผเลยงดอายนอยกวา 60 ป) และ

รายไดครอบครว (เดกทอยในครอบครวทมรายไดสงกวา 20000 บาทตอเดอน จะมพฒนาการดานภาษาสมวย

สงกวาเดกทครอบครวมรายไดนอยกวา 20000 บาท) พฤตกรรมการเลยงดเดก มความสมพนธกบพฒนาการ

สมวยรวม 4 ดาน พฒนาการดานภาษา ดานการใชกลามเนอมดเลก ดานสงคม และการชวยเหลอตนเอง

จตตนนท เดชะคปตและคณะ(2558) ศกษาการเลนของเดกในครอบครวไทย : ลกษณะและปจจย

ทมอทธพลตอพฒนา การเดกในชวงปฐมวย จ านวน 1187 ครอบครวในกรงเทพและภมภาค 5 จงหวด

พบวา ปจจยส าคญทมอทธพลตอลกษณะการเลนของเดก ไดแกปจจยดานพฒนาการเดก โดยพฤตกรรม

การเลนขอเดกทอายต ากวา 3 ปเปนการเลนส ารวจ ซงใชอวยวะสวนตางๆของรางกาย ในขณะทพฤตกรรม

การเลนของเดกอาย 3-6 ปเปนการเลนสรางสรรค ซงตองอาศยจตนาการของเดก และปจจยดานความ

แตกตางทางเพศของเดก โดยเดกชายเลนใชก าลงและออกแรงมากกวา ในขณะทเดกหญงแสดงถงการเลน

คดจนตนาการมากกวา การสงเสรมการเลนขนอยกบคนทเลนกบเดก การ จดหาของเลนใหเดกและการจด

สภาพแวดลอมใหเดกเลน

11

นงคราญ สมบรณม (2556) ศกษาความแตกตางของพฒนาการของเดกอาย 3-5 ป ระหวางเดกในกรงเทพ กบ เดกในภาคเหนอตอนบน จากกลมตวอยางเดกทงหมด 260 คน แยกเปนเดกในกรงเทพฯ 130 คน ในล าพน 130 คน พบวาไมมความแตกตางของพฒนาการ ทง 5 ดาน อยางมนยส าคญทางสถต สวนปจจยทเกยวของกบพฒนาการของเดกดานตางๆ ไดแก พฒนาการดานการใชกลามเนอมดเลกและสตปญญา (FM) ในกรงเทพฯ พบวามปจจยทมความสมพนธกนคอ บคคลทเดกอาศยอยดวย เดกทอาศยอยกบทงบดาและมารดา มพฒนาการทสมวยมากกวาเดกทอาศยอยกบบดาคนเดยว มาร ดาคนเดยว ญาต หรออนๆ เดกทอยในครอบครวทบดามารดาทมสถานภาพสมรสกน มพฒนาการสมวยมากกวาเดกทอยในครอบครวทบดามารดามสถานภาพหยาราง แยกกนอยและเปนหมาย และเดกทอยในครอบครวเดยวมพฒนาการสมวยมากกวาครอบครวขยาย สวนพฒนาการดานการเขาใจภาษา (RL) ในกรงเทพ พบวามปจจยทมความสมพนธกนคอ เดกทเลนมอถอ ,เกมสเฉลยวนละมากกวา 3 ชวโมงมผลตอพฒนาการมากกวาเดกทเลนนอยกวา 3 ชวโมง พฒนาการดานการใชภาษา (EL) ในล าพนพบวามปจจยทมความสมพนธกน คอ การสบบหรของม ารดากอนตงครรภ และการสบบหรระหวางเลยงดเดก และพฒนาการดานการชวยเหลอตนเองและสงคม (PS)ในล าพนพบวามปจจยทมความสมพนธกน คอการสบบหรของมารดาระหวางการตงครรภ และการดมแอลกอฮอลของมารดาระหวางการตงครรภ

จนตนา พฒนพงศธร ,ชยชนะ บญสวรรณ และนฤมล ธนเจรญวชร (2557) ศกษาพฒนาการของ

เดกปฐมวยไทยป 2557 ในเดกทมอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถงอาย 5 ป 11 เดอน 29 วน โดยมสดสวน

เดกกลมอาย 8 เดอน 16 วน-2 ป 11 เดอน 29 วนสดสวน 49.12 จ านวน 4715 คน กลมอาย 3-5 ป 11

เดอน 29 วนสดสวน 50.88 จ านวน 4885 คน พบวาปจจยของมารดาทมความสมพนธตอพฒนาการเดก

อยางมนยส าคญทางสถต ไดแก การมโรคประจ าตวของมารดา ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ การไดรบยา

Obimin/Triferdine การฝากครรภกอน 12 สปดาห การฝากครรภครบ 5 ครงตามเกณฑ โรงพ ยาบาลผาน

มาตรฐานอนามยแมและเดกระดบทอง โดยปจจยทมอทธพลตอการพยากรณโอกาสพฒนาการเดก คอ

อายมารดาขณะตงครรภ ระดบการศกษาของผเลยงด อาชพมารดา รายไดครอบครว ภาวะแทรกซอนของ

มารดาชวงตงครรภ และโรงพยาบาลผานมาตรฐานอนามยแมและเดกระดบทอง สวนปจจยของเดกทม

ความสมพนธตอพฒนาการ คอ อายครรภเมอคลอด น าหนกทารกแรกเกด การขาดออกซเจนท 1 นาท

เดกมโรคประจ าตว เคยเปนปอดบวม มปญหาสขภาพชองปาก ขาดสารอาหาร (W/A) น าหนกตามสวนสง

(W/H) สวนสงตามอาย (H/A) รปรางสมสวน การเลนกบเดกด วยสอบคคล การเลนกบเดกโดยไมใชสออ

เลกโทรนกส โดยปจจยทมอทธพลตอการพยากรณโอกาสพฒนาการเดก คอ น าหนกทารกแรกเกด เดกม

โรคประจ าตว มปญหาสขภาพชองปาก และการเลนกบเดกโดยใชสอบคคล

ศนยอนามยท 1-12 กรมอนามย (2558) สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย กลมตวอยางเปน

เดกไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วนถง 5 ป 11 เดอน 29 วน และบดา มารดา หรอผดแลมความสมพนธ

12

ปจจยดานการเลยงด

- การเลานทาน

- การเลนกบเดก

- การใชสออเลกทรอนกส

- การดโทรทศน

- ภาวะโภชนาการ

- การใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ปจจยดานมารดาในขณะตงครรภ

- อายขณะตงครรภ

- โรคประจ าตวขณะตงครรภ

- ภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

- การตดเชอของขณะตงครรภ

- การดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ

- การตรวจสขภาพชองปาก

ปจจยดานเดก

- น าหนกแรกเกด

- อายครรภเมอคลอด

- ภาวะขาดออกซเจนแรกคลอด

- โรคประจ าตว และการเจบปวย

- สขภาพชองปาก

- การกนนมแม

- การกนยาน าเสรมธาตเหลก

ทางสายโลหตกบเดกจ านวน 9986 คน ในชวงเดอนเมษายน 2557 ถง มกราคม 2558 พบวา มพฒนาการ

สงสยลาชารอยละ 27.2 โดยลาชาดานภาษ ามากทสดรอยละ 19.7 รองลงมาดานกลามเนอมดเลก ดาน

สงคมและการชวยเหลอตวเอง และดานกลามเนอมดใหญ รอยละ 8.9, 7.5 และ 6.7 ตามล าดบ สวน

ปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการเดกอยางมนยส าคญทางสถต โดยปจจยดานแม ไดแก อายเมอ

ตงครรภ การศกษา อาชพ การฝากครรภ การคลอด แมทโรคประจ าตว และภาวะแทรกซอน รวมทงการ

ไดรบยาเสรมไอโอดนขณะตงครรภ สวนปจจยดานแวดลอม ไดแก อายผดแล ระดบการศกษาของผดแล

อาชพของผดแล ลกษณะครอบครว รายไดครวเรอน การเลนกบเดก และการเลานทานใหเดกฟ ง ส าหรบ

ปจจยดานเดก ประกอบดวย อายครรภเมอคลอด น าหนกแรกคลอด การไดรบยาน าเสรมธาตเหลก ภาวะ

ขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาท เดกทมภาวะแทรกซอนหลงคลอด และมโรคประจ าตว

กรอบแนวคดการวจย

พฒนาการ

เดกปฐมวย

ปจจยดานผเลยงดเดก

- ผเลยงดหลก

- อาย

- ระดบการศกษา

- อาชพ

- รายได

13

บทท 3 วธด าเนนงาน/วธการศกษา/ขอบเขตของการวจย

รปแบบการศกษา : วจยเชงพรรณนา (Descriptive Research) การศกษา ณ จดเวลา

(ภาคตดขวาง : Cross-Sectional Studies) ผานความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยใน

มนษย กรมอนามย ตามรหสโครงการวจยท HEALTH 228 เมอวนท 20 เมษายน 2560

ขอจ ากดการวจย

1. การตรวจพฒนาการโดยเครองมอ Denver II ตองไดรบความรวมมอจากเดกในการตรวจ

พฒนาการ

2. เปนการสมภาษณขอมลจากผทเลยงดเดกมา 6 เดอน ไมสามารถใหขอมลไดครบถวนเนองจาก

สาเหตตางๆ เชน พอแมน าเดกมาใหเลยงเมออายมากแลว ไมทราบขอมลในอดตของแมและเดก

3. ขอมลบางสวนเปนการศกษาขอมลจาก Secondary Data จากสมดบนทกสขภาพแมและเดก

อาจมการลงขอมลไวไมสมบรณ

4. แมเดกจ าขอมลในขณะตงครรภไมได เนองจากผานเหตการณดงกลาวมานานแลว และไมม

หลกฐานการลงบนทกในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

วธการศกษา

ประชากร : เปนบดา หรอมารดา หรอผเลยงดเดกมาอยางนอย 6 เดอนอยางตอเนอง และเดกมสญชาต

ไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน ไมมความพการ หรอภาวะทางสมอง ทมผลตอ

พฒนาการ ในพนทเขตสขภาพท 3 โดยสมเลอกพนทในการศกษาจ านวน 2 จงหวด ไดแก จงหวดชยนาท

และจงหวดอทยธาน

กลมตวอยาง : ค านวณขนาดตวอยางเพอเปนตวแทนระดบเขต ดวยความเชอมน 95% และมความ

ผดพลาดสงสดในการประมาณคาความชกของสงสยพฒนาการลาชาไมเกนรอยละ 2.8 ของความชก

ดงกลาว โดยใชสตรการประมาณคา สดสวน และสมตวอยางใชวธ Three-Stages Custer Sampling โดย

มจงหวดในเขตสขภาพท 3 เปนหนวยตวอยางขนทหนงจ านวน 2 จงหวด ไดแก ชยนาท และอทยธาน

ต าบลเปนหนวยตวอยางขนทสอง และเดกอาย 8 เดอน 16 วน ถงอาย 5 ป 11 เดอน 29 วน ทอยกบ

มารดา หรอ บดา หรอผเลยงดเดกอยางนอย 6 เดอนตอเนอง เปนหนวยขนทสาม ไดจ านวนกลมตวอยาง

เปนเดกอาย 0-2 ป จ านวน 376 ราย เดกอาย 3-5 ปจ านวน 347 ราย รวมทงสน จ านวน 723 ราย

14

เครองมอทใชในการวจย

1. แบบสมภาษณ มารดา บดา ผเลยงดเดก ทผวจยสรางและพฒนาขนรวมกบคณะวจยของศนย

อนามยทง 12 ศนยเขต โดยไดมการศกษาทบทวนวรรณกรรม ต ารา เอกสารงานวจยทเกยวของกบปจจยท

มผลตอพฒนาการเดก ประกอบดวย 7 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไป ของพอ แม หรอผดแลเดกหลกทบาน จ านวน 5 ขอ

สวนท 2 ขอมลแม (ดขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดกประกอบ) จ านวน 16 ขอ

สวนท 3 ขอมลเดก (ดขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดกประกอบ) จ านวน 19 ขอ

สวนท 4 การใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก จ านวน 5 ขอ

สวนท 5 ผลการตรวจพฒนาการเดก

เมอสรางแบบสมภาษณแลว ไดน าไปให ผเชยวชาญดานพฒนาการเดกปฐมวยตรวจสอบความตรงตาม

เนอหา ในดานความเหมาะสมกบวตถประสงค ความครอบคลม ครบถวน และความเหมาะสมของเนอหา

ขอค าถาม ค าตอบ จากนนน าผลการพจารณาและค าแนะน า มาปรบปรงอกครง กอนน าไปทดลอ งใชกบ

กลมตวอยาง น าผลท ไดจากการทดลองมาปรบปรงใหเหมาะสมยงขน จากนนน ามาชแจงและท าความ

เขาใจกบทมวจยของศนยอนามยท 3 เพอใหเกดความเขาใจตรงกนและไดมาตรฐานในการไดมาของ

ขอมลมากทสด

2. สมดบนทกสขภาพแมและเดก กราฟประเมนสภาวะการเจรญเตบโต น าหนก และสวนสงตาม

เกณฑอาย น าหนกตามเกณฑสวนสง (เกณฑอางองการเจรญเตบโตกองโภชนาการ กรมอนามย,2543)

3. แบบทดสอบพฒนาการเดก Denver II ฉบบภาษาไทย ซงประเมน 4 ดาน ไดแก ดานสงคมและ

การชวยเหลอตนเอง ดานการใชกลามเนอมดเลกและปรบตว ดานภาษา ดานกลามเนอมดใหญ

การเกบรวบรวมขอมล : ด าเนนการเกบขอมลในชวงเดอนเมษายน ถงมถนายน 2560 โดยการประสาน

พนทจงหวดชยนาทและอทยธานในการสมตวอยางเดกทมอายระหวาง 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน

29 วน โดยในวนทเกบขอมลจะด าเนนการชงน าหนกวดสวนสง ค านวณอายใหมทงหมด และประเมน

พฒนาการเดกใหมดวย DENVER II และสมภาษณผเลยงดเดกดวยแบบสมภาษณพรอมทงบนทกขอมลท

ไดจากสมดบนทกสขภาพแมและเดก จากนนตรวจสอบความสมบรณ ขอมล และรวบรวมน ามาบนทก

เพอวเคราะหตอไป

การวเคราะหขอมล : ใชสถตเชงพรรณนา ความถ รอยละ คาเฉลย ฐานนยม สวนเบยงเบนมาตรฐาน เพอ

อธบายคณลกษณะของมารดา บดา และผเลยงดเดก สขภาพของมารดาขณะตงครรภ สขภาพเดกเมอแรก

คลอด สงแวดลอมทางสงคม สวนการวเคราะหความสมพนธใชไคสแควร (Chi-Square Test)

15

บทท 4

ผลการศกษา

การวเคราะหและน าเสนอผลการวจยเรอง “ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขต สขภาพท 3”

เปนการศกษาเชงพรรณา (Descriptive Research) การศกษา ณ จดเวลา (ภาคตดขวาง : Cross-

Sectional Studies) โดยใชการสมภาษณขอมลยอนหลงบดา หรอมารดา หรอผเลยงดเดกมาอยางนอย 6

เดอนอยางตอเนอง และเดกมสญชาตไทยอายตงแต 8 เดอน 16 วน ถง 5 ป 11 เดอน 29 วน ไมมความ

พการหรอภาวะทางสมองทมผลตอพฒนาการ โดยสมเลอกพนทใน การศกษาจ านวน 2 จงหวด ไดแก

จงหวดชยนาทและจงหวดอทยธาน จ านวน 723 ราย น าเสนอผลเปนตารางประกอบค าบรรยายออกเปน 6

สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของพอ แมหรอผเลยงดเดกหลกทบาน

สวนท 2 พฤตกรรมของแมในชวงตงครรภ คลอด และหลงคลอด

สวนท 3 ขอมลทวไปของเดกปฐมวย

สวนท 4 การเลยงดเดกปฐมวยของครอบครว

สวนท 5 สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในปจจบนเปรยบเทยบกบการส ารวจทผานมา

สวนท 6 ความสมพนธของปจจยดานผเลยงดเดก, ดานมารดาในขณะตงครรภ, ดานเดก และการเลยงด

ทมผลตอการพฒนาการเดกปฐมวย

การน าเสนอผลการศกษา

สวนท 1 ขอมลทวไปของพอ แมหรอผเลยงดเดกหลกทบาน

ตารางท 1.1 จ านวน รอยละของอาย ระดบการศกษา อาชพและรายไดของพอ แม ผเลยงดเดก

คณลกษณะทางประชากร แม พอ ผเลยงดเดก

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อาย

นอยกวา 20 ป 31 4.3 10 2.1 3 1.0

20-35 ป 545 75.5 324 67.8 26 8.8

36-59 ป 146 20.2 144 30.1 209 70.8

60 ขนไป - - - - 57 19.3

รวม 722 100.0 478 100.0 295 100.0

16

ตารางท 1.1 จ านวน รอยละของอาย ระดบการศกษา อาชพและรายไดของพอ แม ผเลยงดเดก(ตอ)

คณลกษณะทางประชากร แม พอ ผเลยงดเดก

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

คาเฉลย ,S.D 29.66+6.80 32.20+8.13 50.54+11.25

ต าสด, สงสด 15, 48 17, 62 14, 45

อายแมเมอตงครรภ

นอยกวา 20 ป 137 18.9 - - - -

20 – 35 ป 511 70.7 - - - -

36 ปขนไป 75 10.4 - - - -

รวม 723 100.0 - - - -

คาเฉลย: 26.47 S.D: 6.73 ต าสด : สงสด: 45

ระดบการศกษา

ไมไดเรยนหนงสอ 9 1.5 8 1.6 17 5.7

ประถมศกษา 93 15.5 98 20.0 212 70.9

มธยมศกษา 356 59.2 337 68.7 57 19.0

อนปรญญา/ปวท./ปวส. 65 10.8 26 5.3 8 2.7

ปรญญาตรขนไป 78 13.0 21 4.3 5 1.7

รวม 601 100.0 490 100.0 299 100.0

อาชพ

ไมไดท างาน 150 24.8 14 2.9 74 24.8

เกษตรกรรม 129 21.4 137 28.1 123 41.3

รบราชการ/รฐวสาหกจ 24 4.0 22 4.5 3 1.0

รบจาง 236 39.1 274 56.2 67 23.5

คาขาย/ เจาของกจการ 65 10.7 40 8.3 28 9.4

รวม 604 100.0 487 100.0 298 100.0

รายไดตอเดอน

< 9,000 บาท 290 64.0 210 54.4 166 79.8

9,000–15,000 บาท 131 28.9 137 35.5 29 13.9

17

ตารางท 1.1 จ านวน รอยละของอาย ระดบการศกษา อาชพและรายไดของพอ แม ผเลยงดเดก(ตอ)

คณลกษณะทางประชากร แม พอ ผเลยงดเดก

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

15,000- 20,000 บาท 19 4.2 22 5.7 6 2.9

> 20,000 บาท 13 2.9 17 4.4 7 3.4

รวม 453 100.0 386 100.0 208 100.0

คาเฉลย ,S.D 7562.66+7427.48 10223.22+18650.49 6685.38+9863.88

ต าสด, สงสด 0, 70000 0, 300000 0, 100000

รายไดเพยงพอ

เพยงพอ 174 33.1 145 34.5 77 30.6

มเหลอเกบ 36 6.9 34 8.1 14 5.6

ไมเพยงพอแตไมมหนสน 137 26.1 92 21.9 59 23.4

ไมเพยงพอและมหนสน 178 33.9 149 35.5 102 40.5

รวม 525 100.0 420 100.0 252 100.0

จากตารางท 1.1 ขอมลทวไปของแม พอและผเลยงดเดกพบวา

สวนใหญแมมอายระหวาง 20-35 ป รอยละ 75.5 เปนแมวยรนรอยละ 4.3 อายต าสด 15 ป

สงสด 48 ป อายแมเมอ ตงครรภ สวนใหญมอาย 20-35 ปรอยละ 70.7 เปนแมวยรนรอยละ 18.9 อาย

ต าสด 14 ป สงสด 45 ป สวนใหญจบการศกษาสงสดระดบมธยมศกษารอยละ 59.2 รองลงมา

ประถมศกษารอยละ 15.5 ยงคงมแมทไมไดเรยนหนงสอรอยละ 1.5 สวนใหญมอาชพรบจางรอยละ 39.1

รองลงมาไมไดประกอบอาชพรอยละ 24.8 รายไดตอเดอนสวนใหญนอยกวา 9,000 บาทรอยละ 64.0

ต าสดคอไมมรายได สงสด 70,000 บาท และเมอประเมนคาใชจายสวนใหญรายไดไมเพยงพอและมหนสน

รอยละ 33.9 รองลงมาเพยงพอรอยละ 33.1

สวนใหญ พอมอายระหวาง 20-35 ป รอยละ 67.8 เปนพอวยรนรอยละ 2.1 อายต าสด 17 ป

สงสด 62 ป สวนใหญจบการศกษาสงสดระดบมธยมศกษารอยละ 68.7 รองลงมาประถมศกษารอยละ

20.0 ยงคงมแมทไมไดเรยนหนงสอรอยละ 1.6 ประมาณครงหนงมอาช พรบจางรอยละ 56.2 รองลงมา

อาชพเกษตรกรรมรอยละ 28.1 ประมาณครงหนงรายไดตอเดอนนอยกวา 9,000 บาทรอยละ 54.4 ต าสด

คอไมมรายได สงสด 300,000 บาท และเมอประเมนคาใชจายสวนใหญรายไดไมเพยงพอและมหนสนรอย

ละ 35.5 รองลงมาเพยงพอรอยละ 34.5

18

สวนใหญผเลยงดเดก มอายระหวาง 36-59 ป รอยละ 70.8 เปนวยรนรอยละ 1.0 เปนผสงอาย

รอยละ 19.3 อายต าสด 14 ป สงสด 78 ป สวนใหญจบการศกษาสงสดระดบประถมศกษารอยละ 70.9

รองลงมามธยมศกษารอยละ 19.0 ไมไดเรยนหนงสอรอยละ 5.7 สวนใหญมอาชพเกษตรกรรมรอยละ

41.3 รองลงมาไมไดประกอบอาชพรอยละ 24.8 รายไดตอเดอนสวนใหญนอยกวา 9,000 บาทรอยละ

79.8 ต าสดคอไมมรายได สงสด 100,000 บาท และเมอประเมนคาใชจายสวนใหญรายไดไมเพยงพอและ

มหนสนรอยละ 40.5 รองลงมาเพยงพอรอยละ 30.6

ตารางท 1.2 จ านวน รอยละของสมาชกในครอบครวเดก และผเลยงดเดกเปนหลก

สมาชกในครอบครวเดก จ านวน รอยละ

สมาชกในครอบครวเดก

พอ 462 97.9

แม 564 98.4

ปยา 214 90.3

ตายาย 330 94.0

ลงปา 65 66.3

นาอา 69 69.7

พนองรวมสายเลอด 184 85.6

อนๆ 8 18.2

ผเลยงดเดกเปนหลก

พอ 156 21.6

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 58 40.0

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 87 60.0

แม 492 68.0

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 77 16.4

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 392 83.6

ญาต 290 40.1

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 98 37.4

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 164 62.6

ผรบจางดแลเดก 8 1.1

- ดแลนอยกวา 12 ชม.ตอวน 7 87.5

19

ตารางท 1.2 จ านวน รอยละของสมาชกในครอบครวเดก และผเลยงดเดกเปนหลก (ตอ)

