เอกสารการสอน best practice i.v. therapy

โดย วชรา ขาวผอง หวหนาแผนก Oncology Center & Palliative Care & IV Team & Health Promotion Center โรงพยาบาลกรงเทพ พทยา

เอกสารประกอบการสอน Best Practice I.V. Therapy “การแทงเขมเขาหลอดเลอด เปนศาสตรและศลป ซงเกดจากการเรยนร และประสบการณ”

Remember the Six rights: Do I have the right patient? Do I have the right solution? Do I have the right drug? Do I have the right route? Do I have the right rate? Do I have the right document ?

สงทควรรกอนการปฏบตงาน IV Therapy

อานค าสงการรกษาของแพทยใหเขาใจ รการวนจฉยโรคของผปวย ดผลการตรวจทางหองทดลอง รสวนประกอบของสารละลาย ร pH , tonicity ของสารละลาย ร vital signs , intake , output และน าหนก รประวตการแพ

การพจารณาเลอกหลอดเลอดทใหสารละลาย

1. สภาพผปวย, อาย, การวนจฉยโรค, บรเวณทให, ขนาดและสภาพของหลอดเลอด, ขนาดของ เขมทตองใช, จดมงหมาย, ชนดและระยะเวลาของการรกษา, กจกรรมและความชอบของผปวย 2. หลอดเลอดทใชไดแก metacarpal, cephalic, basilic, median veins 3. แยกหลอดเลอดด าหรอแดงโดยการคล า หากพบวาเตนแสดงวาเปนหลอดเลอดแดง 4. ควรเรมจากสวนปลายแขนหรอขา(ในเดก)กอน โดยดสวนเหนอขนไปดวยวามรอยโรคเชน บวมแดงหรอไม 5. หลกเลยงบรเวณขอ หรอบรเวณหกพบได, หลอดเลอดแขง, หลอดเลอดบรเวณขอมอดานใน, บรเวณทมปญหา

เชน บวมแดงปวดหรอบรเวณตดเชอ 6. หลกเลยงการสารละลายบรเวณขาในผใหญเพราะมโอกาสเกด thrombophlebitis และ embolism สง หากจ าเปน

ใหได และควรเปลยนมาใหทมอหรอแขนถาท าได 7. หากจ าเปนตองใหสารละลายแขนขางทตดเตานมและเลาะตอมน าเหลองใหถามแพทย กอนทจะถามแพทยใหดวา

มบวมหรอไมและไดผาตดมานานหรอยง

เทคนคการขยายหลอดเลอดและท าใหหลอดเลอดชดเจน

ควรลดความวตกกงวลในผปวย เนองจากความวตกกงวลท าใหหลอดเลอดหดตว ใชสายยางรด 6-8 นวเหนอบรเวณทแทงในผปวยทวไป ผปวยความดนโลหตสงแนะน าใหรดสายยางสง


ผปวยความดนโลหตต าใหรดสายยางใกลบรเวณทแทงเทาทท าได ใช blood pressure cuff โดยบบใหไดความดนตรงกลางระหวาง systolic กบ diastolic ของผปวยรายนน ใชแรงโนมถวงโลกโดยหอยแขนลง เมอรดสายยางแลวใหก า แบมอ เปนระยะ กระตนทผวหนงโดยการเคาะเบาๆ ประคบดวยความรอนประมาณ 15-20 นาท โดยอาจประคบทงแขนถาไมมขอหาม ใช flash light transilluminator สองดานขาง แสงทสองตรงเชนแสงทใชในการผาตดจะท าใหมองไมเหน

หลอดเลอด ในเดกออน ( infants) กระตนใหรอง ในผปวยสงอายทความดนโลหตสง เสนเลก เปราะ หรอไดรบยาปองกนเลอดแขงตวอาจใชมอรดแทนสาย

ยางรดเพอปองกนการฟกช า ในผปวยบวมใหกดไว 10-20 วนาท เพอไลสารน าออกจากบรเวณนนท าใหเหนหลอดเลอดชดขน อาจใชการรดดวยสามสายยาง เพอหา collateral veins โดยรดสายยางทตนแขน จากนน 1-2 นาท รดสายยาง

เสนทสองเหนอขอศอก และรดสายยางเสนทสามถดลงมาใตขอศอก จากนนใหปลดอนแรกออก ซงจะท าใหเลอดถกผลกดนเขาสหลอดเลอด

ในผปวยอวนไมควรใช blood pressure cuff ควรใชดวยการรดสามสายยาง หลอดเลอดทขยายดแลว ควรมลกษณะกลม หยน มเลอดเตมและควรเดงกลบหลงกด

การเตรยมบรเวณทใหสารละลาย (Preparation skin)

Antimicrobial solutions ทใชเชดผวหนงไดแก 1. 2% Tincture of iodine 2. 10% Povidone iodine ( Betadine) 3. 70% Isopropyl alcohol 4. 2% Chlorhexidine

หมายเหต : Peripheral line ใช 70% Isopropyl alcohol (70 % Alcohol sheet) กรณเจาะ Blood culture 2% Chlorhexidine หรอ 10% Povidone iodine (Betadine) เชดรอใหแหง เชดตามดวย 70% Isopropyl alcohol (70 % Alcohol sheet) ขนอยนโยบายของโรงพยาบาล การเตรยมผวหนง

