oSMANLI BEI/LIGI,NiN KURUCUSU oSMAN BEG

uarir iNarcm

Osmanh Beylifi'nin ve hanedanrn kurucusu, Fahniddin Osrnan Beg'inoliimiinde (132a) beylik, Eskiqehir ile Bursa ovasr arasrndaki topraklarrigeriyor ve beylik kuwetleri Bizans'a ait Bitinya'nrn iki onemli merkezi iznikve Bursa'1n abluka alunda tunryordu. Osman ve beylifiin kunrluqu stirecini,Bau Anadolu'da kurulan dif'er beylikler ve Anadolu Selquklu devleti ve me-deniyeti qerqevesinde incelemek gerekir.

Selquklu devletinin Bizans'a karqr Uc emirlikleri; Denizli, Karahisar(Afyon), Ankara ve Kastamoni mer-kez olarak dort serhad (Uc)emiriiltimerih$r olarak orgritlenmigti. Bizans'a karqr kuzeyde Kastanroni-Ef-lani kesiminde Emir Hiisimeddin Qoban, orta-kol'da Ankara merkezindeEmir Krzrl Bey bulunuyordu. Stpeft sAIAr (komutan) unvanile anrlan Ucemirleri, Selquk devletinin (sultanrn seqimi gibi) onemli kararlarrnda etkinoluyordu (Ibn Bibi). Mogol baskrsr (124&1300) alunda Selquklu [,Ic'lanndabti)'tik Ttirkmen kitleleri p$rlmrq (Abulfidi: 200,000 qadrr); Bizans toprak-lanna akrnlar ziyadesiyle artmll bulunuyordu. Bu akrnlan orgritleyen askerideneyirnli siibaSilar (sti==asker), alpgiziler, Selquklu Uc rnerkezlerinden geli-yordu. Bu akrnlar sonucu, Bizans topraklan rizerinde ikinci halka Uc beylik-leri kunrlmaya baqladr. XIII. y@l ikinci yanunda bu beyliklerin en giiqliisri,Ktitahya havalisini feth eden Germiyanhlardr. Germiyan beyinin sriba.qrlan

tarafrndan (Enaki ve Yazrcrzide) Bau Anadolu'da, 1300 tarihlerine do$ruEge denizine kadar Bizans topraklannda fetihler sonucu iiqiinci.i halka Ana-dolu beylikleri kuruldu. Sultan-O)ru!'ti (Osmanh donenrinde Sul tan-6nti ) -Eskigehir bolgesinde, {,Ic'un en ileri hattrnda, Soiiit'te ErtuSrul idaresindebir Tiirkmen bopr yerlegrniEti.

Osman'rn babasr ErtuSrul'a ba$r aqiretin bu Uc bolgesine nasrl, ne za-

man geldi$i hakkrndaki riviyet (A$p2., I. Bib; NeEri, I, 50-70; idris-Sa'deddin, I, l2-18) belirsiz ve yanhg hatrralar iqerir. Negri'deki bir kayrt (I,60) ilginqtir: Ertu$rul, agiretiyle ti Stirmeli{ukur'a (Aras vadisi) kadar Ana-dolu ve Azerbaycan'da dolaEuktan sonra'gelip Engtiri'ye karib Karacada$'aniizOl ettiler" (Bugiin Ankara gtineyinde Karacadaf U735 m] eresinde tipik

rruju iNetctr

bir Tilrkmen koyti Yaraglurar, eski adr Gtilqehri; bu dap iizerinde Kalacada$

yaylasrncla antik qa$a air onemli Eehir arkeoloji ara.qurmalanlta konu oldu) '

Ertgfirul (o zaman "hentiz nev-civin', 93 yagrnda oldti: NeEri, 64' 78)

Alieddin'in bir sava;rnda ona yardrmcr olmuE (A+pz. 2. Bib; Ne;ri, 62). Bu

riviyet, ashnda rarihi bir gerqe$in belirsiz bir haurasrnr yansrtrr.

iznik Laskarid hiiktimdarlartndan Yuannis III. Vataues (1222-1254)

donerni'4 e (JcTiirkleriyle , ozellikle 122s.1231 arasrnda sava$ alevlenmig, l'Alieddin Keykubid Bitinya (Bithynia) uc bolgesine gelerek rntcadeleye

kaulmrqur. Bizans kaynaklarr ve Suriyeli Ibn Nazif kroniBi Alieddin'in sefer-

leri haklrrnda kesin kanrtlar saglamaktadrrlar (Langdon, Byzantium's I"asq C'

cahen, "Kastamollu" ve l-r- sTT ie du Nord)'

I23l'de Vatatzes, Marmara ve Trakya'da nteqgul; Alieddin ise Doiu

Anadolu,cla tehlikeli gelignreler dolayrsile 1 231' de rniicadeleye sou vertniqtir'

ibn Nazif, Sulran Alieddin'in Vanues'e karqr savalta bazr kaleleri feth

ettifini zikreder (cahen; "Kastamonu").osmanh riviyetinin (Negri, 64) Sul-

tan Alieddin'in Karacahisar fethi haklqnda notu tarihi bir gerqeklik ka-

zanlyor. Ibn Nazife gore, Bizans-Selquklu miicadelesi Alieddin'in "biiyiik

kaleleri" fethi rizerine l227',de baqlarnrE, fakat Vatatzes Selquk ordusunu

bozmuq. Savaq kesin bir sonuq vermeden l229',da devam emrig. Harezemqah

Celiteddin'in Selquklulann clo[u topraklarrnr tehdit etmesi (Yassrqinen

Savaqr, 1230) ve ertesi sene bir Mogol ordusunun Sivas'a kadar istilisr

tizerine Alieddin banq yapmrftrr (1231). I. Alieddin'in 225'e do$ru Ankala

Uc bolgesine geldifii hak]unda elinrizde bazt kanrtlar var: Yazrcroilu Ali'

Alieddi''in bu Uc'a geldifini soyler. Atieddin'e ait Akkoprti kitabesi 1222

tarihini ta$lr ve Ankara kalesincle Alieddin'e nisbet edilen bir cami vardrr.

Alieddil ayrlca, Konya'dan fuikara'ya geliqinde $erefli-Koqhisar'da ve Bey-

pazan'nda camiler yaptrrmllur. Beypazart camii 1225 tarihinde yaprhnrq

lltrp bugnn kasabanrn en gorkernli camiidir. Ertu$rul'un, Sultan Alieddin

ile 6u bolgeye geldifii riviyetini Yazrcrzade'de buluyoruz. Alieddin, bolgeyi

Kasanonu emiri Hrisaureddin Qoban'a tsmarlamrg. Qoban gerqekten bu ta-

rihlercle Kastanronu emiri idi (Ibin Bibi). Yara$lu koy hallu, biz 600 yl once

Orta-Asya'dan O$uz Bey'le geldik, diyor, eskiden Karacada$'da Yoriikler'

Runr ve Ermeniler varmr$.

Er-tuSrul'un Allecldin'e bir sava$ta yardrmct oldu$u, Sultan tarafindan

kepdisine ilkin lbracadaf'da, sonra Sogtid'de yurd verildifi riviyeti, Laska-

ridlere kar-qr savaqlann Ttirkmen toplumu arasrnda ya{ayan bir haurasr ol-

OSMANU gNYLiGi'}.IiN KURUCUSU OSMAN BEG

mahdtr (Aqpz. 10. Bab). Karacahisar ilkin o zaman ahnrnrE, sonra rerkolunmuE (Vatatzes, bir ara dof'uya hayli ilerlerniqti). Bu ilerlenre ve qekifuneolayt, A"tpz. rivayetinde gu biqimde yagauu$ goliiurnektedir: "sanlsa Qavug nekigidir, cevab: Bir kiqidtir kim, anun dahi hayli cernf,,'arr (goqebe halkr) v?u- \'ehem yoldaEhsa yarar bir kardaqr dahi var, StileniE derler ve ol vaktin kirnErtrrfrul Gizi Sogiid'e geldi, bunlann dahr anun ile bile gehniqler idi, olarahkda durmadrlar, tnegol kifiri incitdriftinden vardrlar Mudurnuviliyetinde karar etdiler, anun kffirleriyle mudiri ed{ip orurullar idi ve olsebebden Osman Giei ol viliyeti bunlara rsmarladr".

Oyle goruntiyor ki, Ankara-Eskigehir f,Ic'undan hareket eden Ernr$nrl'aen ileri hatta, Sogrid'de yurdluk, Dornaniq (Domalic)'te yaylak ve rildi.ErtuSrul'un halkr, Sogtid'de yerleqmig olmakla beraber, sririileri yazrn Do-maniq'e goq yapryordu. XIII. yuznl ortalar-rncla Sultan-Oy"gii bolgesindeTrirkmenlerin, koylerde yerleEip yan-goqebe hayara geqtikleri aqrkur (1272tarihli Caca o$lu Nureddin Bey vakfiyesi, A. Temir yay.).Oreki Bau Anadolubeyliklerinin kuruluElarrnda olduSu gibi, bu bolgede de, bu halk arasrndaalpgdziler gazi akrnlannr orgiitlemekte idiler. Bu alpgizileri, eski Osmanhriviyetinde osman Gizi'nin 'loldaqlan" olarak gorecesiz (Saltuk Alp, AykutAIp, Turgut Alp, Hasan ap). osman'rn kardeEi Giindriz Alp da bunlardanbiridir. Osman kendisi de kuqkusuz birAlp idi (Hplar iqin agagrda).

Neqri'de (64{6) Sultan Alieddin ile iqbirligi ve Karacahisar Rum tekvu-runa karEr mticadele, Ertu$rul z:unanlna air gosterilir (Agpz.de ErruSrul ye-rine Osman). Osman'ln gazi faaliyetine bapladr$r tarihten (1284 Kulacafethi) once, Eskigehir Uc'unda durum qoyle idi: Bizans ile srnrr, Bilecik'rebaEhyordu. YahEi Fakih-fup2. riviyetinde goriildugti tizere, Sultan-dyiigu ileBilecik arasrndaki Uc bolgesinde yerli tekwrlar, Selquklu sultanulr ranryor v€bolgede yaylak-laElaklan olan Ttirkmenler ile banE iqinde ya5ryorlardr (Neqri,r,64: "Karacahisar'la Bilecik, Sultan Alieddin'e itait ederlerdi, ol taraflar Ucidi"). Ernr$rul'un merkezi, Sultandyii$ti Uc'unda en ileri hatra Sogiid kasa-basr idi (Eskigehir-Sogrid yolu tizerinde:Yukau-sogiid ile Aqafr-Sogtidarasrndaki koyler, Osman Gazi'nin akrabasr Gtindiiz Bey, Savcr adlalnrta{rr).

NeEri'de (1,74, osman'rn genqliiinde, babasr ErtuBrul ile Sogucl'deoturdu$u anlauhr. Bu donemde Osman'rn it-Burnu koyrinden bir hit0n ilemacerasr dolapsile anlaulan hikiye, tarihi ilginq noktalar iqerir (it-Burnlkoyii, Suttan$n{i tahrir defterlerinde kayrthdrr; haritalarda BeEtaq'a yakrn fr-

481

Her-ir-iNercm

Errnru koyii Yukan S"gud ile A"lagr Sogiid arasrnda lll5 rakrmh bir koydtir).

Bu macerada, Osman'rn indni.i beyi ile dostlu$u, Eskihisar beyr ve Eskiqehir'

beyi ile savaqugr anlauhr. Bu bilgiler, 126G1280 yrllan arasrnda bolgedeki si-

yasi durumu yanslur. Es/<ihisar, EskiEehir'e yakrn hikirn tepedeki hoytik(garhoytik) iizerinde idi, h6yiik eski qa$ardan beri qeqitli kiilttirlere sahne

olmugtur (Dr. Muhibbe Darga tarafindan Arkeolojik kazr yaprlmrgur). Bura-

daki hisarda, bir beyin oturduSu, Eskiqehir beyine ba$h oldu!'u anlaqrhyor.

Eskiqehir Kaplrcalart'nln bulundu$u lhca karErsrnda Odun-Pazarr baytnndaMiisli.irnanlann kurdufu Eski (Yeni) Eehir, 1260'larda Selquklu-Mogol niibiCacaofilu Nureddin'in oturdu$u gehirdir. O, Selquklu Sultanr III.Gryiseddin Keyhiisrev'i (126e1284) temsil eder (Arapqa Vakfiye, 19):(Nureddin'in Eskigehir niibli$i zamanlna ait l7 mescid, bir canri, ntedrese,

han iqin bkz. A. Ternir, f 272 brihli A.r'apqa-Mogolca Vakfrye). CacaoSlu'nunresmi unvanl emir ve r'sfaisdlir olup, vakfiyede aynca al-mucAhid, diye anthr.

Boylece, Cacao$lu'nun valili$i srrasrnda Sultan-Oytifl{i bolgesindeEskigehir'in oldukqa geliEmiE bir Eehir oldu$u anlaqrlmaktadrr (H. Do$ru,Eslcr,teftir). Vakfedilen koyler arasrnda Egri-Ozu, Goqdzi, Ahncak, Sevindik,

Saru-Kavak, Direklii koyleri bolgede Tiirkmen yerleEmesinin agrk birkanrudrr (bu koylerden Egridzri, Ahncak, haritalarda Eskiqehir-sogtid yoluiizerinde goriinmektedir). Ozetle, Osman Gizi'nin genqlisinde Eskiqehir ve

etrafinda, yerleEik hayaun oldukqa geliEmig oldu$unu gormekteyiz. Eskigehir,

Eskihisar, inonii ve Sogr.it'te oturan ve birbiriyle rekabet halincle bulunanbeyler hakkrnda NeEri'deki riviyet (7+76), Cacao$lu vakfiyesiyle tarihigerqeklik kazanmaktadrr. O zaman Ertu$rul'un of,lu Osman, bu miicadeledebir taraf olarak goriinrnektedir.

Sogiid'de "Ertufrul cinr iqin" bir Ciftlik vakrf dikkati qeker(Htidavendigi.n Liua.st, s. 283, no. 473). Bu resmi kapt, Ertu$rul hakkrnda eneski belgemizdir.

OSMANU gNYLiGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 483

Giindti,z (Alp) Osman Saru-Yau(Ermeni-Beli savagrnda oldu)

Bay-Hoca(Domaniq-Beli'nde qehid)

Osman'tn mengci fizcrinde Tarugmalar

Mogol Ka/lar ile Osuzlardan l{ayg (Kay) Ttirklerini aynr etnik grubasokma deneyimi (Marquart, Z.Y.Togan) hakh bir tenkitle karErlanmr$ur(K6priiln: "Osmanh'nln Etnik Kokeni"). Kayrg bonr, XI. yiizplda, otekiOguz boylan gibi btiyuk kitleler halinde Anadolu'ya gelmiE ve kiiqiik gruplarhalinde iilkenin qeqitli bolgelerinde yerlegmiqtir (Koprtilti, 38, 66). BunuAnadolu'da yer adlarr haritasr kanrtlamaktadrr. Osnan ailesinin ortayaqrku!'r Sultandnti bolgesinde Kaytveya Kayt-ili adryla koylere rasthyortrz.Hanedan kuran Turk boylan gibi, Osmanhlar Kap damgasrnt, bir egemenliksenbolii olarak sikkelerinde ve onemli eEyada kullanrnrElardrr (Kopnilii, 40-

43; F. Siimer, "Kayr"). Kopriilti'ye gore Kaplar, "Osmanh devletinin ilk eurikqekirde$ini oluqturmuEtur". Osman'rn aEireti hakkrnda kroniklere aktanlanbilgiler ve uydurmajenealojiler "hiqbir tarihi, esasa" dayanmaz (Kopriilii, 56,Atsrz, Osmanh Tarihlerf. Kayrlann tarihi 'btiyiik O$uz cimiast" iqindearaEunlmahdrr (bkz. F. Stimer, OPwlar).A{p2., NeEri gibi kroniklerde genelgiriq krsmrnda, efsanelegmiq birtakrm belirsiz iddia ve gelenekleri, iqerdikleritarihi bilgileri ayrrd ederek kullanmak gerekir.

Buna karEr Paul Wittek ("Deux Chapitres"), Osmanh hanedanrnrn Kayr

aEiretile ilgisi olmadrir tezini savunur. Osman't O[uz Han'a ba$layansoyktitiiftin{in, hanedan siyaseti etkisiyle II. Murad dorteminde ortayaqrktr$rnr vurgular. "Sonraki tarihciler tarafindan sultanlar siili.lesinin, birmaksad-i mahsusla" Kap'ya dayandrrrldr$rnr Kopnilii kendisi vurgulamrgtrr

Ertuf,rul

484 net-il iruelcm

("O$uz Etnolojisi").XV. yiizplda hanedan, Kap menEei teorisini benim-

,.roiq, bazr paralalve silihlar tizerine kayr damgasr rurulmug, bu da tarihci-

leri yagrlrmrqtrr. Bu donemde qehzadelere, o$uz, Korkut gibi

Oluznilme'deki Ttirk adlan verilmeye baElanmrqur. Bu "moda'Wittek'e

gore II. Murad donemind e Yazrcrzzde Ali'nin temsil ettiBi "romantik" bir

akrmdan kaynaklanmr$trr (Yazrcrzade Ali'yi, Rrrhi, idris-i Bitlisi'i iz-

lemiqlerdir).

1380'lerde kiiEi.imseme amactyla Kadr Burhineddin (Bazm u Razm, Pu-

ser-i osmarr) osman'rn bir ftayrkcl ofilu (Kaytg boyrr kelinresinden)

oldu$unu soylemiqti. Timur, Yldrnm Bayezid'e bir mektubunda Osmanh

sultanrna, bir l{aykcr Tiirkmen sonrndan gelmiqsin diye, hakaret etmek is-

temiqtir. Osmanfu hanedanrn soyl.l meselesi, Timur'dan sonra oSlu $ahrtrh

zamantnda bir diplomatik tarU$ma konusu olmugtur. Timur, Anadolu'dan

ayrrlmadart once, Osmanh Qelebi sultanlar dahil, tiim beylere birer yarl$ve'-

rerek egemepliklerini tasdik etmiqti. O$lu $ahruh, karqrtlannr bertaraf edip

tahtta sa$lamca yerleqince, I. Mehmed ve II. Murad'a ferman ve hilatlar

gonclererek kendisine bafrmhhklarrnt gostermelerini istemif (bkz' ME IA:

"Mehmed I" ve "Murad II"), Osmanh sarayl bu baskr ve tehdit karqrsrnda

ciddi bir kaygrya diiqmiigtii. Saraya yakrn Yazrcrzide ailesindeu Ali o zarnan,

Terih-i.,{l-i SrlE,r.k'una (yazrSqr 840/f 43S1437) Osman'r Kayr'ya ba$layan

soykiittgrinii koymuq ve Osman'rn OSuz Han'rn bti)'tik oglu Giinhan'rn ofilu

Kayt'ntn soyundan geldi[ini iddia etrni$, boylece Tirnur ve $ihruh'uniistunltik iddiasrnr qiiriitmek istemiEtir. Osuznime'ye gore OSuz, 24 boy

arasrnda egemellik iqin kavga olmamast iqin tore koymuq, "her birinin man-

sabr, niEanr ve tamgasl"nr tayin etmigtir' O[uz'un oncelik verdifi ofluGiinhan'dtr. Ona ba$h boylar balta Ka;a olmak fizere Bayat, A]kaevli, Kara-

evfi'dir. Kayr'nrn tamgasl M'drr. Oguz Han'tn kendisinden sonla tore

gerefi Kayt, hanlarhanr oldu. Yazrcrzide'de (l4b) Osman ailesinin Ogut

Han soykiittisiinii neden benimsedif'i Eoyle aqtklanmtqur: "Pes bu delil ve

erkinca padiEih-i {zam se1ryid-i selitinii'l-Arab ve'l-'Acern kiyid-i cuyfigu'l-

muvahhidin kitilt'l-kefele ve'l-mtiqrikin sultan b. Sultan pidiEihrrruz Murad

b. Mehemmed Han ki eqref-i Al-i 'Osman'drr, padiqahh$a enseb ve elyakdrr,

OSuz'un kalan hanlarr oruSundan, belki Cengiz hanlan uruflundatt dahi

mecmu'undan ulu asl ve ulu sogiiktiir, Eer'le dahi 'orfle dahi Tiirk hanlart,

Tatar hanlan dahi kapusuna gelip selim verme$e ve hizmet etme$e lipkdrr.Korkut Ata eyitdi: ihir zamanda geri.i bundan sonra hanhk Kayr'ya de$e,

dahi kimesne ellerinden almaya, dedigii Osman rahimehullih neslidir"-

OSMAT.JU BEU.iCi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 485

Aqpz. TevArih'i Al-i Osman'da (Atsrz, 92) Osman'rn soy kiitiifiii, O$uzHan'a kadar gotiiniliir. Bu soyktitiig'ti, Yazrctzide tarafindan Reshideddin'inCimi' ii-t Tevirih'inde Oiuz fashndan altnnadtr (Woods, AqqoSnutlu, l7T182; A. Erzi,1954); almr soykrittisti CeEitli Ttirk clevletleri tarihlerine az qok

farklarla geqmig (bu arada ozellikle Akkoyunlular ve Tinrur tarihlerinde),Osmanh tarihlerine ilk kez Yazrcnade Ali'nin Tirih-i Al-i Selguft'uncla

aynnul:rnyla nakl olunmuqtur. Osmanh strltanlart bundan sonra bu teoriyihararetle benimsemigler, bir Opuzcult* geleneii yelleqmiEtir.Yazrcrzide Ali,her donemde devlet kurucu hanedanlar', goqebe aqiretler arasrndanqrlamrgur, teorisini hararetle savunur.

