فهرست

11 مقدمه

27 یخی: حقوق، عدالت و فضیلت فصل اول. پس زمینۀ تار

59 یف آن« رگانی از نوع شر فصل دوم. ولتر: »باز

ظهورروشنفکران_مبادلهومدارا:استداللسیاسی_سوداگریفکری_دفاعازتجمل_نسبتآزمندیویهودیان:محدودیتهایروشنگری

113 فصل سوم. آدام اسمیت: فلسفۀ اخالقی و اقتصاد سیاسی

زندگیوزمانۀاسمیت_انقالبمصرفی_تبیینبازار_قانونگذاروبازرگان_ترازنامۀاخالقیجامعۀتجاری_دستمرئیدولت_فضایلکوچکوفضایلبزرگ

167 ر: بازار بمثابۀ ویران کنندۀ فرهنگ فصل چهارم. یوستوس موز

فضیلتهایدانستنجایگاهخود_نابودکردنفرهنگمحلی_خلقفقرا_تجارتوافولفضیلت

203 وشنفکران فصل پنجم. ادموند برک: تجارت، محافظه کاری و ر

روشنفکردرعرصۀسیاست_بازاربرای»معرفت«و»افکارعمومی«_نقدعقلانتزاعی_یتانیا_تحلیلبرکازانقالب کمپانیهندشرقیبر برکدرمقاممدافعتجارت_برکو

فرانسه_بنیانغیرقراردادیجامعۀتجاری

263 کردن یستی شایستۀ انتخاب فصل ششم. هگل: ز

احساسراحتی)درخانهبودن(درجهانمدرن_زمینهوزمانۀفلسفۀحق_فردیتوجهانشمولی_جامعۀمدنیوناخرسندیهایآن_فراسویجامعۀمدنی_طبقۀ

عامونقشفیلسوف

311 کارل مارکس: از رباخواری یهودی تا خون آشامی جهانی فصل هفتم.

کمونیسم_ کاراو_معضلاجتماعی_ازهگلگراییتا معضلیهودمارکسومعضلیتخاص:مانیفست انگلسونقداقتصادسیاسی_یهودیگریاستعالیافته_فراسویهو

حزبکمونیست_ازرباخواریتاخونآشامی:سرمایه_عواقبکار

381 کسب وکار فصل هشتم. متی یو آرنولد: ترک دادن بی فرهنگان از افیون

زندگیدربینبیفرهنگان)اهالیفیلیستیا(وعبرانیان_نقدآرنولد_نقشهایروشنفکر

415 یمل و سومبارت: جمعیت، فردیت، عقالنیت فصل نهم. وبر، ز

یمل:پولو کارآمدیوافسونزدودگی _ ز تعیینشرایطمباحثه _ دگرگونیتجاری _ وبر:

فردیت _ دیالکتیکوسایلوغایات _ سومبارت:مقصردانستنیهودیان _ جنگجهانی

بهمنزلۀنقطۀعطف

465 یر: از جستجوی جمعیت تا وسوسه های تمامیت فصل دهم. لوکاچ و فر

ازروشنفکربهانقالبی_سرمایهداریهمچوننظامیازتوهم_آموزگارانقالب_حزبیر:بیگانگیوجستجوازپیجمعیت_نقدجزئیگراازبازار_جنگ، بمثابۀجمعیت_فر

دولتوصیانتازخاصبودگیفرهنگی_انقالبازراست؟

515 کین توزی فصل یازدهم. شومپیتر: نوآوری و

از کناییازدلفاجعه_ کینتوزیدرنوشتههایاولیۀشومپیتر_تولدطنز خالقیتورونقتارکود_تحلیلشومپیترازرکودبزرگوپروژۀنیودیل_کاپیتالیسم،سوسیالیسمو

دموکراسی_نقشروشنفکران

567 کینز تا مارکوزه: مکنت و ناخرسندی های آن فصل دوازدهم. از

پاییاندیشۀمارکوزه_ یشههایارو کینز_مکنتتازهوپایانایدئولوژی_ر پارادوکسیقسکسومکنت_ یفمنکوبسیاسیبهعنوانسرکوبروانی_سلطهازطر بازتعر