เชดเปนวงกลมออกจากบรเวณทแทง เสนผาศนยกลางในผใหญ 2-4 นว และปลอยใหแหงเอง ไมควรใช alcohol เชดตามหลง 10%povidone iodine เพราะ alcohol จะลบผลของ10%povidone iodine หากมขนใหใชกรรไกรตด หรอใช electric clipper การโกนจะท าใหเกดรอยถลอก

การตรงหลอดเลอดกอนแทงเขม

บรเวณหลงมอ ใหผปวยจบมอขางทไมถนดของผแทง โดยรวบทงสนว ใหนวหวแมมอผแทงเปนอสระ ตรงมอและขอมอของผปวยลงใหผวหนงตงดวยนวหวแมมอนน


Cephalic vein เหนอขอมอ ใหผปวยก าหมด พลกใหดานนวหวแมมอขน จากนนจบเหยยดขอมอลงดานลาง(ดานนวกอย) ตรงผวหนงดวยนวหวแมมอของผแทง Basilic vein ใหผปวยก าหมดและงอขอศอก ผแทงยนดานหลงแขน ตรงผวหนงออกจากบรเวณทแทงดวยนวหวแมมอ บรเวณขอมอดานใน จบมอผปวยหงายและยดออก ตรงดวยหวแมมอใตบรเวณทแทง( บรเวณตงแตขอมอดานในวดไปอก 3 FB เรยกวา Danger zone ไมควรแทงเขมบรเวณนยกเวนจ าเปนเทานน และเปลยนบรเวณใหม ทนททหาต าแหนงใหมแทนได) Dorsum of foot จบและยดขอเทาผปวยลง ตรงดวยนวหวแมมอใตบรเวณทแทง

วธแทงเขมผานผวหนง

จบเขมหงายหนาตดขน ท ามม 10-45 องศา ขนอยกบระยะทางระหวางผวหนงถงหลอดเลอด, สภาพหลอดเลอด, ชนดหนาตดของเขม, ถาหนงเหนยวควรเพมมมเพอผานผวหนง หลอดเลอดขนาดเลกหรอเปราะควรลดมมลง

ในผปวยเดกหลอดเลอดเลกมาก อาจแทงโดยคว าหนาตดเขม เพอปองกนปลายเขมแทงทะลผนงหลอดเลอดดานหลง

ท าอยางไรใหเจบนอย

ขณะแทงเขมผานผวหนงใหแทงโดยเรว ดวยแรงทมนคง (quick and firm action) ตรงผวหนงใหตงกอนแทงเขม เบนความสนใจของผปวยขณะแทงเขม ทา dermal analgesic cream กอน 45-60 นาท เชดออกใหหมดกอนแทง

หมายเหต : ในผปวยเดกเนนการ Approach ผปวยและครอบครว การใหความร พดคยและใหก าลงใจเปดโอกาสใหผปวยเดกและผปกครองซกถาม ควรทา Dermal analgesic cream เชน EMLA or Ametop ประมาณ 2 กรม/ พนทผว 10 ตารางเซนตเมตรเกลยครมใหทวผวหนงทตองการใหชาและปดทบดวย micro pore นานประมาณ 45- 60 นาท อยางมากสด 5 ชวโมง ควรพอกยาจาก OPD แลวมาใหสารน าทวอรด เชดยาออกใหหมดและท าความสะอาดดวย Alcohol sheet กอนแทงอาจใชสตกเกอรรปการตนตดเหนอ IV สายรง จะชวยเบยงเบนความสนใจจากความเจบปวดได (Ametop ใชไดตงแตอาย 1 เดอน สวน EMLA ใชไดตงแตอาย 1 ป เนองจากมรายงานพบภาวะ Mild Methemoglobinaemia ซงอาการจะเลวลงเมอไดรบรวมกบยาในกลมซลโฟนาไมด อยางเชน Trimetroprim การยดเขมกบผวหนง(Catheter fixation)

หากใชกอซปดบรเวณทแทง ใหใชพลาสเตอรยดระหวางหวเขม( hub ) กบผวหนงกอน โดยระวงไมใหสมผส หรอท าใหจดทแทงเขมเปอน การยดอาจใชวธไขว ( Chevron method ) หรอท าเปนรปตวย (U method ) สวนเขมชนด ใชวธยดเปนรปตวเอช ( H method )

หากใชใชแผนใสปราศจากเชอ (transparent dressing ) ไมตองตดพลาสเตอรทเขมใหปดแผนใสไดทนท

ไมใชแผนใสปราศจากเชอปดทบวสดยดใดๆทไมปราศจากเชอ


Chevron Method

U-Shape Method

การบนทก บรเวณทใหสารละลาย บนทกวนท เวลา ขนาด และความยาวของเขม ชอผท าตดไว การบนทกเอกสารเมอเรม บนทกวนท เวลา ขนาด และความยาวของเขม บรเวณทให และอาการผดปกตทพบ การบนทกเอกสารเมอยต บนทกวนท เวลา ขนาด และความยาวของเขม บรเวณทน าเขมออกและอาการผดปกต การดแลเฝาระวง

