Хадгаламжийн Бичиг depository receipt...
TRANSCRIPT
Хадгаламжийн Бичиг Depository Receipt (DR)
Евразиа Капитал Холдинг ХК-ийн
Гүйцэтгэх Захирал Г.Оюунболд
ТОВЧИЛСОН ҮГ, НЭР ТОМЬЁОНЫ ТАЙЛБАР
2
Нэр, томьёо Тайлбар
ХБ Хөрөнгийн зах зээл дээрээс санхүүжилт босгох зуучлалын үйлчилгээ үзүүлдэг үйлчилгээ
ADR Америкын хадгаламжийн бичиг
EDR Европын хадгаламжийн бичиг
GDR Глобал хадгаламжийн бичиг
номиналь эзэмшигч
Үнэт цаасны өмчлөх эрхийн бүртгэлд хадгалагчаар бүртгэгдсэн, тухайн үнэт цаасны өмчлөгч
/бенефициар өмчлөгч/ бус зохицуулалттай этгээд
бенефициар өмчлөгч Номиналь эзэмшигчийн нэр дээр өөрийн өмчлөл дэх үнэт цаасыг бүртгүүлсэн, тухайн үнэт
цааснаас үүсэх үр шимийг хүртэх эрхтэй жинхэнэ өмчлөгчийг;
биржийн бус зах зээл
Тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээд хууль тогтоомжоор хориглоогүй, өөрийн өмчлөлийн болон
өмчлөгчөөс эрх олгосон бусад санхүүгийн хэрэгслийг харилцан шууд худалдах, худалдан авах
гэрээ байгуулах ажиллагаа явуулж байгаа зах зээлийн харилцааг
NYSE Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж
NASDAQ Америкийн Хөрөнгийн бирж, Хамгийн том электрон бирж
AMEX Амеркийн Хөрөнгийн бирж
LSE Лондонгийн Хөрөнгийн Бирж
SEC АНУ-ын Үнэт цаасны арилжааны хороо
OTC Биржийн бус
IPO Үнэт цаасаа анх удаа олон нийтэд санал болгох
Хороо Санхүүгийн Зохицуулах Хороо
МХБ "Монголын хөрөнгийн бирж" ТӨХК
НББ Нягтлан бодох бүртгэл
3
Хадгаламжийн бичиг гэж юу вэ?
4
Хадгаламжийн бичиг” гэж хадгаламжийн бичиг гаргагч /депозитор/ суурь
үнэт цаасыг үнэт цаасны хадгаламж /кастодиан/-ийн үйл ажиллагаа эрхлэх
байгууллагад хадгалуулсны үндсэн дээр өөр улсын үнэт цаасны зах зээлд
арилжих зорилгоор гаргасан үнэт цаасыг хэлнэ. /ҮЦЗЗТ хууль 4.1.12/
ХБ гэдэг нь хөрөнгийн бирж дээр арилжигддаг нэг төрлийн үнэт цаас
бөгөөд хувьцаатай бараг ижил.
Аливаа нэг улсын хөрөнгийн бирж (жишээлбэл, Монгол) дээр бүртгэлтэй
хувьцааг төлөөлүүлэн өөр улсын хөрөнгийн бирж (жишээлбэл, АНУ) дээр
гаргасан сертификат (үнэт цаас) юм.
Монгол улсын арилжааны банкуудын гаргадаг Хадгаламжийн бичиг биш.
Хадгаламжийн бичиг нь дор дурдсан төрөлтэй байна:
• Монгол Улсын хадгаламжийн бичиг;
• Гадаад улсын хадгаламжийн бичиг.
Монгол улсын хадгаламжийн бичиг
5
Монгол Улсын хадгаламжийн бичиг гэж кастодианы үйл ажиллагаа эрхлэх
эрх бүхий хуулийн этгээдээр дамжуулан гадаад улсын хөрөнгийн биржид
бүртгэгдсэн суурь үнэт цаасыг хадгалалтад авч, хадгаламжийн бичиг
гаргагч Монгол Улсын зохицуулалттай зах зээлд худалдахаар бүртгүүлж,
гаргасан санхүүгийн хэрэгслийг ойлгоно.