میراثمارکوزه

617 یک هایک: لیبرال نابهنگام یدر فصل سیزدهم. فر

ینی،یهودیانودفاعازاقلیتهایخالق_کنترل ساختهشدنیکلیبرال_لیبرالیسموکارکردهایبازار_نقد یزیو اجارهبهاوخطراتمداخلۀدولتی_سوسیالیسم،برنامهر»عدالتاجتماعی«وخطراتدولترفاه_بازهمروشنفکران_فصلهایکی_تعارضات

ومحدودیتهایاندیشۀهایک

689 کالم نتیجه گیری و ختم

719 نمایه

این سرمایهداری. نظام ساختۀ است جهانی میکنیم زندگی آن در که جهانینظام،دراشکالمختلفوپیوستهدرحالتغییرش،سهقرنبامابودهاست،وپایقرنبیستم،کمونیسم سالیاندرازدیگرینیزهمچنانباماخواهدبود.دراروکارآمدیمعرفی ینههایبدیل گز وفاشیسمهیچیکنتوانستندخودرابهعنواندرنیامدهاند. کار از موفقتر بههیچروی نیز پاییشان غیرارو مشابههای و کنند،کنونیوپیامدهایآتینظامسرمایهداری، یشهای درتالشبرایشناختپواین بارۀ در سالیان طول در که اندیشههایی و گفتهها ین بهتر دانستن چهبساموضوعطرحشدهاستمفیدباشد.فرضاساسیکتابحاضرنیزهمیناستوبنایآنبراینپیشفرضاستواراستکهنظامسرمایهداریموضوعیاستبسیارگذارشود.نیلبهدرکیانتقادیاز مهمتروپیچیدهترازآنکهتنهابهاقتصاددانانواسرمایهداریمستلزمچشماندازهاییاستفراترازچشماندازهایخاصاقتصادیخچهایازآراوافکاراقتصادینیست، کتابتار مدرن.بههمیندلیلنیزاینآدام از پس است. سرمایهداری اقتصاد بارۀ در افکار و آرا از یخچهای تار بلکهاسمیت،رشدوتوسعۀاقتصادبهعنوانیکرشتۀعلمیتاحدیباکنارگذاشتنبرایمتفکرانموردبحثدرکتاب

بسیاریازموضوعاتیصورتگرفتکهاتفاقا

حاضراهمیتحیاتیدارند.اینامربیشکازحیثدستیابیبهدقتتحلیلیو

مقدمه

ذهن و بازار 12

خلقواژگانمشترکیخاصاینرشتهثمربخشبودهاست.امااندیشیدنبهبازار،انسجام و دقیق اسلوب است: نبوده ینه هز بدون دیگر، بسیاریچیزهای مثلشده تمام بسیاری موضوعات کماهمیتشدن بهای به بهدستآمده رشتهایبهبازارمربوطمیشوندوازاینحیثبهاحتمالفراواندغدغۀ

استکهمستقیمااهلاندیشهاند.

کتابدراواسطدهۀ۱۹80پدیدآمد.دردهۀپیشازآن، فکرنگارشاینینتحلیلگرانجامعۀمعاصرموضوعپیامدهایاخالقی،فرهنگی برخیازتیزبینتریتهایتحلیلوتفسیرفرهنگیقرار وسیاسینظامسرمایهداریرادرصدراولوتعلق بهجناحچپ هابرماس، یورگن مانند اینمفسران، از برخی بودند. دادهیستول،بهجناحراست؛وبرخی،ماننددنیلبل ینگکر داشتند؛برخی،ماننداروکانون ش،درمیانهبودند.۱ دعاویآنانمتعددومتفاوتبود:اینکه

یستوفرل کر و

گرمخانوادهموردهجومجهانتجارتونیروهایآنقرارگرفتهاست؛اینکهفضایلیق بهتعو برای آمادگی اینکه است؛ ناپدیدشدن و باختن رنگ درحال مدنیکنوندرحال انداختنارضاءامیالوآرزوها،بهعنواننقطۀاتکایسرمایهداری،ارنگباختناست؛اینکهفردگراییوخودخواهیدرحالنابودنکردنهرگونهدرکیکاررفتهرفتهمعناومفهومخودراازدست ازهدفومقصودجمعیاست؛اینکهمیدهد؛اینکهزنانومردانمسحورکاالهایمصرفیایشدهاندکهدرواقعبهآنهایخیخاص، احتیاجیندارند؛اینکهبازاربینالمللیبانابودکردنفرهنگهایتارچیزیبهغیرازیکمعجونبیبووخاصیتیانوعینیهیلیسملذتپرستانهباقینمیگذارد؛اینکهاشاعۀارزشهایبازاررفتهرفتهموجبتضعیفهمانسنتهاونهادهاییشدهاستکهسرمایهداریبدانهامتکیاست؛اینکهامروزهمابهمنتهای