ตรวจบรเวณทแทงเขมตามก าหนดของแตละโรงพยาบาล โดยขนกบของชนดของสารละลายทให สภาพ ผปวย

เปลยนบรเวณทแทงเขมทก 72 ชวโมง (หากไมสามารถรกษาอตราการการอกเสบของหลอดเลอดด าไมเกน 5 %ใหเปลยนทก 48 ชวโมง) ในผปวยเดกทหาหลอดเลอดยาก อาจเลอนก าหนดไดหากไมมภาวะแทรกซอน แตไมควรเกน 7 วน

หากแทงเขมในภาวะฉกเฉน ไมแนใจใน aseptic technique ควรเปลยนเขมภายใน 24 ชวโมง หากมยาออกนอกหลอดเลอดเปนชนดทท าลายเนอเยอ ไมควรดงเขมออกกอนการท า treatment แกไข ชดใหสารละลายทใหหยดอยางตอเนอง (primary continuous) เปลยนทก 72 ชวโมง (หากไมสามารถรกษา

อตราการอกเสบของหลอดเลอดด าไมเกน 5 % ได ใหเปลยนทก 48 ชวโมง) ชดใหสารละลายทใหและพกเปนระยะ (intermittant ) เชน ใหยาทก 6 ชวโมง ใหเปลยนทก 24 –72 ชวโมง

แลวแตนโยบายของโรงพยาบาล(72 ชวโมง ในระบบปด). ชดใหสารละลายอาหารสมบรณ ( total parenteral nutrition) ใหเปลยนทก 24 ชวโมง ชดใหสารละลายไขมน( lipid emulsion) ใหเปลยนทก 24 ชวโมง ชดใหเลอดธรรมดา (blood and blood component ) เปลยนทก 4 ชวโมง หรอทก ขนกบวาอนใดมาถงกอ ขวดสารละลายใหเปลยนทก 24 ชวโมง หากจ าเปนตองใหนานกวานนใหระวงเรอง closed system เปลยนตวลอค (injection cap หรอmale adaptor )เมอมสารละลายรวซมจากตวลอค หรอเมอเปลยนเขม


ภาวะแทรกซอน จากการใหสารละลายทางหลอดเลอดด า 1 Local Complications - Mechanical/chemical/Bacterial phlebitis. - Thrombophlebitis. - Infiltration and extravasation. - Haematoma/ecchymosis. - Cannula occlusion. - Infection site .2 Systemic Complications Include : - Sepsis/Septicaemia /Pyrogenic reactions. - Pulmonary thromboembolism, - Air embolism, catheter-fragment embolism - Circulatory overload - Speed shock. - Anaphylaxis

Local Complications 1 ภาวะหลอดเลอดด าอกเสบ (phlebitis)

ภาวะหลอดเลอดด าอกเสบหมายถง การอกเสบของเสนเลอดซงเกดจากการระคายเคองของ endothelial cell ในผนงหลอดเลอด ท าใหผนงเซลลหนาขน และมการเกาะของ platelet เพมมากขน ประกอบกบมการเพม capillary permeability ท าใหโปรตน และสารน าซมเขาส interstitial space เพมขน อาการ (Symptoms)

1. ปวดตลอดแนวของหลอดเลอดด าทใหสารละลาย 2. กดเจบบรเวณหลอดเลอดด าทใหสารละลาย 3. ผวหนงบรเวณนนเปลยนส 4. มเสนสแดง ปรากฏตามแนวหลอดเลอดด า 5. ผวหนงอน 6. มไข 7. แขนขาบวม (อาการดงกลาวทงหมด ใหบนทกลงในรายงาน)

สาเหตการเกด phlebitis 1. Mechanical phlebitis เกดจาก

การเสยดสระหวาง catheter กบผนงหลอดเลอดด า สภาพของเสนเลอด (condition of the vein being used) การเลอกขนาดหลอดเลอดด าทเลกเกนไป การเลอกขนาดของเขมใหญเกนไป เทคนคการแทงเขม


2. Chemical phlebitis เกดจาก การระคายเคองของสารละลายทให ไดแก

-Hypertonic solution -Highly acidic fluid -Highly alkalinic fluid -Particle ของยา -Compatibility

การใหสารน าในต าแหนงเดมนานเกน 72 ชวโมง วสดทใชของเขม

3. Bacterial phlebitis เกดจาก การขาด aseptic technique การขาดการประเมนภาวะการเกด phlebitis ในระยะเรมแรก การขาดทกษะการแทงเขมทถกตอง ระยะเวลาทคาเขมนาน

4. สภาวะของผปวย ( condition of patiant ) 5. การกรองอยางไมมประสทธภาพ ( ineffective filtration)