Гадаад зах зээл дээр хадгаламжийн бичиг гаргах шаардлагыг хангаж буй
дотоодын хувьцаат компаниуд нь өөрсдийн хувьцааг аль нэг кастодиан
банкинд байршуулан хадгалуулснаар, тэдгээр хувьцаандаа суурилсан
хадгаламжийн бичгийг гадаадын хөрөнгийн бирж дээр арилжаална.
Монгол Улсын хадгаламжийн бичгийн суурь үнэт цаасны төрөл, тухайн
суурь үнэт цаасны бүртгэл бүхий харьяалах үнэт цаасны зах зээл, улсын
жагсаалтыг хөрөнгийн биржийн саналыг үндэслэн Хороо тогтооно.
Хорооноос тогтоосон жагсаалтад хамрагдаагүй үнэт цаасанд суурилсан
хадгаламжийн бичгийг Монгол Улсад худалдахыг хориглоно.
Гадаад улсын хадгаламжийн бичиг
6
Гадаад улсын хадгаламжийн бичиг гэж кастодианы үйл ажиллагаа эрхлэх
эрх бүхий этгээдээр дамжуулан Монгол Улсад анх гаргасан үнэт цаасанд
суурилан зөвхөн хадгаламжийн бичиг гаргагчийн гаргасан санхүүгийн
хэрэгслийг ойлгоно.
Гадаадын компаниуд Монголын Хөрөнгийн Бирж дээр бүртгүүлэх
шаардлагагүйгээр өөрсдийн хувьцааг аль нэг кастодиан банкинд
байршуулснаар тэдгээрт суурилсан хадгаламжийн бичгийг Монголын
хөрөнгийн зах зээлд нээлттэй арилжаалах боломжтой болж байгаа юм.
Нэг ХБ нь хэдэн ч ширхэг хувьцааг төлөөлж байж болно. Энэхүү харьцааг
анх ХБ гаргахдаа тогтооно. 1:1, 1:2, 2:1, г.м
Хадгаламжийн бичгийн суурь үнэт цаасыг хадгалалтад аваагүй байхад,
эсхүл тоо, хэмжээ бүрэн бус байхад хадгаламжийн бичиг гаргахыг
хориглоно.
Хадгаламжийн бичиг гаргагч нь хадгаламжийн бичгийн бенефициар
өмчлөгч байхыг хориглоно.
Хадгаламжийн бичиг
7
Аливаа нэг улсын хөрөнгийн бирж (жишээлбэл, Монгол) дээр бүртгэлтэй
хувьцааг төлөөлүүлэн өөр улсын хөрөнгийн бирж (жишээлбэл, АНУ) дээр
гаргасан сертификат (үнэт цаас) юм.
Монгол улсын арилжааны банкуудын гаргадаг Хадгаламжийн бичиг биш.
Нэг ХБ нь хэдэн ч ширхэг хувьцааг төлөөлж байж болно. Энэхүү харьцааг
анх ХБ гаргахдаа тогтооно. 1:1, 1:2, 2:1, г.м
...
8
Анхны ХБ: Америкийн хөрөнгө оруулагчид өөр улсуудын хөрөнгийн
бирж дээрх хувьцаануудаас худалдаж авахад хэлний бэрхшээл, харилцаа
холбооны зардал, цаг хугацааны зөрүү, валют солилцоо, г.м олон зүйлээс
шалтгаалан хүндрэлтэй байсан.
1927 онд J.P.Morgan хөрөнгө оруулалтын банк Английн Selfridges
компанийн хувьцааг худалдаж авч хадгалаад, тэдгээр хувьцааг
төлөөлүүлэн АНУ-д ХБ гаргасан.
ХБ эзэмшигчийн эрх: ХБ худалдаж авсан хөрөнгө оруулагч нь ХБ-аараа
дамжуулан суурь хувьцааг эзэмшиж байдаг.