สมาชกในครอบครวเดก จ านวน รอยละ

- ดแลมากกวา 12 ชม.ตอวน 1 12.5

อนๆ 18 2.5

จากตารางท 1.2 ขอมลสมาชกในครอบครวเดก และผเลยงดเดกเปนหลกพบวา

สมาชกในครอบครวเดกประกอบดวย แมมากทสด รอยละ 98.4 อนดบท 2 เปนพอรอยละ 97.9

และตายายเปนอนดบท 3 รอยละ 94.0 สวนใหญผดแลเดกหลกเป นแมรอยละ 68.0 และดแลมากกวา

12 ชม.ตอวนถงรอยละ 83.6 รองลงมาผดแลเดกหลกเปนญาต รอยละ 40.1 และดแลมากกวา 12 ชม.ตอ

วนถงรอยละ 62.6

ตารางท 1.3 จ านวน รอยละของสถานท และผเลยงดเดกในชวงกลางวน

สถานทและผเลยงดเดกในชวงกลางวน จ านวน รอยละ

โรงเรยน 107 14.8

ศนยเดกเลก 163 22.5

บานผรบจางดแลเดก 4 0.6

บานตวเอง 409 56.6

- แมเปนผดแลเดก 221 69.9

- พอเปนผดแลเดก 7 2.2

- ญาตเปนผดแลเดก 86 27.2

- ผรบจางเปนผดแลเดก 2 0.6

บานญาต 39 5.4

- แมเปนผดแลเดก 6 37.5

- พอเปนผดแลเดก 1 6.3

- ญาตเปนผดแลเดก 9 56.3

จากตารางท 1.3 สถานท และผเลยงดเดกในชวงกลางวน พบวา

สวนใหญในเวลากลางวนเดกอยบานตวเอง รอยละ 56.6 โดยมแมเปนผดแลเดกรอยละ 69.9

รองลงมาเปนญาตดแลรอยละ 27.2 รองลงมาเดกอยศนยเดกเลกรอยละ 22.5 และโรงเรยนรอยละ 14.8

20

สวนท 2 พฤตกรรมของแมในชวงตงครรภ คลอด และหลงคลอด

ตารางท 2.1 จ านวน รอยละของสถานบรการทไปฝากครรภกบผลการประเมนมาตรฐานอนามยแมและเดก

สถานบรการทไปฝากครรภ จ านวน ผานการประเมน ไมผานการประเมน

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

รพท./รพศ. 102 97 95.1 5 4.9

รพช. 284 277 97.5 7 2.5

รพ.สส.(กรมอนามย) 11 11 100.0 0 0.0

รพ.สต. 42 0 0.0 42 100.0

จากตารางท 2.1 สถานบรการทไปฝากครรภพบวา

สวนใหญเปนรพช . และเปนรพช .ทผานการประเมน มาตรฐานอนามยแมและเดกรอยละ 97.5 ไม

ผานการประเมนรอยละ 2.5 รองลงมาเปนรพท ./รพศ .และเปนรพท /รพศ .ทผานการประเมน มาตรฐาน

อนามยแมและเดกรอยละ 95.1 ไมผานการประเมนรอยละ 4.9

ตารางท 2.2 จ านวน รอยละของการฝากครรภ

ขอมลการฝากครรภ ไมฝากครรภ ฝากครรภ

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ฝากครรภกอน 12 สปดาห 156 26.9 425 73.1

ฝากครรภคณภาพ 347 53.0 308 47.0

จากตารางท 2.2 การฝากครรภ พบวา

มการฝากครรภกอน 12 สปดาหรอยละ 73.1 ทเหลอฝากครรภหลง 12 สปดาหรอยละ 26.9 มการ

ฝากครรภคณภาพ รอยละ 47.0 สวนทเหลอรอยละ 53.0 มการฝากครรภไมไดคณภาพ

ตารางท 2.3 จ านวน รอยละของการมโรคประจ าตวของหญงตงครรภ

โรคประจ าตวของหญงตงครรภ จ านวน รอยละ

ไมมโรคประจ าตว 591 87.2

มโรคประจ าตว 87 12.8

- เบาหวาน 17 19.5

- ความดนโลหตสง 21 24.1

- ธยรอยด 8 9.2

21

ตารางท 2.3 จ านวน รอยละของการมโรคประจ าตวของหญงตงครรภ(ตอ)

โรคประจ าตวของหญงตงครรภ จ านวน รอยละ

- โรคหวใจ 1 1.1

- โรคโลหตจาง 24 27.6

- โรคธาลสซเมย 5 5.7

- อนๆ 14 16.1

จากตารางท 2.3 การมโรคประจ าตวของหญงตงครรภ พบวา

ระหวางตงครรภแมสวนใหญไมมโรคประจ าตวรอยละ 87.2 มโรคประจ าตวรอยละ 12.8 สวนใหญเปน

โรคโลหตจาง รอยละ 27.6 รองลงมาความดนโลหตสง รอยละ 24.1 ล าดบท 3 เปนเบาหวานรอยละ 19.5

ตารางท 2.4 จ านวน รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ จ านวน รอยละ

ไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ 593 88.9

มภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ 74 11.1

- เดกไมดนนอยลงหรอไมดน 7 9.5

- เลอดออกจากชองคลอด 15 20.3

- ปวดศรษะมาก ตาพรามว จกแนนหนาอก บวมทเทากดบม 16 21.6

- ปสสาวะแสบขดหรอล าบาก 1 1.4

- มน าเดนลกษณะใสๆ ไหลออกจากชองคลอด 19 25.7

- อนๆ 6 8.1

จากตารางท 2.4 การเกดภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ พบวา

ระหวางตงครรภแมสวนใหญไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ รอยละ 88.9 มภาวะแทรกซอน

ขณะตงครรภรอยละ 11.1 สวนใหญมน าเดนลกษณะใสๆ ไหลออกจากชองคลอด รอยละ 25.7 รองลงมา

ปวดศรษะมาก ตาพรามว จกแนนหนาอก บวมทเทากดบม รอยละ 21.6 ล าดบท 3 เลอดออกจากชอง

คลอด รอยละ 20.3

22

ตารางท 2.5 จ านวน รอยละของการตดเชอของแมขณะตงครรภ

การตดเชอของแมขณะตงครรภ จ านวน รอยละ

ไมตดเชอขณะตงครรภ 664 99.6

ตดเชอขณะตงครรภ 3 0.4

- HIV 1 33.3

- เรม 1 33.3

- อนๆ 1 33.3

จากตารางท 2.5 การตดเชอของแมขณะตงครรภ พบวา

ระหวางตงครรภแมเกอบทงหมดไมมการตดเชอขณะตงครรภ รอยละ 99.6 มตดเชอขณะตงครรภ

เพยงรอยละ 0.4 ดวยโรค HIV, เรม และอนๆ

ตารางท 2.6 จ านวน รอยละของการดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ

พฤตกรรมการดมแอลกอฮอล จ านวน รอยละ

ไมดมแอลกอฮอล 666 97.4

ดมแอลกอฮอล 18 2.6

- ดม 1-2 ครงระหวางตงครรภ 5 27.8

- ดม 1 ครงตอเดอน 1 5.6

- ดม 1 ครงตอสปดาห 1 5.6

- อนๆ 11 61.1

จากตารางท 2.6 การดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมเกอบทงหมดไม ดมแอลกอฮอล รอยละ 97.4 ดมแอลกอฮอลรอยละ 2.6 และม

ความถในการดม 1-2 ครงระหวางตงครรภรอยละ 27.8 ดม 1 ครงตอเดอน เทากบ ดม 1 ครงตอสปดาห

รอยละ 5.6 และมความถอนๆ รอยละ 61.1

ตารางท 2.7 จ านวน รอยละของการไดรบการประเมนความเสยงขณะตงครรภ

ประเมนความเสยงขณะตงครรภ จ านวน รอยละ

ไดรบการประเมน 352 62.5

ไมไดรบการประเมน 211 37.5

รวม 563 100.0

23

จากตารางท 2.7 การไดรบการประเมนความเสยงขณะตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมไดรบการประเมนความเสยงขณะตงครรภรอยละ 62.5 ไมไดรบการประเมนรอย

ละ 37.5

ตารางท 2.8 จ านวน รอยละของการตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ

การตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะ

ตงครรภ จ านวน

ไมตรวจ ตรวจ

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

Hct./Hb. 639 2 0.3 637 99.7

Blood group 629 7 1.1 622 98.9

VDRL 651 3 0.5 648 99.5

ไวรสตบอกเสบบ 639 5 0.8 634 99.2

เอดส 634 3 0.5 631 99.5

ธาลสซเมย 624 7 1.1 617 98.9

อลตราซาวด 610 8 1.3 602 98.7

ตรวจภายใน 522 222 42.5 300 57.5

จากตารางท 2.8 การตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมเกอบทงหมดไดรบการตรวจเลอด Hct./Hb.รอยละ 99.7 ตรวจ VDRLและเอดส

รอยละ 99.5 ไวรสตบอกเสบบรอยละ 99.2 ตรวจ Blood group และธาลสซเมยรอยละ 98.9 การตรวจ

พเศษ ไดรบการตรวจอลตราซาวด รอยละ 98.7 ตรวจภายในรอยละ 57.5

ตารางท 2.9 จ านวน รอยละของผลการตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ ครงท 1 และครงท 2

การตรวจเลอดและ

ตรวจพเศษหญง

ตงครรภ

ตรวจครงท 1 ตรวจครงท 2

ปกต ผดปกต ปกต ผดปกต

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

Hct./Hb. 499 81.5 113 18.5 336 86.6 52 13.4

VDRL 625 100.0 0 0.0 294 99.7 1 0.3

ไวรสตบอกเสบบ 592 96.7 20 3.3 67 98.5 1 1.5

เอดส 611 99.7 2 0.3 270 99.6 1 0.4

ธาลสซเมย 489 82.6 103 17.4 58 95.1 3 4.9

24

จากตารางท 2.9 ผลการตรวจเลอดและตรวจพเศษขณะตงครรภ ครงท 1 และครงท 2 พบวา

ขณะตงครรภผลการตรวจ Hct./Hb. ครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 81.5 และ 86.6 ตามล าดบ

ผลการตรวจ VDRL ครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 100.0 และ 99.7 ตามล าดบ ผล การตรวจ ไวรสตบ

อกเสบบครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ 96.7 และ 98.5 ตามล าดบ ผลการตรวจเอดส ครงท 1 และครง

ท 2 ปกตรอยละ 99.7 และ 99.6 ตามล าดบ ผล การตรวจธาลสซเมย ครงท 1 และครงท 2 ปกตรอยละ

82.6 และ 95.1 ตามล าดบ

ตารางท 2.10 จ านวน รอยละของการกนยาบ ารงของหญงตงครรภ

การกนยาบ ารงของหญงตงครรภ จ านวน รอยละ

ยา Obimin / Triferdine/ Nataral

ไมไดรบ 36 6.1

ไดรบ 555 93.9

- กนทกวน 444 90.8

- บางวน 39 8.0

- ไมกน 6 1.2

ยา FBC

ไมไดรบ 258 48.8

ไดรบ 271 51.2

- กนทกวน 212 89.5

- บางวน 21 8.9

- ไมกน 4 1.7

ยา Folic

ไมไดรบ 275 54.0

ไดรบ 234 46.0

- กนทกวน 193 93.7

- บางวน 12 5.8

- ไมกน 1 0.5

จากตารางท 2.10 การกนยาบ ารงของหญงตงครรภ พบวา

25

ขณะตงครรภแมสวนใหญไดรบ ยา Obimin / Triferdine/ Nataral รอยละ 93.9 ในแมทไดรบกน

ยาทกวนรอยละ 90.8 กนบางวนรอยละ 8.0 และไมกนรอยละ 1.2 รองลงมาไดรบยา FBC รอยละ 51.2

ในแมทไดรบกนยาทกวนรอยละ 89.5 กนบางวนรอยละ 8.9 และไมกนรอยละ 1.7 ไดรบยา Folic รอยละ

46.0 ในแมทไดรบกนยาทกวนรอยละ 93.7 กนบางวนรอยละ 5.8 และไมกนรอยละ 0.5

ตารางท 2.11 จ านวน รอยละของการตรวจสขภาพชองปากหญงตงครรภ

ตรวจสขภาพชองปาก จ านวน รอยละ

ไมไดรบ 120 19.6

ไดรบ ผลการตรวจพบวา 492 80.4

- ปกต 75 16.1

- ฟนผ 346 74.2

- เหงอกอกเสบ 137 29.4

- หนน าลาย 194 41.6

จากตารางท 2.11 การตรวจสขภาพชองปากหญงตงครรภ พบวา

ขณะตงครรภแมไดรบกา รตรวจสขภาพชองปาก รอยละ 80.4 และไมไดรบการตรวจรอยละ 19.6

ในแมทไดรบการตรวจผลการตรวจพบสวนใหญมฟนผรอยละ 74.2 รองลงมามหนน าลายรอยละ 41.6

และผลปกตรอยละ 16.1

ตารางท 2.12 จ านวน รอยละของวธการคลอด

วธการคลอด จ านวน รอยละ

คลอดปกต 429 60.4

ผาทองคลอด 271 38.2

เครองดดสญญากาศ 7 1.0

ใชคมท าคลอด 3 0.4

รวม 710 100.0

จากตารางท 2.12 วธการคลอดพบวา

สวนใหญคลอดปกต รอยละ 60.4 ผาทองคลอด 38.2 คลอดดวยเครองดดสญญากาศรอยละ 1.0

ใชคมท าคลอดรอยละ 0.4

26

สวนท 3 ขอมลทวไปของเดกปฐมวย

ตารางท 3.1 จ านวน รอยละของอายครรภเมอคลอด น าหนกทารกเมอแรกคลอดเพศ อาย น าหนกตวและ

สวนสงของเดกปฐมวย

ขอมล จ านวน รอยละ

อายครรภเมอคลอด

- ต ากวา 37 สปดาห 107 14.8

- 37 – 42 สปดาห 600 83.0

- มากกวา 42 สปดาห 16 2.2

รวม 723 100.0

คาเฉลย: 38.36 S.D: 1.67 ต าสด : 30 สงสด: 42

น าหนกทารกเมอแรกคลอด

- นอยกวา 2,500 กรม 73 10.1

- 2,500 กรมขนไป 650 89.9

รวม 723 100.0

คาเฉลย: 3086.63 S.D: 521.80 ต าสด : 840 สงสด: 5,720

เพศ

ชาย 359 49.7

หญง 364 50.3

รวม 723 100.0

อาย

0-2 ป 376 52.0

3-5 ป 347 48.0

รวม 723 100.0

น าหนกตว

น าหนกนอย 44 6.1

น าหนกคอนขางนอย 45 6.2

น าหนกตามเกณฑ 522 72.2

น าหนกคอนขางมาก 32 4.4

น าหนกมาก 80 11.1

27

ตารางท 3.1 จ านวน รอยละของอายครรภเมอคลอด น าหนกทารกเมอแรกคลอดเพศ อาย น าหนกตวและ

สวนสงของเดกปฐมวย (ตอ)

ขอมล จ านวน รอยละ

รวม 723 100.0

สวนสง

เตย 55 7.6

คอนขางเตย 40 5.5

สงตามเกณฑ 526 72.8

คอนขางสง 31 4.3

สงกวาเกณฑ 71 9.8

รวม 723 100.0

น าหนกตอสวนสง

ผอม 59 8.2

คอนขางผอม 40 5.5

สมสวน 516 71.4

น าหนกตอสวนสง (ตอ)

ทวม 28 3.9

เรมอวน 33 4.6

อวน 47 6.5

รวม 723 100.0

สงดสมสวน

ไมใช 150 20.7

ใช 573 79.3

รวม 723 100.0

จากตารางท 3.1 อายครรภเมอคลอด น าหนกทารกเมอแรกคลอดเพศ อาย น าหนกตวและสวนสงของเดก

ปฐมวย พบวา

เดกสวนใหญคลอดครบก าหนดอายครรภ 37 – 42 สปดาห รอยละ 83.0 คลอดกอนก าหนด 14.8

อายครรภต าสด 30 สปดาห สงสด 42 สปดาห น าหนกแรกคลอดมากกวา 2,500 กรมรอยละ 89.9

28

น าหนกนอยกวา 2,500 กรมรอยละ 10.1 มน าหนกแรกคลอดต าสด 840 กรม สงสด 5,720 กรม เปนเพศ

ชายและหญงใกลเคยงกนรอยละ 49.7 และ 50.3 ตามล าดบ อายเดกแบงเปนกลมอาย 0- 2 ป และ 3-5

ป มสดสวนใกลเคยงกนรอยละ 52.0 และ 48.0 ตามล าดบ เดกสวนใหญมน าหนกตามเกณฑรอยละ

72.2 รองลงมาน าหนกมากรอยละ 11.1 มสวนสงตามเกณฑรอยละ 72.8 รองลงมาสงกวาเกณฑรอยละ

9.8 มรปรางสมสวนรอยละ 71.4 รองลงมาผอมรอยละ 8.2 เมอเทยบสงดสมสวนพบสวนใหญสงดสมสวน

รอยละ 79.3 ไมใชรอยละ 20.7

ตารางท 3.2 จ านวน รอยละของภาวะขาดออกซเจนแรกคลอดของเดกทารก

ภาวะขาดออกซเจนแรกคลอด 1 นาท 5 นาท

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ปกต 653 90.3 666 92.1

ขาดออกซเจน 70 9.7 57 7.9

รวม 723 100.0 723 100.0

จากตารางท 3.2 ภาวะขาดออกซเจนแรกคลอดของเดกทารก พบวา

เดกแรกคลอด เกอบ ทงหมดไม มภาวะขาดออกซเจน ท 1 และ 5 นาท รอยละ 90.3 และ 92.1

ตามล าดบ มภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 9.7 และ 7.9 ตามล าดบ

ตารางท 3.3 จ านวน รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาล โรคประจ าตวของเดก

การเจบปวยดวยโรคทองรวง โรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป และสขภาพชองปาก

ขอมล จ านวน รอยละ

ภาวะแทรกซอนหลงคลอด

ไมม 504 74.3

ม 174 25.7

- ตวเหลองและสองไฟ 161 94.2

- ตวเหลองเปลยนถายเลอด 1 0.6

- ไดรบออกซเจน 19 11.1

- ใสเครองชวยหายใจ 10 5.8

- อนๆ 11 7.1

29

ตารางท 3.3 จ านวน รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาล โรคประจ าตวของเดก

การเจบปวยดวยโรคทองรวง โรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป และการเกดฟนผ (ตอ)