Ote yandan, Osman Gizi'yi sadece bir qobart olarak tasvir edenleryanrlmaktadrr. Ama, Sogiid'de ona ba$r bir Turkmen boyur (Kap'dan?) ola-

bilir. Osman ashnda, Udva Ttirkmenleri ve gelen "garipleri" gui savaElan

iqin orgrideyen stibaErlardan bir alpgizi idi. Bu alp sribaqrlardan, XIIL y.y.

sonlarrna do$ru Eflaki ve 1310'da furk Paga (Garibnime\ soz etmektedirler(agagrda). Osrnan'rn qapdaqr Bizansh Pachymeres de onu, Kastanrotrtr [,Icbeyi Emirtiliimeri Qoban o$ullanna ba$h bir slnrr savafcrsr olarak tanrtrr'.

Mekece tevliyet beritrna (L324 Mart) gore Osmant'rn i.ilesi:

Osman'tn Ogullan( Beritta gihidler srrasryla )

Q̂6ban Milik (oirran) Hamid Bazarlu Fau'a| (1324'de Beg)Mblek

I(Berat derkenannda srrayla)

ttlSultan Suleyman ibrahim

$ihidler arasrnda ailenin ya}:rnlan :

Milhit0n: Omer Beg luzr; Efendre, Akbaqlu lazr

486 Het-il-iNerctr

Osman'rn Soytdtdgu Uzerinae VarsaFmlar,

I.

Yazrcrzide; Tnrih-irit-i SelEu*'da (yazrhgt 840/1436) Osman'rn Soykiitiisri

ftkrlpII

Ertu$rul Tundar (Dundar)

It

Osman

Sultan I. Alieddin, f.Ic'un idaresini l(ay, boytndan (Yazrcrzide) Qoban'a(Kastamonu'da Emir Htisi.meddin Coban) ve "Kayr beslerinden Ertu$rul,Gtndtiz Alp ve Gokalp'a havile etdi".

Yazrcrzide'ye g6re Osmau'tn Han seCili$

"Ucdafia Tiirk Begleri ki, O$uz'un her boyundan cem' olmuqlardr, Tatarqerrinden korkup ol etrifda yaylarlar ve luElarlardr, rfizgirla (zamanla) Ta-

tardan incinenler Uc'7 geli.ip go$aldrlar; pes, Osman kautra geldiler,meqveret krldrlar, eyittiler ki Kayr Han h6d mecmu' O$uz BoylannrnO$uz'dan sonra a$asr ve hanr idi ve OEuz toresi mftcebince hanhk ve

pidiEihhk l(ap soyu varken ozge boya def,'mez, ginrdiden sonra h6d Selcuk

Sultanlanndan bize qire ve meded yokdur... Merhum sultan 'Alieddin'dendahi size sarf:i nrazar olmugtur, siz Han olun ve biz kullar, bu tarafda hizme-

tinizde gaziya meg$ul olalum, dediler; Osman Beg dahr kabfil etdi. Pes,

mecm0' urudunrp Oguz resmince tiq kere yiikinnp baE kodular, dolu oba-

lardan kamran genirdtip Osman Beg'e sundular..." (bu metin, Ruhi'ye atfo-

lunan Oxford yazmasrnda: Bodleian, Marsh 313, verilmiltir).

OSMANU grrLici.},riN KURUCUSU OSMAN BEG 487

II.Dtistfintime'de Soykiitiig'ti (yazrhtr 869/ I 464, s. Zg€0) .

Dfistfintime, o$uznime'f kullanrr (s. 76). osman iqin Eu qecereyi verir:

III.$tikrullih, Be hce tii' t-Tevi,rih'e gore osnran' r n soykri rti['ti.

Oguz

IGokalp

I

Ifuzrl Buga

I

Ibya Alp

I

Srileymanqih

IErruirul

IOsman

Gazan

I

Mir Siileyrnin Alp

I

gehnelik

I IGtindriealp Gokal

IErtuSrul

IOsman

osMANu ggYLiGi'NiN KURUCUSU osMAN BEG

nel-it- iuel-cm

IV.

Bayatlr Hasan, Cen-i Cem-Aytn'e gore:

vI.

fupz.de (1. Bab) SoYktitiigti:

Ogr,t,

IGokalP

I

Basuk

I

Ibya AIP

I

Stileymanqih

I

Ertuirul

Saru-Yau (Savcr) Osmau

II

Bay-Hoca

A,:pz. 14. Bib: 'Ve eger ol ben Al-i

o$hpn derin..... Stileymanqih dedem"'

Giindtiz AlpI

I

Aydogdtt

Selqtrkiyrn der ise, ben h6cl Gok-Atp

Kaya AIP

IStileyrnanqih

IErtufrul

Giindiiz BegSavcr Beg Osman

Karamani Mehmed Paga'Ya gbre:

V.

O$uz Han

IIkyrk AIP

I

Sarkuk AIP

lGok AIP

I

Giindiiz AIP

I

ErtuSrul

IOsman

HAUL INALCIK

uI.Negrf (1, 60, 70) Soykutiigti:

Sunkur-Tekin Tundar' (Dtindar')

Saru-YaU Osruan Giindiiz

I.H. Uzunqargrh (Osnanh Tarihi,I, 1961, 10+108), Of'uz-Ikyr teorisinikabtrl eder. Osman'rn do!'um tarihi Sogtid'de 656/1258 tarihindedir(Uzunqargrh, 104). Uzunqarqrh'ya gore, Osman'rn yoldaqlan, alplardau her'

biri "ayn ayrr aqiret beyleri idi" (Uzunqargrh, 105).

Ozetlersek:

I. $iikrullih, ASpr. ve Bayati, ErtuSrul'un babasr veya dedesi olarakSlileymanEih'r gosterirler (Anadolu SelEuk sultanlalrnrn virisiolma iddiasr, Kararnanoiullarrna karlr).

U. Yazrcrzi.de'de Ertu$nrl'un babasr Gokalp'ur.

III. BaSrrnsrz bir kaynafr kullanan Dristrirrrirne'de farkh bir soyktittifubuluyoluz: Ertuirul'un babasr Giinduz Alp, onun babasr $ahmelik,onun babasr Mir Stileyman Alp'trr. Mir Siileyrnan Alp, otekilerdeSiileymanEih olmugtur. Bu soykttiifti otekilere bakarak, dahagiivenilir goriinrnektedir.

Dristrir:nirne'de Karadeniz otesinde Alun-Ordu'dan bir Tatar allnr, ta-rihi bir gerqe[i yansrtmrl olabilir. Tatarlann kau-y,aya'na yaprlan auf ilgingtir.Ok menzili normalden uzak olan katr-yay, Ttirk ve Mogollala savaqta silihiistiinlii$ii sa$hyordu. Osnran'rn, Karadeniz kuzeyinde, Krpcaktau gelenAtaman (Pachyureres: Amanes) adrnda biri otdu$u faraziyesi (Heywood)uzak bir olasrdrr'.

OSMANU gCYLi6i'T{iN KURUCUSU OSMAN BEG

Drisrrirnd.me soykiittigiinde asrl ilginq olan, Ostnan'tn atalarlnur taqrdr$r

alp unvanrdrr. Osman Gizi'nin baqlanglqtan beri yoldaq'lan Tttrgtrt AIp, Ay-

kut Alp, Saltuk Alp, Hasan Alp gibi alplardrr; alp unvant gizi onder unvanr

ile eEanlamda kullanrlrr. Alplar, Selquk Uc toplumunda Ttirkmen savaqcrlart

sefere go ttiren deneyimli, iyi silihlanmt g ko tnu tan lar- durumun dadr r.

CtaziL,'Gadyan', AlPl"t

Npgiziler, goqebe Tiirkmenleri gaza iqin orgtitlenrekte ve btt kuvvet-lerle fetihler yaprp beylik kurmaktadrrlar'. 1300'lere kadar inen riviyetlerdebu stireq irzerinde agrk kanrtlar bulunmaktadrr. Aydrn beyli$inin ktrrultrqunuaqrklarken Yaztcrzide qu gozlemi yapar: "Aydrn Reis Mehmed ol tat'afta

krgla$a varan Ti.irklerle ittifik eder ve ol yerlerin Runrlat't sttltanlartnharicgtizarlanydrlar, qiin sultanlar aradau gittiler, onlar ol Rurulan ya$ idiipfeth ettiler". Bu gozlem, tam da Osman Gizi'nin, beylifini nasrl ktrrdu$ttnuaqrklamaktadrr. Onemli daha eski bir tatttk, XIII. y;uzy:.J sonlarrnda Efliki(DiistfintAme mukaddirnesi: M. Halil, 12), Aydrnoiltr'uttn beyli$i uastl

kurduf,-tr hakkrnda aynr gozlemi yapar: Aydruo$ltr Mehmecl "qand suvi.r ve

piyide hidmetkirin digte az stibaqryin-i veled-i (Germiyanh) AliEil bfid"- Bu

kayrttaki sribagr'lar, askeri deneyimi olan alplardrr.

Yerel goqebe Ttirkmenler ile beraber Osruan Gizi'nin kuwetleri,qo['unlukla uzaklardan (Paflagonya'dan: Pachymeres) gazidoyun] iqin gelen"galib" (yerini yurdunu brrakmr$) Turkrnenlerdi. Btrnlar "ktztl bork" Siyipsava$cr olarak ayrrcahk kazaruyor, boylece gogebe toplulu!'unda farkhlaqrna,

qoban ve akrncr aynmcrh$l ortaya qrkryordu (Umttr'un bapa$r aluna koEan

yaya ve ath asker kal bork giymekte idiler: Dristrilrrime).

Baglangrqtan beri Uc beylerinin fetih politikasrna iki pleusip yonvermigtir: Gazive istinilet (inalcrk, "Ottoman Methods of Couquest"). Diniideoloji olarak kuaal sVa$, islimi gazA; Hristiyan iilkelere karqr orgiitlenrnigaskeri Uc bolgelerinde ilk agamada arahkstz aktnlar, daha sorlra fetih ve

yerleqrne ve sonunda uc gizi beyliklerinin kuruluptr qeklinde bir geliqme

gostermiEtir. Gazi, sanrldrfr gibi, kontrol altrna ahnan bolgelerde halkrislimlaqurma arnacrna yonelik deiitdi. Gazi., DAriil'-islAm 'rn (Tiirkge: illiklegenrenlik alanrnrn geniqlernesini amaqlar (zor altrnda islamlagmrE olanlanOsmanlr idaresi gerqek Musliiman saymamrs, onlan sahafiyan yahut ahfiyanadr alunda Mtishimanlardan farkh bir statti aluna kopntrqtur: Tahrir Defter-leri). I(ontrol aluua ahnmrg bolgede yasryan gayn-rni.islimler (ehlu'l-kitib),

49I

Srileymanqih

HALiL inelcx

islim $eriat'rnrn tespit erti[i kurallar alunda bir statiiye (ahlu'zzinma) sahip

olur ve bu kurallara sayg,bey ve her uriislim iqin dini bir odev kabfrl edilirdi.

Gaprnrtislimler iqin kullan:'Jan zimmi terimi, devletin konrmakla ytiktimlii

rebaasr anlamrnda hukuki ve resmi bir telimdir. Osmanh devletinin her

biiytik $ehrinde iq-hisarda tuttufu yenig.eri garnizonunun baqhca odevi,

gayrrmilslinr cerniatlerini korumaku. islim'da savaq ve bang kurallau ve itaat

eden gayn mtslimlelin stattisti kesin kurallar aluna altnmtqur (Hamidullah,

M. I(hadduri). Osmanh Uc gizi beyleri, bu kurallar hakkrnda din adam'

lalna danrErr ve uygulamada onlara uyr.lm sa$lamaya gahgrrlardr. Frkh

okumuq Ede-Bah ve Tursun Fakih Osman'ln danrqmanlan idi.

Baqlangrqta alplar', Osman Gizi ile birer yoldag olarak sefer yapmakta

icliler (fup2. 10. Bab). 6yle anlagrhyor ki, Osman Gazi onemli baqanlar ka-

zanlp siwilince, Uc'larda alplar, onun komutasr alUna girdiler. Osman'tn se-

ferlerinde alplar', yarar' '!oldaq" ve "niikerleri" idi. Osutan, Eskigehir'den Bi-

lecik ve Yeniqehir'e kadar genig bir iilke sahibi olunca (1299), in-Onii'nuollu Orhau Bey'e, Yar-hisar'r Hasan AIP'a verdi (Neqri, ll2: "bu dahi bahadrr

yoldag idi"). inegolti Turgut Alp'" verdi. Osman ile sefere giden Saltuk Alp,

Hasan Alp ve Konur Alp 6nde gelen alplardrr. Bu alp ve nokerlerin qocuk ve

rorunlan, sonralarr devlet idaresinde onemli rnakamlarr iqgal edecekler ve

bir qegi t Osmanh "aristokrasisi" olugturacaklaldrr.

Meseli, inegol'ii feth eden Turgut Alp'u bu bolge bir lnrrt (apanaj) ola-

rak verihniE gori.iniiyor. Bolgenin o zaman Turgtrt-ili cliye atrtlmast bu

bakrndan kayda de[er (Aydrn-ili, yahut Runteli'de Osmanh'ya tibi Bulgar

Krrahnrn iilkesi iqin kullanrlan $ilman-ili, Konstantin-ili, vb). Mogollardanoyanlara ait otlak bolgesi yurt, Mogolca nutug diye bilinir. Nuttrg'untanrmlamasr goyledir: "$u veya bu goqebe birli$ini geqinderecek noyana aitarazi" (Madimirtsov). Selquklularda ve Osmanh klasik donemde ,4rrt vey^

yurtluk, bir goqer-ev gnrbunun reisine ozerklikle verilen bir arazi birimi ola-

rak tanrmlanmaktadrr. BaEka deyimle, ;nrrt, soylu bir bahadtra ait apanaJdrr.

Osman "ahnan viliyetleri guzita taksinr" etmekte idi (Negri, I, lt8).1320'lerde Uc'lat-da Konur Alp'" Kara-Qeptiq hisart, Akca-I(oca'ya Absu

(Hypsu) hisan uc verilnriEti. Bu feodal yurd-apanaj sistenri, daha sonra Rtr-

rneli'de gaza yapan uc beyleri, Ewenuz, Mihal o$ullan, Paqa-yi$it ofullaniqin uygulanacaktu' (inalcrk, "stefan Duqan"). Osman doneminde beylifiiubu feodal yaplsl kalqrsrnda Orhan doneminde ulerna stntfindan vezirler ida-

resinde merkeziyetqi btirokratik rejirn hinterlandda egemenlik kazanacakur.

OSMANU BEYI-i6i'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

Rum Abdallart, bicimn ve ahilerle yanyana bir ti'ife , yalni belli bir srar.iialtrnda bir grup olarak zikredilen CAziyAtt, (A{pz. 237-238) Osmandonemindeki alplar ve maiyederindeki gizilerden baqkasr degildir ve bu alp-lar belli nitelikler tasryan bir gruptur. Baba ilyas'ur r.orunu .\rk Paga (lz7L-1332) Garibnime (Ma'irifnime) adh eserinde (Tiirk Dil Kurumu trpkrbasrmr) (bitiEi l3l0), alplann dokuz nitelifie sahip olmalan gerektifini vur-gular. Osman'rn qa$daqr Aqrk Paga'nrn, giziyArr kelimesi yerine, islim'danonce Awasya toplumundaki batradrr (Mogolca bagatrrr), onderler iqin kul-lanrlan a/p terimini kullanmrE olmasr ilginqtir. Alplar, '!arlr$r korumak iqinay ve plda birbirleriyle kol kola savaq" yapan bahadrrlardrr. Onun yanrnda,nefsiyle mucihedede bulunan dervigler, alp<renlerdir.

Garibnime'ye gore, alp adrnr almak isteyen kiqi iqin qu 9 nesne gerekli-dir: ilk koqulu "muhkem yiirek", cesaret sahibi olmakur. "y"g, gortip sin-miya". ikincisi, Alp'in kolunda kuwet olmah (fiziksel suc). Herkes onunguciinti gonir ve sayar.

UErinciisri, alp gayret ve hamiyer sahibi olmahchr.

AIphgF bagarmrya gayrersiiz er

Dordrincti koEul, bir "bapk" at sahibi olmahdrr.

Osmanhlarda sipihilik, soyluluk koEtrludur. Osmanhlar, Balkanlar'daHrristiyan stivari askerini soylu saylp timar vermiq, fakat yaya askeri(voynuklar) reaya saymrglardrr. Ga1'rr-mtislim reayaya ata binme yasa$r vardr.Beyler arasrnda en de$erli arma$an atu. Aqrk paqa'ya gore, atrn gogstintiorten bir zrrhr olmak gerekcir. Zth, karqrdan heybetli bir goriiniiq gosrerir vehayvanr krhq ve ok darbesinden korur. Duqman alpr atrnclan tarnrr.

Beginci koqul, alprn kendisi zrrhh ohnaktrr'. Alphk, zrrhla belli olur.

Osmanhlarda, timarh sipahi, daima cebelti, yani zrrhh sipahidir. Briyuktimar sahiplerinin zrrhi, btirfime zrrhur. Awasya tarihinde, goqebe halklararasrnda imparatorluk kuran, yerleqik halklan egemenliSi altrna sokapgerqek askeri birlikler, zrrhh siirvari ordusudur. Alplarrn "kol-kola savaEmasl"gere['i belirtilmiEtir. Bu, fupz.de belirtildigi gibi, gaziler arasrnda']olda,q1Sa"igaret etmektedir.

Aluncr ve yedinci koEullar, alprn silihlan, yani ok yaydrr.

I{aa yay qekmek ve uzarmak ereK'ey hunerdiir kim kime Tengri vire

4e4 rruL ixatrx

Kau yay, kemikle berkitiluris uzun menzilli yaydrr, osmanh'ya Hrristiyan

askeri karqrsrnda tisttinluk safhyan bir silihcrr. Bu oku qekip trzatmak, bir

ozel hii'erdir. AlpSk iqi. geiekli sekizinci ko$ul "kr1q ve stigii" sahibi ol-

makur. Ok, yaya askerin silihrdrr.

Yaluntrz ok YaY ile alP olamaz

Ok ile ol alPhk adtn alamaz

Ilhc, alprn en cleferli mahdrr, onun "alunl ve incisidir".

Krhq iizre and anunqiin iqiliir

Aork Pala, bundan sonl'a dinde alp-eren ohnanur dokuz koqulunu

ozetler'. Bu koqullar; veli,yer, t'iyizet, kifryet (nefsini basurak), rqk (nefsini

di.inya ilgilerinclen kurtapp bafrmsrz olma), tevekkiil, $eriat bilgisi' ilm'

himmet (baqkasrna ozveriyle yardrm etme ), do$rtr yir (eshib, arkadas;

derviqler) edinme,

Sr ile aqrldr bu din eY Dede

Btr dokuz srfaU uefsinde toplayan alp ve alperen halkrn krlavuzlandrr'

IJc'tagizilerle beraber "tahta kr[cr ile" savaqa giden derviqler, alperenlerdir"

Kutlu kiqi, bu ikiden biri, alp veya alperen olmaktrr'

Npveg6zi eEanlamh terinrlerdir. ^Aqrk Pa|a'nrn gordiisti gibi alp, 13' yy'

Anadolu'sunda ideal profesyonel sava5ct siiviridir. A/p, Selquklularda, daha

do$rusu islimda' onceki Trirk askeri orgiitlerinde (Uygur duvar fi'eskle-

rinde) iyi tanrnmrE bir tiPtir'

yazrcrzicle (s. 53&538), Osman'rn beylik kurma siirecini aqrklama yo-

Iunda qu ilginq kaydr yapmaktadrr: "Lrgkeri (Lascarid)-ili'ni ki qimdi Aydrn-ili

derler, Aycln Reis Mehmed Beg ofludur ki sevihil gemilerinin reisiydi, ol

tarafa krqlafa varan T{irkleri qeri edinip ol yerlerin Rumlarr sultantn

haricgiizilydrlar; qtin Sultanlar (Selquklu sultanlan) aradan gittiler, anlat'

Runrlan yagr edip feth ertiler ve Menteqe ve Hamidlii sultanlar beglik verdifi

kitiler neslindenclirler ve Teke, igedn kedhiidasr o$hdrr ve Saruhan ve Ka-

rasr, Sultan Mes0d nokerlerindendir. Qiin Gnznn Han vefaundan (1304)

sonra Qoban Beg oglu Timurtaq Beg[il ve hoca Sa'deddin mtistevfi[yi] Rum

nremiliki zabtrua ve bigileri kahretmefe gonderdiler"'

Osman'rn ortaya qrkrgryla ilgili olarak gogebelerin devlet ve hanedan

kurmasr hakkrnda Yazrcrzide'nin gu gozlemi (s. 566) ilgingtir: "Fi'l-ciimle

CSMANLI BEYI.iGi'NIN KURUCUSU OSMAN BEG 495

her zamanda bir ti'ife ki, hur0c edtip pidiqah olmugdur-urlan', e$er 'A.rab veeSer 'Acem ve eper Ttirk; her t6ifenun yoruliinden hurfrc euuiElerdir. Malve 'ulfifeci ve kullar qok edinmekle dahi pidiqih olmuglardrr. $unlal ki 'Arabve 'Acemdir, Rum ve Ttirk iklimlerine bagdan baqa padiqah ohntrElardrr;gokluk yoruk, Turkmen ve Tatar ve Kiird ve 'A"r-ab boylan kuwetiyle kimecrnfi' birbirine daruk (?) ve kabile idiler, anlardan olmuglardl; rnecrnu'tevi.rihi muti.la'a krlanlar bu su'ra muttali' dur-urlar, ve's-selirn" (krq. IbnHaldfin, Mukaddime).