ХБ эзэмшигч хувьцааны ноогдол ашгийг харьцааны дагуу хүлээж авах ба
хэрэв суурь хувьцаа нь саналын эрхтэй бол хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд
санал өгөх эрхтэй.
ХБ нь хөрөнгийн бирж дээр хувьцааны нэгэн адил арилжигдаж байдаг.
....
9
ХБ бүс нутгаар- Ази номхон далай
10
Европ, ойрхи дорнод болон Африк
11
Латин Америк
12
13
Хувьцаа гаргахаас ямар ялгаатай вэ?
14
Хувьцаагаар IPO хийх:
Хувьцаагаар IPO хийхэд шинэ хувьцаа гаргаж, нэмэлт хөрөнгө татан
төвлөрүүлдэг.
АНУ-ын бирж дээр шууд хувьцаагаа бүртгүүлэхэд тухайн биржийн
шаардлагуудыг хангах ёстой.
• Ашиг, орлого, зах зээлийн үнэлгээний шаардлагуудыг хангаж байх,
• Санхүүгийн тайлагналын шаардлага, г.м.
ХБ гаргах:
Өмнө нь бирж дээр гаргасан байсан хувьцааг төлөөлүүлэн ХБ гаргаж
болно.
Шинээр хувьцаа гаргаж, түүнийгээ төлөөлүүлэн ХБ гаргах. IPO хийж
байгаатай ижил.
4 төрлийн ХБ гаргах боломжтой байдаг учраас компаниудад давуу тал
олгодог.
ХБ гаргах төрлүүд
15
Америкийн ХБ (ADR): Америкийн биржүүд дээр гаргасан ХБ. ADR нь
доллар дээр арилжигддаг.
ADR-ийг гаргах дөрвөн төрөл байдаг:
• 1-р түвшний ХБ. Шинэ хувьцаа гаргахгүй, бүртгэлийн шалгуур бага
• 2-р түвшний ХБ. Шинэ хувьцаа гаргахгүй, бүртгэлийн шалгуур арай өндөр
• 3-р түвшний ХБ. Шинэ хувьцаа гаргана, шалгуур өндөр
• Хаалттай хүрээний (144А гэдэг журмаар зохицуулагдана). Шинэ хувьцаа,
гаргана, шалгуур бага.
Европын ХБ (EDR): Зөвхөн Европын хөрөнгийн биржүүд дээр гаргасан
ХБ юм.
Глобал ХБ (GDR): Америк болон бусад улсуудын биржүүд (голчлон
Европын, тухайлбал Лондон, Люксембүрг, г.м)-ийн аль аль дээр гаргасан
ХБ. Ихэнх GDR-ууд доллар дээр арилжигддаг.
GDR нь Америкт тус улсын хуулийн дагуу зохицуулагдах бол Европийн
улсуудад Regulation S гэдэг журмаар зохицуулагдана.
Компанид үзүүлэх ашиг тус
16
Дотоодын хөрөнгө оруулагчдын тоо цөөн, ихээхэн хэмжээний
хөрөнгө босгоход төвөгтэй байдаг бол ХБ гаргаснаар хөрөнгө
оруулагчдын тоог нэмэгдүүлдэг, гадаад хөрөнгө оруулагчидтай
болдог. Томоохон хэмжээний санхүүжилт татах боломжтой болдог.
Олон улсын хөрөнгө оруулагч, хэрэглэгч, үйлчлүүлэгчид компанийг
мэддэг болдог. Нэгэн төрлийн сурталчилгаа болж өгнө.
Компанийн хувьцааны хөрвөх чадвар сайжирна.
Олон улсын шинжээчид компанийн судалгааг хийж эхэлнэ.
Компанийн хувьцаа ижил төрлийн гадаадын компаниудтай ижил
үнэлэгдэнэ.
Цаашид шинээр хувьцаа гаргаж, хөрөнгө татахад таатай нөхцөл
бүрдэнэ.