ขอมล จ านวน รอยละ

โรคประจ าตวเดก

ไมม 654 93.7

ม 44 6.3

- โรคหวใจ 3 7.1

- ธาลสซเมย 1 2.4

- G6PD 12 28.6

- ชก 3 7.1

- อนๆ 23 54.8

การเจบปวยดวยโรคทองรวงของเดกในรอบ 1 ป

ไมเคย 617 89.2

เคย 75 10.8

รวม 692 100.0

การเจบปวยดวยโรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป

ไมเคย 643 94.8

เคย 35 5.2

รวม 678 100.0

สขภาพชองปาก

ไมมฟนผ 110 25.9

มฟนผ 314 74.1

รวม 424 100.0

จากตารางท 3.3 การเกดภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาล โรคประจ าตวของเดก การเจบปวย

ดวยโรคทองรวง โรคปอดบวมของเดกในรอบ 1 ป และสขภาพชองปาก พบวา

เดกสวนใหญไมมภาวะแทรกซอนหลงคลอดจนนอนโรงพยาบาลรอยละ 74.3 มภาวะแทรกซอนหลง

คลอดรอยละ 25.7 ซงสวนใหญนอนโรงพยาบาลดวย ตวเหลองและสองไฟ รอยละ 94.2 รองลงมาไดรบ

ออกซเจนรอยละ 11.1 เดกเกอบทงหมดไมมโรคประจ าตวรอยละ 93.7 มโรคประจ าตวรอยละ 6.3 ซงเกน

30

กวาครงหนงปวยดวยโรคอนๆ ทไมใชโรคหวใจ ธาลสซเมย G6PD และชก รอยละ 54.8 ในรอบ 1 ปเดก

เคยเจบปวยดวยโรคทองรวง และโรคปอดบวมรอยละ 10.8 และ 5.2 ตามล าดบ เดกทอาย 9 เดอนขนไป

สวนใหญมภาวะฟนผ รอยละ 74.1

ตารางท 3.4 จ านวน รอยละของการกนนมแม น า นมผสม อาหารเสรม และน ายาเสรมธาตเหลกของเดก

ขอมล จ านวน รอยละ

การกนนมแม

นมแมอยางเดยว 6 เดอน 98 15.6

ไมไดนมแมอยางเดยว 6 เดอน 530 84.4

การใหน า

เรมใหน าเมอแรกเกด 153 26.1

เรมใหน าเมอ 1-7 วนหลงคลอด 52 8.9

เรมใหน าหลง 7 วนขนไป 381 65.0

คาเฉลย: 2.308 S.D: 2.581 ต าสด : 0.01 สงสด: 30

การใหนมผสม

เรมใหนมผสมแรกเกด 60 12.0

เรมนมผสมเมอ 1-7 วนหลงคลอด 9 1.8

เรมใหนมผสมหลง 7 วนขนไป 431 86.2

คาเฉลย: 5.565 S.D: 5.848 ต าสด : 0.01 สงสด: 36

การใหอาหารเสรม

เรมกอน 6 เดอน 238 41.1

เรมหลง 6 เดอน 341 58.9

การกนยาน าเสรมธาตเหลก

ไมไดรบ 392 60.9

ไดรบปรมาณ 252 39.1

- สปดาหละ 1 ครงๆละ 1 ชอนชา 208 93.3

- ทกวนๆละ 1 ชอนชา 15 6.7

ความสม าเสมอในการกนยาน าเสรมธาตเหลก

เปนประจ า 71 76.3

บางครง 22 23.7

31

จากตารางท 3.4 การกนนมแม น า นมผสม อาหารเสรม และน ายาเสรมธาตเหลกของเดก พบวา

เดกสวนใหญไมไดรบนมแมอยางเดยว 6 เดอน ถงรอยละ 84.4 และไดนมแมอยางเดยว 6 เดอน

รอยละ 15.6 เกนกวาครงหนงเรมใหน าหลงคลอด 7 วนขนไปรอยละ 65.0 อายสงสดทเรมใหน าคอ 30 วน

รองลงมาเรมใหน าเมอแรกเกดรอยละ 26.1 เชนเดยวกนสวนใหญใหนมผสมหลงคลอด 7 วนขนไป รอยละ

86.2 อายสงสดทเรมใหนมผสมคอ 36 วน และเรมใหนมผสมตงแตแรกเกด รอยละ 12.0 การใหอาหาร

เสรมสวนใหญเรมใหหลงอาย 6 เดอนไปแลวรอยละ 58.9 แตยงมการใหอาหารเสรมกอน 6 เดอนอยรอย

ละ 41.1 และเมออาย 6 เดอนขนไปสวนใหญไมไดรบยาน าเสรมธาตเหลกรอยละ 60.9 ไดรบยาน าเสรม

ธาตเหลกรอยละ 39.1 โดยสวนใหญไดรบ สปดาหละ 1 ครงๆละ 1 ชอนชา รอยละ 93.3 และม ความ

สม าเสมอในการกนยาน าเสรมธาตเหลกเปนประจ า รอยละ 76.3

สวนท 4 การเลยงดเดกปฐมวยของครอบครว

ตารางท 4.1 จ านวน รอยละของ การเลานทาน การเลนกบ บคคล การใชสออเลกทรอนกส และการด

โทรทศน

ขอมล จ านวน รอยละ

การเลานทาน

ไมเลาหรออานหนงสอนทาน 314 44.4

เลาหรออานหนงสอนทาน 394 55.6

- นอยกวา 3 วนตอสปดาห 35 6.0

- 3 วนตอสปดาหขนไป 544 94.0

การเลนกบบคคล

ไมเลนกบเดก 46 6.5

เลนกบเดก 659 93.5

- นอยกวา 7 วนตอสปดาห 456 76.5

- 7 วนตอสปดาห 140 23.5

การใชสออเลกทรอนกส ในการเลนและท ากจกรรมตางๆ

ไมใชสออเลกทรอนกส 249 35.3

ใชสออเลกทรอนกส 457 64.7

- นอยกวา 3 วน 61 15.6

- 3 วนขนไป 331 84.4

32

ตารางท 4.1 จ านวน รอยละของ การเลานทาน การเลนกบ บคคล การใชสออเลกทรอนกส และการด

โทรทศน (ตอ)

ขอมล จ านวน รอยละ

การดโทรทศนของเดก

ไมใหดโทรทศน 161 22.3

ใหดโทรทศน 562 77.7

- ทกวน 453 62.7

- วนเวนวน 57 7.9

- อาทตยละ 2-3 วน 53 7.3

จากตารางท 4.1 การเลานทาน การเลนกบบคคล การใชสออเลกทรอนกส และการดโทรทศน พบวา

เดกสวนใหญไดมคนเลาหรออานหนงสอนทานใหฟงรอยละ 55.6 ในคนทเลานทานสวนใหญมการ

เลานทาน 3 วนตอสปดาหขนไปรอยละ 94.0 สวนคนทไมเลาหรออานหนงสอนทานใหเดกฟงมรอยละ 44.4

สวนใหญเดกไดเลนกบบคคลรอยละ 93.5 ในคนทเลนกบเดกสวนใหญเลนนอยกวา 7 วนตอสปดาห รอยละ

76.5 สวนคนทไมเลนกบเดกมรอยละ 6.5 สวนใหญไดมการใชสออเลกทรอนกส ในการเลนและท ากจกรรม

ตางๆรอยละ 64.7 ในคนทใชสออเลกทรอนกส สวนใหญมใชสอ 3 วนตอสปดาหขนไปรอยละ 84.4 สวนคนท

ไมใชสออเลกทรอนกสในการเลนและท ากจกรรมตางมๆรอยละ 35.3 สวนใหญปลอยใหเดกดโทรทศนรอยละ

77.7 โดยใหดทกวนถงรอยละ 62.7 สวนคนทไมใหเดกดโทรทศนมรอยละ 22.3

ตารางท 4.2 จ านวน รอยละของการใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ขอมล จ านวน รอยละ

การอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ไมอาน 304 43.4

อาน 396 56.6

รวม 646 100.0

การบนทกขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

ไมบนทก 486 75.2

บนทก 160 24.8

รวม 646 100.0

33

จากตารางท 4.2 การใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก พบวา

เกนกวาครงหนงมการอานสม ดบนทกสขภาพแมและเดก รอยละ 56.6 ไมอานรอยละ 43.4 แต

สวนใหญไมมการบนทกขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดก รอยละ 75.2 บนทกเพยงรอยละ 24.8

สวนท 5 สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในปจจบนเปรยบเทยบกบการส ารวจทผานมา

ตารางท 5. เปรยบเทยบสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยจากการส ารวจป 2557 และ 2560

พฒนาการดานตางๆ

พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

ป 2557 ป 2560 ป 2557 ป 2560

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เดก 0-2 ป

- กลามเนอมดใหญ 420 97.7 354 94.1 10 2.3 22 5.9

- กลามเนอมดเลก 416 96.7 338 89.9 14 3.3 38 10.1

- ภาษา 394 91.6 332 88.3 36 8.4 44 11.7

- สงคมและการชวยเหลอตนเอง 418 97.2 346 92.0 12 2.8 30 8.0

- ผลการประเมนรวม 387 90.0 253 67.3 43 10.0 123 32.7

เดก 3-5 ป

- กลามเนอมดใหญ 398 98.0 330 95.1 8 2.0 17 4.9

- กลามเนอมดเลก 378 93.1 284 81.8 28 6.9 63 18.2

- ภาษา 326 80.3 237 68.3 80 19.7 110 31.7

- สงคมและการชวยเหลอตนเอง 396 97.5 310 89.3 10 2.5 37 10.7

- ผลการประเมนรวม 321 79.1 178 51.3 85 20.9 169 48.7

เดก 0-5 ป

- กลามเนอมดใหญ 818 97.8 684 94.6 18 2.2 39 5.4

- กลามเนอมดเลก 794 95.0 622 86.0 42 5.0 101 14.0

- ภาษา 720 86.1 569 78.7 116 13.9 154 21.3

- สงคมและการชวยเหลอตนเอง 814 97.4 656 90.7 22 2.6 67 9.3

- ผลการประเมนรวม 708 84.7 431 59.6 128 15.3 292 40.4

จากตารางท 5 สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยจากการส ารวจป 2557 และ 2560 พบวา

34

เดก 0-2 ป ในป 2557 มพฒนาการสมวยรอยละ 90.0 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสด

รอยละ 97.7 รองลงมาเปนดาน สงคมและการชวยเหลอตนเอง รอยละ 97.2 และมพฒนาการดาน

กลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ 93.1 และ 80.3 ในขณะทป 2560 พบมพฒนาการ

สมวยรอยละ 67.3 โดยมพฒนาดาน กลามเนอมดใหญ ดทสดรอยละ 94.1 รองลงมาเปนดาน สงคมและ

การชวยเหลอตนเองรอยละ 92.0 และมพฒนาการดานกลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอย

ละ 89.9 และ 88.3

เดก 3-5 ป ในป 2557 มพฒนาการสมวยรอยละ 79.1 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดทสด

รอยละ 98.0 รองลงมาเปนดาน สงคมและการชวยเหลอตนเอง รอยละ 97.5 และมพฒนาการดาน

กลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ 93.1 และ 80.3 ในขณะทป 2560 พบมพฒนาการ

สมวยรอยละ 51.3 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญ ดทสดรอยละ 95.1 รองลงมาเปนดาน สงคมและ

การชวยเหลอตนเองรอยละ 89.3 และมพฒนาการดานกลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอย

ละ 81.8 และ 68.3

เดก 0-5 ป ในป 2557 มพฒนาการสมวยรอยละ 84.7 โดยมพฒนาดานกลามเนอมดใหญดท สด

รอยละ 97.8 รองลงมาเปนดาน สงคมและการชวยเหลอตนเอง รอยละ 97.4 และมพฒนาการดาน

กลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอยละ 95.0 และ 86.1 ในขณะทป 2560 พบมพฒนาการ

สมวยรอยละ 59.6 โดยมพฒนาดาน กลามเนอมดใหญ ดทสดรอยละ 94.6 รองลงมาเปนดาน สงคมและ

การชวยเหลอตนเองรอยละ 90.7 และมพฒนาการดานกลามเนอมดเลกและภาษาลดลงตามล าดบรอย

ละ 86.0 และ 78.7

สวนท 6 ความสมพนธของปจจยดานผเลยงดเดก ดานมารดาในขณะตงครรภ ดานเดก และดานการเลยง

ดทมผลตอการพฒนาการเดกปฐมวย

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายแม 0.527

นอยกวา 20 ป 21 4.9 10 3.4

20 – 35 ป 320 74.2 225 77.3

มากกวา 35 ป 90 20.9 56 19.2

รวม 431 100.0 291 100.0

35

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ระดบการศกษาแม 0.232

ไมไดเรยนหนงสอ 6 1.7 3 1.2

ประถมศกษา 48 13.4 45 18.4

มธยมศกษา 209 58.5 147 60.2

อนปรญญา/ปวช./ปวส. 45 12.6 20 8.2

ปรญญาตรขนไป 49 13.7 29 11.9

รวม 357 100.0 244 100.0

อาชพแม 0.211

ไมไดท างาน 100 27.5 50 20.7

เกษตรกรรม/ รบจาง 209 57.6 156 64.7

คาขาย / เจาของกจการ 41 11.3 24 10.0

รบราชการ/รฐวสาหกจ 13 3.6 11 4.6

รวม 363 100.0 241 100.0

อายแมขณะตงครรภ 0.870

นอยกวา 20 ป 79 18.3 58 19.9

20 – 35 ป 306 71.0 205 70.2

มากกวา 35 ป 46 10.7 29 9.9

รวม 431 100.0 292 100.0

การใชจายของแม 0.294

เพยงพอ 129 41.9 81 37.3

ไมเพยงพอ 179 58.1 136 62.7

รวม 308 100.0 217 100.0

36

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายพอ 0.706

นอยกวา 20 ป 7 1.6 3 1.5

20 – 35 ป 187 66.8 137 69.2

มากกวา 35 ป 86 30.7 58 29.3

รวม 280 100.0 198 100.0

ระดบการศกษาพอ 0.699

ไมไดเรยนหนงสอ 3 1.0 5 2.5

ประถมศกษา 56 19.6 42 20.6

มธยมศกษา 197 68.9 140 68.6

อนปรญญา/ปวช./ปวส. 16 5.6 10 4.9

ปรญญาตรขนไป 14 4.9 7 3.4

รวม 286 100.0 204 100.0

อาชพพอ 0.193

ไมไดท างาน 10 3.6 4 2.0

เกษตรกรรม รบจาง 228 81.1 177 88.5

คาขาย เจาของกจการ 28 10.0 12 6.0

รบราชการ รฐวสาหกจ 15 5.3 7 3.5

รวม 281 100.0 200 100.0

การใชจายของพอ 0.003*

เพยงพอ 119 48.8 60 34.1

ไมเพยงพอ 125 51.2 116 65.9

รวม 244 100.0 176 100.0

37

ตารางท 6.1 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายผดแลเดกหลก 0.256

นอยกวา 20 ป 3 1.8 0 0.0

20- 60 ป 128 77.6 107 82.3

60 ปขนไป 34 20.6 23 17.7

รวม 165 100.0 130 100.0

ระดบการศกษาผดแลเดก 0.324

ไมไดเรยนหนงสอ 7 4.2 10 7.5

ประถมศกษา 115 69.7 97 72.4

มธยมศกษา/ปวช. 37 22.4 20 14.9

อนปรญญา/ปวส./ปวท. 3 1.8 5 3.7

ปรญญาตรขนไป 3 1.8 2 1.5

รวม 165 100.0 134 100.0

อาชพผดแลเดก 0.883

ไมไดท างาน 41 25.2 33 25.4

เกษตรกรรม รบจาง 103 63.2 85 65.4

คาขาย เจาของกจการ 17 10.4 11 8.5

รบราชการ รฐวสาหกจ 2 1.2 1 0.8

รวม 163 100.0 130 100.0

การใชจายของผดแลเดก 0.965

เพยงพอ 50 36.2 41 36.0

ไมเพยงพอ 88 63.8 73 64.0

รวม 138 100.0 114 100.0

จากตารางท 6.1 ความสมพนธระหวางขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก กบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลทวไปของแม พอและผดแลเดก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ

0.05 มจ านวน 1รายการ ไดแก การใชจายของพอ

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

38

- สวนใหญแมมอาย 20 – 35 ป และมอายขณะตงครรภรอยละ 74.2 และ 71.0 ตามล าดบ จบ

มธยมศกษารอยละ 58.5 อาชพเกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 58.0 การใชจายของแมไมเพยงพอ

รอยละ 58.1

- สวนใหญพอมอาย 20 – 35 ป รอยละ 66.8 จบมธยมศกษารอยละ 68.9 อาชพเกษตรกรรม /

รบจางรอยละ 81.3 การใชจายของพอไมเพยงพอรอยละ 51.2

- สวนใหญ ผดแลเดกหลกมอายนอยกวา 60 ปรอยละ 79.4 จบประถมศกษา รอยละ 69.7 อาชพ

เกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 63.9 การใชจายไมเพยงพอรอยละ 63.8

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญแมมอาย 20 – 35 ป และมอายขณะตงครรภรอยละ 77.3 และ 70.2 ตามล าดบ จบ

มธยมศกษารอยละ 60.2 อาชพเกษตรกรรม / รบจางรอยละ 65.4 การใชจายของแม ไมเพยงพอ

รอยละ 62.7

- สวนใหญพอมอาย 20 – 35 ป รอยละ 69.2 จบมธยมศกษารอยละ 68.6 อาชพเกษตรกรรม /

รบจางรอยละ 88.7 การใชจายของพอไมเพยงพอรอยละ 65.9

- สวนใหญ ผดแลเดกหลก มอายนอยกวา 60 ปรอยละ 82.3 จบประถมศกษา รอยละ 72.4 อาชพ

เกษตรกรรม/ รบจางรอยละ 65.9 การใชจายไมเพยงพอรอยละ 64.0

ตารางท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การฝากครรภคณภาพครบ 5 ครงตามเกณฑ 0.358

ครบตามเกณฑ 189 43.9 118 40.4

ไมครบตามเกณฑ 242 56.1 174 59.6

รวม 431 100.0 292 100.0

การฝากครรภกอน 12 สปดาห 0.154

ฝาก 253 71.1 172 76.4

ไมฝาก 103 28.9 53 23.6

รวม 356 100.0 225 100.0

39

ตารางท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายครรภทคลอด 0.867

กอนก าหนด 63 14.6 44 15.1

ครบก าหนด 368 85.4 248 84.9

รวม 431 100.0 292 100.0

วธคลอด 0.037*

คลอดทางชองคลอด 241 57.2 188 65.1

คลอดหตถการ 180 42.8 101 34.9

รวม 421 100.0 289 100.0

การไดรบยา obimin/triferdine/natural 0.021*

ไดรบ 339 95.8 216 91.1

ไมไดรบ 15 4.2 21 8.9

รวม 354 100.0 237 100.0

การรบประทานยา obimin/triferdine/natural 0.017*

ไดรบประทาน 298 94.3 185 88.5

ไมไดรบประทาน 18 5.7 24 11.5

รวม 316 100.0 209 100.0

การไดรบยา FBC 0.854

ไดรบ 167 50.9 104 51.7

ไมไดรบ 161 49.1 97 48.3

รวม 328 100.0 201 100.0

การรบประทานยา FBC 0.681

ไดรบประทาน 150 47.8 83 45.9

ไมไดรบประทาน 164 52.2 98 54.1

รวม 314 100.0 181 100.0

40

ตารางท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การไดรบยา Folic 0.787

ไดรบ 144 46.5 90 45.2

ไมไดรบ 166 53.5 109 54.8

รวม 310 100.0 199 100.0

การรบประทานยา Folic 0.490

ไดรบประทาน 131 44.0 75 40.8

ไมไดรบประทาน 167 56.0 109 59.2

รวม 298 100.0 184 100.0

ภาวะโลหตจางเมอตรวจเลอดครงแรก 0.212

มภาวะโลหตจาง 72 20.1 41 16.1

ไมมภาวะโลหตจาง 286 79.9 213 83.9

รวม 358 100.0 254 100.0

ภาวะโลหตจางกอนคลอด 0.281

มภาวะโลหตจาง 32 14.5 18 10.8

ไมมภาวะโลหตจาง 189 85.5 149 89.2

รวม 221 100.0 167 100.0

โรคประจ าตวของแม 0.515

ไมม 352 86.5 239 88.2

ม 55 13.5 32 11.8

รวม 407 100.0 271 100.0

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ 0.096

ไมม 364 90.5 229 86.4

ม 38 9.5 36 13.6

รวม 402 100.0 265 100.0

41

ตารางท 6.2 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การตดเชอระหวางตงครรภ 0.062

ไมตดเชอ 403 100.0 261 98.9

ตดเชอ 0 0.0 3 1.1

รวม 403 100.0 264 100.0

การดมแอลกอฮอลขณะตงครรภ 0.710

ไมดม 399 97.6 267 97.1

ดม 10 2.4 8 2.9

รวม 409 100.0 275 100.0

การประเมนความเสยง 0.052

ไดรบ 221 65.8 131 57.7

ไมไดรบ 115 34.2 96 42.3

รวม 336 100.0 227 100.0

การเขาโรงเรยนพอแมในขณะตงครรภ 0.272

เขา 183 57.2 112 62.2

ไมเขา 137 42.8 68 37.8

รวม 320 100.0 180 100.0

การเขาโรงเรยนพอแมในเดก 0.762

เขา 92 30.4 47 29.0

ไมเขา 211 69.6 115 71.0

รวม 303 100.0 162 100.0

จากตารางท 6.2 ความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบ ปจจยดานแมในขณะตงครรภ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ม