N6kerler

,Anda, yani and igmekle onder ve rto.ker-arasrnda ohinceye kadar stirenbir ba$hhk kuruhntrq olurdu. A+rk PaEa arrda'nrn krhq tizerine yaprldr$rnaiqaret eder: "Krltq iizere ald anunqtin iqiltir". Or-ta Asya Ttilk-Mogol toplu-munda nokerlik, 3ou fsefl alizminde comme ndatio veya h o mnt age (Alurancamannschaft) ile kryaslanabilir (Marc Bloch, La soci1tE f6odale, la fornationdes fierrs de dependanice, Paris: A. Michel yay. 1968, 210-217). Marc Bloch'agore (s.210) commenatio, Eef ile hizmetyiiklenen arasrnda "feodal douemhrtanrdrf,n en gtiqlti sosyal baglardan birini" oluqturtudtr. Osrnan ilc Kose Mihalarasrndaki ba$rmhhk i.izerinde Osmanh riviyeti ilginqtir (A+pz. 10. Bab):"Kose Mihal dipm anun ile bile olurdu, ekseri bu gizilerun hidnretk6u'larrH arm an-Kaya kifirleriydi ".

13. W. Mogol toplumunda noker (nokodl, soylu kiqilelin, bagarur.larrnevinde ve seferde yanrndan ayrrlmryan hizrnetkin ve silih arkadagr olaraktanrmlantr. Esirlikten gelen noker, kendine tA:bi olanlarla birlikte qefin hiz-metine girer. QoE , tutsak edilip anda ile baqbufa hayat boyu bafh kalansilih arkadaqrdrr. Osman'rn zamanrnda Kose Mihal tipik bir lroker clir(Negri, 76: "Osman Beg'e etbi"'iyle noker olup").

Boylece,'Awasya steplerinde oldufiu gibi, alplar etrafinda gazi-akrn bir-likleri olugmakta, her biri LJc'un bir bolgesinde gazi, faaliyetinde bulunmak-tadrr. Osnran Gazi de, kugkusuz baglangrqta bu alplardan biri icli. Onuotekiler arasrnda seqkin duruma getiren ozellik, riviyete gore bir Vefai-Babaitarikat halifesi olarak lJc'a gelen Ede-Bah'nrn (Elvan Qelebi, MenAkibu'l-Kudsiyye) yahnhk ve "berekiu" olmuqtur. Osmarr ile geyh ar-asrnda folklorikbir kutsama hikiyesi'nin ilivesi (A+pz. 4. Beb), tiirn Ttirkrnen beylerinin buqeqit kutsamalan, beyli$itt tannsal teytdi ve megrri/aptrmra gayreti olarak yo-rumlanmahdrr (bkz. inalcrk, "Otman Baba"). Qafidaq Bizarrs tarihcisi Pachy-

4e6 neill iNelcm

tneres, Osman'I, bolgede Bizans topraklarrna karqr alrun yapanlar arasrnda en

aulgan bir onder olarak tanrtmaktadtr. Uc'ta giziter-alplar', gazi ve ganimet

seferlerinde en baqarrh onderin bayra$r altma giderlerdi. osman Gazi'nin

yaSanunda baqartst, seferlerde alplan ve nokerleri bayraf,r alunda toplaya-

bilmesidir.

Osman Gizi dolerninde nokerlik/yoldaShk, egemen bir kurum olarak

goriilmektedir: l304',de osman'rn Sakarya seferinde Lefke (bugiin osman-

.ti; u. Qadrrlu tekfurlan kendisine itaat ettiler ve "Osman GAzi'ye hAss

ni)ker" oldular (Aqpz. 10. Bab; Neqri, I, 120). Nci.ker'lik, sonralan, Osmanh

devletinin geliqme qa$rnda kul sistemine viicud vermiq gortinmektedir' Sul-

lan'rn Yeniqerileri, bey-kullal (gulim-i mir), timarh sipahilerin hizmetki'n

gulimlar ("Gulim", EI2), hepsi noker durumundadrr'

Osmanh Uc'unda Ahiler ve Fakrlar

,\rk Paqazide (s. 237-238), Hacr-Begdag'dan soz ederken Anadolu'da

dort mtisifir (drqardan gelmiq) dini tA'ife (cemi'at)'tan soz eder: Giziyitt'

Ahiyyiln, Abdililttve Bilciyin M. Bayram'a gore (Ahi Ewen), Bdciyin taifesi-

nin baqr, geyh Evhadiiddin Kirmi,ni'nin luzr Kadrn-Ana Fauua Hatundur ve

Ahi Ewen (Nisirtiddin Mahmfrd) ile evlenmiq olup.,Anadolu'da kadrnlar

araslrda ahilige denk Biciyin ti'ifesini kurmuEtur. Obiir taraftan, qeyhler

neslinden zdvrye yoneten hitfrnlar, meseli Hiidavendigar sanca$rnda bir

vakrf idare eden Tici Hitin, BiciyAn cemi'anndau saphr'

Uc toplumunda Osman'Gazi'nin manevi destekleyicisi, hukuki ve sosyal

hayau orgtitleyici olarak ahileri ve fakrlan goriiyoruz (fakr, fakih'in, islimhukuk bilgini, lr:rsaluhnrqrdrr) .

Osman bir bolgeyi ele geqirdikten sonra bu iilkeyi nasrl orgi.itleyecefiini,

dini kurallan fakrlardan sormaktadrr. Faktlar, islam hukukunu, islirn ku-

rumlarrnr bilen insanlar olarak gizi onderi yonlendirici bilgiler sa$lamakta,

daha aqafir dtizeyde qehir ve koylerde imimet hizmetinde bulunmaktadrrlar.

ilk Osmanfi beyleri, Osman ve Orhan tarafindan ahiler ve falcrlara verihniq

bir qok vakrf koy ve qiftlikler, tahrir defterleri kayttlanyla bize kadar gelmiEtir

(bkz. Ek'te, Belgelerl. Bu donemde valuflarrn biiyiik bir krsmr fakrlara ve-

rilmigtir. Bu kayrtlarda, daha bu zamanda, Ttirkmenlerin koylere

yerleqtiklerini biliyoruz. Koye yerlegen bir cemi'aun, tabii, islim kurallanna

gore yaqamlannr diizenlemek iqin bir din adamrna ihtiyacr vardr. Boylece,

fakrlarrn en aEa$r kademede olanlarr bu koy imimlandrr. Ibn Battuta

OSMANLI BEYLIEI'NiN KURUCUSU OSMAN BEC 4g7

(1330'larda), rastladrir bu qeqit koy imimlanndan sozeder. Daha yukalclailmilyeden k4drlar, vezirler fakihlerin yuksek suufinr remsil etrnekte idi.

Osuran doneminde bu fakrlarln en meqhrrru Tulsun Fakih'tir. Sogutyalunrnda ti.irbesi bugtin bir ziyaretgihtrr. Eskiden daha qok ahilerin ondegeldi['i sanrltyordu. Fakat tahrir defterlerindeki vakrf kayrrlan gosrerdi ki,fakrlar daha aSrr basmaktadrr. Meseli, Osman ve Orhan clonemi vakrflapnriqereu Fadh donemine ait bir evkif deftelinde (Osrnanh ArEivi, MM 10016,lllT) Sogtid kazasrnda vakrflar, qu gorevliler arasrncla boltiEiilrlrigtrir'.

Ileli gelen fakrlar-, Stinni islarn hukukunu bilen insanlar olar.ak idarecleoneruli rol opramrqlardrr. Bize ilk Osmanh tar-ihini nakleclen ishak Fakih veonun o$lu Yahqi Fakih, valaf almrE bu fakrlar-dan ikisiclir (bkz. E/<'te Belge-ler). Dernek ki, vakrflartn kanrtladrir gibi, daha Osnran Gazi zamiulldaislnm hukukunu bilen kigilerle devlet kuran Beg arasrncla srkr iliqkiler var.dl,vakfiyeleri yau;in bu fakihler bir qeqit burokrat icli (bkz. Ek'te Aspurca Hit1lVakfryesi). Beyligi tegkititlandrrma, sosyal hayatr diizenlenre bakrrnrndan bufalular ve ahiler son derece onemli bir rol opramrqlardrr. Din adamlar-rnrnilk donernlerde devletin orgutlennesi ve beylere danrgrnanhk yapmrq olnra-lan, ilk vezirlerin de onlar arasrnclan seqihniq ohnasr olayrnr aqrklar. Os-man'ln son zamanlartnda Alieddin Paga vezir clurumunda icli (Asptrr-caHdtfin Vakfiyesi). Orhan ve Murad donemlerinde Qandarh Kara Halil(Hayreddin PaEa), ulema menEeinclen vezirlerin en iinliisudiir. Onunqocuklarr, 1453'e kadar devlet iqincle otorite bakrmrndan pidiEahlakryaslanacak bir mevkie sahipriler.

iE Anadolu'da C,eligmeler KarErunda Osman

osman'rn Sukan-OyiiSti uc'unda har-ekiunr, claima iq-Anaclolu,dakiolaylann rqrprnda izlemek gerekir. t28$l29l donenrinde Aladolg'cla Selquksultantna ve Mogollara karqt Tiirkmen isyanlan, Osnlan'ru Selquk sultanrnrn

I(adr Imim Z?rviye Sahibi

$evh

Faku Sofi

I(Sogud

kadrsr)

I(Ibrahim Fakr)

3 (Ede geyh,

Stileyrnan, Tur-sun)

8 (Hacr Elref, Ahme d, Ali, OrnerMurad, Ytrstrl Turbegi, Tinrtrr)

I(Isn)

498 naruliNerclr

haricgtizaq Kalacalr,isar tekvunula karEt haleketine ve 1288'de kaleyi ele

geqirmesine firsat verruiq goruumektedir. Osutan'tn oSullanudarl birinin

Qoban adr, ilhanh biiytik emir Qoban ile iliEkili olabilir. Emir Qoban, ilk kez

6g8 gabau'rncla (1299 Haziran) Stilemiq'e kalEr Anadoltt'ya gelcli. Siilerniq'i

yendikteu sonra Mernliiklere kat'Er Suriye slnlnna yoneldi (Aksariyi,

Miis1meretiilahbir). ikinci kez, ayaklanma halindeki Tiirkmeulere karqr

l3l4'de biiyuk bir ordu ile Anadolu'ya geldi, Osman'tn yurdtrndan uzak ol-

mayan Karanbiik (Karabuk)'i krqlak seqti. Tiirkmen beyleri gelip orada itaat-

lerini sundular ("Heybet-i an der dil-i Eu'ik uftid": MiisAmeref, 311)'

ilginqtir, bu yrllarda Osmanh kroniklerinde Osman'tn raya opltr Orhan'rn

herharrgi bir gazi hareketi kaydedilnremiqtir. Aksarayi (Miisfuneret) gelip

itaat eclen Etrik beylerini, Hamido$lu, EgrefoSlu, Karahisar beyi, Germi-

yanofilu, Kasramoni'clan Stileyrnan Paqa diye anar. Osman'ut adr zikredil-

mez. Bg srrada Osrnan, en ileri Uc bolgesinde yerel tekvurlarla uytlm iqiude

yagarnakta, ilhanhlar iqin bir sorun yaratrulyordu.

Oteki Uc beyleri gibi Osman'rn yerel tekvurlara ve Bizans'a karqr gazi

Sareketine baqlarnasr, Mogollara kargt Anadolu'da Uc Tiirkmenleri arastnda

direnq ve isyanlarrn ar-tnrasryla yakrndan iliqkili olmahdrr. Uc'larda Mogol

idaresine karpr ilk hareketler, II. izzeddin Keykavus'un ilhan'a kar;t isyarlt ve

Uc Turkrnenlerine sr$urmasryla (126f ) kendini gosterdi. Mtstr sultaulart

Tirrkrnenlerle iqbirtifi yaparak Mtisltinran Anadoltt'yu Mogol ege-

rnenli$inclen gtkarmaya qahqtrlar (1277'de Sultan Baybars Kayset-i'de tac

geydi). Memlfiklerin bu siyaseti, Anadolu'da Mogol valilerinin ilhan'a kar-qr

isyan hareketlelini desteklerneleri biqiminde devam etti. Bu isyanlar,

Togaqar (1295), Baltu (1297), Sulenriq (f 299-f 300) isyanlardrt've Osmatt'ru,

Sultan-Ofli$ii Uc'unda yerli tekvurlara karqr onernli gazi hareketlerine

girigti[i, bir Mogol mridahalesinden qekinmedi['i yrllardtr.

Siilemiq isyanr, Setquklu tahnna getirilen III. Alieddin (1298-1301) za-

manrnda patlak vercli. Anadolu'da Mogol valisi Siileniq, yeriue Baytncar'rn

atanmasrnr kabul etmedi, ilhan'a karqr isyan bayra$rnr kaldrrdr (1299).

Bayrncar'a kalqr, Mogol hanrna baqkaldrran Uc Tiirkmenlerinin ve Mrsrr

Memliik sultanuun deste$ini safladr, ba$rmsrzh$nr ilin etti (Togan ,243).

Ttim Ttirkmen Beyleri gibi Osman, Mernl0k sultanrntn destekledi$i

Siilerniq yanhsrdrr. Osrnan Gazi, ofullarrndan birine Melik (Nnsir) adrnt

verruigtir (Menrluk Sultanr Melik Al-I.{isir Mehrned'in saltauat yrllan: 1293-

1294, 1299-1309). Bu bir raslanu olnramahdrr. Al-Nasir'in ikinci kez Memlfik

)SMANLI BEU-iEi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 4Ti9

tahuna oturdu$u pl, Anadolu'da Sulenriq isyanr ahnrE yrirtimriqtri. Eski Os-mauh riviyetinde bu olay (Aopz. 6. r'e 7. Bib; Negri, 66) belirsiz qekilde yankrbulmugtur: Sozde (III.) Sultan Alieddin Keykubad (1298-1301) Osr1al ilebelaber Karacahisar krryatrnasrnda iken, "Balnncar Tatar" furadolu'ya gehnig,Eregli'yi (Karaman'da) tahrib etmiE, btrnun iizerine Ali,eddin ona kargryurtimiiq; "Biga-Oyii$ii"nde btynk savasta Bayrncar'ur orcltrsu yenilurig. Btrrirayette Selquk sultant Alieddin, Bayrucar''a karqr sava$urr$ gosteriliyor.Gelqekte, Gazan Han, Balancar'r ve Boqukur'u btiy.ik bir ordtr ile Stilenriq'iortadan kaldu'maya gonderdi. SiilemiE onlan yendi ve Bayrncar''r katlerri.ilhan, Alieddin'i azletmiE, isf,ahan'da habs etmiqtir (1301?). Dikkate deserki, 1299 ph Osrnanh riviyetinde, Osman'rn Bilecik fethi ve ba$rursrzhk yrholarak kayrthdrr. Osrnanh riviyetinde (A"tpz. 6. ve 7. Bib) Osman'ln Selgukstrltanrna ba$rmhhfi aqikirdrr'; sozde Bayrncar', Alaeddin tarafurclan bertar.afedihnigtir.

Kulaca Hisacrk'rna baskm (&pz. 5. Bib; Negri, I, 84)

Selquk sultanrnur haricgiizirr Bilecik tekvurtr (Osmanh tekvur/tekfurkelimesi Ertnenice takavot'dan), bolgedeki oteki rekvurlal tizerincle enB-uelti tekvtrrdu (inegol tekvurunu Osrnan ona gikiyer err.i: Aqpz. 3. Bib); o,Selquk-ilhanh egernenli$ini tanryordtr. ilk zamanlarcla Osrnan da opa"Inudiri" goster-iyordu (A6pz. 9. Bib: "Bilectik tevtrnryilen diimi {ostltrkederdi"; 10. Bib: "Bilectik kifirlerine gayetle hormet idel idi"). "Mudiri"nrrr(aqa$'rdan alma, yaraurna), (Hopwood, "Mudiri") nedeniui anlalrak iqil1285 talihinde Osmall'rn a;iretiyle Sogiit-Donraniq arasrnda goq cloneurinedotunek gerek. Osrnan'tn aEireti, stiliileliyle Sogtit-Domaniq arasrncla goqederken, Bilecik tekvurttntrn hirnayesine muhtaqu, inegol ovasrnda stirtilertarlrn topraklar-rnr qiSnedigi iqin inegol tekvunryla bagrnclan beri cltignrapftkvardt (Aqpz. 3. Bab). Osmau'dau arnraBan alan Bilecik tekrtrnr, Osrnan'r ko-ruyordu. Osrnan, bu bolgede goq yoluuu engelleyen inegol tekyulu ileeatrlma halinde idi (A'gpz. 3. Bab). Ernteui-Beli "tiikcndi$'i yer" cle qauEgrayerel onemsiz bir karErlagma idi. Ermeni-Beli, Sogid-Donraniq yolutizerindedir. Sogiit-Domaniq yolu, bugtin de Ernreni-Pazan (Pazar-Yeri)iizerinclen inegol ovaslna iner, oradan giineye yorrelir, \h.ce-DaSlarrtizerindeu Tahta-Koprti-Omraniye-Durabeg' den btiyiik Dornaniq yayl asrnaqrkar.

Riviyet, tarihi bir gerqek iqerir: RivA,yette adr gegen Ennegi-Beli"tiikendti$i" yer, bugiin Sriprirdri koyii yakrnrndadrr. Qarprqrnacla diigen Os-

rret-il iNersr

man'rn ye$eni Bay-Hoca mezarl bugtin Sfiptrdti yakrnrnda Hamzabey

koyiinde olup, koyliilerce Yfirfiyen-Dede diye ermiElerden saytltr. Osnanlt

riviyetine gore (A.Spz. 5. Bib), Ermeni-Beli qauqnrasrnln ardrndan Osman,

Ede-Bah eliyle gaza krhcr kuEanmrq ve bolge tekvurlanna karp aktif gaziya

baqlamrq. inegol Rumlanna karqr bir gece baslunr yapmrl, inegol yakrnrnda

ktiqtk Kulaca hisannt yaf,malayrP atele vermiq (684/1285) (bugtin Inegol'e

4 km uzak Kulaca koyu yakrnrnda bazr kale kahnulan gozlemlenmigtir. Or-

han burada cami yaptrrmrs, (bkz. R. Kaplanoilu, Bursa ,$tsiklopedjsi, I,

197).

Osman'tn Kulaca'yr yakmasr tizerine inegol bolgesi Rurnlan

telillandrlar; toplanrp Karacahisar tekvurundan yardrm istediler. Anlaqrhyor

ki, bu tarihlerde Osman Gizi'nin halkr, Sogtid'de yerle;mig, fakat yazlarr

Donraniq yaylasrna qrkan bir ybri.ik toplulufrr idi (fup2. 5. Bab). Karacahisar

Tekvgru Kalanoz(?) adrnda bir adamryla asker gonderdi; inegol Runrlanyla

birleqtiler. "Osman dahi gizileri cem' et:d.. ikizce'ye yakrn "domaniq

(Domalic)-belin aqduklal yerde" btiyiik savag oldu (685 /1286). Bu, Os-

man'tn gerqekten ilk savaqr saplnrah. Osman'rn kardeEi Saru-YaU diigni, me-

,*t, it-nq.n koyii yakrnrnda imil (haritada bugiin, Ermenif azart-inegol ana-

yolu uzerinde Atri-Dagr gtiney srrunda Kurqunlu kuzeyinde ikizce koyii var).

Boylece, Osman ile Karcahisar tekvuru arasrnda savaE baqlamrg oldu.

Osman'rn ilk FetLi, Ikracahisar (68?/1288)

Karacahisar tekwrru duqman (yagt) olmuq, Sultan'rn himayesini kay-

bermiq saphyordu. Kulaca akrnrndan iki yrl sonra Osrnan, bolgenin ikinci

biiynk kkvuru Karacahisar tekvurundan hisan aldr (687/f288); beylik mer-

kezi yapu, riviyete gore bu onemli fetih sonucu Uc'ta satrcak beyligine eriqti

(Aspz.8. Bab).

Manuel Kommen (1f43-f 180), Krhq Arslan ile yaPtr$ antlagmada

Eskiqehir-seyitgazi slnul tizerinde Tiirkmenlere karqt kale ve surlan takviye

etmeyece$ine dair soz vermh (bu kaleler arasrnda Dorylaion/Eski$ehir'deKaracahisar da var'), fakat takviye igini siirdiirmesi tizerine savag qrkmrq, 1176

Mpiokephalon'da yenilen imparator, yaprlan kaleleri, bu arada Karacahisar

surlartnr yrkurmrE (Prof. Darga pkrlan kale kahnulartna ulaqmrp: H. Dofru,Es/<j;ehjr, 109 not l8). Zamanla yeni goqler sonucu, Eskiqehir'den ileriEskiEehir-iznik tarihi yolu trzerinde Sogud, inonii ve Bozoytk bolgelerido$rultusunda yerlegmeler oldu; Sultan Alieddin'in "sultandyiigii'niin

OSMANU BE\ILIGI'NIN KURUCUSU OSMAN BEG

Eskigehir'inde ve in0nu'nde niibleri var idi. Osman Gazi (Sogucl'den) bup-lann yerine vanFgelip dostluk ederdi" (Neqri, 1,72). Neqri daha agagrda (7476) Eskihisar Beyi ile EskiEehir Beyini ayrr ayrr anar ve EskiEehir Beyi'ni(n:u-b) hepsinin iistiinde gosterir; Eskihisar, antik $arkoy'deki hisar olnrah.