ระดบของหลอดเลอดด าอกเสบ (Phlebitis) : Intravenous Nurse Society (INS) Grade Clinical Criteria 0 ไมมอาการ 1 แดงบรเวณทแทง, ปวดหรอไมปวดกได 2 ปวดบรเวณทแทงพรอมกบแดงและ/หรอบวม 3 ปวดบรเวณทแทงพรอมกบแดงและ/หรอบวมมรอยแดงเปนทางคล าไดหลอดเลอดแขง 4 ปวดบรเวณทแทงพรอมกบแดงและ/หรอบวมมรอยแดงเปนทางคล าไดหลอดเลอดยา

มากกวา 1 นว มหนอง

ค านวณหาอตราหลอดเลอดด าอกเสบ Number of Phlebitis Incident x 100 = %Peripheral Phlebitis Total Number of Peripheral Lines

ค านวณหาอตราการตดเชอ

Number of Infected IV lines x 1000 = Number of Infected IV lines per 1000 Catheter Days Total Number of Catheter Days

การพยาบาลเมอเกดภาวะหลอดเลอดด าอกเสบ (Phlebitis)

1. หยดใหสารละลาย และเปลยนต าแหนงใหสารละลายเมอปรากฏอาการผดปกต เชน เจบ/ปวด บวม แดง (phlebitis) และหลกเลยงการใชหลอดเลอดบรเวณนน


2. ประคบดวยความเยนและความรอน ( ขนอยกบลกษณะ /ชนดของสารละลาย และระยะเวลา ของการเกดอาการ) 3. ยกแขนสงและใหพกผอน 4. รายงานแพทยเพอพจารณาใหการรกษาเพมเตม (การใชยาใหพจารณาตามลกษณะการเกด phlebitis ) 5. รายงาน Occurrence online ตามระบบเมอเกด Phlebitis พรอมทงบนทกใน Phlebitis Report 6. รายงาน I.V. Team รวมใหการดแลและวเคราะหปญหา เมอเกด Phlebitis grade 3-4 7. บนทกเอกสารทเกยวของในเวชระเบยนผปวย

การปองกน

1. แทงเขมโดยผเชยวชาญทมทกษะและนมนวล 2. ใชหลก Aseptic technique เมอกระท าการใดๆตอระบบหลอดเลอด 3. แทงเขมดวยความนมนวล 4. เลอกหลอดเลอดทมขนาดพอเหมาะ และเปลยนหลอดเลอดทกครงทแทงเขม 5. ใชเขมทมขนาดเลกกวาเสนเลอดด าเพอใหการไหลเวยนโลหตเปนไปไดด 6. เลอกหลอดเลอดด าทมขนาดใหญเมอใหสารละลายชนด Hypertonic หรอสารละลายทเปนกรดเพอใหการ ไหลเวยนโลหตเปนไปไดด 7. ตดพลาสเตอรใหแนนพอด เพอปองกนการหลดเลอนของ catheter 8. หลกเลยงการใหสารละลายบรเวณขอพบหรอบรเวณขาในผใหญ 9. ตรวจการเขากนไดของสารละลายและยา (Drug – Fluid Compatibility) ทจะผสมและใหผปวย 10. ใช filter เมอเตรยมยาและสารละลาย กรณทบรษทผผลตแนะน า 11. การเพมสารทลดความเปนกรดและดางตอยาทท าใหระคายเคองและสารละลายชนด Hypertonic 12. เปลยนบรเวณทใหสารละลายตามขอก าหนดของ Infusion Nursing Standard of practice 13. เปลยนขวดสารละลายทก 24 ชวโมง 14. เมอตองเปลยนเขม ใหเปลยนอปกรณทกชนดพรอมกน 2 หลอดเลอดอกเสบจากการมลมเลอด (Thrombophlebitis) อาการแสดง (Symptoms)

1. มไข 2. ปวดตลอดแนวหลอดเลอดด า 3. กดเจบ บรเวณหลอดเลอดด า 4. มสผวผดปกตบรเวณทใหสารละลาย 5. สารละลายรวออกมาตรงรเขม (ผวหนง)

สาเหต (Causes) 1. มการระคายเคองจากสารละลายและยา 2. ในเวลาเดยวกน มการบาดเจบของหลอดเลอดด าจากปลายเขม

การปองกน (Prevention) 1. หลกเลยงการแทงหลายครง


2. ใชหลอดเลอดด าใหญทมเลอดไหลผานจ านวนมาก 3. หลกเลยงการท าอนตรายตอหลอดเลอดด า 4. ละลายยาใหเจอจางตามค าแนะน าของบรษทผผลต 5. หลกเลยงการใหสารละลายบรเวณทงอได 6. ใชเขมทมขนาดเลกกวาหลอดเลอดด า 7. หลกเลยงการใช ขาในการใหสารละลาย 8. เอาเขมออกดวยความระมดระวง 9. กดบรเวณทเอาเขมออกทนททเอาเขมออก

การพยาบาล (Nursing intervention) 1. เปลยนไปใหสารละลายทหลอดเลอดเสนอน 2. นอนพก 3. ยกแขนขางนนขนสง 4. รายงานแพทย/ใหยาตามอาการผปวยและตามค าสงแพทย 5. บนทกอาการและการรกษาลงในรายงาน

3 การรวของสารละลายเขาไปในเนอเยอ (Infiltration , Extravasation)