จ านวน 4 รายการ ไดแก วธคลอด , การไดรบ ยา obimin/triferdine/natural, การรบประทานยา

obimin/triferdine/natural

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

42

- สวนใหญฝากครรภไมครบ 5 ครงตามเกณฑรอยละ 56.1 มการฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ

71.1 คลอดครบก าหนดรอยละ 85.4 คลอดทางชองคลอดรอยละ 57.2

- สวนใหญไดรบ และรบประทานยา obimin/triferdine/natural รอยละ 95.8 และ 94.3 ตามล าดบ ไดรบ

และไมไดรบประทานยา FBC รอยละ 50.9 และ 52.2 ตามล าดบ ไมไดรบ และไมรบประทานยา

Folic รอยละ 53.5 และ 56.0 ตามล าดบ

- สวนใหญไมมภาวะโลหตจางเมอตรวจเลอดครงแรก และกอนคลอด รอยละ 79.9 และ 85.5

ตามล าดบ

- สวนใหญแมไมมโรคประจ าตวรอยละ 86.5 ไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภรอยละ 90.5 ทกคน

ไมมการตดเชอระหวางตงครรภ ไมดมแอลกอฮอลขณะตงครรภรอยละ 97.6

- สวนใหญไดรบการประเมนความเสยงรอยละ 65.8

- สวนใหญเขาโรงเรยนพอแมในขณะตงครรภรอยละ 57.2 ไมเขาโรงเรยนพอแมในเดกรอยละ 69.6

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญฝากครรภไมครบ 5 ครงตามเกณฑรอยละ 59.6 มการฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ

76.4 คลอดครบก าหนดรอยละ 84.9 คลอดทางชองคลอดรอยละ 65.1

- สวนใหญไดรบ และรบประทานยา obimin/triferdine/natural รอยละ 91.1และ 88.5 ตามล าดบ ไดรบ

และไมไดรบประทานยา FBC รอยละ 51.7และ 54.1 ตามล าดบ ไมไดรบ และไมรบประทานยา

Folic รอยละ 54.8 และ 59.2ตามล าดบ

- สวนใหญไมมภาวะโลหตจางเมอตรวจเลอดครงแรก และกอนคลอด รอยละ 83.9 และ 89.2

ตามล าดบ

- สวนใหญแมไมมโรคประจ าตวรอยละ 88.2 ไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภรอยละ 86.4 ไมม

การตดเชอระหวางตงครรภรอยละ 98.9 ไมดมแอลกอฮอลขณะตงครรภรอยละ 97.1

- สวนใหญไดรบการประเมนความเสยงรอยละ 57.7

- สวนใหญเขาโรงเรยนพอแมในขณะตงครรภรอยละ 62.2 ไมเขาโรงเรยนพอแมในเดกรอยละ 71.0

43

ตารางท 6.3 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลดานเดก กบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายเดก 0.000*

0-2 ป 253 58.7 123 42.1

3-5 ป 178 41.3 169 57.9

รวม 431 100.0 292 100.0

น าหนกแรกคลอด 0.101

นอยกวา 2,500 กรม 37 8.6 36 12.3

มากกวา 2,500 กรม 394 91.4 256 87.7

รวม 431 100.0 292 100.0

ภาวะขาดออกซเจนท 1 นาท 0.945

ไมขาดออกซเจน 389 90.3 264 90.4

ขาดออกซเจน 42 9.7 28 9.6

รวม 431 100.0 292 100.0

ภาวะขาดออกซเจนท 5 นาท 0.578

ไมขาดออกซเจน 399 92.6 267 91.4

ขาดออกซเจน 32 7.4 25 8.6

รวม 431 100.0 292 100.0

การไดนมแม 0.740

ไดนมแมอยางเดยว 6 เดอน 60 16.0 38 15.0

ไดนมแมอยางเดยวไมถง 6 เดอน 315 84.0 215 85.0

รวม 375 100.0 253 100.0

โรคประจ าตวของเดก 0.038*

ไมม 361 95.0 238 90.8

ม 19 5.0 24 9.2

รวม 380 100.0 262 100.0

44

ตารางท 6.3 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลดานเดกกบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เคยปวยดวยทองรวงตองนอนโรงพยาบาล 0.506

ไมเคย 362 88.5 255 90.1

เคย 47 11.5 28 9.9

รวม 409 100.0 283 100.0

เคยปวยดวยปอดบวมตองนอนโรงพยาบาล 0.548

ไมเคย 382 95.3 261 94.2

เคย 19 4.7 16 5.8

รวม 401 100.0 277 100.0

สขภาพชองปาก 0.007*

ไมมฟนผ 3 2.6 12 12.0

มฟนผ 113 97.4 88 88.0

รวม 116 100.0 100 100.0

การไดรบยาน าเสรมธาตเหลก 0.937

ไดรบ 149 39.0 103 39.3

ไมไดรบ 233 61.0 159 60.7

รวม 382 100.0 262 100.0

การรบประทานยาน าเสรมธาตเหลก 0.993

รบประทาน 139 37.4 95 37.4

ไมไดรบประทาน 233 62.6 159 62.6

รวม 372 100.0 254 100.0

จากตารางท 6.3 ความสมพนธระหวางขอมลดานเดกกบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลดานเดกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มจ านวน 3 รายการ

ไดแก อายเดก, โรคประจ าตวของเดก และการมฟนผ

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

45

- สวนใหญเปนเดกอาย 0-2 ปรอยละ 58.7 น าหนกแรกคลอดมากกวา 2,500 กรมรอยละ 91.4 ไม

มภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 90.3 และ 92.6 ตามล าดบ

- สวนใหญไดนมแมอยางเดยวไมถง 6 เดอนรอยละ 84.0

- สวนใหญเดก ไมม โรคประจ าตว รอยละ 95.0 ไม เคยปวยดวยทองรวง , ปอดบวมตองนอน

โรงพยาบาลรอยละ 88.5, 95.3 ตามล าดบ เดกมฟนผรอยละ 97.4

- สวนใหญเดกไมไดรบ, ไมไดรบประทานยาน าเสรมธาตเหลกรอยละ 61.0, 62.6 ตามล าดบ

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญเปนเดกอาย 3-5 ปรอยละ 57.9 น าหนกแรกคลอดมากกวา 2,500 กรมรอยละ 87.7 ไม

มภาวะขาดออกซเจนท 1 และ 5 นาทรอยละ 90.4 และ 91.4 ตามล าดบ

- สวนใหญไดนมแมอยางเดยวไมถง 6 เดอนรอยละ 85.0

- สวนใหญเดกไมม โรคประจ าตว รอยละ 90.8 ไม เคยปวยดวยทองรวง , ปอดบวมตองนอน

โรงพยาบาลรอยละ 90.1, 94.2 ตามล าดบ เดกมฟนผรอยละ 88.0

- สวนใหญเดกไมไดรบ, ไมไดรบประทานยาน าเสรมธาตเหลกรอยละ 60.7, 62.6 ตามล าดบ

ตารางท 6.4 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางการเลยงดเดกกบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

กลางวนเดกอยโรงเรยน 0.867

อยโรงเรยน 63 14.6 44 15.1

ไมไดอยโรงเรยน 368 85.4 248 84.9

รวม 431 100.0 292 100.0

กลางวนเดกอยศนยเดกเลก <0.001*

อยศนยเดกเลก 77 17.9 86 29.5

ไมไดอยศนยเดกเลก 354 82.1 206 70.5

รวม 431 100.0 292 100.0

กลางวนเดกอยบานตวเอง 0.002*

อยบานตวเอง 264 61.3 145 49.7

ไมไดอยบานตวเอง 167 38.7 147 50.3

รวม 431 100.0 292 100.0

46

ตารางท 6.4 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

กลางวนเดกอยบานญาต,จางเลยง 0.694

อยบานญาต,จางเลยง 2 0.5 2 0.7

ไมไดอยบานญาต,จางเลยง 429 99.5 290 99.3

รวม 431 100.0 292 100.0

สถานทเลยงตอนกลางวน <0.001*

บาน 264 77.4 145 62.8

ศนยเดกเลก 77 22.6 86 37.2

รวม 341 100.0 231 100.0

การเลานทาน 0.738

เลาอยางมคณภาพ 56 15.8 36 15.5

เลาอยางไมมคณภาพ 113 31.9 68 29.2

ไมเลา 185 52.3 129 55.4

รวม 354 100.0 233 100.0

การเลนกบบคคล 0.259

เลนอยางมคณภาพ 180 51.1 129 53.3

เลนอยางไมมคณภาพ 149 42.3 90 37.2

ไมเลน 23 6.5 23 9.5

รวม 352 100.0 242 100.0

การใชสออเลกทรอนกส 0.002*

ใชอยางเหมาะสมตามวย 235 59.0 187 70.8

ใชอยางไมเหมาะสมตามวย 163 41.0 77 29.2

รวม 398 100.0 264 100.0

การดโทรทศน 0.005*

ดอยางเหมาะสมตามวย 202 46.9 106 36.3

ดอยางไมเหมาะสมตามวย 229 53.1 186 63.7

รวม 431 100.0 292 100.0

47

ตารางท 6.4 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางปจจยดานมารดาแมในขณะตงครรภ กบพฒนาการเดก (ตอ)

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา

p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก 0.001*

ไมอาน 155 38.7 141 51.1

อาน 246 61.3 135 48.9

รวม 401 100.0 276 100.0

การบนทกในสมดบนทกสขภาพแมและเดก 0.055

ไมบนทก 267 72.8 205 79.5

บนทก 100 27.2 53 20.5

รวม 367 100.0 258 100.0

จากตารางท 6.4 ความสมพนธระหวางการเลยงดเดกกบพฒนาการเดก พบวา

พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลดานการเลยงดเดกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มจ านวน

3 รายการ ไดแก สถานทเลยงตอนกลางวน , การใชสออเลกท รอนกส ,การดโทรทศน และการอานสมด

บนทกสขภาพแมและเดก

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญสถานทเลยงเดกตอนกลางวน ไดแกบานตวเอง รอยละ 61.3 ศนยเดกเลกรอยละ 17.9

โรงเรยนรอยละ 14.6 บานญาตหรอจางเลยงรอยละ 0.5

- สวนใหญไมเลานทานใหเดกฟงรอยละ 52.3 เลนกบบคลอยางมคณภาพรอยละ 51.1 การใชสอ

อเลกทรอนกสอยางเหมาะสมตามวยรอยละ 59.0 การดโทรทศนอยางไมเหมาะสมตามวยรอยละ 53.1

- สวนใหญม การอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก รอยละ 61.3 ไมมการบนทก ในสมดบนทก

สขภาพแมและเดกรอยละ 72.8

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- สวนใหญสถานทเลยงเดกตอนกลางวน ไดแกบานตวเอง รอยละ 49.7 ศนยเดกเลกรอยละ 29.5

โรงเรยนรอยละ 15.1 บานญาตหรอจางเลยงรอยละ 0.7

- สวนใหญไม เลานทานใหเดกฟงรอยละ 55.4 เลนกบบคลอยางมคณภาพ รอยละ 53.3 การใชสอ

อเลกทรอนกสอยางเหมาะสมตามวยรอยละ 70.8 การดโทรทศนอยางไมเหมาะสมตามวยรอยละ 63.7

48

- สวนใหญไมอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก รอยละ 51.1 ไมมการบนทกในสมดบนทกสขภาพ

แมและเดกรอยละ 79.5

ตารางท 6.5 จ านวน รอยละและความสมพนธระหวางขอมลภาวะโภชนาการกบพฒนาการเดก

ขอมล พฒนาการสมวย พฒนาการสงสยลาชา p-

value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงดสมสวน 0.768

ไมใช 91 21.1 59 20.2

ใช 340 78.9 233 79.8

รวม 431 100.0 292 100.0

น าหนกตออาย 0.536

อวนผอม 77 17.9 47 16.1

ปกต 354 82.1 245 83.9

รวม 431 100.0 292 100.0

สวนสงตออาย 0.026*

เตย 25 5.8 30 10.3

ปกต 406 94.2 262 89.8

รวม 431 100.0 292 100.0

น าหนกตอสวนสง 0.094

ไมสมสวน 71 16.5 35 12.0

สมสวน 360 83.5 257 88.0

รวม 431 100.0 292 100.0

จากตารางท 6.5 ความสมพนธระหวางขอมลภาวะโภชนาการกบพฒนาการเดก พบวา พฒนาการเดก ขนอยกบขอมลภาวะโภชนาการอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มจ านวน 1

รายการ ไดแก สวนสงตออาย

กลมเดกทพฒนาสมวย พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

- เดกสวนใหญมรปรางสงดสมสวนรอยละ 78.9 มน าหนกตออาย ในเกณฑปกตรอยละ 82.1 ม

สวนสงตออายในเกณฑปกตรอยละ 94.2 น าหนกตอสวนสงในเกณฑสมสวนรอยละ 83.5

กลมเดกทพฒนาสงสยลาชา พบรายละเอยดในแตละรายการ ดงน

49

- เดกสวนใหญมรปรางสงดสมสวนรอยละ 79.8 มน าหนกตออาย ในเกณฑปกตรอยละ 83.9 ม

สวนสงตออายในเกณฑปกตรอยละ 89.8 น าหนกตอสวนสงในเกณฑสมสวนรอยละ 88.0

บทท 5

สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ สรปผลการวจย

การน าเสนอสรปผลการวจย ผวจยขอน าเสนอเปนภาพรวม และขอสรปผลการวจยทเปนไปตาม

วตถประสงคของการวจยทตงไว ดงน

1. สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในป พ .ศ. 2560 ในเขตสขภาพท 3 เดก0-5 ปมพฒนาการ

สมวยต าลงมากเมอเทยบกบป 2557 จากรอยละ 84.7 เปน 59.6 โดยเดกอาย 3-5 ปมพฒนาการสมวย

เพยงรอยละ 51.3 ซงต ากวาเดกอาย 0-2 ปทพบมพฒนาการสมวยรอยละ 67.3 โดยเรยงล าดบพฒนาการ

ดานทสมวยมากทสด ไปหานอยทสด ดงน ดานกลามเนอมดใหญ ดานสงคมและการชวยเหลอตนเอง

ดานกลามเนอมดเลกและภาษา

2. ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบ ปจจยดานผเลยงดเดก ในเรอง การ

ใชจายของพอ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานมารดาในขณะตงครรภ ใน

เรอง วธคลอด , การไดรบยา obimin/triferdine/natural, การรบประทานยา obimin/triferdine/natural

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานเดก ในเรอง อายเดก , โรค

ประจ าตวของเดก และสขภาพชองปาก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดานการเลยงด ในเรอง สถานท

เลยงตอนกลางวน, การใชสออเลกทรอนกส, การดโทรทศน , สวนสงตามเกณฑอาย, และการอาน

สมดบนทกสขภาพแมและเดก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

อภปรายผลการวจย

ประเดนส าคญทพบจากผลการวจย ผวจยอภปราย ดงน

1. จากสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยในป พ.ศ. 2560 ในเขตสขภาพท 3 เดก0-5 ปมพฒนาการ

สมวยต าลงมากเมอเทยบกบป 2557 จากรอยละ 84.7 เหลอรอยละ 59.6 สอดคลองกบขอมลส ารวจ

50

สถานการณพฒนาการและพฤตกรรมการเลยงดเดกปฐมวยของครอบครวไทย 2 ครงทผานมา ในป 2557

และ 2560 ทพบวาเดก 0-5 ปมพฒนาการสมวยรอยละ 72.7 เหลอรอยละ 67.5 แตเมอพจารณาในสวน

ของเขตสขภาพท 3 เนองจากพนทของกลมตวอยางใน 2 ครงทผานมานนตางกน แตทงนสะทอนใหเหนวา

กระบวนการสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยนนยงด าเนนการไดไมครอบคลม และไมมประสทธภาพในทก

พนทรบผดชอบในเขตบรการสขภาพท 3 เมอศกษาดพฒนาการแตละดานนนเดกมพฒนาการสมวยในชวง

รอยละ 78.7-94.6 แตพฒนาการรวมกลบมพฒนาการสมวยเพยงรอยละ 59.6 แสดงใหเหนวาใน

พฒนาการแตละดานนน มบางขอทผลการประเมนอยในเกณฑควรระวง ( caution item) คอผลการ

ทดสอบอยบนเสนอายระหวางเปอรเซนตไทลท 75 และ 90 ดงนนถาเดกไดรบการสงเสรม และตดตามทด

นาจะท าใหพฒนาการสมวยในภาพรวมมการเปลยนแปลงในทางทดขน แตทงนในภาพรวม พฒนาการท

ลาชามากทสด ยงคงเชนเดม คอ พฒนาการ ลาชา ดานภาษา รอยละ 21.3 และรองลงมาลาชาดาน

กลามเนอมดเลกรอยละ 14.0 เชนเดยวกบขอ มลส ารวจสถานการณพฒนาการและพฤตกรรมการเลยงด

เดกปฐมวยของครอบครวไทย ป 2560 พฒนาการดานทสงสยลาชามากทสด คอดานภาษา รอยละ 21.6

รองลงมาคอดานกลามเนอมดเลกรอยละ 9.6 สะทอนใหเหนวากจกรรมการสงเสรมพฒนาการในระดบ

นโยบาย และระดบปฏบตทผานมายงไมสงเสรมดานภาษา และกลามเนอมดเลกใหกบเดกปฐมวย

2. จากผลการวจยพบวา พฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธ กบปจจยดานผ

เลยงดเดก ไดแก การใชจายของพอ สอดคลองกบ การศกษาของสกาวรตน เทพรตน (2557),และจนตนา

พฒนาพงศธร (2557) ศกษาพบวารายไดครอบครวมความสมพนธกบพฒนาการเดก จากงานวจยน

รายไดของพอเปนเสมอนรายไดของครอบครว เนองจากกลมตวอยางพบแมไมไดประกอบอาชพถงรอยละ

18.2 ในขณะทพอไมไดประกอบอาชพเพยงรอยละ 2.9 จงเทยบเคยงไดวารายไดพอเสมอนเป นรายได

ครอบครว แตปจจยดานผเลยงด ประเดนอนๆ มความแตกตางจากการศกษาของเยาวรตน รตนนนต

(2557) ,สกาวรตน เทพรตน (2557) และจนตนา พฒนาพงศธร (2557) อาจเนองดวย ลกษณะ กลม

ตวอยาง และลกษณะของเขตพนทในการศกษา

3. จากผลการวจยพบวาพฒนากา รเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดาน

มารดาในขณะตงครรภ ไดแก การไดรบยาobimin/triferdine/natural สอดคลองกบการศกษาของเยาวรตน

รตนนนต (2557), จนตนา พฒนาพงศธร (2557) และในการศกษานพบวา ไมเพยงแคไดรบยาเทานน แต

การรบประทานยา obimin/triferdine/natural มความสมพนธกบพฒนาการเดกปฐมวยดวย แตเมอศกษา

ภาวะโลหตจางกอนคลอดกลบไมมความสมพนธกบพฒนาการเดกปฐมวย เนองดวยขอมลเปนขอมลจาก

สมดบนทกสขภาพแมและเดก ซงการบนทกความเขมขนของเลอดกอนคลอดมไมครบตาม จ านวนกลม

ตวอยางทศกษา

51

4. จากผลการวจยพบวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบปจจยดาน เดก

ไดแก โรคประจ าตวของเดก สอดคลองกบการศกษาของไสววรรณ ไผประเสรฐ (2555), เยาวรตน รตนนนต

(2557)และจนตนา พฒนาพงศธร (2557) และพฒนาการเ ดกปฐมวยในเขตสขภาพท มความสมพนธกบ

สขภาพชองปากของเดก สอดคลองกบการศกษาของจนตนา พฒนาพงศธร (2557)

5. จากผลการวจยพบวาพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสขภาพท 3 มความสมพนธกบ ปจจยดานการ

เลยงด ในเรอง การใชสออเลกทรอนกสสอดคลองกบการศกษาของจนตนา พฒนาพงศธร (2557) และนง

คราญ สมบรณม (2556), สวนสงต ามเกณฑ อาย สอดคลอง กบการศกษาของเยาวรตน รตนนนต

(2557),จนตนา พฒนาพงศธร (2557) และในเรองของการอานสมดบนทกสขภาพแมและเดก, สถานทเลยง

ตอนกลางวน และ การดโทรทศน ยงไมพบการศกษาเฉพาะในเรองน แตมการศกษาของเยาวรตน รตนนนต

(2557),จตตนนท เดชะคปต (2558) พบการเลนกบเดก มความสมพนธกบพฒนาการเดกปฐมวย ทพบวา

เดกควรไดรบการเลนกบบคคล

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะทวไป

- นโยบายควรใหความส าคญอยางเฉพาะเจาะจงในเรองข องกจกรรมการเลนกบลกท สงเสรม

พฒนาการดานภาษาและกลามเนอมดเลก ในผเลยงดแตละกลมอยางเหมาะสม

- ควรผลกดนใหเกดการสงเสรมและตดตามพฒนาการเดกในรายทสงสยลาชาใหเขมแขง จะชวยให

เดกไดรบโอกาสในการสงเสรมพฒนาการ กลบมามพฒนาการสมวยไดดขน

- ควรมการปรบเนอหาการสอนโรงเรยนพอแม โดยเฉพาะในเดก 0-5 ป ใหมเนอหานอยแต

ครอบคลมปจจยทมผลตอพฒนาการเดก

- ควรมการบรณาการงานการสงเสรมพฒนาการเดกกบกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงศกษาธการเพอใหก ารดแลเดกไดครอบคลมทกปจจย

โดยเฉพาะรายได และกจกรรมในศนยเดกเลก และโรงเรยนอนบาล

2. ขอเสนอแนะในการวจยตอไป

- การวจย ควรมการศกษาขอมลเชงคณภาพในแตละประเดนเพอน ามาสการพฒนาไดตรงปญหา

มากขน

52

เอกสารอางอง

1. กรมอนามย.คมอนกสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยประจ าสถานบรการสาธารณสข(หลกสตร

เรงรด).ปรบปรงครงท 3:บรษท นวธรรมดาการพมพ (ประเทศไทย)จ ากด,2560.