Nehirlerin kesigtiSi verimli ovada bu tarihlerde zarnanla kululmug Eumerkezler vardr: t. Antik $hir Dorylaion kahntrlarrnrn bulundtrfl,rr $arhoytik(H. DoSru'ya gore Osmanh kroniklerinde zikredilen Eskihisar, O. Turan'agore burasr Sultan-Oyiif'ti'dur; Sultan-Oyiif'ii daha ziyade bolgel gosterenbir addrr). 2. Porsuk qayr otesinde Odunpazarl baprrnda kurulmugMi.isliiman gehri (H. Do$ru'ya gore , Sultan-Oyti$ti, sonradan EskiEehir achnralmrE). 3. Eskiqehir'e 7 km uzakhkta hikim tepede Bizans kalesi Karacahisar,4. Karacahisar etefinde Karacaqehir. Karacahisar, Anadoltr'dan iznikiizerinden istanbul'a giden ana yollarrn kesigti$i bir noktacla stratejik ko-numu son derece onemli, qrkrlmasr gtiq bir kale idi. Osrnan, Kar-acahisar fet-hiyle ttim bolgeye hikim olmuq Selqukltr-ilhanh naibleri yerine geqmiqgoriinmektedir. Neqri'ye gore (s. 86) "Osman Gizi Karacahisar'r fethecliipEskiqehr'e malik oldu" (bu kapt Aqpz.de yok). Konya'ya gonderdi$i yeseniAktimur'un sancak beyliSi senbolleri getirdigi (A,lpz. 8. Bab) doSru ise, Os-man, 1288'de bolgeye, Selquk sultanr adrna hikirn olnruqtur. Sonraki tahrirdefterlerinde Sultan-Onii sancaSr; Bilecik, Eskiqehir, inonti, Seyitgazi kaza-larr ile Karacagehir ve Gi.inyuzii nihiyelerini iqernrekte idi. TahrirlerdeEskiqehir'de gayn-Mtislim kaydr yoktur. Ba$langrqran beri bir Ttirk-Mtisluman Eehri olarak kurulmuqtur. Buna kargr yiiksek tepede eski Bizanskalesi Karacahisar halkr, Fadh donenrinde tepenin henen ete$incle Ka-raca.gehir'e naklonulnruEtur (Belge: Ekler'de). Bir Sultan-onii Evkaf defre-rinde (MAD, no. 18333) 'Evkif-i Cirrti'-i Karacagehir: Kadilnden rpe;hunrSultan Mehemned Han beritryla mezkfrr cirni'e hatib olanlar aqa$rdamezkfir olan evkifa rnutasarrlflarmrE. Elhiletu hazihi l(alaca.qehir asrl yerirr-den intikal edtip emr-i pndiEnhiyle Karacaqehir (Karacahisar) alunda biryerde miictemi' olup Eehir olmuEtur. Cirni'-i mezbfir kal'acla harabkalmtqdrr" (Bu belge ilk kez Eurada: H. inalcrk, "Osnlan Bey'in ilk Fethi: Ka-racahisar kalesi", Kazr Proje DanrEmanr Halil inalcrk, A,nkara, l9g9; oraclapnaklen H. Dofru, "Karaca Hisar Kalesi.....", l2l). Belgede y^zrcr, yanhqhkla"Karacaltisar alttnda" diyecek yerde "Kiu-acaSeltir alunda" derniqtir-. Kar-aca-hisar tepede, KaracaEehir tepenin ete$indedir'. Karacahisar bugun ter.kedihniE bir haribe, Karacaqehir rneskfin bir yerdir.

501

soz geltl iunrctr

87 L / 1466 tar-ihli Sultan-Oyii$ii evkaf defterinde, altrk Karacahisar' dzut

rle$I, clairna Karacagehil gihiye merkezinden soz edilmektedir (Eskj Eserler

Ginel Mtidiirltigri ile temasla'rnrz sonucu, prka' Karacahisar harabesi

iizelinde arkeolojik qahgnralara baglaumrgur')'

Bizans'a kar-gr Suhan-Oyii$ii Uc'uncla: Karacahisar, Sogud, Bilecik

bolgeleri Selquklu surulart ig.inde idi. Bu Uc bolgesindeki tekvrrlar, SelQuklu

egemenli$ini ranrmrqlardr 've ol hinde Karacahisar ve Bilecik tekvuru sul-

tala muti' olup haric verirlercli" (AqPz. Dresden niishasr) ve Tiirkrnenlet'Ie

bar.rq iqinde yagarnakta idiler. Bu tekvurlar arastttda iki biiyiik tekvur, Kzu-a-

cahisar ve Bilecik tekvurlan vardr. Griqtil hisarlan arkastuda ya$ayan bu gibi

tekq.rrlarr Selquklu strltant haric odeme koquluyla yerlerilde brraknrrE

gortinmektedir. Eskiqehir'de oturan Selquklu-ilhanh niibi (valisi) balrqt

stirdi.irmek sorttmlulu$unu taEryorclu. Ertugrul ve Osman gibi alpgiziler'

barrEa uyum gostermek zonrnda idiler. osmanh riviyetinde, sultan'tn

haricgtizan olan Karacahisar tekvuntna karqr savafl meqr0 gostermek iqin

qaba gosterihniqtir (A+pz. 6. Bib; Neqri, I, 86). Sozde, Domaniq-Beli savaEt

(1280) Selquklu Sukanrna bitdirildi$inde, "ma'lfim oldu kirn, Kat'acahisar

rekvurrr biziim ile yag1 olmuE" der; asker toplar, gelip Kancalisar'r kuqatrr',.osman Gazi clahi gelcli". Riviyete gore, bu srrada Erefli'ye Bayrncar ktr-

gragdasrncla Mogol ordusunun saldtnsr haberi geldi, Sultam, kalenin fedri

iqini Osman'a havale ederek ayrrldr. Yagtna ilinr iizerine (ya$ura ve halkr esir'

alnra) giziler hticumla hisau aldrlar (687/1288). $ehir evleri Miisliimanlar-a

da$ruldr, qehri "Mtisliiman gehri" yapular'. Sultau Alieddin gerqekten, ken-

disi Karacahisar't kuqatmaya gelnriE ve Mogol komutanrr Bayrncar'a karqr

qekilip gitmiq olarnaz. Balnncar, Stilemig isyanrnt basnrmak uzere 1298

krqytda Anaclolu'ya gelmigtir. Osman'tn Karacahisar fethi tarihi ise 1288'dir.

Riviyette onemli kayrt, Sultanrn haricgr,izan bir tekvtu'un dsi dtuuma gelnliE

oldufiunu gosterme qabasrdrr. Osmanh liviyetinde heryerde, Osman'ln

Gerrniyanhlara karqr yerel Rumlan himaye etti$ tizerinde durulnrtqtur. Strl-

tanln haracgiizin olarak ya$ayan Rumlara ve tekvurlara kar'gt bir saldrn' Sul-

lan'ln haklanna karEr gelmek anlamrna gelirdi. Osuran'rn lkracahisar takvu-

runa karqr harekete geqmesi iqin, tekrurr-n bartqt bozau bir giriEiurde bu-

luqrnasr gerekmigtir (bkz. yukarrda). (Aqpz. 6. Bab). Bilecik Runrlan "Osntatl

Gazi'ye gayerde i'timid ederlerdi..... Germiyano$luyla gah gah Osrnau halkr

ceng iclerler idi ve bu kilirler clahi gayet ferah olurlar idi kiur, Ger-nri-

yanoSluylan Osrnan'ur 'adiveti vardur, derler idi .......8u Bilectik'iin kifirleridahi gayet itimid euniEler idi kim, bu Tiirk biziim ile eyfi dofruluk eder,

OSMANU gEYLiGi'NiN KL]RUCUSLI OSMAN BEG 503

derler idi". (A'gpz. 9. Beb). Bu ifade Rumlarrn "rrruti"' olrna karrirhsurcla strl-tanln ve Ostnart'tu himayesinden yararlandrklarrnr aqrklar. Alra,Miislumanlar-a diigmanca hareket eden l(aracahisar tekvuru 'ahcli boznrrrg,driqmzut dummuna diiqrnriq ttir.

Riviyete gore Osman, Karacahisar'da keucli achna hutbe okrrrrngq,baBrnrsrz beylik iddiasrnda bulunrnu$r.ur.. Alpz. (14. Bab)'cle osmarr,rrrba$rmsrzhk, yani kendi adrna hutbe okutmasr iclclasrnda bulupmasr iqip Egolgular tizerinde durdufu ileri stirtihir (I(trEkustrz bu idclialar, ashncla qoksonralan, hauedanrn ba$unsrz Osrnan ile bagladrsr inancrncla olallar- ta-rafindan eklenmiq tir) .

l- Karacahisar, bir Mtisliman halk ile iski,n edilip bir beylik nrerkezidurumuna gelmiE;

2. Musltiman halk, mescid ve pazar yeri krrruklu, imam, kadr ve hatibister, demiEler;

3. Sozde Osntan, qu olgulan anarak kencli adrna htrtbe okunnrasrnrhakh gormuE: a. Bu qehri kendi krhcrrn ile aldrm, b. "Ona sultauhkveren Allah bana dahi gazityile ltanl* \'er.di" (o$rrzculuk);c' Selquklu sultanr Osman'a saucak gouclerip gazida ontr ternsiletme yetkisi venniE deniyorsa, "ben h6d dahi kifirler ile oSraEclnr";d. Eger sultan ben SelEuklu haneclanlllr temsil ccliyorrun clerse, be-nim btiyiik atatn Srileyrnanpih'trr-, Anadolu'cla ilk kez o saltanarkurmuEtur (uydunna soykiittiiiine gore, Selqtrklu I(utalprrg o$luSrileymanqih'r Osmart'rn soykiittigtine eklemiqlerdir'); e. Osrlap,Gokalp neslinden oldu$unu ileri siirer (Hiueclanr Ostrzharrsoykiittif{ine ba$Iayan iddia, II. Muracl doneurincle forrnrileedilmiEtir bkz. yukar-rda) .

Osman Beg

Tiim Ttirk-Mogol hanlan, bafl.rnsrz hanhk ilinryla birlikte yasa ilanederler (bkz. inalctk, "I(utaclgu Bilik"). fupz. I(aracahisar fethiuclen sopr.akiBib'da (15- Beb), Osman Gizi'nin "Kanunr Ahkflmrnr" kol': "Bu halk kanunister oldrlar"' Osman "Han" srfatryla tiq qeyi yerine getirmig: islimi ohnayappazarbacr koymuE (A*pz. 15. Bab).A+pr. riviyetiue gore (16. Bab) osnranyine bu zarnanda, belli baEh alp yoldaglarrna beyligin belli krsrnrlar-rnr '.riruar,'(?)

' daha do$rusu *il-yurdltrk" t"yrn etrniq. Ttim bu tasar-ruflar, beyligi Han

504 HALIL INALCIK

srfauyla Ttirk devler gelenefine gore teqkilitlandrrdr$utr anlaunaktadrr. Bu

reqkilit, Osrnan'rn beylik yaplslltln esaslart olmuqtur. Getrelde, Osnratlhlar

bir yeri feth eclince iiq qeyi derhal yerine getirirlerdi: bir kadt, bir stibaqt

(stibaqr-askeri kumandan) annrr, pazaryeri tayin edilirdi. 6yle gonintiyor ki,

Tevirih, bu atamada Osman'I, obtir Ti.irkrnen beyleri gibi gazi ilebaSrmsrzhfia hak kazanmrg, kendi adrna hutbe okutabilecek bir beg, bir han

gibi gostermeye Cahsmaktaclrr (Oteki Anadolu beyleri de, Sultan olmadau

orrce han ve srrlrfirrr'l-gnzit unviuunl kullanmrglardrr). Neqri (I' l0&ll2)Selquk sultartr Alieddin'in oltimii ile Selqukltr hanedanlnrn ortadan kalk-

nrasr tizerine "hutbe Osmal Gizi adrna okundu" diye farkh bir yorum yaPar-

O rarihte Osnran, Negri'ye gore "hutbe ve sikke" sahibi bir islim htiktimdan

olgruqtur. Asfunda, son Selquk sultanr III. Alieddin, 1308'de bhniigtiir'. TtinAnaclolu bey-eruir-hanlan, I335'de iran'da Abtr-Sa'id Bahadrl Han'rn oltirnti

tizerine Cengiz soyrrndan ilhanlar kahnayrnca, ancak o zarnan sultauhklannt

ilarr eclip hutbe ve sjJ<fte sihibi ohnuglarchr. $irndiye kadar tarihEiler, eski

riviyeti izleyerek, 1299 tarihini Osmanh hanedan ve devletinin gerqekten ve

hukuken kuruluE tarihi kabul etmiqlerdir. Tiirk gelenesinde devletin ku-

rtrlugtr, herqeyden once, egemenli$ini Tann'dan aldr$rna ('Tengride kut

bplmgq") inaltrlan karizmatik bir hanrn ortaya qtkrqrna ba$hdrr- Anra bu,

isliuri gelenese gore hrrrbe ve siftkesahibi olmaya yetmez-

Sultan-Oyii$ii bolgesinde uzun zamandtr bir Rtrrn tekvtrru elinde

brrakrlmrg bir kalenin feth edilmiq olmast iki yonden bneruli idi. ilkin,bolgede Sultanur haricgtizan olarak yaEanrakta olan tekvtrrlarla banqrn telk

edifitresi, bolgeuin bir gazi alanr haline gehnesi; saniyen Ostnatt'ttr

do$ruclan doirtrya kendi hi.iknu alunda Karacahisar gibi hikirir bir kaleye

sahip olnrasr. Kaleye bolgeden ve Germiyan gibi uzak yerlerden halkrn gelip

yerlegnresi (AApz. 14. Bib: "sehl zanlanda ma'mfir oldu ve nice kiliseler dahr

va1dr, nrescicl ettiler ve bazar dahi durgurdrlar") sollucu tepede Karacahisar,

Mtishiman ntifuslu bir qehir oldu. Aqa$rda Ihca yanrnda pazar da Osrnan'tn

kotrtroltt alttna geqmiq gortintiyor (Aqpz. 9. Bib: "Osman Gizi daht

EskiEehir''de hamam yiiresincle bazar durgurdr. Etlafin kifirleri, ta Bilecik'-

ren ve Genniyan halkr geltirlerdi'). 1288'de uzak Sogtid Uc kasabasr yerine

Osrnan, qimcli Kalacahisar fethiyle Sultan'rn "niibi"ne ait EskiEehir yannrda

hikirn clurumda bir merkeze yerlequriq bulunuyor; fetih, Osmarl't bolgede

fiilen bir gizi bey durulnuna yiikseltiyordu. Bu dttmmu teyit etmek iqiu

riviyete gore (A,qpz. 8. BAb) Osuran, ye$eni Aktimur'u Konya sultanrna fetih

nri'rjdesiyle gonderdi; Sultan, Osman'a sancak ve di$er beylik sernbolleri

OSMANU gNYI-iGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 505

ba$rgladr (osman'rn yeSeni Aktinur''a ozel bir gtiveni vardr; Bur-sakuqatmasrrtda Aktimur'u hauale kulesinde yerlegtirdi. 1326 Bursa ahnurca birmahalle "Aktimur" adrnt alacakur). Ozetle, bu fe tihle Osrnan, Qobano$ullar:gibi, Selquklu Sultanrnln sancak sahibi bir emiri nrelrebesine yiikselmiggorrinmektedir (761 rarihli Orhan Vakfiyesiude: Osmau Brk).

Mudurnu4oyntik Seferi

Gizileri etrafina toplayabilmenin tek yolu, gazi-ganimet seferleriniorgtitlenrektir. Giziler qo$aldrkca beyin gucti artar', gii.u artukca gazi. akrualanr geniEler. "osman Gizi kim sancak begi oldu, nokeri Kose Mihal'e"Tarkh-Yenicesi'ne segirdeliim (akrna gidelim) " dedi (A":pz. 10. Bib; Negri, I,8&92). Harmankaya4ol bolgesinde tekvul olan Kose Mihal'in, Olta Sakaryaluralmt iqindeki tekvurlar ve bolgedeki yollar hakkurda iyi bilgisi vardr, sefer-'in pli.nrnr ozetledi: BegtaE'tan geqilecek, Saru-Kaya'da Sakarya,yr geqrnekzor de$il, boylece Sakarya krwrmr iqinde genig bolge, ozellikle iznik'e ipekgetiren kervanlann yolu, Goyntik-Suyu tizerinde Mudurnu-Goyntik ve Ta-rakh-Yenicesi Kasabalan tizerinde kontrol kurulabilecekti. Bolgede kendiaqireti ("cemi'at") ile yerleEmiE olan Samsa Qavug'la igbirligi iqin fiabergonderdiler. Bu sefere qrkan Osman, yolda ilkin Beqtaq ziviyesine kopdu(sonraki tahrir defterlerinde Begrap Zaviye kaydr var). Tekke qeyhinden Sa-karya'nrn geqit yerini sordular (gerqekten geqit yeri Sarucakaya'chr, bugtinburada yeni ve eski iki koprii var; nehir atlarur geqmesi iqin elverigli halde-dir). Sakarya irzerinde Samsa Qavul onlan karqrladr, do$ru Sorkun (haritadaSakarya'dan kuzeyde) uzerine gottirdti, Sorkun Rurnlarr, Samsa eavglaracrlr$ryla itaate razr oldular,'ahd ile itaat edip yagmadan v€ esarerten kur.-tuldular. Oradan Samsa QattuE krlavuz oltrp Mudurnu viliyetine qrkdrlar(Sorkun'dan sonra yol kuzeye yonelir). samsa eavus, bolge Rurnlan ile"mtidAri" edip (dostca geqinip) cemi'atryle yagryordu. osman bu vilayeriona btraku (gezide gordtik Mudurnu Hisar-r yiiksek yollara hikim bir tepedeolup harapur, kalan drvarlart bitki orttisti altrndadrr, qrkmasr hayli guqttir,osman hisan almayr denemedi). Mudurnu'dan nehri izleyip srra ileGoyntk'e, Tarakh-Yenicesine gelip yaSma ettirer; sonra guneye yonelipdaf'hk bolgeden Gol-Flanoz (Klanoz?) (bugtin Gol-Pazan) ovasrla indiler(Klanoz, Karacahisar tekvurunun enrriyle osman'la Domaliq-Beli,ndesavaSnu$fi). Burada Mihal'e ait Harman-Kaya tizerinden onun krlaruzluguylaSakarya'yr geqip Karacahisar'a dondtiler (topografi ve izlenen yollar buri€yetin dogrulugunu kanrtlamakta) .

HAUL INALCIK

Btr seferle giidiiten amac ortaya qrkryor: bu bir ganimet akrnt, fakat aynt

zaurancla bolge tekwrrlan tizerinde Karacahisar'rn yeni hakimini tamtmalan

iqin yaprlmrq bir sefer olarak goriinrnektedir. Herhalde vaktiyle, Karacahisar'

tekvuru bu tekrurlar tizerinde hikinrdi. Onttn, Bilecik tekvuruyla berabel

bolge tekvrrrlannrn iistinde oldu!'unu bu riviyet (ASpz. 5. Bab) yineliyor.

Riviyet seferin iunaclu qoyle aqrklar: "Bu seferde esir almadrlar; mal ve

ganimet qok aldrlar', anull iqin kirn halk kentilere tibi krlmak iqtin"-

128&1299 D6nemi, Dii'ndar OLYt

Bizans'tan Batr Anadolu topraklannr fetheden obiir beyler gibi Osrnan

Gazi de, f 28&1299 doneminde, Selquk srnrrlart otesinde Tekvurlar elinde

brrakrlmrE bolgeyi Karacahisar'dan Bilecik-Yeniqehir'e kadar genig birbolgeyi egemenliSi altrna alacak, birqok Sehir ve kalelere hiikmeden bir bey

dururnuna gelecektir. Bu donemde Osnran, Selquk Sultanrna haric odeyen

yerel tekvurlan (Goyniik, Golpazarr, Bilecik, YeniEehir, inegol, Yarhiszu'Tek-

vurlan) orradan kaldrracak, dofrudan doiruya Bithynia'da Bizans impara-

torltrk topraklanna karEr gazi faaliyetine baghyacakur.

Neqri'deki bir riviyete gole (s. 78) Ertttf,rul'un oliirnti iizerine Sogtid'cle

beylik sorlrnu ortaya qrknugtr: Goqelevlerden bir bolnEu Ostuarr'I, bir bolufiti

amcasl Dtindar (Tiindar)'r "bei krlmak istediler". Osman'ln "kendti

kabilesi" Osman'r tur.tu. Bir alaya gelindif'inde qo$unltrk Osman'r destek-

ledi; bunun uzet-ine Dundar da ona "bi'at" etti. 1299'a dofru Diindar Os-

mall'rn "kedhtidisr" (vekili, bir qeEit vezir') idi. 1299'da Osman'tn fetih poli-tikasrnda kokten bir def'iqiklik oldu. Baglangrqta, Osman'rn giiqlii Bileciktekvtrnryla iliqkileri dostluk, hatta bir qegit bairmhhk biqirninde idi (fup2. 9.

ve 10. Bab). Eskiqehir-Bilecik arasrndaki haracgiizar Rumlarla iyi geqinme

politikasr bolgede tutunmak iqin gerekli sayrhyordu. Germiyan saldrrtlan,

Osrnan'r bolge tekvurlanyla uzlaqma zorunda brrakryordu. Karacahisar'dan

sonla Osrnan, akrnlannr bolge drqr Mudurnu-Goyntik tekvurlartna karqr

yoneltti. Bilecik tekvuruna baqkaldrran Koprtihisar tekvurunu Dtindar'la bir-

likte itaat altrna aldrlar. 1299'da Osman ile amcasr Dundar arasrnda beyligin

bundan sonraki politikasr tizerinde gortiq aprhfr belirdi: Diindar, Bileciktekvuruna ve Rurn halka karqr eski iyi geqinme ("mudi.ri") politikasrnrnsiirdtrtilmesi gerekti[ini ileri stirdu (Negri, 94: Germiyan diiqman, Bileciktekvurunu da duqman yapmayahm, der). Osnan bu sozii, keudisinin savag ve

egemenlik ("hurfic") hakkrnr engelleme olarak anladr ve okla Dundar'r rnr-

OSMA}.IU BEU-iEi'NiN KURUCUSU OSMAN BF]G 507

rup oldtirdii (Negri'nin kaydrna gore Bilecik fethi Diindar'rn karlindenoncedir).

128&1299 donenrinde ll plhk geliqmeleri Aqpz.den izlelsek, OsmanSakarya doSustrnda Goyntik-Suyu iizerindeki tekvurlarr, ozellikle Hannan-kaya Tekvurunu kendisine baSladr, gtiqlendi. 1299'a do$nr Osman'rngtiqlenmesi iizerine Bilecik tekvuru ve ona baSrurh tekvurlar Osnran'clankuqkulanmaya bagladrlar. Osmanh riviyetine gore (Aqpz. ll.-12. Bib) onusavaqmadan bir drigrin srrasrnda ele geqilip yok eunek istediler (Dti$iinhikiyesinde adr geqen Qakrr-Prnan haritada Bilecik'in bausrnda).