Extravasation เปนการรวของยากลม Vesicants และ Irritant ยากลมนจะท าลายเนอเยอรนแรงมาก จนถง Tissue necrosis ได ถามการรวออกนอกหลอดเลอดแลวจะท าให tissue,nerve,tendon เกด necrosis ไดและหายยาก ท าใหเจบปวดมาก บางครงอาจท าใหสวน distal ของอวยวะนนๆสญเสยหนาทไป การบรหารยากลมนตองระวงมากทสด อยาให เกด Infiltration และหลงใหยาทกครงตองตามดวย NSS. 10-20 CC. ยา อาการแสดง (Symptoms)

1. บวมบรเวณทใหสารละลาย โดยปกตจะเปนบรเวณรอบๆ ทใหสารละลายหรอบรเวณปลายเขม 2. ผปวยจะบนปวดบรเวณทใหสารละลาย 3. บรเวณรอบๆ ทใหสารละลายจะเยนกวาผวหนงบรเวณอน 4. สารละลายยงคงไหลอย แมวาจะรดบรเวณแขนเหนอทใหสารละลาย 4 นวหางจากปลายเขมหรอเมอกด

บรเวณปลายเขมแลวสารละลายยงหยดอย สาเหต (Causes)

1. เขมเลอนหลด ซงท าใหเขมหลดออกจากหลอดเลอดด า และสารละลายรวเขาไปในชนไขมน ท าใหบรเวณรอบๆต าแหนงเขม/แขนบวม

2. การยดหรอตดเทปบรเวณเขมหรอหวเขมไมแนนหนาพอ 3. ปลายเขมทะลออกไปนอกหลอดเลอดด า 4. ต าแหนงเขมอยบรเวณทงอได

การปองกน (Prevention) 1. ตองแนใจวาขนาดของเขมเลกกวาขนาดของหลอดเลอดด า 2. ผปวยไมอยนง อาจใช Arm broad รองแขน


3. ควรมผชวยในการใหสารละลาย เมอจะเรมใหกบผปวยทไมใหความรวมมอ สบสน ไมรวนเวลา สถานท 4. หลกเลยงการใหสารละลาย บรเวณทงอได 5. ตดพลาสเตอรยดเขมใหแนนพอ ปองกนการเลอนหลดของเขม 6. ควรมผชวยเหลอผปวย เวลาท ากจกรรม

การพยาบาล (Nursing intervention) 1. ยตการใหสารละลาย 2. เรมใหสารละลายแขนอกขางหนง แตถาท าไมไดใหใชหลอดเลอดด าเสนอน ทแขนขางเดยวกน 3. ยกแขนสง 4. ประคบความรอน เพอใหสารน าดดซมเรวขน ถาสารน านนเปน Isotonic และไมใชพวกกรดหรอดาง หรอ

ประคบดวยความเยน ถาสารละลายนนเปน Hypertonic 5. ถามยาอยในสารละลาย รายงานแพทยเพอใหยาตานฤทธยานน (ในกรณทยานนม antidose) 6. รายงานแพทย กรณเกด Extravasation หรอ Infiltration ทอาการรนแรง (grade 3 หรอ 4) 7. เขยนบนทกอาการและการรกษา

หมายเหต : ดรายละเอยดเพมเตม เรอง Extravasation 4 เลอดออกใตผวหนง ( Hematoma) อาการแสดง (Symptoms)

1. มการเปลยนสผวหนงรอบๆ บรเวณทใหสารละลาย อาจเปนสแดงคลาหรอเขยวชา 2. มอาการบวมบรเวณรอบๆ ทใหสารละลาย

สาเหต (Causes) 1. การดนเขมเขาไปในหลอดเลอดดา เมอพยายามใหสารละลาย 2. ยตการใหสารละลาย โดยไมไดกดบรเวณทใหสารละลายใหเลอดหยด ภายหลงการถอดเขมออก 3. ใชสายยางรดแขนทนท ภายหลงการใหสารละลายไมสาเรจครงกอน

การปองกน (Prevention) 1. เมอจาปน ไมควรพยายามใหสารละลายจนกวาทานจะเหนหลอดเลอดชดเจนแลว 2. ใชเขมปลายสนเทานน 3. อยารดทแขนทนททเอาเขมออก 4. ภายหลงเอา Cannula / Catheter ออกจากหลอดเลอดดาใหกดบรเวณนนเพอปองกนเลอดไหลออกไปยง

ชนไขมน 5. ภายหลงเอาเขมออกแลว ยกแขนขนเหนอระดบหวใจถาทาได

การพยาบาล (Nursing intervention) 1. ทาแผลปดดวยผากอสปราศจากเชอและกดบรเวณใหสารละลายไว (preesure dressing) 2. ยกแขน/ขาขนสงกวาระดบหวใจ 3. ใชหมอนรองแขน/ขา 4. บนทกอาการตางๆ การรกษาลงในรายงาน


5 การตดเชอบรเวณทใหสารละลาย (Infection site) อาการแสดง (Symptoms)