АХБ-ын үед: Олон улсын хэмжээнд компанийг худалдах-худалдан
авах хэлцэл хийхэд ХБ-ийг ашиглан хийх боломжтой болдог.
Хөрөнгө оруулагчдад үзүүлэх ашиг тус
17
Худалдаж авах, зарахад хялбар.
Хөрөнгө оруулагч өөрийн орны компанийн хувьцааг худалдаж авч
буйтай яг ижил зарчмаар авдаг.
Хөрөнгө оруулагчид хөрөнгө оруулалтын багцаа төрөлжүүлэх
/diversification/ боломжийг олгодог.
ХБ-ууд хөрөнгө оруулагчдад учрах зардал, бэрхшээл болох валют,
төлбөр тооцоо, хэл болон хэт олон зуучлагчдын асуудлыг
бууруулдаг.
Хамтын сан, тэтгэвэрийн сан гэх мэт гадаадын хувьцаануудад
хөрөнгө оруулахыг хориглосон байгууллагын хөрөнгө оруулагчидад
гадаадын хувьцаанд хөрөнгө оруулах боломж олгодог.
Биржид бүртгүүлсэн ХБ нь хуулиар шаардсан үйл ажиллагааны
болон санхүүгийн мэдээллээ нийтэд ил болгодог.
ХБ-ууд нь тухайн улсын хөрөнгийн биржийн зах зээлийн үнэлгээг
нэмэгдүүлдэг.
МХБ-д өгөх ашиг тус
18
Тухайн улсын хувьцаануудын эрэлтийг нэмэгдүүлнэ
• Тухайн улсын хөрөнгийн биржүүд дээрх арилжаа, хөрвөх
чадварыг нэмэгдүүлнэ
• Тухайн улсын хөрөнгийн биржийн зах зээлийн үнэлгээний
хэмжээг нэмэгдүүлнэ
Тухайн улсын хөрөнгийн биржийн нэр хүндийг олон улсын
түвшинд өсгөнө
Тухайн улсын хөрөнгийн биржийг тухайн улсын компаниудынх нь
нүдэнд илүү анхаарал татам болгоно
• Тухайн улсын компаниудын шинээр IPO хийх болон нэмж
хувьцаа гаргах сонирхол өснө
Жишээ: Казакстанын Хөрөнгийн биржийн зах зээлийн нийт үнэлгээ
2005 онд ~5 тэрбум $ байсан бол олон улсын биржүүд дээр шууд
хувьцаагаар болон ХБ-аар дамжуулан IPO хийснээр зах зээлийн
үнэлгээ нь 3 жилийн дотор ~100 тэрбум $ болж өссөн.
АХБ-ийн төрлүүд
19
Хэлбэр 1-р түвшин
(бүртгэлгүй)
2-р түвшин
(бүртгэлтэй)
3-р түвшин
(бүртгэлтэй)
Хаалттай/Rule 144A
(бүртгэлгүй)
Зорилго
Шинэ хувьцаа
гаргалгүй АНУ-
аас хөрөнгө
оруулагчидтай
болох.
Шинэ хувьцаа
гаргалгүй АНУ-аас
хөрөнгө
оруулагчидтай
болох.
Шинэ хувьцаа
гаргаж, АНУ-ын
хөрөнгө
оруулагчидаас
хөрөнгө татах.
Мэргэжлийн байгууллагын
хөрөнгө оруулагчидад (100
сая $-с илүү хөрөнгө
удирддаг) шинээр хувьцаа
гаргаж, хөрөнгө татах.
Шинээр
хөрөнгө
татах эсэх
Үгүй Үгүй Хөрөнгө татна Хөрөнгө татна
SEC-ийн
бүртгэлийн
шаардлага
Form F-6 Form F-6 Form F-6 and F-1
Бүртгүүлэхгүй
Арилжаа
хаана?
OTC зах дээр
арилжигдана
NYSE, AMEX or
NASDAQ
NYSE, AMEX or
NASDAQ
PORTAL гэх мэт автомат
системээр явагдана.