1299'a dof'ru Osman, sava$ Ucturu Karacahisar-Sogiit bolgesindenbauda ilerde, Bilecik-Yenigehir bolgesine tagryacakur. "Kendti Yeniqehir'e(Melangeia) vardr, tahtgin idindi" (Neqri, I 12). Osnran Gizi'nin piyitahunr1299'da (H.i. "Bapheus", 78) Karacahisar'clan Bilecik'e ve LIc nrerkeziniiznik'e yakrn Yenigehir'e nakletmesi, bundan sonlaki hedelini gostermekteidi. Osman, qimdi do$rudan Bizans srnrrlan otesindeki Bitinya topraklannaaktna bagladr. Yenigehir'den akrnlannda zaman zanlan "iznik'e iuerdi"(&pz. 15. Beb).

Osman Gazi'den ve fetih giriqmlerinden soz ederr qafdagr Bizans kro-nikcisi G. Pachymeres, kugkusuz onun hakkruda en giivenilir kapta$rrnrzdrr(Laurent-Failler qevirisini kullanryoruz). 1302'cle Osman'rn iznik ktrqarnrasrve Bapheus sava$r dolayrsile Bizaush kronikci, Osman hakkrnda e traflrca bilgiverir. Osman'tn rnenqei hakkrnda yazarken on yrl kaclar oncesine gider; Os-man'rn nasrl, ne zalnan ort:tya qrku$rnr anlatrr. E. Zachariadou (Amouriori)Pachyemers'te Osman ile Qobano$ullan arasrndaki iliqkiden soz ederek, bupareayr 1290-1293 donemine ait tahmin eder (C. Inrber "Osnan", EI2, bubilgileri 1300'lere koyarak olaylan kan$urrr). Pachymeres, o pllarda Bizans'akargr aktif gazi hareketlerinde Kastamonu [/c ernirli$inde Qobano$lu YavlakArslan ve sonra oglu Ali'den soz eder. 1290'larda Kastanronu'daHrisirneddin Qoban soyundan Muzafferiiddin Yavlak Alslan, sipahbed-idirar-i [/c unvanryla htiktim stirtiyordu (Y. Yiicel, Qobano$rillarl. Pachynre-res, Osrnan gi.zi'nin ortaya qrkrqrnr, Kastamonu emiri "Aururius o$ullarr",yani "Emir ofullanna" (Zachariadou'da bir Umur ?) ba[lar'. Onun "MelekMasur ve Amouiori" hakkrnda verdifi karrqrk bilgileri, qagclaq Selquklukayna$r Aksarayi (Mttsimerer) aydrnlatmaktadrr. Bu kaynaSa gore, Sulran II.Keykiv0s'un oiullarr Krnm'dan Anadolu'ya dondrikten sonl'a, onlardan Sul-tan Mes'fid, Argun Han'dan Selquklu tahtrnr elde etmiq, karcleEi Rtikneddin

HALiLixer-ctr

Iirhq Arslan'r LIc bolgesinde (muhtemelen Akqehir civannda?) yerleqtirmiqti.

Argun Han'rn oliimti ve Keyhatu'nun Han seQilmesinden (22 Temmuz

1291) sonra iran Mogollan arasrnda baplryan taht kavgalarl slraslnda Ana-

dolu anarqi iqinde kaldr. Uclarda Ttirkmenler baq kaldrrdrlar. I(rhq Arslan da

kardeEi Mes'td'a karqr ayaklandr. Keyhatu Han'tn ordusuyla gelmesi iizerine

(1291 Kasrm) Krhq Arslan Kastamonu LJc'una gitti ve oradaki Uc

Turkmenlerini euafina topladr. Eskidenberi Mes'Od'a tarafdir bulunan Uc

enriri Yavlak Arslan'r otdrirdti. Keyhatu tarafindan ona karEr gonderilen Sul-

tan Mes'Od eweli yenildi (Pachymeres, Melik Krhq Arslan yerine Masur'u,

yani Sultan Mes'Od'u koymakla yanrlmrgur). Mes'Od, sonra yanrndaki Mogol

kuwetleri sayesinde galebe qaldr (Arahk 1291). IfuhC Arslan kaqmrq ise de,

Yavlak Atslan'rn oftu Ali, nihayet bir baskrnda onu katletti, l29l olay-

lanndan sonra Selquklu-Mogol bairmhhsurdan qrkmrq olan Qoban o$lu Ali,uzakta bauda, Bizans topraklarrna saldrnlara baqlamrg, Sakarya nehrine ka-

dar fetihler yapmll, hatta alqnlannr nehrin obiir tarafina kadar ilerletmigti(Pachymeres). Fakat sonralan Bizanshlarla barrEcr iliqkiye girdi. O zaman

Osman Gazi en ileri Uc'ta, Sakarya vadisinin beri yakasrnda Sogtid

bolgesinde bulunuyordu. Pachymeres aqrkca bildirmektedir ki, akrnr durdu-

ran Ali'nin yanrnCakiler Osman tarafina geqtiler ve onun onderli$indeakrnlarr si.irdurdtiler. Pachymeres, Osman'ln o zaman QobanoSullanntnemri alunda ileri hatta bir Uc savagcrsr oldu$unu vurgular (Pachymeres ve

Zachariadou'daki yanrlmalar iqin bkz. H. inalcrk, Cambridge History of Is-

Iam). Boylece, bu serhad bolgesinde onderlik, Osman Gazi'ye geqmiq. iqte

Pachynreres, Osman'rn ortaya qrktgrnr bu gekilde aqrklamaya qaltEtr. Onunanlatugr tarihte Osman, Eskiqehir-Karacahisar'dan gelip Bilecik-Yeniqehir'de

yerleEerek iznik'i tehdit etmeye baqlamrqu. Pachpneres, onun onceki Kara-

cahisar donemini (1288-1299) tabii bilemezdi. Pachymeres'in kaydr gu

bakrmdan son derece onenrlidir: Osman (Atmanes), ilk kez qa$daq bir ya-

bancr tarihte zikredilnriq, boylece tarih sahnesine qrkmrE bulunuyordu. Os-

man'la qaidag olan tarihci Pachymeres'in Osman hakkrnda gu gozlemi il-ginqtir: Uc bolgesinde Trirkmenler arasrnda en anlgan, en enerjik akrncr-

onderi Osman'drr. Pachymeres, bolgede kendi baqrna hareket eden balkaonderler oldu$unu da (Osmanh riviyetinde adr geqen Konur Alp, Akqa

Koca, Turgut Alp gibi) igaret eder. Bizansh kronikci, Osmanh riviyetlerindeolmayan bir baqka onemli noktayr belirtir: Osman (Atmanes), Kastamonu(Paflaogonya) Uc emirleri Q,oban-ofiullan emrinde bir Uc savagcrsrdrr.

OSMANLI gNYLiGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

Osntan, l30l'e dofru Bizans imparatorlu$unurr bir rnerkezi ve Konsil-lerin toplantr yeri olatr onemli iznik qehrini ele geqirnrek fizere hareketegeQri.

osman Gazi'nin iznit kugatmasr vc Bapheus (Koyunhisar) sana+r (22Temrnuz 1302)

Osman, Bizans topraklarrtra karqr akrn urerkezi olalak "tahtgihr"Yenigehir''de yerleqti (1299), ailesini Bilecik're brraku (NeEri, 120). Bu tarih-ten sonra Osman'tn ttim faaliyeti, iznik fethi arrractua yonelecektir. itt<akrnlardan sonra gelip iznik'i kuqatu ("iznik'in vilayerine segirttiler, qehrinkapusun yapturdrlar'": Negri, 104). Kuqatma hakkurcla Pacfiymeres ve Os-manlr Anoninr Tevafih esash bilgi velmekteclirler.

Pachymeres, Mouzal6n ile osrnan ar.asrnda Bapheus savafrnrayrtnulat'ryla aulaur. Bu kronolojik su'ayl gozoniincle tutarak A. Failler, B"p-heus savaqnr 27 Temmuz 1302 tarihine koyar. Osmanh riviyeti de bupgdoprular. Anonim Tevf ih, iznik kuqatmasrnr Dirnbos savaqrpclan hegrenonceye koyar. O halde Bapheus sava5r ondan onceki plda, H. 701 tar.ihilerastlar. 701 Hicri yrh ise, 6 Eyltil l30l'cle baqlar ve 28 Tenlnuz 1302'de solbulur.

Bapheus Savagr'nrn wku bulclufu yere gelince, brrrasr osrnanlrriviyetinde Yalak-Ovasr olarak gosterilir. Yalak-Ovasr, Yalak-Dere'pi1 Her.sek-Dili'nde denize ulaquir dtizltikttir. Btuada vuku bulan savasran once Bizaqsktrwederiyle Osman'rn oncii keqif kuwetleri, iznik'ten gelen yoltr kapaanKoyun-Hisan'rlda qarprgmrglardrr (Pachyrneres). Yalak-Dere vadisini izliyerekiznik'ten gelen ana yol trzerinde Konrn-Hisan, YalakOva'ya qrknradan opcetepedeki hisardrr (bugrin pkrnularr goriiltir, Foro, inalcrk, ,,Siege"). Bursa,yayakrn Dimbos uzerinde bir ikinci Koytrn-Hisarr vardrr'. Meni,krbninre,Yeniqehir-Bursa yolu tizerinde Dinrbos (bugiin Ercloian) sa\asrnr anlarrrkel:(A{pz. 17. Bab) "Dirnboz'da Koyun-Hisat't'na giclen yoldano soz eder: Baphe-us'dan sonra 1303'de Tekvurlarla osman ilkin *Koyuu-Hisan,ndabultrEdrlar, ceng ede ede Dimboz'a geldiler,,,. o rralde aFr ayn iki Koyrlr-Hi-safl savalr vardrr.J. von Hammer (Geschichre, I, (i?, g5), Bapheus,/Koyun-Hisarr savasr ile Dimbos/Koyun-Hisarr sava$lnr birbirile karrE[rmrg, o za-mandan beri bu yanhq giintimtize clek tekrarlana-gelnrigtir. Baphepssava$lnln tarihini ve yerini boylece tespit ettikten sollra sava$rn nasrl gegtiSiniPachymeres ve Anonim, Tevirih-i N-i osntAn'agore ozetleyeliru.

5to Het-il- iNet-ctr

Pachymeres'te BaPhcus Sanaqt

fuafrda Pachyrneres'in (Latrrent/Failler, X, 25, 36+368) bir ozet

qevirisini veriyoruz:

A) Osnran iznik bolgesinden aynldr, da$hk araziyt geqitlerden geqip Ha-

liz6s,la'n tilkesine girdi; B) Fakat bunclan ogce ytiz kadal bir (6pcti) Tiirk

kuweti anideu Tdl€maia'da (Koyunhisar kalesi) gece baskmr yaPtrlar" Gani-

merle kaqarken Rum askeri pegine diiqtii, bir tepeye qrkan Tulkler kendile-

rini oklarryla savundular. C) Bu ilk karqrlaqmadan cesaretlenen Osnan'tn

yanrndaki a*sker, Meandre (B. Menderes) bolgesinclen gelen balka Tiirk kuv-

vetleriyle biiytik bir sapya varmr$ bulunuyordu. D) Emir- [Yavlak A'rslan oglu]

Ali, uzaktan akura gelenlerin Osman'tn yanlna gittifiini gorerek imparatorla

yapnrll oldusu anlaqrnalan qifinedi ve o da akrna baqladr. E) Osmau das

g.qiaini (Yatakclere vadisi) gecip birden lYalak-ovada] goriindti. F) O, kendi

kuwetleriyle birlikte, daha bnce Paflagonya (Kastarnonu) dolaylarrndan

sa'ag iqin kendisine gelip kaulan bir qok savagcuun baqrnda idi. Onlar,

onlerine qrkanlan yok eurreye veya esir almaya hazrrdrlar" G) L6on Mouzal6n

kumanclasr alundaki ordu, Bizansh ve Alanlat''dart ibaret kendi askeri ile

yerli ve yabancr askerden oluquyordu ve hepsi yaklaqrk iki bin ki|iye

vanyordu. Az once Alaulara verilmek iizere istenen yardun dolayrsile at-

lannclan ve par-alanndan nrahrum edildikleri iqin, yerli asker gevqek ve gay-

retsiz bir hava iqine girdiler; ilk atrhln guciinu kaybettiler ve pek cesaretle

sa'afa girurediler. iy B,r durum, Tiirklere btiyuk bir giivenle saldrrnra firsau

vercli; aza karEr sayrca iistiin olduklanndan (5000 kiqi) ytirekli idiler. Boylece

sava{, hern sayr henr de moral balcrmrndan eqit ohnayan koEullarda batladr'

Rtrmlar.dan bir gosu savaq meydanrnda kalrrken Qogu lakrn olau lzmit kale-

sitre, hep beraber utalle verici qekilcle, yol aqrp kaqruak tizere firar yolunu

turtular. Bu srracla Ruurlar iqin hayatlartnt feda edel Alanlar, gok yararfu oI-

dular. Alaplar, Rurn piyidenin saflarrnt sktlaStrnp ilerleureletiue ve kenclile-

rini kurrarmalanna imkin vercliler. Tiilkler-iqin o zarn^n sava$l bitilntek, et-

rafa da$rhp hiq direng gonneden kolayca ganimet toplarnaktarl ba5ka ir kal-

lnarnrlu- Mahsgl toplana zananl idi. Koyliilerin bir krstnt tutsak yaprhyor-,

bir krsmr bofazlanryor, baSrna gelece$i ouceclen aulayarak kurttrluqu bir ka-

le4e srSrnrnakta bulan bazrlan ise firar yolunu nruyordu. Ifur halkr, ttirn aile-

leriyle gelip istanbul'a srsrnmakta idiler. Edremit'e kadar tiirn bolgeler,

Tiirklerce yafrna edildi. Ancak daha otede Achyraous (Bahkesir yakrnrnda

Akira), I(pikos (Kaprrlag-r), PBgai (Ibra-Biga) ve Lopadion (Ulubat) denize

OSMANU SH[-iGi'NiN KURUCUSIJ OSMAN BEG

yakrn bolgeler tahribattan mas0n kalrurqtr. YaSrnalar, Bursa ve izpikkaprlanna kadar uzanryordu. Her yer birkaq giin iqinde harabeye clonrniiqrti.

6ze tle, Pachyrneles, istanbul'clan Heteriarch Muzal6n korntrtasr al trnclagelen asket' ile yerel savaEcrlar ve iicretli Alan'lardan olugan Bizans olclu-sunda birlik olmadr$rnr vurgulayarak bozguuun nedenleriui aqrklarriayaqahqrr. iyi asker olan Alan'lar, Alr.un-orclu enriri Nogay'rn otiiurti (l2gg)tizerine bagsrz kalmrq ve Bizans'a ticretli asker olarak hiznretlerinisunmuqlardr.

Anonim, Tedfih'de Koyrnhisan Saral

Osmanh kapraklanndan savafru en ayrrnuh bigirnde anlatrlchfir furoninrTevf ih-i AI-i osnau'daki bolunrii (krq. NeEri, l0Gl06) aqagrda ozetleyip ve-riyoruz.

l. osman'rn bir o['lu oldu, adrnr Ali paqa kodtr, Bilecik'te apaslyanrnda ahkodr.

2. osurau (Negri: orhan ile) bu tarafda iller aqmaya baElachlar-

3. Gelup Koprti-Hisan yagma ile altrp feth eni (ktrqaru);

4. Andan gelip iznik'i hisar etri (kuqatu).

5. iznik ol zamanda gayet sarp ve mu'teber gehir idi; dort yanr sazlk vebatakhk idi;

6. Geliip iznik'in "dayiresin" (eu'afiur) yagurA ettiler; kafirleri nice kezgrkdrlar, oiragdrlar (A,nonim Koyunoglu: uruqdrlar), Hak h.alagizilere firsat veriip (Koyunoilu: verdi) kafirleri slyup hisara(Koyunofr'lu: hisanna) koydtrlar;

7. Gordtiler kim cenk ile ahumaz, clort yanr su, hiq katrna adamvanmazdr;

8' Yeniqehir'den yana olan da$ divarrncla bir havile ktrle yaptrlar, olkal'anrn iqinde adam kodular'; ol zarnand aTaz [Drnz] Ali clerlerdi,bir diliver adlu kigi vardr, gayet bahadrr pehlivau idi; ana krrk kiqikoqup ol hisirda koyup iznik'e harale koclular'. gimcliki halde ol hi-sarcu$a Taz-AliHisan derler. Ve heur tistrin yanrnda bir yiiksek kayavardu', anur dibinde bir sornrk plnar dahi vardrr, ol prnar.a dahi Taz-Ali-Prnan derler.

5ll

512 rru-il iNnrcr

9. Andan sonra kifirler zeb0n olup hisarda oturdular; giziler dahi

diima segirdtp iqeriiden (Koyunoglu: iqerden adanr) qrkal.trllaz ol-

dular; taSradan dahi kimse gelimez oldu (KoyuuoSlu: gelernezdi)'

Bir nice zaman bu hille kahp oturdular'

10. 'Akib.t kifirler bir gtin firsat bulup istanbul Tekvuruna adarn

go.dertip hillerin aarz eylediler: (Koyunoglu: eyitdiler kirn)

tizertinNize Turk geldi, bizi zebon etdi, talra qrkartmaz oldu, 'iciz

kaldrk, e$er bize dermintn va'rsa, eyle; yohsa bizi Tiirk zebon etdi,

o$pmuzla ktztmrzla esir iderler, veyihud aqhktan ktuluruz; eier

bize dermin etmezsentiz, dediler'

ll. Ziri olvakt iznik'e dahi istanbul (Srdki: islambot) Tekrnr*r hiikur

eclerdi. Qiin kinr istanbul Tekvuru bu hite vikrt oldu, hayli (Srdki:

+mel'fin metfil olup) gerniler cem' edi.rp iqine qok legkerler koyup

gondercliler kim valalar, gizileri iznik iizerinden ayrralar' Hem bir

i'rinricl etdtigii adamrn bile gonderdi. Genrilere girtip 'azrn edup

girdiler kim varalar, Yalak-ovast'na qtkalat'; andan iznik iizerine va-

ralat', gizileri gifilen basalar.

12. Gizilertin dahi bir cis0su vardr (Koyunofilu: kifir leqkerine

goncleriip) kifirter leqkeri nereye qrkacafirn haber atup bitiip cin

,,rrp, u"rJr, gizilere haber etdi. Andan giziler dahi ytiriyup geldiler,

ol kifirlerin qrkacak kenirda Pusuya girip pinhin olup duldular"

Bu yanadan kifuler dahi gemilerin siirtip varuP ol Yalak4vasl'nda

(bugiinHersek.Dili)denizdenolkeniraiskeleuruPbirgeceqrkma[.a bagladrlar, kuruya dokiildtiler. HeI biri atlanu ve

esbiblarrn qrkarmasa qahgurken giziler dahi gihlen, Allah'a

sr$rnup tekbir getiirtip harnle ediip at salup kifirler alasrna koptlup

(Koytrnoglu: +kifire) krhc urdular; hemindem kilirleri birbirine

katular, Eoyle krrdrlar-kim vasfinr Allah biliir; (KoyunoBlu: kifirbuntt goriip) denize dokiiliip gark oldular ki, baqrnda devleti olan

gemiye girebildi. Mihasal'i kelirn kifirin Qogu (srdki: denize gark

olup) helik oldu. Sehelcesi (Koyunof'lu: tkaqup istanbul'a geldi),

baqlan kayusr oldu. Hemin gemi iqinde olanlar gemilerin altrp

kaqup gitnek ardrnca oldular.

13. istanbul'a geliip olan hili Tekwr'a haber verdiler. Tekrn'rr btr ha-

berleri i'idnp hayti m.elfrl oldu. Bu yanadan iznik kifirleri bu olan

OSMANU BET'I-iCi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 5I3

halden haberdar ohcak kim Tekvur srndt, anlar dahi qok aplagup

yas etdiler.

14. 'ikibet danrqup anr tedbir etdiler kim, kaqanlar kaqdr,kaqamayanlar (Ayasofya: kaqabilirlerse kaqalar', kaqarnazlarsa) kal-'ayr vertip rnuti' olalar. Hem eyle edup kal'ayr gizilere virdiler'.Giziler dahi alup doyum oldular.

Anonim'de iznik kuEatmasr iqin ilk once Kopriihisar'rn alurdrf,r zikreditir. Koprtihisar, gtineyden Bilecik'ten ve batrdan Yeniqehir'den iznik'e gelenbaghca yollann kavqak noktasrdrr. Bu hisar, iznik'e giden Krzrlhisar-Derbend(bu koyler bugtin mevcul) vadisinin baglangrq noktasrdrr', Osmanr iznik'e buvadiden gidecektir.

Bu iki bairmsrz kaynak birbirini tamamhyan bilgiler vennektedir. Her'iki kaynak, imparatorun, ordusunu kugatnra alundaki iznik'i kttrtarmak iEin

gonderdifii noktasrnda birle$irler. i2nik onuncle kaleclen qrkrq hareketleri ve

qarprqmalar oldu$unu Anonim'den oSreniyoruz. iznik'in batakhkla qevrilidurumda bulundu$unu Anonim belirtir'. O zaman Osman, ttim Tiirkmenbeylerinin uyguladrgp takti$e baqvurdu: qehri abluka aluna almak ve aqhklateslim olmaya zorlamak. IJzun abluka igin Osnran "Yeniqehir'den yana olauda[" yamacrnda bir "havi,le" kulesi yaptrrdr ve iqine Taz (Driz) Ali kuman-dasrnda ufak bir kuwet yerleqtirdi; (Bugiin iznik'ten Yeniqehir'e giclen yolunsolunda Draz-AIi koyii ve Draz-Ali Prnarr vardrr. Biz 1994'de bu koyii ziyare-timizde Anonim'de zikredilen plnarr tespit ettik. Havile kulesinden iz kal-mamr$ur. Bu ayrrnu, Osmanh riviyetinin ne derece salhkh olduSunugosteren kesin bir kanrtur).