1. มไข 2. มหนองออกมาจากบรเวณทใหสารละลาย 3. มการอกเสบบรเวณทใหสารละลาย : บวม แดง รอน 4. ปวดบรเวณทใหสารละลาย 5. มอาการบวม 6. เนอเยอมสผดปกต

สาเหต (Causes) 1. ไมไดใชเทคนคปราศจากเชอ (Aseptic technique) 2. เครองมอ/วสดอปกรณ ไมไดทาใหปราศจากเชอ (Sterile technique)

การปองกน (Prevention) 1. ลางมอดวยสบและนากอนการใหสารละลายทกครง 2. ตรวจสอบเครองมอทใหสารละลายทกครง 3. ใชเทคนคปราศจากเชอในการเตรยมและใหสารละลาย 4. เครองมอตองมความปราศจากเชออยตลอดเวลา 5. เตรยมผวหนงใหเรยบรอยดวยนายาฆาเชออยางถกวธ 6. ยดปดเทปบรเวณขอตอหรอหวเขมใหแนนหนามนคง 7. ปดวสดปราศจากเชอปดเหนอบรเวณทแทงเขม

การพยาบาล (Nursing intervention) 1. ถาสามารถทาได ใหสารละลายทบรเวณแขนอกขางหนง ใชชดใหสารละลายปราศจากเชอใหมทงชด 2. Dressing บรเวณทตดเชอออก 3. Swab หนองหรอนาคดหลงจากตาแหนงทใหสารละลาย สงไปหองปฏบตการ เพาะเชอ 4. เชดผวหนงดวย Sterile gauze/ cotton 5. เชดนายาฆาเชอโรคบรเวณแผล คอย 1-2 นาท ใหแหง กอนดงเขม หรอ Catheter ออก

6 เซลอกเสบ (Cellulites) อาการแสดง (Symptoms)

1. มไข 2. ปวดบรเวณทใหสารละลายหรอรอบๆบรเวณนน 3. บวม 4. ผวหนงบรเวณนนแดง รอน

สาเหต (Causes) 1. ไมไดใชเทคนคปราศจากเชอ 2. เครองมอมการปนเปอน


การปองกน (Prevention) 1. ใชเทคนคปราศจากเชอ 2. ถามขอสงสยเกยวกบการปราศจากเชอของเครองมออยาใชเครองมอนน ใหใชเครองมอชดใหม

การพยาบาล (Nursing intervention) 1. เปลยนบรเวณทใหสารละลาย 2. ตรวจสญญาณชพบอย ๆ 3. ตรวจบรเวณทตดเชอบอย ๆ 4. ประคบดวยความรอน 5. รายงานแพทย/ใหยาตามคาสงแพทย 6. บนทกอาการและการรกษาใหครบถวน

Systemic Complications : 1 โลหตเปนพษ (Septicemia) อาการแสดง (Symptoms)

1. ไขสง หนาวสน 2. ชพจรเบาเรว ความดนต า 3. ปวดศรษะ 4. คลนไส อาเจยน 5. Shock

สาเหต (Causes) 1. เครองมอมการปนเปอน 2. ไมไดใชเทคนคปราศจากเชอ 3. ไมไดเตรยมบรเวณทจะใหสารละลาย ดวยวธทปราศจากเชอ 4. ชดใหสารละลายมการปนเปอน 5. มการปนเปอนของฃอตอชดใหสารละลายกบหวเขม

การปองกน (Prevention) 1. ตรวจสอบขวดสารน าอยางละเอยดเพอดวามการปนเปอนหรอไม 2. ใชเทคนคปราศจากเชอ 3. ด ารงไวซงความปราศจากเชอของเครองมอทกชนด 4. เตรยมบรเวณทจะใหสารละลายอยางระมดระวง 5. ใช Larmina Air Hood ในเตรยมสารละลายและยา

อาการแสดง (Symptoms) 6. ไขสง หนาวสน 7. ชพจรเบาเรว ความดนต า 8. ปวดศรษะ


9. คลนไส อาเจยน 10. Shock

การรกษาและการพยาบาล (Treatment & Nursing intervention) 1. รายงานแพทยทนท 2. Record V/S 3. รกษาอาการชอค 4. จดทาใหผปวยสขสบาย 5. ใหยาตามค าสงแพทย: Antibiotic 6. บนทกอาการและการรกษาใหครบถวน

2 การมอาการอดตนในหลอดเลอด (Air Embolism) อาการแสดง (Symptoms)

1. เจบหนาอก 2. หายใจล าบาก เขยว 3. ชพจรเตนเรว ความดนต า 4. กระสบกระสาย/สบสน 5. ชอค

สาเหต (Causes) 1. ไลอากาศออกจากชดใหสารละลายไมหมด 2. ไมไดไลฟองอากาศออกจากสายสารละลาย โดยใชเทคนคระบบปด 3. ฉดอากาศเขาไปดวยเมอท าการฉดยา 4. ปลอยใหสารละลายไหลจนหมด 5. ใช Three- way ไมถกวธ