2. จตตนนท เดชะคปตและคณะ .การเลนของเดกในครอบครวไทย : ลกษณะและปจจยทม

อทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย . ฐานขอมลงานวจยมหาว ทยาลยสโขทยธรรมาธราช . 2558.

(ออนไลน).เขาถงไดจาก: http://ird.stou.ac.th. สบคน 15 สงหาคม 2560.

3. จนตนา พฒนพงศธร,ชยชนะ บญสวรรณ และนฤมล ธนเจรญวชร.การศกษาพฒนาการของเดก

ปฐมวยไทยป 2557.กลมอนามยแมและเดก ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย .(ออนไลน).เขาถงไดจาก :

http://inspection.anamai.moph.go.th. สบคน 15 สงหาคม 2560.

4. นชรา เรองดารกานนท.ปจจยทกระทบตอพฒนาการของเดก.ใน: ทพวรรณ หรรษคณาชยและ

คณะ,บรรณาธการ .ต าราพฒนาการและพฤตกรรมเดก ส าหรบเวชปฏบตทวไป .กรงเทพฯ :บรษทบยอนด

เอนเทอรไพรซ จ ากด; 2554,หนา 26-41.

5. นตยา คชภกด,อรพนท เลศอวสดาตระกล.คมอการฝกอบรมการทดสอบพฒนาการเดกปฐมวย

ฉบบแกไขปรบปรง(ครงท 6).นครปฐม: โรงพมพ Graphic One,2558.

6. สกาวรตน เทพรตนและคณะ.การศกษาปจจยดานการเลยงดของผปกครองและการมสวนรวมของ

ชมชนตอการสงเสรมการเจรญเตบโตและพฒนาการเดกปฐมวยในเขตสาธารณสขท 4 และ 5 (ออนไลน). เขาถง

ไดจาก: http://hpc4.go.th. สบคน 15 สงหาคม 2560.

7. ไสววรรณ ไผประเสรฐและคณะ. ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกวยแรกเกดถง 3 ปในเขต

ตรวจราชการสาธารณสขท 18. วารสารกมารเวชศาสตร ; 2556, ตลาคม-ธนวาคม .(ออนไลน ).เขาถงได

จาก: http://www.thaipediatrics.org .สบคน 15 สงหาคม 2560.

8. เยาวรตน รตนนนต .ปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยไทย เขตสขภาพท 8 ;2557.

(ออนไลน ). เขาถงไดจาก : http://203.157.71.148/information/center/research.pdf. สบคน 15

สงหาคม 2560.

9. ศนยอนามยท 1-12 กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย.

2558.(ออนไลน).เขาถงไดจาก: https://hpc03.files.wordpress.com.สบคน 15 สงหาคม 2560.

53

ภาคผนวก ข. รายนามผทรงคณวฒ

ทปรกษาโครงการและผทรงคณวฒ

ชอ นายสมนก หงษยม

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรดษฎบณฑต

สถานทปฏบตงาน โรงพยาบาลทพทน จ.อทยธาน

ชอ นางสาววนเพญ สทธโกมนทร

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

คณวฒ วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาอาหารและโภชนาการ

สถานทปฏบตงาน ศนยอนามยท 3 นครสวรรค

ชอ นางศศวนต ศภนเวศน

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรบณฑต

สถานทปฏบตงาน ศนยอนามยท 3 นครสวรรค

ภาคผนวก ค.ประวตผวจย

ชอ นางศศชล หงษไทย

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ พยาบาลศาสตรบณฑต

ชอ นางฐตชยา ไทยพาท

ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรบณฑต

ชอ นางพรรณ ไพบลย

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง (เทยบเทาปรญญาตร),สาธารณสข

ศาสตรบณฑต

54

ชอ นางสจตรา บางสมบญ

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง (เทยบเทาปรญญาตร)

ชอ นางบษรา ใจแสน

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรบณฑต,พยาบาลศาสตรบณฑต

ชอ นางสาวจรยา บญอนนต

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ พยาบาลศาสตรบณฑต

ชอ นางสาวปราณ สวฒนพเศษ

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

คณวฒ สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

1. ชอโครงการวจย (Protocol title)

(ภาษาไทย) สถานการณการจดการมลฝอยตดเชอของสถานบรการสาธารณสข ในเขตสขภาพท 3 (ภ าษ า อ งก ฤ ษ ) Situation of Infectious wastes management in Healthcare of Health service provider board office 3

ชอผวจยและคณะ พรอมสถานทตดตอและหมายเลขโทรศพท ผวจย นางนพวรรณ ศรชมภ ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ สถานทตดตอ กลมพฒนาอนามยสงแวดลอม ศนยอนามยท 3 นครสวรรค เลขท 157 ม.1 ถ.พหลโยธน ต.นครสวรรคออก อ.เมอง จ.นครสวรรค 60000 เบอรโทรศพท 056255452 ตอ 106 มอถอ 0614959155 E-mail ladda735@gmail.com ผรวมวจย นางบ าเพญ ธนะพฒน ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการ สถานทตดตอ กลมพฒนาอนามยสงแวดลอม ศนยอนามยท 3 นครสวรรค เลขท 157 ม.1 ถ.พหลโยธน ต.นครสวรรคออก อ.เมอง จ.นครสวรรค 60000 เบอรโทรศพท 056255452 ตอ 106 มอถอ 0632353936 E-mail Bumphent_@windowslive.com

2. ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย 2.1 มลฝอยตดเชอ หมายถง มลฝอยทมเชอโรคปะปนอยในปรมาณหรอมความเขมขน ซงถามการสมผสหรอใกลชดกบมลฝอยนนแลวสามารถท าใหเกดโรคได กรณมลฝอยดงตอไปน ท เกดขนหรอใชในกระบวนการตรวจวนจฉยทางการแพทยและการรกษาพยาบาล การใหภมคมกนโรคและการทดลองเกยวกบโรค และการตรวจชนสตรศพหรอซากสตว รวมทงในการศกษาวจยเรองดงกลาว ใหถอวาเปนมลฝอยตดเชอ 1 ซากหรอชนสวนของมนษยหรอสตวทเปนผลมาจากการผาตด การตรวจชนสตรศพหรอซากสตว และการ

ใชสตวทดลอง 2 วสดของมคม เชน เขม ใบมด กระบอกฉดยา หลอดแกว ภาชนะทท าดวยแกวสไลด และแผนกระจกปด

สไลด 3 วสดซงสมผสหรอสงสยวาจะสมผสกบเลอด สวนประกอบของเลอด ผลตภณฑทไดจากเลอด สารน าจาก

รางกายของมนษยหรอสตว หรอวคซนทท าจากเชอโรคทมชวต เชน ส าล ผากอส ผาตางๆ และทอยาง 4 มลฝอยทกชนดทมาจากหองรกษาผปวยตดเชอรายแรง (กฎกระทรวง วาดวยการจดการมลฝอยตดเชอ

,2545)

2.2 สถานบรการสาธารณสข หมายถง โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลสงกดกรมวชาการ โรงพยาบาลสงกดหนวยงานของรฐ โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลสตวสงกดกรมปศสตว และหองปฏบตการเอกชน

3. หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational) มลฝอยตดเชอทเกดจากโรงพยาบาล จดวาเปนมลฝอยอนตรายทจะตองมการจดการแยกออกจาก

มลฝอยทวไปตงแตแหลงก าเนด โดยจะตองมการจดเกบ รวบรวมขนสง และก าจดทถกสขลกษณะ ตามขอก าหนดในกฎกระทรวงฯ (ศมกานต ทองเกลยง, 2557) เพราะถาจดการไมเปนไปตามมาตรฐาน ทก าหนดไว หรอจดการไมถกตองตามหลกสขาภบาล จะสงผลใหเกดการปนเปอนของเชอโรคตางๆ สส งแวดลอม และยงท าให เกดผลกระทบทางลบตอสขภาพของบ คคลท เกยวของ เปนสาเหตหน ง ของการแพรระบาดของโรคตดเชอได

ขยะตดเชอเกดขนไดจาก 3 แหลง ไดแก โรงพยาบาลหรอคลนกทดแลคนไข โรงพยาบาลสตว และหองปฏบตการตรวจเชอ จากการส ารวจพบวา ทวประเทศมขยะตดเชอเกดขน 43,000 ตนตอป หรอ 43 ลานกโลกรมตอป เฉลย 120 ตนตอวน หรอ 1.2 แสนกโลกรมตอวน นบเปนปรมาณขยะทเกดขนเยอะมาก (สธา เจยรมณโชตชย, 2557)

ทกวนนการจดการขยะตดเชอยงประสบปญหา ตงแตแหลงก าเนด เนองจากความไมสมบรณ ของระบบคดแยกขยะตดเชอในสถานพยาบาล สภาพเตาเผาทช ารด และไมมการตรวจวดมาตรฐานอากาศเสยจากปลองควนตามกฎหมาย อกทงคาใชจายทเพมสงขนจากการจดการ เปนผลใหสถานพยาบาลมแนวโนม ในการสงขยะตดเชอใหเอกชนก าจดนอกสถานพยาบาลมากขน ซงถาก าจดไมถกวธจะแพรกระจายเชอโรคและสงผลกระทบตอสขภาพประชาชน

การส ารวจสถานการณเปนแนวทางหนง เพอใหทราบขอมล ปญหาการจดการในพนท และเปนขอมลเสนอผตรวจราชการในการวางแผนเชงนโยบายตอไป

4. วตถประสงคของการวจย เพอศกษาสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอของสถานบรการสาธารณสข ในเขตสขภาพท 3

5. ขอบเขตการวจย ประชากรในการวจยครงนคอ โรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขในพนทเครอขายบรการท 3 ประกอบดวย โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลสงกดกรมวชาการ โรงพยาบาลสงกดหนวยงานรฐ โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลสงกดกรมปศสตว หองปฏบตการเอกชน ในเดอน ตลาคม 2559– ธนวาคม 2560

6. ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของโครงการวจย (ถาม) สมมตฐาน

การจดการมลฝอยตดเชอของสถานบรการสาธารณสขในเขตสขภาพท 3 เปนอยางไร

กรอบแนวคดของโครงการวจย

กรอบแนวคดในการวจย

ตวแปรตน ตวแปรตาม

แหลงก าเนดมลฝอยตดเชอ

- โรงพยาบาลศนย - โรงพยาบาลทวไป

- โรงพยาบาลชมชน

- โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

- โรงพยาบาลสงกดกรมวชาการ

- โรงพยาบาลสงกดหนวยงานรฐ - โรงพยาบาลเอกชน - โรงพยาบาลสงกดกรมปศสตว - หองปฏบตการเอกชน

ปรมาณมลฝอยตดเชอ

- ตอวน

- ตอเตยงตอวน

การก าจดมลฝอยตดเชอ

- ก าจดเอง

- สงเอกชน

- หนวยงานราชการอน

การตดตามไปยงแหลงก าจดมลฝอยตดเชอกรณสงก าจดบรษทเอกชน

สถานการณการจดการมลฝอยตดเชอของสถานบรการสาธารณสข ในเขตสขภาพท 3

7. วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล

7.1 รปแบบการศกษา การศกษาครงน เปนการวจยเชงส ารวจ ณ จดเวลาใดเวลาหนง (Cross- sectional study) โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการศกษาและเกบขอมล

7.2 ประชากรและกลมตวอยางคอ โรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขในพนทเครอขายบรการท 3 ประกอบดวย โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลสงกดกรมวชาการ โรงพยาบาลสงกดหนวยงานรฐ โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลสงกดกรมปศสตว หองปฏบตการเอกชน

พนทศกษา : พนทเครอขายบรการท 3 ไดแก จงหวดนครสวรรค ก าแพงเพชร พจตร อทยธาน ชยนาท

7.4 เครองมอทใชในการศกษา : แบบสอบถาม ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 การจดการมลฝอยตดเชอ

7.5 ระยะเวลาเกบขอมล : ในเดอน ตลาคม 2559– ธนวาคม 2560 7.6 ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures) จดท าหนงสอราชการใหส านกงานสาธารณสขจงหวดเขตสขภาพท 3 สงแบบสอบถามให

โรงพยาบาลในพนท (แบบสอบถามดงเอกสารแนบ 1) 7.7 การวเคราะหขอมล : วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรป โดยสถตเชงพรรณนา คอ

ความถ รอยละ 8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ไดทราบสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอของสถานบรการสาธารณสขในเขตสขภาพท 3 เพอผลกดนในเชงนโยบายตอไป

9 แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย (ตามเอกสารแนบ2) 10 งบประมาณของโครงการวจย : ไมของบประมาณ 11 เอกสารอางองของโครงการวจย

กระทรวงสาธารณสข.กฎกระทรวงวาดวยการก าจดมลฝอยตดเชอ พทธศกราช 2545(ออนไลน). สบคนวนท 21 กนยายน 2560, สบคนจากhttps://nelac.kku.ac.th/laws/junk.pdf

ศมกานต ทองเกลยง. สถานการณการจดการมลฝอยตดเชอของโรงพยาบาลในพนทเขตนครชยบรนทร (ออนไลน). สบคนวนท 21 กนยายน 2560, สบคนจาก http://203.157.71.139/group_sr/allfile/1418960782.pdf.

ศนยบรหารกฎหมายสาธารณสข กรมอนามย. คมอแนวทางการบงคบใชกฎหมายวาดวยการจดการมลฝอย(ออนไลน).

สบคนวนท 21 กนยายน 2560, สบคนจากhttp://www.anamai.moph.go.th/download/download/102557/Strategic_Plan/6/5_3.pdf

ศรราช. แนวทางการจดการขยะภายในภาควชาชวเคม(ออนไลน). สบคนวนท 21 กนยายน 2560, สบคนจาก http://www.si.mahidol.ac.th/department/Biochemistry/home/ha/%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A1%E0%B8%B5%202552.pdf

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. ขยะตดเชอลนโรงพยาบาล (ออนไลน). สบคนวนท 21 กนยายน 2560, สบคนจาก http://www2.thaihealth.or.th/Content-fb/24773-E0B882E0B8A2E0B8B0E0B895E0B8B4E0B894E0B980E0B88AE0B8B7E0B989E0B8ADE0B8A5E0B989E0B899E0B982E0B8A3E0B887E0B89EE0B8A2E0B8B2E0B89AE0B8B2E0B8A5html

ส านกงานสงแวดลอมภาคท 3. แบบส ารวจขอมลการจดการขยะตดเชอ(ออนไลน). สบคนวนท 21 กนยายน 2560, สบคนจาก www.reo3.go.th/newversion/images/stories/pr_2554/w001.doc

(ลงชอ) ( นางนพวรรณ ศรชมภ)

หวหนาโครงการวจย วนท 24 เดอน ตลาคม พ.ศ 2560

แบบส ารวจสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอเขตสขภาพท 3

ค าชแจงในการตอบแบบสอบถาม โปรดเตมขอมลลงในชองวางทใหไว และ/หรอท าเครองหมาย ใน หนาขอความทเกยวของ สวนท 1 ขอมลทวไป 1. ชอ-ชอสกล ผกรอกขอมล (นาย/นาง/นางสาว).............................................................................................. 2. ระดบการศกษา............................................................................................................................................... 3. หนาทความรบผดชอบ..................................................................................................................................... 4. ประสบการณการท างานในการจดการขยะตดเชอ...........................ป 5. ชอหนวยงาน............................................................เลขท.............หมท.....................ถนน.............................. ต าบล.............................อ าเภอ...................................จงหวด.............................รหสไปรษณย..................... โทรศพท........................................โทรสาร..................................................E-mail……………………………...... 6. ประเภทหนวยงาน โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลสงกดกรมวชาการ โรงพยาบาลสงกดหนวยงานรฐ โรงพยาบาลเอกชน หองปฏบตการเอกชน โรงพยาบาลสตวสงกดกรมปศสตว สวนท 2 ขอมลการจดการมลฝอยตดเชอ

1. ปรมาณมลฝอยตดเชอ ปงบประมาณ 2560 -2561 (กก./เดอน) เดอน ต.ค.

59 พ.ย.59

ธ.ค.59

ม.ค.60

ก.พ.60

ม.ค.60

เม.ย.60

พ.ค.60

ม.ย.60

ก.ค.60

ส.ค.60

ก.ย.60

ต.ค.60

พ.ย.60

ธ.ค.60

จ านวนทงหมด(กก./เดอน)

เฉลยตอเดอน (กก.)

เฉลยตอวน (กก.)

คดเปนเงน/วน(บาท)

2. การก าจดขยะตดเชอ 2.1 ใครเปนผรบผดชอบดแลระบบการเกบขน ก าจดมลฝอยตดเชอ (ระบ) ............................................................................................................................. ................................... 2.2 ผเกบขนมลฝอยตดเชอผานการอบรมการปองกนและระงบการแพรเชอ หรออนตรายทอาจเกดจากมลฝอยตดเชอ ผานอบรม ไมไดอบรม 2.3 มการแยกมลฝอยตดเชอ ระหวางวสดมคมกบไมมคมหรอไม แยก ไมไดแยก 2.4 มบรเวณทพกรวมมลฝอยตดเชอกอนการก าจดหรอไม ม ไมม

เอกสารแนบ 1

2.5 ก าจดขยะตดเชอภายใน ............. วน 2.6 หนวยงานของทานด าเนนการขนสงและก าจดขยะตดเชออยางไร

ด าเนนการโดยหนวยงานเอง (ไมมการขนสง) ดวยเตาเผาความรอนสง ชนด……………………..…………………………………….………………..

………………………………...……………………………………อายการใชงาน………….………………ป ดวยวธการอนๆ (ระบ)…….……………………………………………………………..………….………

ด าเนนการขนสงไปก าจด ณ สถานทก าจดของเอกชน เอกชนผรบจาง คอ…………………………………………………..…………………………..……

สถานทก าจด คอ……………..…………………………………………………………………….…. รถเกบและขนสง ชนด ควบคมอณหภม ไมควบคมอณหภม

ด าเนนการขนสงไปก าจด ณ สถานทก าจดของหนวยงานราชการอน หนวยงานราชการทรบจาง คอ…………………………………………….….…………………… สถานทก าจด คอ………………………………………………………..……..………………………. รถเกบและขนสง ชนด ควบคมอณหภม ไมควบคมอณหภม

3. การตดตามไปยงแหลงก าจดมลฝอยตดเชอ กรณสงก าจดบรษทเอกชน ตดตาม ไมไดตดตาม ไมไดตดตามแตตรวจสอบเอกสารแบบฟอรมใบก ากบขนสง

4. ขอเสนอแนะการจดการมลฝอยตดเชอ ............................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................... ........... ............................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ........................................................................ ...

แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย

ท เดอน ขนตอนการด าเนนการวจย

2560 2561 ผรบผดชอบ ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1 ทบทวนวรรณกรรม และเอกสารงานวจยทเกยวของ

นพวรรณ

2 จดท าแบบสอบถาม นพวรรณ

3 ประชมชแจงหนวยงานและจงหวดในการประสานหนวยงานทเกยวของในการเกบขอมล

นพวรรณ/บ าเพญ

สสจ. 5 จงหวด

4 เกบขอมล/ตดตามการลงขอมล นพวรรณ/บ าเพญ

5 รวบรวมและวเคราะหขอมล

นพวรรณ

6 สรปการวจย และจดท ารายงานรปเลม

นพวรรณ

เอกสารแนบ 2

๑. ชอโครงการวจย (Protocol title)

(ภาษาไทย) การศกษาสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอในชมชนเขมแขง เขตสขภาพท 3 (ภาษาองกฤษ) Situation of Infectious Waste Management In Active community of Health Survice Provider Board office 3

ชอผวจยและคณะ พรอมสถานทตดตอและหมายเลขโทรศพท

หวหนาโครงการวจย ชอนางกรณา สขแท ต าแหนง นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ ทท างาน กลมพฒนาอนามยสงแวดลอม ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โทรศพท 056-255451 -5 ตอ 106 มอถอ 0910071954 E-mail : nanasuk1@hotmail.com

สดสวนการท าวจย: รอยละ 40 ภาระงาน: เขยนโครงรางการวจย การเกบขอมล การวเคราะหขอมล การสรปรปเลม ผรวมวจย(๑) นางสาวเสาวนย สาบตร

สถานททท างาน กลมพฒนาอนามยสงแวดลอม ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โทรศพท 056-255451 -5 ตอ 106 เบอรโทรศพท 0949789900 E-mail : tin.saowanee@gmail.com

สดสวนการท าวจย: รอยละ 30 ภาระงาน: การเกบขอมล การวเคราะหขอมล การสรปรปเลม ผรวมวจย(๒) นางสาวจไรรตน ช านาญไพร

สถานททท างาน กลมพฒนาอนามยสงแวดลอม ศนยอนามยท 3 นครสวรรค โทรศพท 056-255451 -5 ตอ 106 เบอรโทรศพท 062-3653658 E-mail : Julyn3658@gmail.com

สดสวนการท าวจย: รอยละ 30 ภาระงาน: การเกบขอมล การเกบขอมล การวเคราะหขอมล

๒. ค าส าคญ (Keywords) ของโครงการวจย: (ภาษาไทย) การจดการมลฝอยตดเชอ,ชมชนเขมแขง

(ภาษาองกฤษ) Infectious Waste, Active community

๓. หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational)

ตามทกระทรวงสาธารณสขไดมนโยบายทจะก าหนดหลกเกณฑ และวธการจดการมลฝอย ตดเชอส าหรบราชการสวนทองถนและสถานบรการสาธารณสขตางๆเพอประโยชนในการคมครองสขภาพประชาชน และจดระเบยบการประกอบอาชพทเกยวกบการก าจดมลฝอยตดเชอใหเปนมาตรฐานเดยวกนทวประเทศ จงมการด าเนนการออกกฎกระทรวงวาดวยการก าจดมลฝอยตดเชอ พ.ศ.2545 โดยก าหนดหลกเกณฑวธการและมาตรการในการควบคม ก ากบดแล การจดการมลฝอยตดเชอ ของสถานบรการการสาธารณสข และหองปฏบตการเชออนตรายทกแหงใหมการจดการ มลฝอยตดเชอใหถกตองดวยสขลกษณะยงขน ดวยเหตทมลฝอยตดเชอเปนมลฝอยทมเชอโรคปะปนอยในปรมาณหรอความเขมขนซงถามการสมผสหรอใกลชดกบมลฝอยนนแลว สามารถท าใหเกดโรคได จ าเปนตองมการจดการดวยวธพเศษ ปจจบนสงทตองระวงคอการจดการมลฝอยตดเชอในชมชน เนองจากประชาชนในกลมปวยดวยโรคบางโรค จ าเปนตองใชวสดอปกรณทางการแพทยและมการดแลทบานเชนผปวยตดเตยง ผปวยลางไต และผปวยเบาหวานทมการฉดอนซลนเองทบาน สงทเกดขนคอขยะมลฝอยจากผปวยเหลานนเชนวสดจากชดท าแผล ถงลางไต เขมฉดยา เปนตน นบเปน มลฝอยตดเชอจากบานเรอนสชมชน มลฝอยเหลานปนเปอนกบเชอโรคจากผปวยซงสามารถแพรกระจายเชอโรค และกอใหเกดอนตรายตอสขภาพมนษยและสงแวดลอมได หากมการจดการทไมถกตอง เชนทงรวมกบมลฝอยทวไปในชมชน หรอทงตามทสาธารณะ ขางทาง ในแมน าล าคลอง อาจมสตวและแมลงพาหะน าโรคไปคยเขยหรอคาบไปท าใหเกดการแพรกระจายของโรค ดงตวอยางทพบเปนขาวทจงหวดตากเมอป 2559 พบวามการน าถงลางไตทใชแลวซงมน าจากการลางไตบรรจอยจ านวนมาก ไปทงในแหลงน าธรรมชาต ท าใหเกดมลพษตอสงแวดลอม ประชาชนทเคยน าน าไปใชกไมกลาใชและกลวการตดเชอโรค

ถงแมวาการจดการมลฝอยตดเชอเปนมลฝอยทถกควบคมดแลโดยกฎหมายวาดวยการสาธารณสข ก าหนดใหเปนอ านาจของราชการสวนทองถน ในการจดการขยะมลฝอยทเกดขนในเขตราชการทองถนตน จากการททองถนบางแหงไมพรอมในการด าเนนงานดงกลาว การจดการมลฝอยตดเชอจงเปนหนาทของหนวยงานสาธารณสขในพนทดแลเชนโรงพยาบาลชมชน และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล(รพ.สต.) แตการจดการมลฝอยตดเชอในชมชนยงไมมขอมลสถานการณ ซงจากการด าเนนงานชมชนเขมแขง(Active community) ในเขตสขภาพท 3 ปงบประมาณ 2560 จ านวน 65 ต าบลไดเนนประเดนการจดการมลฝอยทกชนดในชมชน การคดแยกขยะในครวเรอนตามหลก3R รวมทงมลฝอยตดเชอในครวเรอน จากการสอบถามแกนน าชมชนเบ องตนพบวาการปฏบตของประชาชนในการจดการมลฝอยตดเชอจากครวเรอน แตละพนทมความแตกตางกนทงดาน อปกรณทใชบรรจมลฝอยตดเชอ การบรหารจดการตามแนวทางการจดการของ รพ.สต. ยงไมมรปแบบหรอ

แนวทางปฏบตทชดเจน ศนยอนามยท 3 จงไดจดท าโครงการศกษาสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอในชมชนเขมแขง

๔. วตถประสงคของการวจย 4.1 วตถประสงคหลก (Primary Objective) เพอศกษาศกษาสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอในชมชน

4.2 วตถประสงครอง (Secondary Objectives) 1. เพอทราบขอมลการจดการมลฝอยตดเชอของชมชนเขมแขง 2. เพอศกษารปแบบการจดการมลฝอยตดเชอของ รพ.สต.แตละจงหวด ๕. ขอบเขตการวจย (ระบขอบเขตของการวจยในเชงปรมาณ/เชงคณภาพ ทเชอมโยงกบปญหาทท าการ

วจยแตไมสามารถก าหนดโดยตรงในชอโครงการวจยและวตถประสงคของโครงการวจยได)

รปแบบการวจยครงนใชระเบยบวธวจยการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) เพอศกษารปแบบสถานการณการจดการมลฝอยตดเชอในชมชนเขมแขง Active community ในป 2560 จ านวน 65 ต าบลในเขตสขภาพท 3

๖.ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของโครงการวจย (ถาม) สมมตฐาน (ถาม) 1. การจดการมลฝอยตดเชอของชมชนเขมแขง โดยประชาชนมลกษณะอยางไร ปฏบตถกตองตามสขลกษณะหรอไม

2. รปแบบการจดการมลฝอยตดเชอในชมชน ของ รพ.สต.แตละจงหวด มลกษณะอยางไร กรอบแนวความคดของโครงการวจย (ถาม)

กรอบแนวคดในการวจย

ตวแปรตน ตวแปรตาม

รพ./รพ.สต.-แนวทางการใหบรการ/ให

ค าปรกษาแกประชาชนเรองการจดการ

มลฝอยตดเชอจากครวเรอนทมผปวยตด

เตยง ผปวยลางไต และผปวยเบาหวานฯ

การจดการมลฝอยตดเชอจากครวเรอน ของประชาชน 5 เรอง 1.การรบรการจดเกบมลฝอยตดเชอทถกตอง 2.วธการจดเกบมลฝอยตดเชอแตละชนด 3.วสดอปกรณส าหรบบรรจมลฝอยตดเชอ 4.สถานททประชาชนทงมลฝอยตดเชอ 5.ระยะเวลาในการน ามลฝอยตดเชอไปทง

๗.วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล (อธบายขนตอนวธการท าการวจย อาท การเกบขอมล การก าหนดพนท ประชากรตวอยาง การสมตวอยาง ขนตอนและวธการในการวเคราะหขอมล ฯลฯ รวมทงระบสถานททจะใชเปนทท าการวจย/เกบขอมลใหครบถวนและชดเจน เพอประโยชนในการเสนอของบประมาณ)

7.1 ชนดของการวจย รปแบบการวจยครงนใชระเบยบวธวจยแบบ Survey Research

7.2 ประชากรและกลมตวอยาง ก. ประชากร 1.เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล(รพ.สต.) ผรบผดชอบงานมลฝอยตดเชอ 2.ประชาชนในครวเรอนทมผปวยตดเตยง ผปวยลางไต และผปวยเบาหวานทมการฉดอนซลนเอง ข. กลมตวอยาง 1.เจาหนาท รพ.สต.ผรบผดชอบงานมลฝอยตดเชอ จ านวน 65 คน/65 ต าบลใน 5 จงหวดของเขตสขภาพท 3 ทผานการประเมนชมชนเขมแขงปงบประมาณ 2560 ระหวางเดอน ตลาคม 2559 ถง มนาคม 2560 2.ประชาชนทอาศยอยในครวเรอนทมผปวยตดเตยง ผปวยลางไต และผปวยเบาหวานทมการฉดอนซลนเอง จ านวน 65 ชมชนใน 5 จงหวดของเขตสขภาพท 3 ทผานการประเมนชมชนเขมแขงปงบประมาณ 2560 ค. การคดเลอกกลมตวอยาง

เกณฑการคดเลอกกลมตวอยางทศกษา (Selection Criteria) ทงเกณฑรบเขาศกษา (Inclusion Criteria) และเกณฑไมรบเขาในการศกษา (Exclusion Criteria) 1. เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล(รพ.สต.) ผรบผดชอบงานมลฝอยตดเชอ จ านวน 65คน 2. ประชาชนทอาศยอยในครวเรอนทมผปวยตดเตยง ผปวยลางไต และผปวยเบาหวานทมการฉดอนซลนเอง จ านวน 1 คน/1 ครวเรอน ผวจยท าการสมกลมตวอยางดวยวธการสมแบบเจาะจง (Purposive sampling) สมต าบลละ 1 ชมชน เฉพาะชมชนหรอหมบานทผานการประเมนชมชนเขมแขงปงบประมาณ 2560 เทานน 7.3 ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures) การวางแผนการด าเนนงาน

1. การประชมกลมยอย ผเกยวของกบงานวจย ในกลมพฒนาอนามยสงแวดลอม ภายใน ศนยอนามยท 3 เพอแลกเปลยนความคดเหน และรวมจดท าแนวปฏบต ขอตกลง และรปแบบการเกบขอมล

2. น าแบบสอบถามทสรางขนไปทดลองใชและปรบปรง 3. เกบขอมล รวมกบการด าเนนงานชมชนเขมแขง

4. รวบรวมขอมล คยขอมล และวเคราะห 5. เขยนรายงานการวจย

7.4 สถานทในการท าวจย (Site of study) เขตสขภาพท 3 7.5 ระยะเวลาในการวจย (Duration of study) ตลาคม 2560 – กนยายน 2561 7.6 เครองมอตางๆ ทใชในการวจย 1.แบบสอบถามเจาหนาท รพ.สต.ผรบผดชอบงานมลฝอยตดเชอ จ านวน 65 ชด วดการด าเนนงานของ รพ.สต.ในการจดการมลฝอยตดเชอในรพ.สต.และชมชน

2. .แบบสอบถามประชาชนทอาศยอยในครวเรอนทมผปวยตดเตยง ผปวยลางไต และผปวยเบาหวานทมการฉดอนซลนเอง (ชมชนละประมาณ 5 ครวเรอน) รวม 325 ชด 7.7 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลมรายละเอยดดงน 1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ 2. ขอมลแบบส ารวจการจดการมลฝอยตดเชอในชมชน วเคราะหโดยการใชสถตรอยละ คาเฉลย,

8.ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ไดขอมลการจดการมลฝอยตดเชอในครวเรอน/ชมชน และ รปแบบการจดการมลฝอยตดเชอในชมชนของ รพ.สต.

9.แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย(ตามเอกสารแนบ) ระบขนตอนและระยะเวลาของแผนการด าเนนงาน (Grant chart) ท กจกรรม ชวงเวลา ผรบผดชอบหลก

1 ทบทวนเอกสารงานวจย วรรณกรรมทเกยวของ ตลาคม 2560 กรณา 2 สงโครงรางการวจย ตลาคม 2560 กรณา 3. ประชมชแจงการด าเนนงานโครงการวจยในกลมงานฯ พฤศจกายน 2560 กรณา 4 สรางแบบสอบถาม ตลาคม 2560 กรณา 5 คดเลอกกลมตวอยาง ธนวาคม 2560 กรณา 6 ด าเนนการเกบขอมล ธนวาคม 2560-

พฤษภาคม 2561 กรณา, เสาวนย จไรรตน

7 วเคราะหขอมล เมษายน 2561 กรณา, เสาวนย 8 เขยนรายงานการวจย พฤษภาคม 2561 กรณา, เสาวนย 9. สงผลงานวจย และเผยแพร กนยายน 2561 กรณา 10.งบประมาณของโครงการวจย : ไมของบประมาณ ท รายการ จ านวนหนวย งบประมาณทขอ ๑. ๒. ๓. ๔.

รวมงบประมาณทเสนอขอ 11.เอกสารอางองของโครงการวจย (ระบเอกสารทใชอางอง (Reference) ของการวจยตามระบบสากล (APA Style หรอ Vancouver style)) ศนยบรหารกฎหมายสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. คมอการด าเนนงานตามกฎกระทรวงวา ดวยการก าจดมลฝอยตดเชอ พ.ศ.2545. กรงเทพ, 2546. กฏกระทรวงสาธารณสข. ฉบบป 2545 ออกตามความในพระราชบญญตกระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2535.

จนทนา มณอนทร. การจดการมลฝอยตดเชอขององคกรปกครองสวนทองถน.วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต(การจดการสงแวดลอม).สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2556. เขาถงไดจากhttp://libdcms.nida.ac.th/thesis6/2556/b180561.pdf (วนทคนขอมล 5 ตลาคม 2560 ) วรตน แกวบญช . ปจจยทสงผลตอประสทธภาพการจดการมลฝอยตดเชอของบคลากรสาธารณสขในศนย สขภาพชมชน จงหวดกาญจนบร.วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต(การจดการสงแวดลอม). สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2552. เขาถงไดจากhttp://library1.nida.ac.th/termpaper6/sd/2552/19648.pdf (วนทคนขอมล 5 ตลาคม 2560 ) พนพนต โอเอยม. พฤตกรรมการจดการขยะตดเชอของบคลากรและเจาหนาทในโรงพยาบาลสมทรสาคร. วทยานพนธหลกสตรสงคมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงแวดลอม มหาวทยาลยมหดล,2556. เขาถงไดจากhttps://journal.oas.psu.ac.th/index.php/asj/article/viewFile/12/12 (วนทคนขอมล 5 ตลาคม 2560 )

(ลงชอ)

( นางกรณา สขแท) หวหนาโครงการวจย

วนท 24 เดอน ตลาคม พ.ศ 2560

ชอโครงการวจย (Protocol title) (ภาษาไทย) การศกษาเปรยบเทยบคาอณหภมกายทารกแรกเกดดวยปรอทแกววดทางรกแรแบบใชผากระชบ

จบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (ภาษาองกฤษ) A comparison of body temperature by using the cloth band and no using on the newborn then count time by using stopwatch ผวจย ชลพร วมลสทธพงศ สถานทตดตอ งานหองคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ถ.พหลโยธน ต.นครสวรรคออก อ.เมอง จ.นครสวรรค 60000

เบอรโทรศพท 056255452 ตอ 263, 262 มอถอ 090365429 E-mail jibjibbie25@gmail.com บทคดยอ

หองคลอดไดพฒนารปแบบการวดอณหภมกายกอนยายทารกไปแผนกทารกแรกเกดหนก ท าใหไดนวตกรรม “ผากระชบจบเวลาวดไข” ใชแทนการจบปรอทแกวขณะวดอณหภมกาย ลดการสญเสยอตราก าลงในการท างาน เพอศกษาเปรยบเทยบคาอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข การวจยนไดท าการศกษาในทารกแรกเกดปกตทคลอดศนยอนามยท 3 อายครรภ 37 – 42 สปดาห คะแนนชพ นาทท 1 และ 5 ได 8- 10 คะแนน นาทท 10 ได 10 คะแนน น าหนกทารก 2,500 – 4,000 กรม จ านวน 42 ราย ในเดอนมกราคม ถง ตลาคม 2560 พบวา การทดสอบความแตกตางของคาเฉลยอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.97 องศาเซลเซยส แบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.98 องศาเซลเซยส เมอเปรยบเทยบแลวมความแตกตางกนเทากบ 0.01 องศาเซลเซยส ดงนนจากการทดสอบสถต t สรปไดวา คาเฉลยระหวางการวดอณหภมกายทง 2 แบบ ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย อณหภมกาย หมายถง คาทอานไดจากปรอทแกว จากการวดอณหภมกายทารกแรกเกดทางรกแรนาน 8

นาท มหนวยเปนองศาเซลเซยส ผากระชบ หมายถง ผาทมลกษณะคลายกบสายรดผามาน ประกอบดวยตนตกแกและร

ส าหรบสอดใสปรอทแกว ขนาดของผากระชบยาว 53.5 เซนตเมตร กวาง 5.5 เซนตเมตร ใชส าหรบกระชบกบตวทารกแรกเกดขณะวดอณหภมกายดวยปรอทแกว หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational) การควบคมอณหภมกายทารกแรกเกดใหอยในเกณฑปกต เปนตวชวดทส าคญในการดแลทารกใหปลอดภย หอง

คลอดจงมแนวทางการปฏบตในการปองกนทารกเกดภาวะอณหภมกายต า และมการวดอณหภมกายทารกกอนเชดตว หลงเชดตว และกอนยายทารกไปดแลตอทแผนกอน ปญหาทพบคอ อณหภมกายทารกทวดไดของหองคลอดกบแผนกทารกแรกเกดหนกมคาแตกตางกนคอนขางมาก หองคลอดจงไดท าการศกษาขอมลยอนหลงของอณหภมกายทารกทวดไดระหวางแผนก พบวา คาเฉลยความตางของอณหภมกายทารกทวดไดของหองคลอดกบแผนกทารกแรกเกดหนกมคาเทากบ 0.34 องศาเซลเซยส ซงมคามากกวาคาเฉลยความตางของอณหภมกายทารกทวดไดของหองคลอดกบแผนกสตกรรม 0.12 องศาเซลเซยส จากการทบทวนหาสาเหตท าใหทราบวาแตละแผนกใชปรอทคนละชนดในการวดอณหภม คอ หองคลอดและแผนกสตกรรมใชปรอทดจตอล แผนกทารกแรกเกดหนกใชปรอทแกว ซงอาจเปนสาเหตหนงทท าใหอณหภมทวดไดมคาแตกตางกนมาก หากอณหภมทวดไดคาไมแมนย าอาจมผลกระทบ

ตอการดแลทารก ท าใหทารกไดรบการรกษาผดพลาด เกดภาวะแทรกซอนตาง ๆเชน ภาวะอณหภมกายต า ภาวะหายใจลมเหลว ภาวะน าตาลในเลอดต า จ าเปนตองนอนรกษาในโรงพยาบาลนานขน และเสยคาใชจายมากขน

ทมหองคลอดเหนถงความส าคญของการวดอณหภมกายทารกทอาจสงผลกระทบตอการดแลทารก จงไดรวมกนพฒนากระบวนการวดอณหภมกายทารกเพอใหไดมาตรฐาน ไดคาทแมนย า ลดคาความตางของอณหภมระหวางหนวยงาน จงไดพฒนารปแบบการวดอณหภมกายกอนยายทารกไปแผนกทารกแรกเกดหนกดวยการใชปรอทแกววดอณหภมกายทารกทางรกแร ในป พ.ศ. 2558-2559 ท าใหคาเฉลยความตางของอณหภมกายทารกระหวางหนวยงานจากเดมมคาเฉลย 0.34 องศาเซลเซยส ลดลงเปน 0.23 องศาเซลเซยส และไดนวตกรรมคอผากระชบทมลกษณะคลายกบสายรดผามาน งานหองคลอดตงชอนวตกรรมนว า “ผากระชบจบเวลาวดไข” เพอใชแทนการจบปรอทแกวขณะวดอณหภมกายทารกแรกเกดทางรกแร ในทารกครบก าหนดวดนาน 8 นาท ทารกเกดกอนก าหนดวดนาน 5 นาท (วณา จระแพทย, 2554)

ผลประเมนความพงพอใจตอการใชผากระชบจบเวลาวดไขของวสญญพยาบาล เจาหนาทผปฏบตงานหองคลอด อาจารยและนกศกษาทมาฝกปฏบตงานแผนกหองคลอด มความพงพอใจมากทสด 93.33% และพงพอใจมาก 6.67 % การใชผากระชบจบเวลาวดไขแทนการจบปรอทแกว ท าใหผปฏบตงานสามารถท างานไดสะดวกรวดเรวขน ชวยลดการสญเสยอตราก าลงในการท างาน และสงทารกแรกเกดไปดแลตอทตกทารกแรกเกดหนกไดเรวขน หากลาชากอาจจะเกดผลกระทบตอทารกได เชน ทารกไดรบการตรวจวนจฉยลาชา ไดรบการรกษาชา อาจท าใหทารกมภาวะแทรกซอนรนแรงขนหรอเพมขนได