Anonim, iznik'lilerin o zaman umutsuz kahp lehri teslim ettiklerinisoylemekle yantlmrgur, iznik Orhan tarafinclan 1331'de teslim ahnmrqur-.Bununla beraber NeEri, kuEatmanrn ardrndan uzun abluka srrasrndabirqoklannrn gehri brrakrp kaqtr$rna igaret eder. Bu noktada Neqri (I, 106)dogru olanr kaptla, "giziler ganiyimle mugtenim olup izni.k fethine mukay-yed olmaynp hemin cemi'aderine begiret haberin" gonderdiler, der ve fet-hin bu tarihte olmadr$rnr belirtir.

Bizans imparatorluk ordusuna kargr kazanrlan bu zafer, Osman'rbolgede karizmatik bir bey dururnuna yrikselunigtir. Pachymeres, bu zaferleOsman'tn Eohretinin Paflagonya bolgesine kadar yapldr$rnr ve gizilerin

D-fl-r-- a- Ml 9e

sar-Linet-clr

ollun bayra$r aluna koqugtuklarrnr kaydeder. l5.y'y' sonlannda Negri' onun

beyligini bu tarihe koymakta hakhdrr. Bapheus sava$l' Osman'a hanedan ku-

rucusu bir bey tinti kazandrrmrq, kendisinclen sonra oflu orhan rakipsiz

beylik tahuna geqmiEtir. Boylece biz,27 Ternmuz 1302 tarihini osmanh ha-

nedanrnrn, dolalastyle Osmanft devletigin kuruluq talihi olarak kabul edebi-

liriz.

Bapheus zaferiyle Osman, kuqkusuz ttim Bithynia'da Bizans egemenli$ini

tehdit eden onemli bir siyasi-askeri giiq olarak oftaya qrkmrgtrr' Pachyuteres

gibi Osrnanlt yazart Yaztctzide de, 1300'den sonra Osmatt'ln qohretilip uzak

Lnr., memleketlerine yapldr$r'r ve her nraftan "goe goq ardrnca Ti.i'k<vle'i

gelip dolclu$unu" kaydeder. o zanlan olaylan yakrndan izliyen Pachyme-

r.es'in tarihincleki kayrtlar, Bizans'rn Osmanll tehdidini ne kadar ciddi

kargrladr$rpr gosterir. Bizans imparatoru, Osman'l durdurmak iqin lran'da

Gazan Han'a (f295-I304), onun oliimtinden sollra da Olceytii Han'a (1304

t316)bir Bizaps[ prelsesi zevce olarak opelrnig ve bir MoEol ordusutru tah-

rik eunek giriEiminde bulunmu$nrr.

Pachymeres'in aqrkladr$r gibi, o zaman clirenq gorrneyen ve gazi ve ga-

trimet iqin Uc bolgesine koqup gehnig giziler, istanbul Bo$azt'na kadar

yayrlchlar. Baphetrs bozguntrndan sonra 1302-1307 pllan arastnda btt durum

karqrsrnda Bizans'rn diigtu$ii qalesizlik durunlunu Pachymeres (IV, XIII' 35'

s. 700) sol boliinrlerinde dramatik ifadelerle anlatmaktadrr. Tiim Mesothy-

nia (Kocaeli) btr akrucrlarttr saldtrrlauga hedef olmakta idi.

PacSymeres, Bapheus sava$rndan ve Osman'rrt f 303-1305 seferleriDin

ardrndan bu istiliyr Eoyle canlandrnyor: "(Rumlar) sadece hayatlalult ktrr-

tarmak iqin Dof,u'yu btrakrp Bau'ya kaqryorlardr ... Ttirkler qok kalabahk

icliler ve bir qok bagbu$ kumandasr alunda idiler. Onlardan birile aulaqma

faydasrz idi, qtinkti onlar kenclilerini yafimaya gotiirecek qefi arapp bultryor-

lardl." Alp-gaziler enrrinde kiiqiik guruplar halinde hareket eden bu

aktnctlar, 1304 yrh baqlannda istanbul Boffazr'na kadar her yerde

gbriinmekte idiler. Tilrkler bir gemi bulunca Bo$az'r geqiyor, istanbul

oplerine kadar geliyorlardr. Ch6l6 ($ile) ve Anadolu-I(avaSr'nda tepecle

Hi6ron (Yoros) kaleleri, onlann saldrnlartna hedef oluyordu. Panik halinde

kaqan Rum halkr, istanbul'a srfrnryor; sokaklar aqhk ve hastahk qeken insan'

lzu'la doluyordu.

OSMANLI gT}'t-iGi'NiI.J KURUCUSU OSMAN BEG

Dimbos Sarralr (1303), Bursa Ovasr'nda Yerleqme

Osman, iznik kugatmasrna gitmeclen once Yeniqehir''i ve gerisinigtivence altrna almak iqin Marmaracrk (eskiden burada bir gol var-dr) ve Ko-yunhisar Tekvurlarr i.izerine bir akur yaplp onlarr itaat aluua ahrrrqu (A{pz.16. Beb). Fakat Bapheus (Koyunhisar) savagrndan sonra Bulsa ovasrndakitekvurlar, Adranos, Bidnos (Padanos ?), Kestel ve Kite tekvtu'lan birleqipOsman'a saldrrmak iqin ittifak ettiler "Legker-i aziur cem' ettilet'" (fup2. 17.

Bib; Neqri, I l+116). Bu savaE iqin Aqpr. 702 tarihini verir'. H. 7A2 ph Milidi26 A$ustos 1302'de baglar. Hicri 702 phnrn bahau Miladi 1303'tin ilk yediaFna rastlar. Tekvurlartn ordusu bu tarihte, 1303 baharrnda harekete geqmiEolmahdrr. ittifak ve saldrn, kugkusuz, istanbul'dau gelen emir tizerineyaprlmrqtrr. Tekvurlarrn, Yeniqehir'e dofru saldrn hareketi baqlangrqtabaqanh idi. Osman yanrndaki kuwetlerle Tekvurlar ordusunll Yenigehirovastnda Koprnhisarr'nda karqrladr, dtigrnun savafa sava$a dar Dinrbos(Dimboz) bofazrna kadar qekildi, Osman'a karqr orada kesin sa\a$ verdiler',"gayetde krrgrrr oldu". $ehidler arasrnda Osman'ur kardeqi Giindtiz Alp'rnof,lu Aydogdu t'ardl (tiirbesi Diurbos'dan l(oyunhisan'na giden yoliizerinde). Zafer, Osman tarafinda kaldr. Dimbcls savaqr'nda (yakrn zarnanakadar bo$azdaki koy Dimbos adrnr taqryordu, qimdi Erdo$an) (R. Kap-lano$lu, Bursa Ansiklopedisi: "Dirnboz", 89). Kestel tekvunr sava$ riley-dantnda diiqtti. Bursa tekvuru ve Adranos (btrgtin Orhaneli) tekvuru kaqrphisarlartna srfrndrlar. Osman, karqrsrnda sava$an ve bozgunda {irar yoltrntrtutan Kite tekvurunun (Bursa'ya yakrn l(ite kalesi strrlandan bir krsmrayakta) pegini brrakmadr. Ulubad (Lopadion) koprtisti baqrna kaclar kova-ladr. Tekvur, Ulubad kalesine srfrndr. Kopruyri koruyan kaleden ilerigeqmek imkinr yoktu (bkz. DV iA: "Orhan" ve "II. Muracl"). Osnran kagaktekvurun teslimini istedi, yoksa golii dolaErp yurclunu ya$nra tehdidincle btr-lundu. Sonunda, Ulubad tekvuru ile yaprlan anlaqmacla Osrnan, kendisiudcusonra gelecek beyler adtna asla koprtipi gegnreye yeltennriyecekleline dair'yerninle soz verdi. Tekvuru teslinr alan Osrnan, Ifite kalesi oniinde tekvurtridam edince kaleyi teslirn ettiler (1303) (Kite, bugiin Urtinlti, Bursa ci-vartnda, Osrnan teslim olan Rum ahaliyi yerinde brrakrnrE, 1530 tahririnde35 Hrristiyan Hane saplmrEur, R. Kaplano['lu, l9l). Dirnbos sava$r akabindeUlubad'a kadar- Bursa ovasl ve Uludai, Ttirkmerr yerleqnresine aqrldr. Bulsa23 yrl kuEatma altrnda kalacakur. Osnran, qehli abltrka ve eu'aftan tecrit er-mek iqin iki havale kulesi, Aktimur ve Balabancrk kulelerini yapb ve qekildi.

515514

516 HALiLiuet-ctr

Ultrda$'da Ti.irkmen koyleri ve Uludafi etefiinde Krzrk koyleri, 130]1326

doneminde kurulmug olmah.

iznik iqin Sakarfd Seferleri (1304 ve 1305)

Bapheus ve Dimbos zaferlerinden sonra Osman, Bizans karqrstnda ken-

disini guelii hissediyor, Paflagonya ve Anadolu'nun baqka taraflanndat gazi

ve .,doyum" iqin akrn akrn balaaf,r aluna gelen yoldaqlarla ordusu, sefer za-

manr beEbin kigiye varmr$ bulunuyordu' iznik'i dii$iirmek iqin gehre kuzey-

den, istanbul'dan gelecek yardrmlara karqr ablukayr tamamlamak irzere Sa-

karya iizerinde geqit yerlerine kargr yeni seferler dtizenliyor.

704/L304 seferi hakkrnda ilk ve en ayrrnuh kayna$rmrz, ASpz' (20'

Bab)'de, kuqkusuz ishak Fakih-Yahli Fakih'den gelen riviyettir (704 Hicri

yrlr 4 A$ustos 1304'r.e baSlar, 25 Haziran 1305'de son bulur).

A"ga$rda, bu sefer tizerinde A$Pz. (20. Bab) metnini ozetleyelirn.

..Bir o[5nr anasryla Bilectik'de kodrlar'. Kendti hakka sr$rndt, yiiriidti;

clofru LeblebiiclHisan'na (Ikbakluca/Koubouklia) vardr, Tekvuru iti'at ile

karqu geldi, gene yerinde kodr, ve ol kifirin bir o$h var idi, o$hnr bile aldt'

Dogru Lefke (Leukai)'ye vardrlar, Qadrrlu Tekvuru ve lrfke Tekvuru ntuti'

otup kargu geldiler, memleketlerin teslim etdiler; kendiiler Osman Gizi'nin

yaninctayarar noJ<erlerioldrlar.Andan Mekece'ye (eskiden tepede) vardrlar;

ol dahi iri'at ilen geldi. Tekrnrru, Ak-Hisar'a (Metabole) bile (osrnan ile be-

raber) geldi. et-Uisar Tekvurule$ker cem' etmi;, karEu geldi,giyetde eyii

ceng erdiler; ihir kaqdr; hisanna girmedi. Gizilel hisan yaBma etdiler. Tek-

vuru kaqdr, Kara{ebig (Katoikia) hisarrna girdi, ol hisar Sakarya kenannda

dere iqinde sarPca hisardrr. Birkaq giin yiirudiler, dondiiler Geyve

(Kabakia)'ye vardrlar. Kifiri hisan boq komrq, gitmig; Kort-Deresi derler'

anda becene (Kuleler nrevkii?) olmr$, oturmrs, Osman Gazi'ye bildiirdiler;

eydur kim: "Hey! Ne durursuz" dedi. Ve yuriidiler, becene(yi) buldular, tur-

fetii'l-'ayn iqinde kopldrlar. Aralannda Tekvurun dutdrlar; Osman Gazi'ye

genirdiler. Mal-i ganimetlerin aldrlar. Andan Tekvur-Prnarl'na geldiler, anr

dahi aldrtar. Bir aydan arrucak ol viliyette durdulal'; muti' olan yerleri timar-

erine verdiler. Halkrnr emn ti amin ilen inandurdrlar. Viliyet mukarrer oldr,

ti qimdiye degin. Ve bu feth-i gazinun tirihi hicrettin yediyiiz dordi.inde

viki'oldr".

OSMANU BEI'I.iEI'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 517

Toponomi ve izlenen gtizergAh dikkate ahnrrsa, TevArih'e geqen buriviyet tamarniyle tarihi bir gerqeSi aulaunaktadrr (A+pz. 20. Bab; metindebazr farklar ve iliveler iqin bkz. Neqri, ll&122, ureseli Karasu-Derberrdi).Osuran, merkezi Karacahisar'dan hareket etrnedeu once Mihal'i qaSrnnrq,

islima davet eunif; Lefke'ye kestirme yol, Mihal'a ait bolgeden, Harman-Kaya (bugtin Harmankoy) ve Golpazan tizerinden Sakarya vadisine iner.Osman bu yolu izlemig olmahdrr. Kose Mihal, bu sebeple bu seferden onceKaracahisar'a qafirrlmrg. Osman'tn yolu fizerinde ilk fethi Leblebtici Hi-sart'dtr. Ondan sonra Lefke, Sakarya vadisinde iznik'e gelen anayoltizerindedir. Lefke 'den Mekece'ye kadar sarp Sakarya vadisi boyunca kuzeyedonuliir ve Akhisar ovasrna (bugiin Parnukova, Eski-Hisar tepede) tila5rlrr.

Osman bu seferde Ifura{ebig (Kara{epiiq) kalesini alamadr. Ertesi sene1305'de o$lu Orhan'r deneyimli komutanlarla bu kale ve Kara-Tigin (bugtinKaradin) i.rzerine gonderdi.

Baphetts'tan (1302) sonra Osman Gazi'nin 1304 Sakarya seferinin,istanbul'da panik havasr dof'urdufu anlaqrhyor. Pachymeres (XI, 21, 650)hiqbir umudun kalmadrirnl, saraya yalun bir adam olarak yana yakrla an-lauyor. izmit, aqhk ve susuzluk iqinde son <Ierece kotti dulumda, iznik qehrietr-aftan qewilmig drgarryla iliEkisi kesilnriq, krthk iginde. Gih Bdlok6ruis(Bilecik), gih Ang6lok6mis (inegol), gih Anagourdy (?), Palatan6a (Bursa-iznik yolu iizerinde) ve Mdlangeia (Yenigehir) ve dolaylan halkr kaqmrq,memleket rssrzlaqmrgu. Kroulla ve Katoikia'nrn durumu daha kotti idi(Kroulla, yol kavEaSr Gurle'dir.Failler, Katoikia'yr, Arnakis'i izliyerek Kireolarak tespit etmi$tir: Katoikia, Ibra{epiiq'tur). Bu kalelerin Ttirklerin elinegeqmesiyle Bizans'tan iznik'e gelen yolun kapanmrq oldu$unu Pachymelesaqrkhyor. 1304 seferinde Osman, Sakarya vadisinde, Geyve, Mekece, Absu(H1psu) ve lrfke'yi ele geqirmiq bulunuyor.du. iznik'e eriqmek iqin yalnrz goltarafindan Kios/Cius (Gemlik) yolu aqrk kalmrErr. Negli, Osman'rn 1302kuqatmasrnda yalnrz gol kaprsrndan istanbul'a haberci gidebildiiini yineler.

Orhan'rn Kara{epti'q ve Kara-Tigin Seferi (705/1305,

Osman, 1304'de seferde iken Qavdar (Qavdarlu) Tararr Eskigehir pa-zarrnr gelip yafimalamr;tr (A,Spz. 21. Bab; Negri, 122-123).705 yrhnda (24Temmuz 1305'de ba+tar) Osman Gazi, Mihal ve oteki tecriibeli komutaglarlaOrhan'r, Ibra-Qepiig ve Kara-Tigin hisarlannr feth etmeye gonderdi (A+pz.22. Bab). Bu seferin arnacl, i2nik'i bu taraftan tecrit igini tamamlamaktr, Or-

HALiL iNet-ctr

han, Kara -Tigitt'\alc1$r zanran "benim garaz'n izniktir" (Neqri, 126) demiE'

Osman kenclisi, Qavdar Tatart'nrD yeni bir saldtlrsr olasrh[r yiiztindeu' yahut

ya$l ve hastahfir dolaysile Karacahisar'da kaldr'

orhan, Ikra-Qepiiq ve Absuyu/Absu (Pachymeres' te Hypsu) hisarlartnt

feth erti. Arkasrpr equriyete alnrak amacryla Kaya-Qepiig'de Komrr-Alp ve ALF

su,da Akqa-Koca'yr brraku. "elhisrl olhau Gizi kirn btt uctt berkitti""' kendii

Kara-Tigin iizeritte diigclii. Or-han ')agmi" ilan edip kaleyi feth etti' tekftt-

runu ele geqirip idanr etti. Draz Ali ve Kara:Tegiu havale hisallalryla iznik

kuqaunasr qeyrek yuzFl stirecektir (bkz- inalcrk, iznik Fethi: 1331)' O zamana

kaclar Absafi-Brqkr clafi kitlesini (btr da$ kitlesi, Bizans cofrafyasrnda

Sopltott/Absati. krq. C. Foss, "Byzatltine Malagina") aqnak irnkinsrzdr' tek

yol Sakarya vadisi icli. Bu vadide Akhisar, Geyve , Absuyu ve Kara{epti| kale-

leri bu yolu Osman[lara kapatrnakta idi. 1305'de Orhan, Akhisar't (Bizans

Malaginasavunlna hatu, bkz. Foss) harekit merkezi yaptr' Kalelcrin dtgnresi

fzerine osnranhlar sakarya'dan Beqkbprii-Adapazalr duzlti$tine innrig

gortinmektedir. Bu dtizlti$tin do$usunda Bizans'a ait Akyazr' bahsrnda Sa-

pa'ca (Sophon) izmit u! trrt.yae Ada-Paza. b6lgeleri qi'rdi Osrnanh

akrnlanna agrhnrg bulunuyordu. Boylece, osntan'rn 1304, Orhau'tu 1305 se-

ferleri izmit ve istanbul yolu iizerinde Osmanh egemenli$ini saflamtg ve

iznik'e btr yolden bir yardrm gelnresini onlemigtir' Bolgede yeni uclarda'

I(ontrr-Alp Akyazr rarafina, Akqa-Koca izmit, Konur-Alp Bolu ttzerine siirekli

akrnlar.a ba;ladrlar, Konur-Alp, Akyazr'da Tuz-Pazan',nr aldr ve Bizatls kuwet-

leriyle Uzunce-Bel'de iki gtin iki gece qetin bir savagtan sonra tiinr bolgeyi

ele gegir.cli. Tuz-Pazarl'nl yeni uc merkezi yaPtl, Akqa Koca (osnran'tn ye-

g.,riAk,irour'la) bauda Koca-elile akrn cluzenliyor, Konur-Alp doguda Ak-

yazr, Kontrrpa, Muclurnu ve Bolu'yu ele geqiriyordu. sakarya iizerinde Kara-

Qepiiq ve Absu'd a, Gazi Abdurrahman yerleqd ve Akova'ya akrna batladr'

e.spr. (22. Bab) r,e Neqri'de (I, 128) krsaca kaydedilen btr geligmelerin qostt'

ktrgkusuz, I305 seferinden sonraki yrllagcla gerqekleqmiqtir' Boylece' 1305'de

iznik'e gelel tiim yollar, Ostnatl Gazi'nin kontrolu alUna gegmiqtir'

Pachymeres'e gore, 1305'cle imparator, stratoPedark unva.t verilen

Sguros ad[ biripi "aybaletli askeribagrgda" Osrnan'a karqr gbnderdi ve bir

miktar para ver-di; o bu para ile mahallinde yerli bir kuwet viicuda getire'

cekti. Sguros, Katoikia bolgesine geldi. "Beqbiu kaclar dtiqrnan (Osmanh)

belli eunedeu gece kaleye gelen yollag ele gcqirmiE bulunuyordu"' Qagda{

kaynak Pachymeres ve eski Osmauh riviyetinde Orhan'ln taktigi tizerinde

OSMANU BEYLiEi'NiN KURUCUSII OSMAN BEG

birbiriyle orttiqen aynnular, Osmanh riviyetinin tamarniyle gtivenilil niteliSini bir kez daha ortaya koymaktadrr'. Orhan'rn takti$i hakkrndaayrrrrtrlar, Kara-Qepiiq kalesinin Katoikia olcluItruu kesinliklekanrtlamaktadrr. Pachpneres, para ile ttrttrlan askerclen bir yarar- gel-medi$ini, kaleye sr$rnmak iqin kaqan kadrn qoluk qocu$un kaleyi elegeqirmiq olan Ttirklerin eline driqttiSiinri, gehlin yakrldrSrur ilive eder. Btr

noktada, Bizansh tarihci, qo$u zaman yapngl gibi, daha onceki olaylarageqer, Osman'rn Bdlok6mis (Bilecik)'i aldr$rnr, sadece Bursa'nttt direndi$inihatrrlaur. Osrnanh menikibni.rnesine gore Bilecik, 1299'da ele gt:qirilmiq ve

Bursa, Dimbos savagrndan sonra 1303'te abltrka alutra alttrtutqut'.

Turkrnen gizi beylerinin avantajr, sadece gatrimet vaadiyle Anadoltriginden binlerce gf,ziyr bayraklan alunda toplayabilnreleridir. Bizaus'a karqr

Ttirkmen beylerir-rin askeri istunliigtinti bu clurtttn aqrklar. imparator',ticretli asker l(atalanlan, PEgai ve dolaylartudan Tiirk akrtrlarrna kargrgondenne imkinrnr bulamadr; qrinkti o zalnan Batr Anadoltr'da daha icil birdunrm ortaya qrkrnrgu: Turkmen beylerinin eu gtiqltisti Germiyan beyi Aliqir,Philadelphia (AlaEehir')'i kuqatmrq, etraftaki kalele ri e line geqirnriE olupEelrri aqhkla teslim almak izere idi (1304). Iktalanlar o tarafa gonderildi.