การปองกน (Prevention) 1. ระวงอยาใหสารละลายไหลจนหมดขวด แลวอากาศเขาไป 2. ตองใหแนใจวา ไลอากาศออกจากชดใหสารละลายออกหมดแลว ทงบรเวณ Y-Site, Three-way 3. ถาจะตองใหยาเปนระยะ ควรตดตามดและปด clamp ไวเมอยาหมด 4. เมอใหยาทาง Y-Site ตองใหแนใจวา ไมมอากาศในกระบอกฉดยา

การรกษาและการพยาบาล (Treatment & Nursing intervention) 1. รายงานแพทยทนท/ปฏบตตามค าสงแพทย 2. ใหผปวยนอนตะแคง ซายและหวต า 3. ใหแนใจวาผปวย Comfortable 4. ตรวจสอบสญญาณชพ 5. อยาทงผปวยไวตามล าพง 6. เตรยมพรอม CPR 7. บนทกอาการและการรกษาใหครบถวน


3 แคททเตอรหลดไปในหลอดเลอด (Catheter Embolism) สาเหต (Causes)

1. หลอด Catheter ถกตดขาด หลดเขาไป ภายในหลอดเลอดด า การปองกน (Prevention)

1. อธบายใหผปวยเขาใจ เมอสามารถท าไดโดยใหจ ากดกจกรรมแขนขางทใหสารน า 2. หลกเลยงการงอ เมอแทงเขมเขาไป 3. ตรวจสอบ Chatheter กอนใสเขาไป เพอใหแนใจวาไมมการช ารด 4. อยาดง Chatheter มาขางหลงเมอเขม โลหะยงอยในหลอดเลอดด า 5. อยาเอาเขมโลหะเสยบกลบเขาไปใน Catheter อกเมอไดดงออกมาแลว 6. ยด Catheter กบผวหนงใหมนคง 7. ปด Catheter เขากบฃอตอชดใหสารละลายใหแนนหนา

การรกษา (Treatment) ทานจะท าอยางไรเมอดงสาย Catheter ออกมาและพบวามบางสวนหายไป

1. ตามแพทยทนท 2. อยาตนเตนเอะอะ 3. ใหผปวยนอนพก 4. ปดบรเวณทใหสารน าดวย Sterile gauze/cotton 5. รดบรเวณแขนขางทใหสารละลายใหใกลตวผปวยใหมากทสด 6. คล าเสนเลอดด าตามแนวทฉดไปจนใกลตวผปวย 7. ถารสกวา ตอนใดมลกษณะแขง อาจจะเปนสวนของ Catheter 8. สงท า X-ray ทนท 9. เตรยมเครองมอ Cut down 10. สามารถน า Catheter ออกมาไดโดยการ Cut down 11. ถา Catheter ไมอยในแขนใหท าการเอกซเรยปอดทนท เพอดวา Catheter อยในปอดหรอหวใจ

ขอควรจ า (Remember) 1. ตรวจสอบความยาวของ Catheter ทกครงทเอาออกมาจากทอ 2. ตรวจสอบความยาวของ Catheter ทกครงเมอเอาออกมาจากผวหนงผปวย

นอกจากนอาจเกด Hair Embolism การมขนหลดเขาไปในกระแสเลอด .4 Fluid Overload อาการแสดง (Symptoms)

1. เกดภาวะหายใจล าบาก เหนอย หายใจเรว-สน มเสยงวด เขยว ไอ มเสมหะ สชมพ 2. ความดนสง ปวดศรษะ 3. กระสบกระสาย/สบสน 4. หลอดเลอดทคอโปงพอง 5. อาจเกดชอค


สาเหต (Causes) 1. ไดรบสารละลายดวยอตราการหยดทรวดเรว 2. ไดรบสารละลายเปนจ านวนมากเกนทรางกายจะรบได เชน ในผปวยเดก ผสงอาย โรคหวใจ(Heart

Disease ,Heart failure ) โรคไต โรคความดนโลหตสง น าทวมปอด (Pulmonary edema) การปองกน (Prevention)

1. ควบคมอตราการหยดของสารละลายใหตรงตามค าสงแพทย 2. ตรวจสอบอตราการหยด และจ านวนสารละลายทผปวยไดรบ ทก 1- 2 ชม. 3. ใชเครองควบคมอตราการหยดของสารละลาย (Infusion pump)

การรกษาและการพยาบาล (Treatment & Nursing intervention) 1. หยดใหสารละลาล หรอ ปรบอตราการหยดใหชาลง (KVO) 2. จดใหผปวยอยในทานง หรอนอนศรษะสง 3. ให ออกซเจน 4. ตรวจสอบสญญาณชพ 5. อยาทงผปวยไวตามล าพง 6. รายงานแพทยทนท/ปฏบตตามค าสงแพทย 7. เตรยมพรอม CPR 8. บนทกอาการและการรกษาใหครบถวน

สวนประกอบของ I.V. Catheter

Hub

Flash chamber

Stylet(inner)

Catheter

Bevel


สวนประกอบของ Infusion set

3. การใชแผนฟลมโปรงใส (transparent dressing) ปดบรเวณแทงเขม แผนฟลมโปรงใส เชน เทคกาเดรม (Tegaderm) มคณสมบตบางใส เคลอบดวยกาวทไมท าใหเกดอาการแพ