1. Jürgen Habermas, Legitimationsprobleme im Spätkapitalismus (Frankfurt, 1973), translated by Thomas McCarthy as Legitimation Crisis (Boston, 1975); Daniel Bell, The Cultural contradictions of Capitalism (New York, 1976); Irving Kristol, Two Cheers for Capitalism (New York, 1978); Christopher Lasch, The Culture of Narcissism: American Life in an Age of Diminishing Expectations (New York, 1979); Alasdair MacIntyre, After Virtue (Notre Dame, Ind., 1981).

13 مقدمه

ثروتمندتر ثروتمندان اینکه رسیدهایم؛ یک تکنولوژ امکانات حیث از خود رشدــــواینکهبههمۀایندالیلودالیلبیشتر، شدهانددرحالیکهفقرافقیرترگشتهاندـ

نظامسرمایهداریدربحراناست.پای ارو فکری یخ تار در تا شد انگیزهای امروزی جدلهای و بحث اینقرن از دیرباز،دستکم از نگرانیها اینگونه که یابم در و کنم کاو و کند مدرنهجده،درذهنروشنفکرانومتفکرانبودهاست.درواقع،اندیشیدنبهتبعاتپایمدرن یخاندیشهدرارو یانهایتار ینجر نظامسرمایهدارییکیازبزرگتررادیکال فکری مورخان از ابتدا همان از که بود چیزی این تشکیلمیدهد. راتأمل و کهغور یافتم آموختم.۱در راست و گرایشهایضدکاپیتالیستیچپ باکانونتوجهبسیاری دراثراتفرهنگی،اخالقیوسیاسینظامسرمایهداریدرآنان از

کهغالبا کسانی قرارداشتهاست،نهفقط اندیشمندانوروشنفکران از

بهعنوان»اقتصاددان«یادمیشود،افرادیمانندآداماسمیتوجوزفشومپیتر،ݩبینآنهاوبازارپیوندیمشاهدهنمیشود، ݧ ݧ ݧ ݧ ݧ بلکهشخصیتهایدیگریکهمعموالݧکسانیمانندولتر،هگل،ادموندبرک،متییوآرنولدودیگران.تحلیلگرانومفسرانگاهیعمیقیازاینگذشتۀفکریغنیداشتهباشند،غالبا امروزی،بدونآنکهآییموضوعسرمایهداریوپیامدهایآنموضوعی گو که طوریبرخوردمیکنندروی قدیمی تحلیلی مفاهیم دوبارۀ اختراع به یا آنان اینچنین، است. جدیدآوردهاند،امریکهمنجربهمبالغهدرخصوصمیزانتازگیمسائلامروزیومهلکخواندنتناقضاتیشدهاستکهدرواقعتنشهاییذاتیاماقابلتحملاند؛ویاخودراازشیوههایپژوهشیبالقوهمفیدیمحرومساختهاندکهدرگذشتهبدانهااشارهشدهاماازآنزمانبهفراموشیسپردهشدهاست.همزمان،حتیپیشازکهجهان، نابودیاتحادجماهیرشورویوامپراتوریآن،رفتهرفتهآشکارمیشد

1. Hans Freyer, Die Bewertung der Wirtschaft im philosophischen Denken des 19. Jahrhun-derts (Leipzig, 1921); Raymond Williams, Culture and Society, 1780-1950 (New York, 1958), and Keywords: A Vocabulary of Culture and Society (New York, 1976).