Beylik iaaresi

Osman, beyligi ailenin obtir tiyeleriyle birlikte iclare ecler goriintiyor.Karacahisar subaqrhfrnr (komutanhsrnr) kardeqi Giindiiz'c venrriqti. Onenrlisiyasi kzu'arlan amcasr Dundar ile danrqrrdr. Osman, gridulecek siyaset kontr-sunda tartlqn)aya girdi$i amcasllll okla vulrnuq, oldtirmtiq (Neqri, 94).1303'te Bursa hisannr abluka iqin yaptrrdr$r havale kulelelinclen birinikardeEi o$lu Aktimur'a verdi. Osman, o$lu Orhan'r kendi sa$rsrnda clene-yimli kumandanlar, Akqa Koca, Konul Alp, I(ose Mihal ilc seferlelcgonderiyor, onun beyligini hazrrhyorclu. Akga I(oca ve l(onur Alp, izrnit fet-hindcn (1337) once vefat etmiglerdir. Hasta olan Osrrran, soll yrllanndabeyli$in idaresini fiilen oSIu Orhart'a brrakmrqtr.

Osmanh riviyeti, erken bir tarihten, 1305'tcu sonra Osman'rn herhangibir faaliyetinden soz eunez ve $u kaych (Alpz., l12; NeEri, 136) yaparlar:"Osman'ln aya$urda nikris zahneti vardr ve clahi btuur kasd etti kirn, Or-hankendii zamanrnda qevket tutup namdfr.r ola ki, kendiiclen sonr-a halk anaiti'at gostereler; el-hi.srl begligi Olhan'a teslinr ediip kenclti pir oltrpmtiteki'id oldtt". Osman'rn oltimti tarihini, Asptrrga Flitfin Vakfiyesi ile Me-

5195r8

HALILixel-ctr520

kece vakfiyesine (bkz. Ekler: Belgeler) gore belirleyebiliyoruz: Birincisinde

osman hayatta, ikincisinde vefat etmi$ goriinmekte' Dolapsile' osrnan

L324'tevafat eUniqtir. osmanh riviyetine got., vefiunda Hicri pl hesabryla

6g yaqrnda idi; .)irmi yedi yrl padi6tr oldu". Bu kayda gbre dosurnu' 1257

olrnalt(yaqr69hicri1,rl,6?miladiplolur).Osnranltriviyetirregore,ve-faundan once orhan, Bursa',la kuqatma ile nreqgildii (orhan, Adranos fethi

ve Bursa kuqatmasrna osman'rn saihf,rnda 1324'de baElamrE olmah) (Alpz'

23.Bab)'osmarrt,vasiyyetig.r.ginc',hisat.daTopharre,de..Manasurdakubbenin alunda defn ettiler". Gfimfigfti-kubbe denilen magasgr (bir tasviti

ch. Texier, Asie Mineure,paris 1g62, 130), H. l27l depreminde yrkrltnca,

1280'de qimdiki sade tiirbe Sultan Abdiilaziz tarafindan yaptrnldr (A'

Tevhid, TOEM, III, 917-980). osman'ln orhan'a vasiyeti olarak', daitna

qer.i.at hiikrirnleripe riiyet, aluldakileri gozetme ve ihsanda bulunrna mad-

deleri zikredilir (Aspz.d+. nau1. Orhan, f305'd.tt beri seferlerde kttmandan

olarak ordunun bagrnda oldugundan babastnrg bliimiinde beylik tahtrna

oturmul, ouunla Ostnanh hanedanr kurulmuqtur'

OSMANLI BEYI-iGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

EKLER

I. Osman d6nemine ait AspurEa Hit0n Vakfiyesi

Vakfiye, Osman Bey donemine ait olup 723 Raurarun ay baqlarrnda(1323 Eyliil baElan) diizenlenmiqtir (Bibliyogra$a). Belgede, Osnran Cazib.Ertu$nrl'un o$lu Orhan'rn egi Aspurqa (Runrca Asprobita.'Bernbeyaz ohnah)Hitfrn, kendi htrz0runda Alieddin Paga'yr vakrflarr iqin vekil atamr$trr.Aspurqa HitOn'a Osman tarafindan hibe edilen beylik koyler, Narlu ve

Ifiyakh (I(apakh?) vakfedilmiqtir. Hisrlattan hisse alacak, kalan gelirler vakfaait olacaktrr. Kendisinden sonra iki o$u $erefullih ve ibrahirn Be['ve on-lann neslinden gelecekler hisrlattan haklarrnr vakrf gartlanna gore alacaklzu'.Aspurqa Hitun, tevliyeti biiyiik oflu ibrahirn BeS'e vennigtir. Sonralan vak-

fiye, ilkin 963 Cemiziyel0li baqlannda Bursa kadrsr tarafindall, sonraVakrflar idaresince l2lO'da tescil edilmigtir. Yaprlan istinsihta Osnan'ur un-vanlart, sultanlar iqin kullanrlan geleneksel biqimde verihnigtir: "sultanu'l-guzit ve'l-mucihidin kitilti'l-kefere ve'l-nrtiqlikin es-strltin Osrnin Hin Gizibn. Ertu$ruI......".

tr. ArqivBelgeleri

Sultandnti Livasr Defterleri

Defter Tarjh

SultanOyiiiti Kemil Kepeci, 3358 Fedh

Viliyet-i Anadolu: Livi-i SultanOnti

T.T.438 H.937

Karacaqehir, inonti, Bilecik T.T. 5l5 (Timar) H.975

Anadolu: Sultandnii T.T.994 I(antrni, tiurar'

Evkif-i Sultan-onti A'nkara Tapu-Kadastro no.145-548

Sultan-onti Defreri M. Cevdet Yazmalarr rr/76Karacaqehir, Inonii, Bilecik T.T. 515 97s

Anadolu (Sultan0nti dihil T.T.994 I(anuni devri

Defter -i Evkaf-i Livi-i Sultan-onii T.T.54l

Sultan-onu, derdest defteri T.T.523 H.1204

Evkaf-i Nahiyei SultandyiiFti MAD 18333

HALILINALCIK

Livi-i Sultan-onii T.T.3063

Sultan-onti, Musellenr ve

TaycrlarT.T. l12

K.Kepeci 7182/5

Yava Defteri T.T. 158

Yaya Defteri T.T.347

Yava Defteri T.T.532

Yava Defteri T.T. 577

Yava Defteri T.T.583

Hissa Taycrlar T.T.762

Itr. Terdrih-i Al-i Osman

Osnranlr tarihinin ilk donerni iizerinde yazrlan Tevat'ih-i Al-i Osmin'nclip- kayna$r, Orhan'rn irnirnr ishak Fakih oflu Yahqi Fakih'in yazdrfrurhrildifirniz (A"tpz. Atsrz yay. 91, 106, 148) tarih kappur. Yahqi Fakih'de Os-

nlan ve Orhan donemlerine ait rivayetler, ishak Fakih'den, yani qafidaq birrivideu gelnrektedir. Btr rivayetin dopru talihi bilgileri iqerdifi, yer adlaurttnkontroltt, toponomik+opografik araqtrnnalar sonunda ortaya crlcrnr$trr'. AtrkPagazicle (Aqpz.)'den baqhyarak Nefri Rrr/ri (r'eya ona atfedilen Oxford,Boclleian Marsh 313), Anoniurler ve Oluc tarihiude, Ahrnedi'rrin (ol. 1413

veya l4l4\ gazavit tarzrnda manzunl Tevirih'inde, Aspz. r,eya Yahrii Fakih'ikullandrklanna dair agrk deliller valdrr.

XV. r,e XVI. y.y.da yazrlan derleme talihler (baqhca idrisi Bitlisi, IbuI(ernil), Yahqi Fakih'i bize "ihtisir'" eden A"$pz.den, veya Aspz.nin bize kadargelutemiE ntishalalrndan aktarmadrr. Anoniurler'de ve Dristrlnrdme'cle lcri-len alarntrlar, Yahqi Fakih'in A{pz. ihtisarrnda hayli atlamalar yaprldr$rnrgostelir. Aqpz.de Osman'rn Koprn-Hisan (Bapheus) savagr, iznik ablukasr(1302), Orhan'rn 1329 Pelekanou savagr, Haqhlann Lapseki qrkarmasr(1359) gibi ouemli olaylar yer alnradrsr halde bazr olaylar Anonim Tevarih-iAl-i Osm^n'da ve krsmeu idris, ibn Kernal gibi sonraki klasik kompilasyon-larda dikkate alrnrnrqtrr. Hoca Sa'deddin'in, Thcrr't-Tevilrih'i, esas itibanylaicl.is'itr Hest BihiSt'inin Ttirkqe inEa diliyle bir ozetinden ibarettir. Qo$tr kezSa'clecldin'in italyanca Bratutti qevirisini kullanan batrh tarihciler (f. vonHarnurer, J.W. Ziukeisen, N. Jorga) idrir'i kullanmarnrglaldrr. Bazrlarr, Le-unclaritts qevirilerinden (bkz. V. Menage, Nepri) yarallanrrlar', bu yazarlar ilk

OSMANU BEYI-iGi'NiN KURUCUSI] OSIVIAN BEG 523

clonern iizerinde a$rr yanhqlara cltiEtiiklerinclen ihtiyatla ktrllanrhnahdrr'

Osuranh tar.ihinin irrrkq. kaynaklart konttsunda yaprlcak ilk iq, A":Pz' Neqri

ve Anonimleri kullanarak, oldu$trnca Yahqi Fakih'ir-r asltnt ortaya qtkarnra

(restitutiorr) clenemesidir. Bunun igin de ilkin, bu kaynaklarln' metin tenkidi

metodgyla dofru tespiti gerekir. Son defa Aqpz.nin Atsrz mrafitldatr

ya;amlanan rnerni (istanbul: Tiirkiye Yapnevi, 1949) P.k !:k yTltl iqerir' I('

Yavuz ve M.A.Y. Saraq'tn gtrntimiiz Ti.irkqesiyle yaprnladrklalr A'qrkpaqazade:

OsmanofitilIarntrn Tarihi, istanbtrl, 2003, bilimsel maksatla kttllantlanraz'

Textkritikiqi, ilkin Almau-Avusturya filotoji mektebi (Fr' Giese , P' Wittek' Fr"

Taeschner) tarafindan ele alrnnrrEnr. GtiniiDriizde br-r talihi tnetinleri'

iqerdikleri destilifolklorik nralzemeye bakarak, toPtarl ntasal-efsane saynlak

ve ilk donem tarihinin "kara boqluk" ("Black Hole")dan ibaret oldusuntt

iddia etmek (C. imber ve C. Heywood) iqin kolayrna giturektir (bkz' C'

imber', The Ottornan Empire, 130A-148J, istalbttl 1990)' I(trpkusuz' Ostttatt

Beg donemi tizerincle elimizd eki Tevfurih-i N-i Osntan gok noksaudtr' Bet'e-

ket versin, Osman donemi tizerinde qafclag Bizans tarihqisi G' Pachpneres

bize onernli aynntrlar saSlamaktadrr (son kez yaprlau Lauretlt-Failler'

Frapsrzca qevirisini kullanryoruz). Osnranlt krottiklerinin analizi iizerinde

bakrnrz: V.L. M6nage, Neslti's History of tlt.e Ottortrans, ilre Sotlrres arld

Development of tlte Text, London 1964; H. inalcrk, "The Rise of Ottomatr

Historiography", Historians of the Micltlle East, yay. B. Lewis ve P. Holt,

Londra 1962, 152-167. Imber ve Heywood'utr bazt analizleri onernlidir'

ry. Z.V. Togalr, Orhan'rn baSunsrz hiikiinrdarlar iqin ktrllanrlan Srt/falt

unvatlr yerine Gaziler Sttltanr (Strlta.urr'l-guzlt) ultvanrllr kullandr$rnt

belirtir; Qelebi Sultan Mehmed'in Orhan Camiinin l(ararnan o$lu tarafitrdan

tahribi iizerine koyduflrr kitabecle de Orhal, sadece "Ot'[att Bek ibn Osman

Bek" diye anrhnrgtl'. Stilerniq isyanrnda Germiyanoilu, Gazan Han tarafirlda

oldu$undan, Siilemig'e karqr idi. Togan'a go1'e Osnran'rn da GerrniyanoSltr

ile dtigrnallfr bupdan ohnahdrr; zira Osman Stileuriq yanhst idi' Yazrcro$ltr

Ali, Osmatt'I, Tirnurta$ Noyatl'a (ilhalh valisi) vergi vel'ell LIc beyleri

arasgrcla allar. Osrnan "Timur'tur rntiverlihi" Hifiz Abrfi'ya got'e, Sivas'ta

hikim olan Ereura (Ertene)'ya bal kaldrran beyler arasrnda zikredilir: "Atnit'

Osman Cedd-i Ildrrrm Bayezicl der viliyet-i Bursa wa arl-nawihi clirad wa

Ernir Ertana'ri garclan nami-nihid" ("Yrldrrtnr Bayezid'in atasr olttP Btrrsa

I i. Gokgeu'e verdigi notta, Z.V. Togan'a Arnta!'an, I14. krf . Z.V. Togau ' Urttttni Tiirk

Tu'ihine Girio,469, uot. 81.

HALiLiNer-crr

viliyeti ve o taraflarr elinde tutan emir Osman Emir Ertana'ya boyunefnredi". Osman'dan 8G90 y-rl sonra yaprhnrq bu kayrt, Z.Y. Togan'a gore

Osman'a deiil, o$lu Orhan'a ait olmahdrr, zira Emir Eretna "ancak 1327'de"

iq baErna geririlmigtir. Togan'a gore Hafiz Abr0, bu kaydr bir ilhanhkaynafrndan almrq ohnah. Bu, ilhanh tarihinde "Osmanr'a ait yegine birkayrttrr". Osman ve Orhan, Togan'a gore, ilhanh valileri SrilemiE ve

Temurtaq isyaularrnda, isiler safinda yer almrq ohnah ve Temurta5'rn Mrsrr'akaqmasrndan sonra ilhanhlarrn Anadolu valiligine getirdikleri Eretna'yakargr cephe aldrklarrnr gosterir. TenrurtaE, l3l7-1327 donernindeilhanhlann Anadolu Valisi oldu$una gore, Osrnan'la qafdagur. Genelde,Batr Uc beyleri, Temurtag'a baSrmh idiler.

KISALTMAI-qR

B : Belleten

BY : Bpantion

BF : Bpantinische Forschungen

BSOAS : Bulletin of the School of Oriental and Afi'ican Studies

CIEPO : Comite International des Etudes Pr6-Ottomans e[ Ortomans

DOP : Dumbarton Oaks Papers

DTCFD : Dil ve Tarih Cografra Fakiiltesi Dergisi

DVIA : Diyanet Vakfi Islim A,nsiklopedisi

UMES : InternationalJournal of Middle Easr Stuclies

iUmU : istanbul Universitesi iktisar Fakrikesi Mecrntrasr

ffs :Journal of Turkish Studies

MOG : Mitteilungen zur Osmanische Gesellschafr

REI : Revue des Etudes Islamiqtres

SI : Studia Islamica

T : Turcica

TDK : Ttirk Dil Kururnu

TKS : Topkapr Sarayr

TTEM : Ttirk Tarihi Encumeni Mecmuasr

TTK : Tiirk Tarih Kurumu

TTOM : Tarih-i Osmini Enctimeni Mecnruasr

TV : Tarih Vesikalan

VD : Vakrflar Dergisi

WZKM : Wiener Zeitschrift fir die Kunde des Morgenlandes

ZVTA : Zeki Velidi Togan'a Arma$an, istanbul, 1950-Igb5

eisLryocRAFYA

Ahmedi, Tevarih iqin son kez bkz. K. Srlay, Histoty of the Kings of the Otto-man Lineage, Haward University, 2004.

Al-'Umari, MasAliktt'l-Absilr fr Mamiliku'I-Amsir, y^y. F. Taeschner: A/-'Umari's Bericht iiber Anatolien in ser'rrem Werke "Masalik al-absar fimamalik al-Amsar", Leipzig 1929.

AksarAyi, Mtisilmeretii'l-AhbAr, yay. Osrnan Turan, Ankara: TTK, 1944.

Anonim TevArih-i Al-i Osmaur, F. Giese negri esas ahnarak hazrl. Nihat Aza-mat, istanbul 1992.

Anonynrous, Chronicle of 1485: Oxford, Bodleian Library, Oxford, ms.Marsh 313. bkz. V.L. Mdnage, Nesftrj's fIr'srory of the Ottomans(London, 1964), l1-14.

"Ruhi Tirihi", H.E. Cengiz ve Y. Yucel, Belgeler,l4l8 (1989-92): 359472.

Ar1iv Klawtzu,I. Fasikul, istanbul 1938.

Artuk, i., "Osmanh BeyliSinin Kurucusu Osman Gizi'ye Ait Sikke". Socia|and Economic History of Turkey.(1071-1920), yay. O. Okyar and H.inalcrk, A,nkara, 1980. 27-33.

ASrk Paga, GaribnAme,yay.K. Yavuz, istanbul: TDK, 2000.

A,qrk Pagazide , Tevilrih-i /d-i Osmut,yay. Q.Asrz; Osmanh Tarihleri, 89-319.istanbul 1949.

Atsrz, N., Osmarilt Tarihine aitTakvimler, istanbul, 1961.

Babinger, Fr., Die Geschichuschreiber der Osmanen und ihre Wet*.e, Leip-zig 1927.

Bayram, M., Ahi Ewen ve Ahi TeEkilaa'nnt Kuruhrgrr, Konya, 1991.

Beldiceanu-Steinherr, I., "La conqu€te de la Bithynie rnaritirne: 6tapedecisive dans la fondation de l'etat ottoman", in K. Belke, F. Hild, J.Koder, P. Soustal (eds), Byzutz a.ls Rarrm, Vienna, 2000, 2l-30.

Beldiceanu-Steinherr, I., Recherches srr /es actes des rignes des sr/rans Os-man, Orkhan et Murad I, Munih, 1907.

Bittel, K. "Karadja-hisal'", Anatolische Studieir, 1 972.

OSMANLI BEYLiGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 527

Buluq, S., Unfei:suchungen ilber die altosmanische anonyme Chronik des

Bibliothiqtre Narjon ale zu Paris, suppl. Turc 1047, anc. Fonds turc gg,

Breslau, f938.

Cahen, C., Pre-Ottomat, Turkey, London, 1968.

Cahen, C., 'The Mongols and The Near East", A History of the Crusades, ed.

K.M. Setton, II, Philadelphia, 1962, 715-734.

Cahen, C., "La Question d'histoire de la province de I(astamonu au XIIIesidcle", Turcob7zantin et Oriens Christ., London: Variorunr,1974.

Quy, A., "Ertu$rul Gazi,Ibrakeqililer ve So$tit Baylaml", ill. Osmarrlr Senr-

pozwmu, Sogrit-1988, ErtuSrul Gizi'yi Anma ve So$iir $enligi Vakfr

Yapnlan: 4, Ankara, 1989.

Qetin, i., Tursurr Fakih,Ankara, 2002.

Darga, M., "$arhoyuk-Dorylaion Kazrlan (1998-1992)2", XV. Kan Sonuglan

Toplanasr, Ankara, 24-28 Maps.

Darling, L., "Contested Territory: Ottoman Holy War in Comparative Cotr-

text", Studialslamica, XCI (2000), 133-69.

Darling, L., "Persianate Sources on Anatolia and the Early Hisrory of the Ot-

[omans", Srrrdies on Persianate Socieues, II (2004) ,l2o^l44.

Do$ru, H., XW. YtzSalda EskiSehir ve Sultanonii Sanca$t, istanbul 1992.

Doiru, H., 16. WzSzlda Sultanonti Sanca{t'nda Ahiler ve Ahi Zaviyeleri, An-kara 1991.

Do$ru, H., "Karahisar Kalesi ve Osmanh Devletinin Kuruluguncla Onenti",Sosyal Bilimle r Dergisi, Eskiqehir (2000-2001 ) .

Efl aki, MenAkib al: Arifin, l-II, yay. Tahsin Yaztcr,Ankara, 1959-6 I .

Elvan Qelebi, Menikibu'I-Kudsiyye fr MenAsibi'l-[,lnsiyye, ed. i. Eriinsal ve

A.Y. Ocak, istanbul, 1984.

Emecen, F. nk Osmanlilarve Baa Anadolu BeyliHeri Dtinyas, istanbul 2001.

Enveri, Dustfirnime,yay. M.H. Yrnanc, istanbul 1928; Fratrstzca qevit'i, IrdneM6likoff-Sayar, Le destan d'Umur Pacha, Paris, 1954.

Erkoq, E., &k Paga ve O$tu Elvan Qelebi, Qorum, 2005.

Erzi, A., "Osmanh Devletinin Kurucusunrtn ismi Meselesi", Tiirkiyat Mec-muas4 7-8 ( 194G42), 32Y26.

528 HALiL iNarctr

Eyice, s., ,,Qorurn'un Mecidozti''de A5rkpaSao[lu Elvan Qelebi Ziviyesi",

Tiirkiyat M ectnuas4 XV ( 1 969\ z 2ll-244'

Ferid6n, A., Mringe.irri's sel6tirr, l. baslo, ist- H' L27+1275'

Foss, C., "Byzantine Malagina and the Lower Sangaritrs", 'Anatolian Sfrrdies'

xI (1990),161-184.

Foss, c., ,,The Defenses of Asia Minor against the Turks". Greek orthodox

Theological Review,2? (1982), 145-205'

Francis, E., "La f6odalit6 byzantine et la conquete Turque", Stttdia et Acta

Orientalia, IV (1962), 69-90.

Gallota, I.L., "Mito Oguzo"e le origini dello stato ottorllano: una riconside-

razione", The Ottoman Emirate, ed. E. Zachariadou, Rethymnon' 1993'

4r-59.

Gibb, H.A.R., The Travels of Ibn Battuta,Il, Canrbridge 1962.