Бүртгэлийн
зардал Бага Өндөр Өндөр Бага
Ашиг,
орлогын
шалгуур
Байхгүй Байгаа Байгаа Байхгүй
ХБ-уудын тайлагналын шаардлага
20
Төрөл
Тайлагналын шаардлага (жил, улиралын санхүүгийн тайланг олон
нийтэд нийтлэх, олон нийтэд мэдээлэх шаардлагатай үйл явдал болсон
тохиолдолд мэдээлэх гэх мэт)
1-р түвшин
Дотоодын (Монголын) тайлагналын шаардлагыг л хангаж байхад
болно.
SEC-ийн тайлагналын шаардлагыг хангах шаардлагагүй.
2-р түвшин
Form-20-ийн дагуу жилийн тайлангаа гаргах ёстой. АНУ-ын
Нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу хөрвүүлэх бэлдэх.
Form-6-K-ийн дагуу улирлын тайлан, бусад мэдээллийг гаргах.
3-р түвшин 2-р түвшинтэй ижил.
Хаалттай/Rul
e 144A SEC-ийн тайлагналын шаардлагыг хангах шаардлагагүй.
АХБ-ийн ангилал, нэршил
21
Компани шинээр хөрөнгө татаж буй эсэхээр нь:
• Хөрөнгө босголтын ХБ-ууд: 3-р түвшин, хаалттай хүрээнд санал болгодог ХБ.
Эдгээр тохиолдолд компани нь шинээр хувьцаа гаргадаг бөгөөд түүнийгээ
төлөөлүүлэн ХБ гаргаж АНУ-ын хөрөнгө оруулагчидад зарж буй тул хөрөнгө
оруулагчдын төлсөн мөнгө компанид ирнэ.
• Хөрөнгө босголтын бус ХБ-ууд: 1, 2-р түвшний ХБ-ууд. Эдгээр тохиолдолд
компани шинээр хувьцаа гаргадаггүй бөгөөд өмнө нь бирж дээр гаргасан байсан
хувьцааг АНУ-ын хөрөнгө оруулагч авч буйтай ижил юм. Хоёр хөрөнгө
оруулагчын хооронд арилжаа явагдаж байгаа.
Томоохон бирж дээр арилжигдаж буй эсэхээр нь:
• Бүртгэлтэй ХБ-ууд: 2, 3-р түвшний ХБ-ууд. Эдгээр ХБ-ууд нь NYSE, AMEX or
NASDAQ биржүүд дээр бүртгэгдэж, арилжаалагддаг.
• Бүртгэлгүй ХБ-ууд: 1-р түвшин, хаалттай хүрээний ХБ-ууд. 1-р түвшний ХБ-
ын бүртгэлийн шалгуур бага бөгөөд энэ нь ОТС зах дээр арилжигддаг. Хаалттай
хүрээний ХБ-ыг томоохон байгууллагын хөрөнгө оруулагчидад санал болгодог
бөгөөд бирж дээр арилжигддаггүй.
Спонсортой ба Спонсоргүй ХБ
22
1-р түвшний ХБ гаргахад Хадгалалтын банк нь хувьцаа гаргагч компанитай
үйлчилгээний гэрээ байгуулалгүйгээр ХБ гаргах хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн
бол үүнийг спонсоргүй ХБ гэж нэрлэдэг.
Хэд хэдэн Хадгалалтын Банкууд тус тусдаа нэг компанийн спонсоргүй ХБ-
ийг гаргаж болдог. Спонсоргүй ХБ гаргасан байх нь дараа нь спонсортой
ХБ гаргахад ажлыг төвөгтэй болгодог.
Дэлхий дээр одоогоор нийт гаргаад буй 3500 гаруй ХБ-ийн 1300 орчим нь
спонсоргүй ХБ байна.
Спонсоргүй ХБ-ийг худалдаж авсан хөрөнгө оруулагч саналын эрхгүй
байдаг. Хадгалалтын банк нь өөрийн дансанд худалдаж авсан хувьцаандаа
санал өгөх эрхтэй байдаг. Спонсоргүй ХБ-ийн сул тал нь компани болон
хөрөнгө оруулагчийн хоорондох холбоо тасардаг явдал юм.