ذهن و بازار 14

درتمامیتخود،درحالرویآوردنبهسرمایهداریونهدورشدنازآناست.دریکاییشانازعصرحاضر پاییوپیروانامر همانزمانکهبسیاریازروشنفکراناروبهعنوانعصر»سرمایهداریمتأخر«سخنمیگفتند،نیروهایسیاسیواقتصادیزمان آن در که واحدهایجغرافیاییای در آنها، رامیکردند: کارخود نیز بومیجهانهایاول،دوموسومخواندهمیشد،سرگرمهدایتملتهایخودنهبهورایسرمایهداری،بلکهبهطرفاقتصادهاوجوامعیبازارمحورتربودند.۱بههمینــــ پاییـ ینروشنفکرانارو ینوهوشمندتر خاطربرآنشدمتااندیشههاییراکهبهتربارۀپیامدهایاخالقی،فرهنگیوسیاسی ــــدر روشنفکرانیبزرگوکمابیشبزرگـ

یابیواحیاکنم. نظامسرمایهداریطرحکردهبودندبازپاییان پایی،امافقطبرایارو بارۀمتفکرانارو اینکتابهرچندکتابیاستدریخیخود،استداللهای یراهمزمانباقراردادنهرمتفکردرزمینۀتار نیست.زبهخصوصیات

کهضرورتا است اعتباری و منطق دارای بازار بارۀ در طرحشده

متفکران از فراوانی واقعشمار در نمیشود. آنملتخاصمحدود یا این یژۀ وکه ینآثارشانرادرایاالتمتحدهنوشتهاند،شایدبهایندلیل متأخرتر،مهمتر

تصورکردهاندآنچهدرآنجامیگذردتبعاتیفراملیدارد.پاست، کتابمناطقیدرغربومرکزارو زادگاهمتفکرانموردبحثدراینآنان میان در است. متفاوت و مختلف نیز آنان یکی ایدئولوژ تعلقات ودیگری تحلیلگران و بودهاند سرمایهداری نظام طرفدار که هستند تحلیلگرانیداد، نشانخواهد کتاب که آنگونه واقع، در بودهاند. متنفر ازسرمایهداری کهبه سرمایهداری بارۀ در متفاوت اخالقی پیشفرضهای با که متفکرانی نزد درعلیه یا له استداللی همچون میتواند واحد تحلیل یک نشستهاند، قضاوتکهارزشیابیاهمیتاخالقینظامسرمایهداری سرمایهداریتلقیشود.ازآنجابه

یابیاثراتاقتصادیآناست،کتابحاضرضرورتا یادیمبتنیبرارز تاحدز

1. See Jerry Z. Muller, “Capitalism: The Wave of the Future,” Commentary (December 1988), pp. 21-6.

15 مقدمه

بارۀنحوۀعملکرداقتصادسرمایهداریوکسانیکهاز پاییدر تفکرروشنفکراناروآنمنتفعمیشوندمیپردازد.

مسئلۀفقروثروتازجملهموضوعاتیاستکهدرسرتاسرکتابحاضربدانگرغالبا پرداختهمیشود.آیابازارمردمراثروتمندترمیسازدیاآنهارافقیرترمیکند؟اچیزخوبیاست؟»منقبالهمثروتمندبودهام

آنانراثروتمندترمیکند،آیااینلزوما

وهمفقیر.باورکنثروتبهتراست.«اینراقهرمانزنفیلمتعقیببزرگ)۱۹۵۳(کهخواهیمدید،سنتهایعمیقا ید.اما،همانگونه یتسالنگمیگو ساختۀفریشهدارجمهوریخواهیکالسیکوزهدگراییمسیحیغیرازاینگفتهاند.طیف رمتنوعیازمتفکرانمدرن،ازروسوتامارکوزه،بهشیوههایمختلفبااینفرضکهثروتبهترازفقراستبهمخالفتبرخاستهاندواستداللکردهاندکهسودمادیبه

یاناخالقیحاصلمیشود. قیمتزبارۀنسبتسرمایهداریوفرهنگوجوددارد.آیاجامعۀ مسائلدیگرینیزدربازارساخته،بیشازآنکهدلمشغولیهایآنجهانیداشتهباشددلمشغولیهایاینجهانیندارد،وآیااینامرنقطۀقوتآناستیانقطۀضعفآن؟آیامیتوانگرآری،آیااینذهنیت یژهدرارتباطبابازارسخنگفت؟ا ازوجودنوعیذهنیتوگرچنینکند،آیاایننفوذمطلوباست بهحوزههایدیگرنیزنفوذخواهدکرد،وا

یانامطلوب؟