ดงนน การทราบคาอณหภมกายทารกแรกเกดดวยการใชปรอทแกววดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข อาจเปนขอมลสนบสนนการน านวตกรรมนมาใชในงาน เพอลดการสญเสยอตราก าลงในการท างานและพฒนาแนวทางการปฏบตการพยาบาลในการดแลทารกแรกเกด

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาเปรยบเทยบคาอณหภมกายทารกแรกเกดดวยปรอทแกววดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข

กบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข ขอบเขตการวจย ประชากรในการวจยครงนคอทารกแรกเกดปกตทคลอดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3

อายครรภ 37 – 42 สปดาห Apgar’s score นาทท 1 และ 5 ได 8 – 10 คะแนน นาทท 10 ได 10 คะแนน น าหนกตวทารก 2,500 – 4,000 กรม ในเดอน มกราคม – ตลาคม 2560

วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล 1. การศกษานเปนการวจยเชงพรรณนา ณ จดเวลาใดเวลาหนง 2. ประชากรและกลมตวอยาง เปนทารกแรกเกดปกตทคลอดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3

อายครรภ 37 – 42 สปดาห คะแนนชพ (Apgar’s score) นาทท 1 และ นาทท 5 ได 8- 10 คะแนน นาทท 10 ได 10 คะแนน น าหนกตวทารก 2,500 – 4,000 กรม ไมมภาวะแทรกซอนหลงเกด เชน ภาวะพรองออกซเจน โรคทางผวหนง ไมมความพการแตก าเนดหรอไมมภาวะผดปกตทางพนธกรรมทมผลตอการควบคมอณหภม เชน กลมอาการดาวน และเปนทารกแรกเกดทเกดจากมารดาทไมตดเชอเอดสหรอโรคทางเพศสมพนธ มารดาไมตดเชอระยะคลอด ไมมไขหรออณหภมกายไมสงกวา 37.5 องศาเซลเซยส

3. จ านวนประชากรทใชในการวจย อยในชวงระยะเวลา เดอน มกราคม – ตลาคม 2560 จ านวน 42 คน 4. ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures) ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลเอง เรมท าการศกษาโดยการวดอณหภมกายทารกแรกเกดใตเครองใหความอบอน

โดยการแผรงสทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ใชปรอทแกววดทางรกแรโดยสลดปรอทใหคาอณหภมต ากวา 35 องศาเซลเซยส ใหกระเปาะปรอทอยกงกลางรกแร แขนของทารกแนบชดตดล าตว มนาฬกาดจตอลจบเวลานาน 8 นาท ทารก 1 คน จะไดรบการวดอณหภมกายทง 2 แบบ คอ แบบใชผากระชบจบเวลาวดไขและไมใชผากระชบจบเวลาวดไข แบงตามล าดบควการวด ดงน

ล าดบควทเปนเลขค ครงท 1 ท าการวดอณหภมกายแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข

ครงท 2 ท าการวดอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข วดรกแรขางเดยวกนกบครงท 1 ล าดบควทเปนเลขค ครงท 1 ท าการวดอณหภมกายแบบใชผากระชบจบเวลา ครงท 2 ท าการวดอณหภมกายแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข วดรกแรขางเดยวกนกบ

ครงท 1 5. สถานทในการท าวจย (site of study) คอ แผนกหองคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท 3 นครสวรรค 6. ระยะเวลาในการวจย (duration of study) ตลาคม 2559 – พฤศจกายน 2560 7. เครองมอทใชในการวจยเปนชดเดยวกน ประกอบไปดวย ผากระชบจบเวลาวดไขใชส าหรบกระชบกบ

ตวทารกแรกเกดแทนการจบขณะวดอณหภม มลกษณะคลายกบสายรดผามาน ยดเกาะดวยตนตกแก และมรส าหรบสอดใสปรอทแกว ขนาดของผากระชบยาว 53.5 เซนตเมตร กวาง 5.5 เซนตเมตร จ านวน 1 ผน ปรอทแกวจ านวน 1 อน นาฬกาดจตอลจบเวลาจ านวน 1 เครอง เครองใหความอบอนโดยการแผรงส ( Radiant warmer) 1 เครอง ทผานการทดสอบความเทยงตรงของเครองมอ (Calibration) และแบบบนทกขอมลการวดอณหภมกายทารก ไดแก ล าดบท อายครรภ คะแนนชพ นาทท 1 นาทท 5 และ นาทท 10 น าหนกตวทารก อณหภมกายทารกแรกเกดแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (ตามเอกสารแนบ1)

8. การวเคราะหขอมลใชสถตพรรณนาดวยคาท (t-test) เปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกลมตวอยาง 2 กลม ทเปนอสระจากกน (Independent t-test) ทระดบแอลฟา = 0.05 ผลการวจย ไดท าการศกษาทารกแรกเกด จ านวน 42 ราย อายครรภเฉลย 38.59±0.98 สปดาห และน าหนกเฉลย 3171.42±277.00 กรม (ตารางท 1) อณหภมกายเฉลยเมอวดอณหภมกายทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข 36.98±0.35 oซ โดยมทารก 3 ราย (รอยละ 7.1) มอณหภมกายต ากวา 36.5 องศาเซลเซยส และ 4 ราย (รอยละ 9.5) มอณหภมกายสงกวา 37.5 องศาเซลเซยส สวนอณหภมกายวดทางรกแรแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลย 36.97±0.39 oซ ทารกทมอณหภมกายต ากวา 36.5 องศาเซลเซยส และมอณหภมกายสงกวา 37.5 องศาเซลเซยส มจ านวน 5 ราย (รอยละ 11.9) เทากน (ตารางท 2) เมอเปรยบเทยบการวดอณหภมกายทารกทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข พบวา มคาเฉลยของความแตกตาง 0.01 oซ (-0.15 ถง 0.17, p = 0.90) (ตารางท 3)

การทดสอบความแตกตางของคาเฉลยอณหภมกายทางรกแรทง 2 แบบในทารกแรกเกด แบบใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.97 องศาเซลเซยส แบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขมคาเฉลยเทากบ 36.98 องศาเซลเซยส เมอเปรยบเทยบแลวมความแตกตางกนเทากบ 0.01 องศาเซลเซยส ดงนนจากการทดสอบสถต t พบวา คาเฉลยระหวางการวดอณหภมกายทารกทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ตารางท 1 ขอมลทวไปของทารกแรกเกดในการศกษา (n=42)

ขอมล จ านวน (รอยละ) อายครรภ (สปดาห)* 38.59±0.98 น าหนกแรกเกด (กรม)* 3171.42±277.00 *ขอมลน าเสนอเปนคา mean±standard deviation ตารางท 2 อณหภมกายวดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขและแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไขของทารกแรกเกดในการศกษา (n=42)

ขอมล จ านวน (รอยละ)

อณหภมกายวดทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไข (oซ)* 36.98±0.35 oซ อณหภมกายในชวง 36.5-37.5 oซ 35 (83.3) อณหภมกายต ากวา 36.5 oซ 3 (7.1) อณหภมกายสงกวา 37.5 oซ 4 (9.5) อณหภมกายวดทางรกแรแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (oซ)* 36.97±0.39 oซ อณหภมกายในชวง 36.5-37.5 oซ 32 (76.2) อณหภมกายต ากวา 36.5 oซ 5 (11.9) อณหภมกายสงกวา 37.5 oซ 5 (11.9) *ขอมลน าเสนอเปนคา mean±standard deviation ตารางท 3 เปรยบเทยบการวดอณหภมกายทารกทางรกแรแบบใชผากระชบจบเวลาวดไขกบแบบไมใชผากระชบจบเวลาวดไข (n=42) การเปรยบเทยบ N Mean S.D. ผลตางของคาเฉลย t df P value

ใชผากระชบจบเวลาวดไข 42 36.97 0.37 0.01 0.114 82

0.455

ไมใชผากระชบจบเวลาวดไข 42 36.98 0.39 0.455

ขอเสนอแนะเพอการน าผลการวจยไปใชประโยชน

1. นวตกรรม “ผากระชบจบเวลาวดไข” สามารถน ามาใชแทนการจบปรอทแกวขณะวดอณหภมกายทารกได 2. หองคลอดควรมการปฐมนเทศใหกบเจาหนาทใหมเกยวกบการน านวตกรรมมาใชในงาน มการปฏบตใหกลมกลนไปกบเนองาน 3. หนวยงานอนทมการใชปรอทแกววดอณหภมกายทารกทางรกแร สามารถน าผากระชบจบเวลาวดไขมาใชเพอชวยลดภาระงาน หรออาจน าไปใชประโยชนอยางอนไดทมลกษณะการใชทคลายคลงกน 4. ส าหรบผสนใจควรศกษาวธการหรอขนตอนการใชใหเขาใจกอนน าผากระชบจบเวลาวดไขไปใชจรง ขอเสนอแนะในการท าวจยตอไป การท าวจยในเรองเดม ควรศกษาปจจยทมผลตอความคาดเคลอนของคาอณหภมกายจากการใชปรอทแกววดทางรกแรหรอการใชนวตกรรม

กตตกรรมประกาศ งานวจยนส าเรจลลวงดวยความกรณาจากอาจารย สมนก หงสยม อาจารยทปรกษางานวจยไดใหค า

เสนอแนะ แนวคด ตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆมาโดยตลอด จนงานวจยนเสรจสมบรณ คณโสพศ โลหะวณชย หวหนางานหองคลอด ทใหก าลงใจและสนบสนนการด าเนนงาน ผวจยจงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง

ขอขอบคณเจาหนาทหองคลอดและคณะกรรมการพฒนาบคคลากรทกทานทใหความรวมมอในการวจยจนส าเรจลลวงดวยด

เอกสารอางอง 1. จรยาพร วรรณโชต. การควบคมอณหภมกายทารกแรกเกด. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร.

2554;23:81-93. 2. วไล เลศธรรมเทว. การพยาบาลทารกแรกเกด. ใน: บญจางค สขเจรญ และคณะ(บรรณาธการ). ต าราการพยาบาลเดก. กรงเทพมหานคร: พรวน; 2550. 3. วณา จระแพทย. การปองกนการเจบปวยของทารกแรกเกดจากการดแลอณหภมกาย. ใน: วทยา ถฐาพนธ

และคณะ (บรรณาธการ). เวชศาสตรคดกรอง & ปองกน & สงเสรมสขภาพ. กรงเทพมหานคร: ยเนยน ครเอชน; 2554.

4. สายฝน ชวาลไพบลย. ต าราคลอดกอนก าหนด(preterm labour). กรงเทพมหานคร: 2553. 5. เอออารย สมดจาง. แนวปฏบตการดแลทารกแรกเกดเพอปองกนภาวะอณหภมกายต า. วารสาร

เครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต. 2559;3:60-76.

เอกสารแนบ 2

1. ชอโครงการวจย (Protocol title)

(ภาษาไทย)การพฒนาแนวทางปองกนการพลดตกหกลมในหญงหลงคลอด แผนกสต-นรเวชกรรม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค

(ภาษาองกฤษ)

2. ผวจย วาสนา เงนมวง

3.สถานทตดตอ งานสต-นรเวชกรรม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ถ.พหลโยธน ต.นครสวรรคออก อ.เมอง จ.นครสวรรค 60000 เบอรโทรศพท 056255452 ตอ 240-241มอถอ 087-1941524 E-mail wassana_nger@hotmail.com 4..ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย

การพลดตกหกลม(Fall)หมายถง เหตการณตางๆทมผลท าใหเกดการลนลมลงพนทกชนด ในโรงพยาบาล รวมทงการตกเตยง ตกจากเปล หรอลอนง การปองกนการพลดตกหกลม หมายถง กจกรรมการพยาบาลทตองปฏบตเพอปองกนการพลดตกหกลม

5.หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational) การพลดตกหกลมเปนอบตการณไมพงประสงคทพบบอยในโรงพยาบาล ผลกระของการพลดตกหกลมท าใหรางกายบาดเจบ เกดความพการและเสยชวตตามมา นอกจากนยงมผลตอสภาพจตสภาพจตใจภายหลงเกดการพลดตกหกลม อกทงยงพบวาคาใชจายของครอบครว และโรงพยาบาลเพมขน เนองจากท าใหระยะเวลานอนโรงพยาบาลนานขน และยงท าใหเจาหนาทพยาบาลและญาตรสกผด และวตกกงวล ซงสาเหตการพลดตกหกลม เกดจากหลายปจจยรวมกน โดยปจจยสวนใหญสามารถปองกนได จงท าใหองคการทางวชาชพพยาบาล ก าหนดอตราการพลดตกหกลมของผปวยเปนตวชวดคณภาพเชงผลลพธ

ทางการพยาบาล และสงเสรมความปลอดภย(ANA,2003;H00k&Winchel,2006;NPSA,2007)อกทงองคการดานสขภาพตางๆไดพยายามพฒนาแนวทางการปองกนการพลดตกหกลมขน โดยทกองคการก าหนดใหการประเมน และคดกรองผปวยทเสยงเปนขนตอนแรกและมความส าคญทสด ซงจะชวยใหทมดแลมขอมลในการวางแผนดแลผปวยเฉพาะราย(Ganz,D.A.et al.,2013)เพอน าสกจกรรม การปองกนการพลดตกหกลม อบตการณพลดตกหกลมในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค ในป 2559 พบ 1 รายแผนกสต-นรเวชกรรมพบ 1 ราย เปนมารดาหลงคลอดทเสยเลอดขณะคลอด สงผลใหมอาการเวยนศรษะ หนามดเปนลม และมมารดาเปนลม 4 ราย ใหการชวยเหลอไดทน ผปวยไมไดรบบาดเจบ แนวทางการดแลมารดาหลงคลอด คอตดปายบอกเวลาครบปสสาวะภายใน 8 ชวโมงหลงคลอด และเวลาทสามารถลกจากเตยงได รวมกบอธบายวธการปฏบตตวหลงคลอด เพอปองกนอบตเหต จากแนวปฏบตขางตน พบวาแนวทางการดแลทปฏบตอยเดม ยงไมครอบคลมปญหาทงหมด ท าใหผลการด าเนนงานไมเปนไปตามเปาหมายตวชวด จงรวมกนทบทวนเพอหาแนวทางการปฏบต ในการปองกนอบตเหตในมารดาหลงคลอด และไดมการพฒนาแนวทางโดยจดท าปายใหค าแนะน า การปฏบตตวหลงคลอดเพอปองกนอบตเหต และจดท าแนวทางปฏบตส าหรบเจาหนาท เพอใหปฏบตเปนแนวเดยว ซงจะสงผลใหไมเกดอบตการณพลดตกหกลมในแผนกสต-นรเวชกรรมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค ตอไปในอนาคต 6. วตถประสงคของการวจย เพอศกษาแนวทางการปฏบตในการปองกนพลดตกหกลมในมารดาหลงคลอด และปายใหค าแนะน าการปฏบตตวเพอปองกนพลดตกหกลม ทเปนแนวทางปฏบตเดยวกน 7. ขอบเขตการวจย ประชากรในการวจยครงนคอมารดาหลงคลอดปกตและมารดาหลงผาตดคลอดทกราย ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ในเดอน มกราคม – ธนวาคม 2560 8. วธการด าเนนการวจย และสถานททาการทดลอง/เกบขอมล การศกษานเปนการวจยเชงพรรณนา ณ จดเวลาใดเวลาหนง ประชากรและกลมตวอยาง เปนมารดาหลงคลอดทางชองคลอด และมารดาหลงผาตดคลอดทงหมด ทคลอดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3

a. จ านวนประชากรทใชในการวจย อยในชวงระยะเวลา เดอน มกราคม – ธนวาคม 2560 (อยางนอย 30 คน)

b. ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures) ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลเอง เรมท าการศกษาโดยการไดมการพฒนาแนวทางโดยจดท าปายใหค าแนะน า การปฏบตตวหลงคลอดเพอปองกนอบตเหต และจดท าแนวทางปฏบตส าหรบเจาหนาท เพอใหปฏบตเปนแนวเดยว ซงจะสงผลใหไมเกดอบตการณพลดตกหกลมในแผนกสต-นรเวชกรรมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 นครสวรรค ตอไปในอนาคต

กจกรรมพฒนา(Process) 1.การใหขอมลแกผปวย /ญาต การปองกนอบตเหตทอาจเกดจากการไปหองน า และลงเตยงครงแรก หลงการคลอดหรอหลงถอดสายสวนปสสาวะ 2.การปฏบตตวกอนไปหองน า และการลงจากเตยง ครงแรกภายหลงคลอด ครบถวนและทวนสอบทกครง

3.ตดปายทหวเตยงบอก ก าหนดเวลาปสสาวะไมเกน 6 ชวโมง และลกจากเตยง 8 ชวโมง หลงการคลอด หรอหลงถอดสายสวนปสสาวะ 4.จดท าปายใหค าแนะน าการปฏบตตวหลงคลอด กบมารดาและญาต 5.ตดตาม/ประเมนอาการผปวยหลงรบยาย 4 ชวโมง และตรวจเยยมเวรละ 1 ครง 6.กรณผปวยปสสาวะไมออกครงแรก ใหแจงเจาหนาททกครง หามลกเขาหองน าเอง 7.กระตนใหผปวยรบประทานอาหารทนทหลงคลอด เชน นมกลอง 8.กรณผปวยมการหกลมศรษะกระแทกพนใหรายงานแพทยรบทราบอาการทนท 9.เกบขอมลสถต วเคราะห พฒนางานอยางตอเนอง การปฏบตตวของมารดาหลงคลอดทางชองคลอด เรองการปสสาวะ และการลงเตยงครงแรกหลงคลอด 1.แนะน าญาตใหจดหา อาหาร เชน ขาว นมกลอง น าหวาน น าผลไม ใหมารดาหลงคลอดรบประทาน 2.เพอปองกนภาวะตกเลอดหลงคลอด และเปนลมในหองน า ภายใน6 ชวโมงหลงคลอด ตองปสสาวะบนเตยง โดยใชหมอนอนกนรองเทานน ตามเวลาปายทตดไวหวเตยง ถาปสสาวะเองไมได แจงพยาบาลทนท 3.ไมควรลงเตยงกอน 8 ชวโมง หลงคลอดและกอนลงจากเตยง ใหเปลยนอรยาบถชาๆ และนงหอยขาบนเตยงนาน 10 นาท ถาไมมอาการหนามด เวยนศรษะ ใหญาตชวยพยงเดนท ากจวตรประจ าวนไดตามปกต 4. ควรมญาตอยดแลใหความชวยเหลอตลอด เนองจากหลงคลอดมารดายงออนเพลย 5. ควรปรบเตยงใหต าสดและยกไมกนเตยงขนทกครง 6.อาการผดปกตทควรแจงเจาหนาทพยาบาล -หนามด เวยนศรษะ -เลอดออกทางชองคลอดมากผดปกต การปฏบตตวเพอปองกนการเกดอบตเหตของมารดาหลงคลอด มารดาหลงคลอด/หลงผาตดคลอด จะสญเสยเลอดและงดน าอาหารเปนเวลานาน ท าใหเกดภาวะเสยงตอการพลดตกหกลมเกดอบตเหตไดงาย ค าแนะน าการปฏบตตวในการปสสาวะและการลกลงเตยงครงแรกหลงคลอด 1.มารดาหลงคลอดใหรบประทานอาหารทนท เชน ขาว นมกลอง น าหวาน น าผลไม 2.มารดาหลงคลอดควรปสสาวะไดเอง ไมเกน 6 ชวโมง พยาบาลจะตดปายครบเวลาปสสาวะทหวเตยง 3.กรณปสสาวะเองไมได ใหแจงพยาบาลทนท เพอประเมนการสวนปสสาวะโดยพยาบาล 4.ปสสาวะครงแรกให ปสสาวะบนเตยงเทานน โดยใชหมอนอนรองกน 5.เวลาครบลกจากเตยง 8 ชวโมงหลงคลอด พยาบาลจะตดปายแจงเวลาใหทราบ 6.กอนลกจากเตยงครงแรก ใหเปลยนอรยาบถชาๆ นงหอยขาบนเตยงนาน 15 นาท ถาไมมอาการหนามด เวยนศรษะ ใหญาตชวยพยงเดนท ากจวตรประจ าวนไดตามปกต 7.อาการทควรแจงพยาบาล คอ หนามด เวยนศรษะ และเลอกออกทางชองคลอดมากผดปกต เพอการชวยเหลอไดทนทวงท 8. ควรมญาตอยดแลใหความชวยเหลอตลอด เนองจากหลงคลอดมารดาออนเพลย 9.ควรปรบเตยงใหต าสดและยกไมกนเตยงขนทกครง 8.1 เครองมอทใชในการวจย 9. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ผลการศกษาทไดน าไปพฒนาแนวทางการปฏบตการปองกนพลดตกหกลมในมารดาหลงคลอด 10. แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย(ตามเอกสารแนบ2) 11. งบประมาณของโครงการวจย ไมม 12. เอกสารอางองของโครงการวจย