Спонсортой ХБ-ийн тохиолдолд хөрөнгө оруулагчид саналын эрхтэй
байдаг.
ГХБ-ийн сонголтууд
23
Regulation S-ийн дагуу АНУ-аас бусад улсын биржийн шаардлагуудыг
хангах ёстой.
Зорилго АНУ-д АНУ-с бусад
улсын зах Тайлбар
Олон зах
дээрээс
хөрөнгө татах
Хаалттай
(Rule 144A)
гарах ХБ
Журам S
(Regulation S)
ХБ
Хамгийн түгээмэл ГХБ-ийн хөтөлбөр. АНУ-д
зөвхөн Мэргэжлийн байгууллагын хөрөнгө
оруулагчид авах боломжтой.
3-р түвшний
ХБ
(Level 3 DR)
Журам S
(Regulation S)
ХБ
АНУ болон бусад орны бүржүүд дээр ХБ-ыг
олон нийтэд зарж, хөрөнгө босгох боломж
олгодог.
АНУ-д
хөрөнгө
оруулагчдын
баазаа
өргөтгөх.
Бусад захууд
дээрээс
хөрөнгө татах
1-р түвшний
ХБ (Level 1
DR)
Журам S
(Regulation S)
ХБ
Эхлээд Regulation S-ийн дагуу бусад захууд
дээр ХБ-аа гаргасны дараа 40 хоногийн дараа
АНУ-д 1-р түвшний ХБ гаргана. “Side by side”
ХБ гэж нэрлэдэг.
2-р түвшний
ХБ (Level 2
DR)
Журам S
(Regulation S)
ХБ
Зэрэг гаргаж болно, эсвэл аль нэгийг нь
түрүүлж гаргаж болно.
ХБ гаргах үйл явц
24
1. Компани АХБ эсвэл ГХБ гаргах эсэх, мөн аль түвшний ХБ гаргахаа
эхлээд шийднэ.
2. Тухайн ХБ гаргах гэж буй гадаад улсад байрлах Хадгалалтын Банк
(Depository Bank) хэмээх банктай уулзаж, үйлчилгээний гэрээ (depository
agreement) байгуулна. Энэхүү банктай ярилцсаны үндсэн дээр аль ХБ
гаргах эсэхээ мөн шийдэж болно.
3. Хадгалалтын банк нь гадаад зах зээлийн эрэлтийг судлах, шаардлагатай
зөвлөгөө өгөх, ХБ гаргах гол ажлыг гардан гүйцэтгэнэ. Компани нь
сонгосон ХБ-ын бүртгэлийн шаардлагуудыг биелүүлж байх ёстой.
4. Компани болон Хадгалалтын банк нар аль түвшний ХБ гаргах гэж байгаа
гэх мэт шаардлагатай мэдээллийг гадаадын хөрөнгө оруулагчидад
тараана. Хувьцаа гаргахтай үндсэндээ ижил.
5. Хадгалалтын банк нь Компанийн оршин буй улс (дотоод)-д байрлах
Итгэмжлэгч Банк (Custodian Bank)-тай гэрээ байгуулж, нэрийн данс
нээлгэнэ.
...
25
6. Энэхүү ХБ-ийг авахыг хүссэн гадаадын хөрөнгө оруулагч гадаадын ямар
брокерийн пүүсээр захиалга өгч болох вэ гэх мэт бүх мэдээлэл ил болсон
байна.
7. Гадаадын хөрөнгө оруулагч өөрийн брокерийн компанидаа өөрийн
хүссэн хэмжээгээр ХБ авах захиалга өгнө. (Жишээлбэл, ХБ, хувьцааны
харьцаа нь 1:2 гэж үзвэл, нэг ХБ худалдаж авбал цаана нь 2 хувьцаа авна
гэсэн үг юм)
8. Гадаадын брокерийн пүүс дотоод улсад байх брокерлуу захиалгаа
явуулна. (2 хувьцаа авах захиалга)
1, 2-р түвшний ХБ-ийн тохиолдолд дотоодын брокер нь дотоод зах дээрээс
харгалзах тооны хувьцааг худалдаж авна. Худалдаж авсан хувьцаа нь
Итгэмжлэгч Банк дахь Хадгалалтын Банкны нэрийн дансанд бүртгэгдэнэ.