Giese, F., "Das Problem der Eltstehung des Osmanischen Reiches"' Zeitsclt-

rift ftir sem jrjsdJ< un d verwan d te Gebie te, 2 (1924\, 24G7 L .

Giese, F., yay., Die altosmanischen anonwen chronikerr, Breslau, 1922'

Giese, F., "Einleitung zu meiner Textausgabe der altosmanischen anonymen

Chroniken tevarih-i a]-i osmati,, MoG,3 (1921-22): 49-75.

Glykaui-Ahrweiler, H., "l'histoire et la gfographie de la r6gion de smpne

eng-e les deux occupations turques, 1081-1317" , Travaux e t M|mojles' I

(1965) , L-204.

Gokbilgin, T., "Osm arf', ME iAGregoras, N., Rhonr dische Geschichte. qeviri:J-L' van Dieten, Stuttgart' lg73'

Guneg, A., "16. Yiizplda osmano$ullarrnrn BeEi[i Eskiqehir- -.", Tarihte

Esft,ipehir Sempozyumu,24 Kasrm 1998, EskiEehir, 2001'

Halecki, O., Un Emperetrr de Byzance i Rome: Vingt ans de travail Pour

l'union des lglises et Pour Ia d1fance de l'empire d'Orient, 1355-1375'

Warsaw 1930.

Hammer-Purgstall, J. von., Geschichte des Osmanisclten Reiches, I, Buda-

Pest, 1827.

Hasluck, F.W., Cyaicus, Cambridge , 1910-

Heywood, C., "Between Historical Myth and 'Mythohistory': The Limits of

Ottoman History", BMGS l2 (1988), 315-45'

CSMANU BEYI-iGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG 529

Heywood, C., "Boundless Dreams of the Levant: Paul Wittek, the Geotge-Kreis, and the Writing of Ottoman History",rfo unta] of the Royat AsiaticSocie ry,1989, 30-50.

Heryood, c., 'The Frontier in ottoman History, old ideas and the NewMyths", yay., D. Power and N. Standen, Frontiers in Question, Euro-Asian Bodeflands,70&1700, New York, 1999, 228-250.

Hoca Sa'deddin , T6.cti't-TevArfh,I-Il, istanbul, FI. l?7g.Hopwood, K., 'Ttirkmen, Bandits and Nomads: Problems ancl Perceptions",

in Proceedings of cIEPo sixrh symposium: cantbt'idge.... 1984, yary.

J.L. Bacqu64rammont and E. va' Donzel, istanbtrl, lg87, 2330.Hopwood, K., "Nomads or Bandits", Byzantinische Forschungen,16 (lggl),

179-194.

Hfidavendigi,r Livasr Tahrir Defterleri, yay. o.L., Barkan ancl E. Meriqti, An-kara, 1988.

Hiisameddin, H., "Asporqa Hitfrn nimrna 723/1323'cle rertip edilen vakfiyeve cerniziyelnhir 76L/ Nisan 1360 tarihli orhan Beg vakfiyyesl", TTEM,XVI-94.

Ibn Battuta, Tuhfam'n-NuzzAr, geviri, H.A.R. Gibb, The Tratels of Ibn Bat-tuta, l-II, London, I 929.

Ibni Bibi, A|-Auamir'ul-'Aliiw, Merin, Ankara: TTK.Ibn-i Kernal, TevArih-i el-i osman,r.y^y. $. Turan, Ankara: TfI( 1g70, lgg3.Itnber, C., "Paul Wittek's 'De la d6faite d'A,nkara i la prise cle Constanti-

nople",-./OS, 5 (1986), 6ffi l.Imber, C., '1lhe Legend of Osman Gazi", OE, G7-76.

Inrber, C.,'The Ottoman Dynasric Myth", Ttrcica lg (lgg7) ,Z-27.Imber, c., srudr'es in ottoman History and Lawistanbtrr 1996.

Imber, c., "\Mhat does ghazi actualy Mean?", yay. q. Balrnr ve c. Imber, zreBalance of Tntth,istanbul, 2000, l6b-l?8.

Imber, C., 'Othnrartl", EI2.

Imber, c., "Ideals and Legitimation in Early ortoman History", yay. ch.woodhead ve I.M. Kunt, suleyman the Magitificent, Londr.a, lgg5, 13&153.

8clleten C.LXXI,34

HALILINALCIK

Inalcrk, H., "The Question of the Emergeuce of the Ottotnan State", Inter-nationalJournal of Turkish Studies, 2 (1980) ,7L-79.

inalcrk, H., "Osman Ghazi's Siege of Nicaea and the Battle of Bapheus", OE,

77-100.

inalcrk, H., "Karacahisar Ytizey AraEtrrmasr Danrqman Raporu", Ankal'a,1999.

inalcrk, H., "iznik iqin Osman Gazi ve Bizans Miicadelesi"/'The Struggle Be-

tween Osman Gazi and the Byzantine Empire for Nicaea", iznikistanbul, 20012004, 59€5.

inalcrk, H., "Osmangazi ve Karacahisar", Osmanh Sempozyunrrr, EskiEehir,

1999.

inalcrk, H., "Ottoman Methods of Conquest", Studra IsLantica,Il, 10&129.

inalcrk, H., "Kan'acahisar ve Karacagehir Uzerinde Bir Belge (MAD 18333,Sultanonii Evkaf Defteri") , Osmangazi Senpozyrmu, Eskiqehir, Ana-dolu Universitesi, 1998.

inalcrk, $., "Ibn Hacer'de Osrnanhlara dair haberler", ,Ankara jniversitesi

DiI ve Tarih Cografya Faktltesi Dergisi,Vl (1948), 189-95.

i stom .4nsiklopedisi Milli E['i tim Bakanhsr.

i stam Ansiklo pedisj, DVIA

Jacoby, D., "Catalans, Turcs et Venitiens en Romanie (1305-1332)", SrrrdiMedievali, s. II, v.l5/l (1974),217-261.

Jennings, R.C., "Some Thoughts on the Gazi-Thesis", WZKM 76 (1986), l5l-61.

Jorga, N., Gescft ichte des osmanischen Rejches, Gotha f 908 - 1913.

JOS:.,/orrnnl of Ottoma.u Studies

JTS:.,/ourr nI of Tru'kish Srrrdies.

Kafadar, C., Between Two Worlds, The Construction of the Ottoman State ,Berkeley, Los Angeles, London, 1995.

Kantakuzenos,J., Geschichte, Almanca geviri, G. Fatouros ve T. Krischer, I-III, Stuttgart, 1982.

Kaplano$lu, R., Bursa ,$tsiMopedisi, I, 2001.

Kaplanoglu, R., Osmanh Devle ti' nin Kunrlupu, isranbul, 2000.

OSMANU BEYLiGi'NIN KURUCUSU OSMAN BEG

Kermeli, E., ve O. Ozel, The Ottoman Empire, Myths, Realities ancl BlacakHoles, istanbul: ISIS, 2006.

Konyalr, i., Sogttt'de Ertuflnil Gazi Tiirbesi ve ihtifali, istanbul, 1959.

Konyalr, i., Ankara Camileri,Ankara, 1978.

Kopnilii, F., "Ribit", VaktlJar Dergisi,Il (1942) ,267-278.

Koprulti, F., "Aqrk Pa{a", MEIA (1978).

Koprrilii, F.,'Abdal Musa", T'jrk Kiilttirii,l24 (1973), Gl5.

Kopriilu, F., "Anadolu Selquklulan Tarihinin Yerli Kaynaklarl", Belleten7(1943),379-519.

Kopriilti, F., "Anadolu'da islimiyeu Tiirk istilisrnclan Sonra A-nadolu Tarih-iDinisine Bir Nazar ve Bu Tarihin Menba'lan", Daiilftinun Edebiyatfhl< ri/resi M e cm u' as, 2 (1922) : 28 I -3 1 l, 385-420, 457 -86.

Kopriilii, F., "OSuz Etnolojisine diir Nodar'", Tiirkiyat Mecmuast, I, 185.

Koprtilti, F., "Osmanh imparatorluiunun Eurik Menqei Meseleleri", HayatMecmu'asr II ( 1943), 219-31 3.

Kopriilii, F., "Osmanh imparatorlufiunun I(uruluqu Meselesi", HayatMecmu'ast,12 (1927).

Koprtilti, F., les origines de I'empire ottornail, Paris 1935, qeviri: OsnanltDevletiniu Kun/ugu, Ankara: TTK, 1959.

Kramers,J.H., "Wer war Osman?", Acta Orientalia 6(1928) ,242-54.Kut, G., "AStk Pa$a", DVIA,IV (1991).

La Bithynie au Moyen Age,yay. B. Geyer ve L. Leforr, Paris 2003.

Laiou, A.E., Constantinople and the Latins: TIrc Foreign Policy of Anclroni-cus II, 1282-1328. Cambridge, Mass., 1972.

Langdon, J.5., Byzantium's Last Inperial Offensive in Asia Mrrror-, NewRochelle, 1992.

Langdon,J.S. "Byzantium's Initial Encounter the Qingissids", WATOR, 29(1998),9S140.

Lefiort,J., 'Tableau de la Bithynie au XIIIc sidcle", OE,l0l-17.Leunclavius, J., Historiae musulmanae Turconrrn, Francofurti, I 59 I .

Lewis, B. ve P.M. Holt, The Historians of the Middle Easr, Londra 1g02.

531

532 HALiL INALCIK

Lindner,R.P.,NomadsandottomutsinMedietal,$latolia,Blooming[on'1983.

Lowry,H.,TheNattreoftheEarlyOttomutstate'Albany'2003'

Liitn Pa$a, Tevu'ih'i Ni Osmut' istanbul' 1922-23'

Matschke, K.P., Forrs chritt und Reaction tir Byzance im 14'Jh' Konstantitto-

peltttltet.Biirgerkriegspefiodevo',1341bis1354,Berlirll97l.

M6likoff, I., ..L,origine sociale des prenriers ottomans'', oE,|3544.

M6nage,v.L.,.,TheBeginningsofottomanHistoriography''yay.B.Lewisr'eP.M.Holt,TheHistoriansoftheMiddleEast,London,lg62,16&179.

M6nage, v.L', .,The Menaqib of Yakhshi Faqih'', BsoAs, 26(1963), 5G'54.

M6nage,V.L.'NeshritHistoryoftheottomans:ThesourcesandDevelop.ment of the Text, London, 1964'

Mengi, M., .,Gar.ib'ir'e'cle Alphk Gelene$ ite itgiti Bilgiler", Belleten' 1985'

Morgan,D.o.,*IbnBattutaandtlreMongols'',JourrnloftheRoyalAsiaticSocietY,XI-2 (APril)'

Neqri, Gihanniimi: Die altosmarlt's che chrorlik des MevIAni Mehemmed

Neschri,I-II, yay' F' Taeschner' Leipzig' l95I-55'

Neqr.i'M.'KitAUiCihanntine,I-II,yay.F.R.UrratveM.A.Koymerr,fulkar.a:T'fK, 1970.

Nicol,D.M.,TheLastCentttriesofByzantium,l26l-1453,2.Basla,Canr-bridge, f993-

Niizhet, M-, Ntvil-i Mihal Gizi' istanbul' H' 13f 5'

ocak, A.Y., Kii.lr itr Tarihi Kayna{r olarak Menakibnatneler'Ankara' 1992'

Ocak, A.Y., Osm anlt imparatorltt$nnda MarjitLal SutrIi&: Kalenderiler'' An-

kala: TTK, 1999.

OE:TlteOttomanEmirate,ed'E'Zachariadou'Rethymnon'1993'

Oruc, Tevfuilt-i Al-i O,,nan,yay'F' Babinger' Hannover 1925'

Ortrg Bey Tarilti, y^y' N' Atstz, istanbul 197 2'

osmanGaziveBrtrsaSempoz1ntmu,LSNisan200S,But.sa200S.

Osmarr Gazi ve Diinemi,Sempozprm' Bursa 1996'

Osmanl t S em pozyum u, 2*27 A$ustos' I 999' Eskiqehir'

Osmanlt Tarihine aitTakvimler,yay'N' Astz' istanbul I96f '

OSMANLI BEYLiGI'NIN KURUCUSU OSMAN BEG 533

osmanh Tarihleri (Ahmedi, $ukrullah, A,srk pagaoSlu, Nigancr MehmeclPala) yay.q.N. Arsrz, istanbul fg4g.

ostrogorsky, G., Histoty of the Byzantine state, ingilizce qeviri: J. Hussey,Oxford 1968.

Pachymeres, G., Relaaorrs Historiques,y^y.A. Failler, qeviri: V. Laurelt, I-fV,Paris, 1999.

Pertusi, A., "I primi studi in Occidente sull'oligine e la potenza dei Ttrr-chi",Srudr Veneziani 12(1970) ,4OUbbZ.

Preger, T-, "Dorylaion", Mitteilungen des Deutschen Archeologischen.6sa-ttt ts, Athenische Abteilung, lg ( I ggg), 30 I -3 I 5,

Rashid al-Din, Die Geschichte der o{uzeu des Ras/fid al-Din,Vienna, 1969.Rashid al-Din, Fazl Allah,Jame al-Tawarik^h, ingilizce qeviri: W.M. Thachstop,

I-II, Cambridge, Mass. lgg&lggg.Refik, A., "Fadh Zamanrnda sultan-oytEii", T-DEM, xtv-3, l2g-14r.Refik, A-, "Karacahisar Tarihinde Tiirk Merkezi", Ikdan, (l7.4.lgzll .

Sathas, c.N., Documents in€dits relatifs i l'histoire de la GrEce artAge, I-IX, Paris l88Gl 890.

Schlumberger, G., Exp1ditiorr des 'Almugavares'orr routiires catalatts enOrient, Paris 1902.

Schreiner, P., Die Byzantinischen Kleinchroniken,Il. Teil, Viyana lg77 .setton, K.M., A History of the crusades,I-V, Madison, lg55-19g5.Setton, K.M., The Papacy and the Levant (120+lg?l),Lvr, philadelphia,

1976 vd.

Sevim, A., ve B. Mergil, se/gu.k Devletleri rarihi, fuikara: TTK, lgg5.Spuler, 8., Die Mongolen in lran,Leipzig, lggg.sumer, F., 'Kap Boyr ve Karakeqililer", Tiirk Dtinyast Tarih Derg;isi,sayr g6,

1989.

Stimer, F., "Kap", MEIA, VI, 4b9462.Siimer, F. "Anadolu'da Mogollar" , serquHtt Aragurmalan Dergisi, I (1965).siimer, F., "Anadolu'ya Yalnrz Goqebe Ttirkler rni Geldi',, Belleten, no. 96

(1e60).

Stimer, F., "osmanh Devletinin Kuruluqu ile itgiti nazr Meseleler,,, DTCFD,5l (Mart l99l).

moyen

HALiLINnt-CU<

Siinrer, F., "Osnlanfu Dewinde Anadolu'da Kaytlar", Bel]eten' no' 4l '

si.inrer, F., o{ttzlar (Ttirkmenler), Tatihleri, Boy TeEkiliu, Destanlart,

3. baslcr, 1980.

$ik6ri,nin Karaman o{ullan Tarihi,yay.M. Mesud Koman, Konya, 1946.

Taeschner, Fr., "Beiuige zur Geschichte der Achis in Anatolien (14'-15'

Jhd$ auf Grund neuer Quellen", Islamica, L929, L47'

Taeschtrer, Fr., "Beitrige zur friihosmanischen Epigrafik und Archiologie"'

Der Islam, XX, 109-186; XXII, 69-73.

TaEkoprtiliizide, A., At-$aka'ik aI-Nu',maniyya fi'ulema al-Dawlat al-

'Osmaniyya, qeviri: Mecdi Efendi, Hada'iktt'p-$al<a'ik, yay' A' Ozcan'

istanbul, 1989'

Tekin, $.,'XfV. yuzyrlda YazrlnuE Nsaletti'lJslam" JTS, 33 (1989) : 139-204'

Tekin, $., "xfv'tincti Yiizyrla Ait bir ilim-i Hil: Risiletti'l-islirn", wzKM

76(1986):27982.

Temir, A., Cacao$lLr Ntrr el-Din'in 1272 tarihli ArapEa-Mogolca Vakfiyesi,

Ankara: TTK, 1959.

Tevhid, A., "ilk Alu Pid$hrmrzrn Bursa',da Kiin Ttirbeleri", TOEM,III: 917-

9r8.

Thirier, F., R6gestes des dlliblrations drr Senat de Venise Concernant La

Romanie,I. f 329-1399, Paris 1958.

TOEM: Tarih-i Osmilni Mecmuast istanbul, 1910-1923'

Togan, A.Z.V., "Mogollar Dewinde Anadolu'nun iktisadi Vaziyeti", Ti)rk

Hukuk ve iktisatTarihi Mecmuast I(193f ): I42.

Togan, L.Z.V., (Jmumi Tiirk Tarihi'ne Girig, En Eski Devirlerden 16' Asra

Kadar,3. Baskr istanbul, 1981'

To pkapr saray MiizesiArpiv Ktlawrzn, 2. fasikul, istanbul, 193&1940.

TKS: Topkapt Sarayt

Turan, O., SelErr.kl ular Zam an nda Tiirkiye, istanbul, 1 I 7 I'Turan, O., Tadhi Takvimler,Ankara, 1954'

Uludaf, I., "Osman Gaziye dair miihim bir vesika, Aspurqa hatunun vakfi-

yesi", Uluda!,no. 26 (1940), 6l-68.

Uzunqarqrh, i.H., "Gazi Orhan BeyVakfiyesi, 724 Rebitilewel/L3?4 Mart",

Belleten, V (1941 ), 277-288.

OSMANU BEYI-IGi'NiN KURUCUSU OSMANI BEG 535

Uzunqarqrlt, I.H., "Gazi Orhan Bey'in htikiimdar oldu!'u tarih ve ilk sikkesi",Belleten, IX ( 1945), 207-2L1.

uzunqarqrh, i.H., 'ilk Vezirlere dair Murilea", Belleten III (lg3g), 99-106.

Uzunqarqrh, i.H., *orhan Gazi'nin 749 H. Tarihli bir Temliknirnesi", TKSArgivi, no. 10789.

Uzunqarqrh, i.H., "Orhan Gazi'nin vefat eden oSlu Stileynran PaEa iqin tertipettirdif'i vakfiyenin ash", Be,l,leren, XXVII (1963) ,497449.

Uzunqarqrh, i.H., Anadolrt BeyliHeri ve Akkoytnlu, Kat'akoSuttlrt Devletleri,Ankara, 193?.

UzunqarErh, i.H., Osmanh Tarihi,I, Ankar-a: TTK, 1947.

Varlrk, Q., Gerniyanopullan Tnihi (130U1429), A,nkara, 1974.

vfadimirtsov, B.Y., Mofollartn igtimai regkilau, qev. A. inan, Ankara: TTK,1944.

vryonis, S., "The Byzantine Legaq and ottoman Forms", Drrmb artor1 oaksPapers, XXIII-XKV ( f 969-f 979), 253-308.

vryonis, S., "Nomadization and Islamization in Asia Minor", DumbartonOaks Papers,2g (1975) ,41-7I.

Vryonis, S., Jr. The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and theProcess of Islamization from the Eleventh trough the Fifteenth Cen-rury, Berkeley, London, 1971.

werner, E., Die Geburt einer Grossmacht-Die osmanen (1s00-I4gl): EinBeitrag zur Genesis des trirkischen Feudalismus. 4. Baslu, Vienna, 1g85.

Wittek, P., "De la ddfaite d'Ankara i la prise de Constantinople", Revrre desEmdes Islamiques, 12 (1938), I-24.

wittek, P., "Der Stammbaum der osmanen", Der Islam,l4 (1925), g+100.

wittek, P., "Deux chapitres de l'histoire des turcs cle Roum", Byzantio, II(1936),285-319.

wittek, P., "Les Ghazis dans l'histoire ottomane", Blzantiott xI (1936).Wittek, P., 'The Taking of Aydos Castle: A Ghazi Legencl ancl its Trapsfor-

mation", Arabic and Islamic studies in Honor of Hamilton A.R. Gibb,yay.G. Makdisi, Cambridge, Mass., 1965, 662-22.

wittek, P., collected studies: La Formatiott de I'empire ottoman,yay.y.L.M6nage, Londra: Variorum 1982.

ss6 nar-ir.iNnrcx

Wittek, P., Das Ftirstenfttm Mentesche: Studie zur Geschichte Westkleinasi-

eirs im 1 3.-1 5. Jahrhundert, Istanbuler Mitteilungen 2, istanbul, I 934.

Wittek, P., The Rlse of the Ottoman Emipre, London, 1938.

Yazrcuide , A,., Tev6.rih-i N-i Se/guft, TKS, Yazma: Revan 1891,

Yi.icel, Y., Anadolu Beylikleri Hakkrnda Aragurmalar, I: Qoban-o{ullarrBeyli gi, Candar-o$ullan Beylipi, Mesalikrt' I-Ebsar' a Gore,4n adolu Bey-

likleri,2. Baskr, Ankara, 1991.

Zachariadou, E.A., (yay.) , The Ottoman Emirate, 1300-1389, Rethymnon,1993.

Zachariadou, E.A., "Pachymeres on the 'Amourioi' of Kastamonu", BMGS3(1977),57-70.

Zachariadou, E.A., "Yahshi Fakih and His Menakib", in Proce edings of theTurkish Historical Association Congress, I 989.

Zachraiadou, E.A., Romania and the Trrrks (c. 1300-c. f 500), London: Vari-orum, f985.

Zachariadou, E.A., "Histoire et l6gendes des premiers sultans", Turcica,2T(1995),4ffi9.

Zachariadou, E.A., "Observations on Some Turcica of Pachymeres", Renredes Etudes Byzantines, 36 (1978) ,261-267.

Halil Inalck

\_

*lf--

'gha1;.

tI

I

t$tahyoG

Estshelr,r4a.*9 o

,r6rn

;

5€Jigizr

Bithynia, 1300-1330