(ลงชอ) ……………………….. (นางสาววาสนา เงนมวง) ผวจย วนท…….เดอน……………พ.ศ.…

แบบบนทกการปองกนการพลดตกหกลมในมารดาหลงคลอด

การตรวจเยยมและกจกรรมการพยาบาล วนท 1 ธนวาคม 2560

เวลา 6 8 10 12 14 16

1 ประเมนสภาพแรกรบของมารดาหลงคลอด เชน v/s 2. กระตนมารดาหลงคลอดใหดมน า และอาหารทบ ารงรางกาย เชน นมกลอง

น าหวาน

3 ประเมน blood lossทเสยหลงคลอด≥300/หรอมาออกเพมทหลงคลอด

4 ประเมนภาวะซด Hct <25%ใหเฝาระวง

5 มการประเมนการหดรดตวของมดลก ทก15นาทภายใน 2 ชวโมงแรกหลงคลอด/การโปรงตงของกระเพาะปสสาวะ

6 ใหค าแนะน ามารดาและญาตเกยวกบการใช(ปายใหค าแนะน าการปฏบตตวหลงคลอด)การใชหมอนอน

7 ตรวจสอบระยะเวลาครบปสสาวะหลงคลอดภายใน 6 ชวโมง

8 ตรวจสอบใหมารดาปสสาวะครงแรกไดเองโดยใสใน bed pan (void บนเตยง โดยใช bed pan รอง )

9 ประเมนซ าหลงจากมารดาหลงคลอด ปสสาวะออกเองไมได (สวนปลอย)

10 ทดสอบใหมารดาลกนงบนเตยงไดเอง ไมหนามด ไมเวยนศรษะ

11 ประเมนสภาพรางกายในกรณ รายทครบเวลาลกเขาหองน าหรอลกลงจากเตยงได

12

หมายเหต:หวขอทไดท าการตรวจเยยมท าเครองหมาย()

หวขอทไมไดท าการตรวจเยยมท าเครองหมาย()

เอกสารแนบ1

ปายใหค าแนะน าแนวทางปองกนการพลดตกหกลมในมารดาหลงคลอด

เอกสารแนบ2

1.ชอโครงการวจย (Protocol title) (ภาษาไทย) การพฒนาแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอ ในแผนกเดกปวย ร.พ.สงเสรมสขภาพ(ศอ.3) (ภาษาองกฤษ) A Model Development of Hemoculture Puncture in Pediatrics Ward of health

promotionHospital ผวจย นางสายสน เจรญศลป

สถานทตดตอ งานหองฉกเฉน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ถ.พหลโยธน ต.นครสวรรคออก อ.เมอง

จ.นครสวรรค 60000

เบอรโทรศพท 056255452 ตอ 146 มอถอ 094-7031072 E-mail saisuneechareonsin@gmail.com

2.บทคดยอ

งานแผนกเดกปวยไดพฒนาการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมเปรยบเทยบการเจาะเลอดเพาะเชอแบบปรบปรงในขนตอนท5คอการเชดท าความสะอาดบรเวณผวหนงกอนการเจาะเลอด การวจยครงนไดท าการศกษาในผ ปวยเดกทมานอนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ทแพทยสงเจาะเลอดเพาะเชอทกรายในระหวางชวงเดอนตลาคม 2558 – กนยายน 2560 พบวา จากการเกบขอมลแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมมการปนเปอนเชอเฉลยรอยละ 1.76 กบแบบปรบปรงมการปนเปอนเชอเฉลยรอยละ 0.64 ดงนนจากการเปรยบเทยบแนวปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบปรบปรงแลว สามารถชวยลดการปนเปอนเชอไดโดยลดลงเฉลยรอยละ 1.12 3.ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย 2.1 การปนเปอนของเชอจลชพ หมายถง การปนเปอนเชอในการเพาะเชอจากเลอด 2.2 ภาวะตดเชอในกระแสเลอด หรอ Septicemia คอ ภาวะทรางกายตอบสนองตอการตดเชอ ไมวาจะเปนการตดเชอจากสวนใด ๆ ในรางกายกตาม ซงหากมการอกเสบหรอตดเชออยางรนแรง เชอนนอาจลกลามเขาสกระแสเลอด และท าใหเกดภาวะชอกจนเสยชวตไดในเวลาสน ๆ 2.3( Antiseptic)สารละลายฆาเชอ 4.หลกการและเหตผลทมาของปญหาทท าการวจย (Background and Rational)

การเพาะเชอจากเลอดเปนวธทส าคญทใชในการตรวจและวนจฉยการตดเชอในกระแสโลหต แพทยจะใหเจาะเลอด

สงตรวจเพาะเชอ โดยพจารณาจากอาการและอาการแสดงของการตดเชอในกระแสโลหตของผ ปวยโดยเฉพาะอาการไข ซง

เปน ขอบงชทส าคญของการตดเชอในกระแสโลหต ( Chandrasckar & Brown, 1994 ) เปนการตรวจเพอวนจฉยการตดเชอ

ของผ ปวย เพอใหการดแลรกษาไดอยางถกตองเหมาะสมกบการตดเชอและอาการของโรค การเพาะเชอในกระแสโลหตได

วนจฉยชนดของเชอและตรวจความไวของเชอตอยาตานจลชพไดถกตอง จะน าไปสการเลอกใชยาตานจลชพทเหมาะสม และ

ไดผลการรกษาทด ( สรางค เดชศรเลศ และคณะ,2553 ) การเจาะเลอดเพาะเชอตองท าอยางระมดระวงเพอปองกนการ

ปนเปอนของเชอจลชพ ปญหาทพบในการเจาะเลอดเพาะเชอ คอ การปนเปอนของเชอจลชพ ซงสงผลตอการวนจฉยและ

สนเปลองงบประมาณในการเจาะเลอดตรวจ การปนเปอน เชอจลชพในเลอดทสงตรวจเพาะเชอเปนการตรวจพบเชอจชพท

ไมใชสาเหตของการตดเชอในกระแสโลหตทเปนปญหาทพบบอย ซงการเพาะเชอจากเลอดเปนการตรวจวนจฉยทท าบอยใน

ผ ปวยทสงสยวามการตดเชอในกระแสโลหต ดงเชน ศนยมะเรงและสถาบนวจยในสหรฐอเมรกาซงเปนโรงพยาบาล

มหาวทยาลยระดบตตยภม มการเจาะเลอดสงตรวจเพาะเชอ ประมาณ 7,000 ขวดตอป ( Ruge,SandinSiegelski,Greene,

& Johnson,2002 ) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ(ศอ.3)ในแผนกเดกปวยมการเจาะเลอดตรวจเพาะเชอในปงบประมาณ

2558 จ านวน 863 ขวดตอป พบมการปนเปอนเชอจลชพ 19 ราย คดเปนรอยละ2.20 ซงท าใหมการแปลผลผดพลาด มความ

สบสนตอผ รกษา จากการแยกผลเพาะเชอจากเลอดวาเปนเชอกอโรคหรอเชอจากการปนเปอน และถาเปนเชอปนเปอนผลท

ตามมากคอ ผ ปวยตองเจาะเลอดเพอเพาะเชอใหม ท าใหผ ปวยเจบตว สนเปลองทรพยากรตางๆ เสยคาใชจาย เสยเวลาใน

การปฏบตงาน และทส าคญท าใหมผลกระทบตอการรกษาของแพทย

ทางแผนกเดกปวยและผวจยจงไดเหนความส าคญเกยวกบขนตอนการเจาะเลอดเพอสงเพาะเชอ โดยผวจยมการ

เกบขอมลโดยสงเกตขนตอนการเจาะเลอดทกขนตอนในแตละบคคลพบวา ขนตอนท 5 คอการเชดท าความสะอาดบรเวณ

ผวหนงของผ ปวยนนปฏบตแตกตางกน ผวจยจงไดศกษาขอมลเกยวกบการเชดท าความสะอาดผวหนงพบวาการท าความ

สะอาดผวหนงดวยสารละลายฆาเชอ( Antiseptic) กอนการเจาะเลอดสามารถลดการปนเปอนของตวอยางเลอดได แตจาก

การศกษาพบวา ชนดของสารละลายฆาเชอ( Antiseptic) ไมใชปจจยทสามารถลดการปนเปอนไดอยางมประสทธภาพ

หากแตเปนวธการเชดท าความสะอาดและระยะเวลาทเชอสมผสกบสารละลายฆาเชอ( Antiseptic)(ภาควชาเทคนค

การแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรศนยรงสต1)ซงทางแผนกเดกปวยไดเหนความส าคญจงรวมมอกน

ปรบปรงแนวปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอในขนตอนท 5 คอการเชดท าความสะอาดผวหนงผ ปวยกอนเจาะเลอดใหเปน

แนวทางเดยวกน เพอลดการปนเปอนเชอจากการเจาะเลอดในอนาคต

5.วตถประสงคของการวจย เพอพฒนาแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอ ในแผนกเดกปวย ร.พ.สงเสรมสขภาพศนย

อนามยท 3 นครสวรรค

6.ขอบเขตการวจย ประชากรในการวจยครงนคอเจาหนาทแผนกเดกปวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3นครสวรรค และเดกปวยทกรายทแพทยสงเจาะเลอดเพาะเชอ ชวงเดอนตลาคม 2558 – กนยายน 2560 7.วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล

7.1 การศกษานเปนการวจยเชงเปรยบเทยบ ณ จดเวลาใดเวลาหนง 7.2 ประชากรและกลมตวอยาง เปนเจาหนาทพยาบาลทกคนในแผนกเดกปวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนย

อนามยท 3 และ ผ ปวยทเขามา Admit ในแผนกเดกปวยทมการเจาะเลอดเพาะเชอทกราย 7.3 จ านวนประชากรทใชในการวจย อยในชวงระยะเวลาเดอน ชวงเดอน ตลาคม 2558 – กนยายน 2560 7.4 ขนตอนการด าเนนการวจย (Trial procedures)

ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลเอง เรมท าการศกษาโดยการเกบขอมลเกยวกบการเจาะเลอดเพาะเชอ โดยให

เจาหนาทเจาะเลอดเพาะเชอตามขนตอนการเจาะเลอดเพาะเชอ (แบบเดม) มการแจงผลการเจาะเลอดทมการปนเปอนเชอ

จลชพเพอสรางความตระหนกและชวยกนคนหาปญหาสาเหตของการปนเปอน และผวจยไดไปศกษาหาขอมลเอกสาร

วชาการ คมอการเจาะเลอดเพาะเชอของโรงพยาบาล และการพฒนาขนตอนท 5 คอการเชดท าความสะอาดบรเวณผวหนง

ของผ ปวยกอนเจาะเลอด แลวน าเขาชแจงในทแผนกเดกปวยเพอพฒนาแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอรวมกนโดยม

การปฏบตตามรปแบบใหมทพฒนาขนเปรยบเทยบกบรปแบบเดมและเปรยบเทยบประสทธภาพการเจาะเลอดเพาะเชอ

7.5 สถานทในการท าวจย (site of study) คอ แผนกเดกปวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3

นครสวรรค7.6 ระยะเวลาในการวจย (duration of study) 1 ตลาคม 2558 – 30 กนยายน 2560

7.7 เครองมอทใชในการวจยเปนชดเดยวกน ประกอบดวยขนตอนการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมและเปรยบเทยบกบแบบ

ปรบปรงในขนตอนท 5 คอการเชดท าความสะอาดผวหนงผ ปวยกอนเจาะเลอด(ตามเอกสารแนบท1)

7.8 การวเคราะหขอมลใช..............................

8.ผลการวจย ไดท าการศกษาผ ปวยเดก แผนกเดกปวยทแพทยสงใหเจาะเลอดเพาะเชอทกคนทนอนโรงพยาบาล ในชวงวนท 1 ตลาคม 2558 – 30 กนยายน 2560 โดยเปรยบเทยบแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมคอในชวงวนท 1 ตลาคม 2558 – 30 กนยายน 2559(ตารางท1) พบวาจากการเจาะเลอดเพาะเชอทงหมด 1,088 ครง พบการปนเปอนเชอทงหมด 23รายคดเปนรอยละ 2.11 และเปรยบเทยบแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอโดยมการพฒนาขนตอนท 5 คอการเชดท าความสะอาดบรเวณผวหนงของผ ปวยกอนเจาะเลอด(ตารางท2)พบวาจากการเจาะเลอดเพาะเชอทงหมด 805 ครง พบการปนเปอนเชอทงหมด 15 รายคดเปนรอยละ 1.86 เมอเปรยบเทยบแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมกบแบบมการพฒนาขนตอนท 5 คอการเชดท าความสะอาดบรเวณผวหนงของผ ปวยกอนเจาะเลอดพบวา มการปนเปอนเชอในการเจาะเลอดเพาะเชอลดลง (ตารางท3) ตารางท 1 แนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอ(แบบเดม)

ไตรมาสป 59

เดอน จ านวนการเจาะเลอด/ครง การพบเชอปนเปอน ต.ค. 58 102 4 พ.ย 58. 128 6 ธ.ค. 58 101 3 ม.ค.59 104 1 ก.พ.59 124 1 ม.ค.59 114 1 เม.ย.59 64 0 พ.ค.59 81 0 ม.ย.59 63 0 ก.ค.59 61 0 ส.ค.59 60 0 ก.ย.59 86 7 รวม 1088 23

2.11

ตารางท 2 แนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอ(แบบปรบปรง)

ตารางท 3 เปรยบเทยบแนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมกบแบบปรบปรง

ไตรมาสป 60

เดอน จ านวนครงการเจาะเลอด การพบเชอปนเปอน ต.ค. 59 69 2

พ.ย 59 64 0 ธ.ค. 59 39 1 ม.ค.60 69 0 ก.พ.60 59 1 ม.ค.60 63 3 เม.ย.60 34 0 พ.ค.60 72 1 ม.ย.60 73 2 ก.ค.60 93 2 ส.ค.60 90 2 ก.ย.60 80 1 รวม 805 15

1.86

เดอน กอน เดอน หลง

จ านวนครงการเจาะเลอด

การพบเชอปนเปอน

จ านวนครงการเจาะเลอด

การพบเชอปนเปอน

ต.ค. 58 102 4 ต.ค. 59 69 2

พ.ย 58. 128 6 พ.ย.59 64 0

ธ.ค. 58 101 3 ธ.ค.59 39 1

ม.ค.59 104 1 ม.ค.60 69 0

ก.พ.59 124 1 ก.พ.60 59 1

ม.ค.59 114 1 ม.ค.60 63 3

เม.ย.59 64 0 เม.ย.60 34 0

พ.ค.59 81 0 พ.ค.60 72 1

ม.ย.59 63 0 ม.ย.60 73 2

ก.ค.59 61 0 ก.ค.60 93 2

ส.ค.59 60 0 ส.ค.60 90 2

ก.ย.59 86 7 ก.ย.60 80 1

รวม 1088 23 รวม 805 15

คดเปนรอยละ 2.11 คดเปนรอยละ 1.86

9.อภปรายผลการวจย จากตารางพบวา แนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมมการปนเปอนเชอเฉลยรอยละ 1.76 แนวทางปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบเดมกบแบบปรบปรงมการปนเปอนเชอเฉลยรอยละ 0.64 ดงนนจากการเปรยบเทยบแนวปฏบตการเจาะเลอดเพาะเชอแบบปรบปรงแลว สามารถชวยลดการปนเปอนเชอไดโดยลดลงเฉลยรอยละ 1.12 10.เอกสารอางองของโครงการวจย 1.กตศกด เกษตรสนสมบต และคณะ. ( 547). ชมชนรวมสรางสขภาพเดก 0-12 ป บานน าค า หมท 1ต าบลพญาแกว อ าเภอเชยงกลาง จงหวดนาน. เขาถงเมอวนท 5 สงหาคม 55 จาก

http://dspace.hsri.or.th/dspace/handle/ 456789/ 7 .โพยม วงศภวรกษ. ( 550). 2.นภสร ดวงสมสา. (2555). ผลของการพฒนาคณภาพโดยทมพยาบาลตออตราการปนเปอนเชอ จลชพในเลอดทสงตรวจเพาะเชอ (Effect of Quality Improvement by Nursing Team on Blood Culture Contamination Rate). วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลดานการควบคมการตดเชอ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. 91 หนา. ตาราง. (W 4 น16ผ 2555) 11/2557/22 3.แนวปฏบตการเจาะเลอดเพอเพาะเชอและการเพาะเชอกอโรคจากเลอด สรางค เดชศรเลศ, สวรรณา ตระกลสมบรณ ชมรมควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาลแหงประเทศไทย 4.ความรในการปองกนการตดเชอในโรงพยาบาล.พมพครงท 4 .เชยงใหม.โรงพมพมงเมอง Anuwat

Keerasuntonpong.( 2006 )”Comparison of outcomes and Efficiency between Drawing Two Blood

Samples and Three Blood Samples for Culture” Siriraj Medical Journal.Volume58,Number.

ขนตอนการเจาะเลอดเพาะเชอ(แบบเดม)

ขนตอนการท าเพาะเชอในกระแสเลอด ปฏบต ไมปฏบต

1.เตรยมอปกรณการเจาะเลอดใหพรอมกอนท าการเจาะเลอดผ ปวย

2.หาต าแหนงหลอดเลอดทเหมาะสมในการเจาะเลอด

3.สวมใส MASK

4.ผ เจาะเลอดท าความสะอาดมอแบบ Hygienic Handwashing

-สวมถงมอ Sterile

5.ขนตอนการท าความสะอาดผวหนง

-ใช 70% alcohol เชดผวหนงใหเชดวนจากดานในออกดานนอกเปนวงกวาง อยางนอย 5 ซม.และ

ทงไวใหแหง **(หามเปา และเชดจนกระทงส าลไมเปลยนส)

-ใชpovidoniodine เชดผวหนงทงไว 1-2 นาท

-ใช 70% alcohol เชดผวหนงใหเชดวนจากดานในออกดานนอกเปนวงกวาง อยางนอย 5 ซม.และ

ทงไวใหแหง

6.เชดผวหนงใหเชดวนจากดานในออกดานนอกเปนวงกวาง อยางนอย 5 ซม.

7.หลกเลยงการสมผสบรเวณผวหนงทจะเจาะเลอดเพอเพาะเชอหลงจากท าความสะอาดดวย

น ายาฆาเชอแลว

8.เจาะเลอด / เปลยนเขม /

9.ท าการใสเลอดลงขวดเพาะเชอ

-เชดจกขวดเพาะเชอดวย 70% alcohol ทงใหแหง (30 วนาท )

-ใสเลอดลงในขวดเพาะเชอแลวหมนขวดเบาๆเปนวงกลม เพอใหเลอดผสม

เขากบน ายาเลยงเชอ

เอกสารแนบ 1

น าไปพฒนา

ตอยอดR2R

ขนตอนการเจาะเลอดเพาะเชอ(แบบปรบปรง)

ขนตอนการท าเพาะเชอในกระแสเลอด ปฏบต ไมปฏบต

1.เตรยมอปกรณการเจาะเลอดใหพรอมกอนท าการเจาะเลอดผ ปวย

2.หาต าแหนงหลอดเลอดทเหมาะสมในการเจาะเลอด

3.สวมใส MASK

4.ผ เจาะเลอดท าความสะอาดมอแบบ Hygienic Handwashing

-สวมถงมอ Sterile

5.ขนตอนการท าความสะอาดผวหนง

ขนตอนการเชดท าความสะอาดผวหนง (ปรบปรงเพอทดลอง)

5.1.ใชส าล กอนท 1 จม 70% alcohol เชดผวหนงใหเชดวนจากดานในออกดานนอกเปนวงกวาง อยางนอย 5 ซม.และทงไวใหแหง 5.2.ใชไมพนส าล อนท 1จม povidoniodine เชดผวหนงทงไว 1-2 นาท 5.3.ใชส าลกอนท 2 จม 70% alcohol เชดผวหนงใหเชดวนจากดานในออกดานนอกเปนวงกวาง อยางนอย 5 ซม.และทงไวใหแหง 5.4.ใชส าลกอนท 3 จม 70% alcohol เชดผวหนง ( ครงท 2 ) และทงไวใหแหง 5.5.ใชไมพนส าล อนท 2 แหง เชดผวหนงอกครง 5.6.ใชไมพนส าล อนท 3 จม 70% alcohol เชดทขวด H/C กอนใสเลอดลงขวด 6.หลกเลยงการสมผสบรเวณผวหนงทจะเจาะเลอดเพอเพาะเชอหลงจากท าความสะอาดดวย

น ายาฆาเชอแลว

7.เจาะเลอด / เปลยนเขม /

9.ท าการใสเลอดลงขวดเพาะเชอ

-เชดจกขวดเพาะเชอดวย 70% alcohol ทงใหแหง (30 วนาท )

-ใสเลอดลงในขวดเพาะเชอแลวหมนขวดเบาๆเปนวงกลม เพอใหเลอดผสม

เขากบน ายาเลยงเชอ

อปกรณท าความสะอาดผวหนง

1. Set sterile ประกอบดวย

1.1 ไมพนส าล3อน 1.2 ส าลกอนแบบแหง 3 กอน 1.3 70% alcohol 1.4 Povidoniodine 1.5 Syringe 3 ml 1.6 เขมเบอร 23 1.7 Medicut no 24

เอกสารแนบ 1