3-р түвшний, Хаалттай ХБ-ийн тохиолдолд шинэ хувьцаа компаниас гарах
бөгөөд мөн Итгэмжлэгч Банк дахь Хадгалалтын Банкны нэрийн дансанд
бүртгэгдэнэ.
...
26
9. Хадгалалтын банк нь Итгэмжлэгч банкнаас мэдээлэл хүлээн авсны
дараагаар, гадаад хөрөнгө оруулагчдын гадаад брокерийн дансруу 2 ХБ
шинээр үүсгэж, шилжүүлнэ.
10. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын ХБ-д төлсөн үнэ нь валютын ханш, ХБ
хувьцааны харьцаа суурь хувьцааны үнээс хамаарна. Жишээлбэл: Дотоод
зах зээл дээр 1 хувьцаа 1000 төгрөг. 1$ 1400 төгрөгтэй тэнцүү байсан гэж
үзье. Хэрэв гадаадын хөрөнгө оруулагч 1 ХБ авах захиалга өгсөн гэвэл
2*1000/1400=~1.4$ төлнө.
11. Ингээд ХБ гаргах хөтөлбөр амжилттай болж, шаардлага хангах тооны
ХБ-ийг гадаадын хөрөнгө оруулагчид худалдаж авбал, гадаадын бирж
дээр ХБ-ийн хоёрдахь зах зээлийн арилжааг эхлүүлнэ (гадаад хөрөнгө
оруулагчид хувьцааны нэгэн адил ХБ-ийг өөр хоорондоо арилжина).
12. Гадаадын бирж дээрх ХБ болон дотоод бирж дээрх хувьцааны арилжаа нь
эрэлт нийлүүлэлт, валютын ханшнаас хамааран хоорондоо тэнцвэртэй
тогтож байдаг. (түр зуурын зөрүү гарч болно)
ХБ-ийг Эргүүлэн татах, Нэмж гаргах
27
Хэрэв гадаад зах зээл дээрх ХБ-ийн эрэлт буурч, дотоод зах дээрх
хувьцааны үнэнээс бага болох дүр зураг ажиглагдвал, Хадгалалтын банк нь
гадаад зах зээл дээрээс ХБ-ийг эргүүлэн худалдаж аваад, Итгэмжлэгч
банкин дахь өөрийн нэрийн дансанд дахь харгалзах хувьцааг дотоодын
бирж дээр зардаг. Энэ процессыг ХБ-ийг эргүүлэн татах (DR cancellation)
гэнэ.
Энэхүү үйл ажиллагаа нь гадаад дотоодын зах зээл дээрх үнэнүүд
тэнцвэртэй тогтох нөхцлийг хангаж өгдөг.
Харин гадаад зах зээл дээрх эрэлт өндөр бөгөөд гаргасан ХБ-ын тоо нь
гаргахаар зөвшөөрсөн хязгаарт (тухайн компанийн хувьцааны тодорхой
хувийг ХБ-аар гаргаж болно гэж заадаг) хүрсэн тохиолдолд ХБ-ын үнэ
харгалзах хувьцааны үнэнээс өндөр гарах тохиолдол байдаг байна. Энэ
тохиолдолд компани нь нэмэлт ХБ гаргаж болно.
Мөн ийм нөхцөл байдал нь арбитраж хийж ашиг олох боломжийг олгодог
байна.
...