(Hypo-allergenic) สามารถมองเหนบรเวณทตดไดโดยไมตองเปดแผลรบกวนคนไข ระบายอากาศไดด แตเชอโรคและน าไมสามารถเขาได จงสามารถปองกนการตดเชอไดดวย ปจจบนนยมใชมากขนโดยเฉพาะการใหสารน าทางหลอดเลอดด าสวนกลาง สามารถอยไดนาน 7 วน

เทคนคการเตรยม 1. บรเวณผวหนงทจะตดตองสะอาด และแหงสนทจะท าใหตดไดทนนาน 2. เลอกขนาดใหพอดอาจใชขนาดกรอบ 2 นว (5 ซม.) 3. อาจจ าเปนตองตดขนใหสน

วธการตด 1. ใหลอกกรอบกระดาษทตดเปนรปหนาตาง (Window) ออก และไมตองลอกในรนใหมทไมมกรอบ Window

(Needleless adapter) (Piercing spike)


2. ลอกกระดาษรองกาวออก (Liner)

3. มองผานแผน Tegaderm ใหบรเวณทแทงเขมอยตรงกลาง คอยๆ วางแผน Tegaderm ลงบนหวเขม (Hub) แลวตดปลาย2 ขาง ลงบนผวหนง

4. คอยๆ ลอกกระดาษทท าเปนกรอบ เพอสะดวกตอการตดออก และลบแผนฟลมตามไปดวยจนสด


5. ยกหวเขม (Hub) ขนเบาๆ เหนอผวหนง กดแผนฟลมทท าเปนเตนทใหรอบหวเขม จากนนจงตดสตกเกอรสายรงบรเวณมมขวาลางของ Tegaderm เพอสามารถสงเกตรอยแดง หรออกเสบของเสนได

5. การดแลทวไป 5.1 ควรดแลใหสารน าอยในต าแหนงทสงพอสมควร เพอใหสารน าไหลไดสะดวกตลอดเวลา ถาสารน าหยดชาลงควรตรวจสอบอตราการไหล ของสารน ากอน อาจมการอดตนของลมเลอดภายในเขมได ในกรณทปรมาณสารน าไหลเขาสรางกายนอยหรอชากวาก าหนด หามเรงอตราการไหลเกนกวาทก าหนดเดดขาด 5.2 หลกเลยงการปลดขอตอตาง ๆ โดยไมจ าเปน เพราะอาจเกดการ Contamination 5.3 หามดดเลอดสงตรวจจากสาย IV หรอ TPN และถา IV Fluid เกดการ อดตน ให หยดการใหแลว เปลยนต าแหนงแทงเขมใหม หากลมเลอดคาอยตามสาย IV หรอ สาย Extension ใหเปลยนสายใหมทนทเพอปองกนการตดเชอในกระแสโลหต 5.4 ควรหลกเลยงการใช 3-ways ถาไมจ าเปน เพราะจ านวน Connectors ทเพมขน จะท าใหการตดเชอเพมขนและ การขยบเขมเขา-ออกบอย ๆ จะท าใหเกดการตดเชอเพมขน 5.5 สารน าทใชในการ Drip ยา ควรใชขนาด 50-100 cc Drip ยาใหหมดขวด แลวทงใชเปน Single dose เพอปองกนการ ตดเชอในกระแสโลหต 5.6 ในผปวยทใหสารน าทาง Central Line ถาปดดวยกอซตองเปลยนทกวน แตถาปดดวย Tegaderm ใหเปลยนทก 7 วน หรอเมอมการเปยกชน ถาแผลสกปรกมDischarge ซม ควรรายงานแพทย 5.7ถาผปวยมอาการไข หนาวสน ขณะไดรบสารน าทางหลอดเลอดด า ใหรายงานแพทย 5.8 เมอหยดใหสารน า แยกเขมทงในภาชนะทเตรยมไว ส าหรบทงขยะตดเชอ มคม สวน ชดใหสารน านน ถาไมมเลอดในสายใหทงในภาชนะทเตรยมไว ส าหรบทงขยะรไซเคล แตถามเลอดในสายให ทงเปนขยะตดเชอ สวนขวดใหสารละลายหรอสารน าใหเทสารละลายออกแลวทงเปนขยะรไซเคลเพอน าขยะไปก าจดไดถกวธ 5.9หากมการเปลยนขวดสารน าขณะเปลยนขวดใหม ควรระวงอยาใหมอากาศเขาไปในสายน าเกลอเพอปองกนการเกด Air Embolism 5.10 สารน าแบบขวดพลาสตกไมจ าเปนตองเจาะเขมเพอเปดทางใหอากาศเขา 5.11ใชSterile technique อยางเครงครด ในการปฏบตการใหสารน าทางหลอดเลอดและการดแลผปวยทไดรบสารน าทางหลอดเลอด


Veins of the Hand

Digital Dorsal veins

Dorsal venous network

Cephalic vein

Basilic vein

Cephalic vein

Median Cubital vein

Accessory Cephalic vein

Cephalic vein

Median antebrachial vein

Vein of the forearm

เอกสารการสอน best practice i.v. therapy

Healthcare