28
Талуудын үүрэг: Хадгалалтын Банк
29
ХБ-ын хөтөлбөрийн хэлбэр, аль бирж дээр гаргах талаар зөвлөх
Нэгж энгийн хувьцааг төлөөлүүлж хэдэн ширхэг ХБ гаргах талаар зөвлөх
Итгэмжлэгч Банкыг сонгох
Хэрэв 1, 2, 3-р төвшиний ХБ гаргах гэж буй бол АНУ-ын Үнэт Цаас Арилжааны Хороо
(SEC)-д Form-F6-аар шаардагддаг материалыг бүрдүүлж өгөх
ХБ-ын хэлбэрээс хамааран бүртгүүлэх хүсэлт болон санал болгох тухай санамж бичгийн
төслүүдийг хянах
Төлөвлөгөөний дагуу хөтөлбөрийг шат бүрээр хэрэгжүүлэхэд хамтрагч талуудыг зохион
байгуулан ажиллах
Хадгалалтын гэрээ болон үнэт цаасны хуулийн заалтуудтай холбоотой асуудлууд дээр
хуулийн зөвлөхтэй хамтран ажиллах
ХБ эсвэл шууд бүртгүүлэх хүсэлтийг бэлдэх болон гаргах
1-р түвшний ХБ-ын хувьд диллерүүдрүү (market maker) сурталчилгаа явуулах
ХБ-ын хөтөлбөрийг зах зээлд танилцуулах (интернет болон хэвлэлийн мэдээллээр дамжуулан
брокер, трейдер, хэвлэл мэдээлэл, жижиг болон байгууллагын хөрөнгө оруулагчидад)
Талуудын үүрэг: Итгэмжлэгч Банк
30
Итгэмжлэгч Банк (Custodian Bank) гэдэг нь компанийн болон хувь
хүмүүсийн санхүүгийн хөрөнгийг хамгаалах чиглэлээр төвлөрөн үйл
ажиллагаа явуулдаг санхүүгийн байгууллага юм.
Итгэмжлэгч Банкийг санхүүгийн салбарт харуул хамгаалалтын үүрэг
гүйцэтгэдэг гэж хэлж болох бөгөөд хууль бус үйл ажиллагаа явагдахаас
сэргийлэх үүднээс анх үүсэн байгуулагдсан. АНУ-д 1940 оны Үнэт цаасны
тухай хуульд тусгагдсан байдаг.
ХБ гаргах хөтөлбөрт дараах үүргүүдийг гүйцэтгэдэг:
Дотоодын хөрөнгийн бирж дээрх Компанийн хувьцааг хүлээж авах.
Хувьцаа хадгалагдаж байгааг баталгаажуулах.
Хадгалалтын банкны дотоодын хөрөнгийн бирж дээр эзэмшиж буй
хувьцааг дансанд нь хадгалах.
Өөрөөр хэлбэл, хэрэв итгэмжлэгч банк байхгүй бол АНУ-ын хөрөнгө
оруулагчид Хадгалалтын Банкинд итгэхэд бэрхшээл үүснэ гэсэн үг юм.
Хадгалалтын Банк хууль бус үйлдэл хийх боломжтой болно.
Талуудын үүрэг: Үнэт цаас гаргагч
31
Ноогдол ашиг тараах, опцион гаргах, ээлжит болон ээлжит бус
хувьцаа эзэмжшигдийн хурал хийх гэх мэт компанийн үйл
ажиллагааны талаар Хадгалалтын болон итгэмжлэгч банкуудад
мэдээлэх
SEC-ын болон Биржийн бүртгэлийн болон тайлагналын
шаардлагуудыг хангах (хуулийн зөвлөх болон нягтлан бодогчидтой
хамтрана)
АНУ дахь хөрөнгө оруулагчиддаа хандсан үйл ажиллагаа явуулах,
г.м
Талуудын үүрэг: Бусад талууд
32
Хуулийн зөвлөх (Үнэт цаас гаргагчын болон Хадгалалтын банкны):
• Хадгалалтын гэрээний төслийг бэлдэх (хадгалалтын банкны хуулийн зөвлөх)
болон SEC-д шаардлагатай бүртгэлийн материалуидыг өгөх
• АНУ-ын үнэт цаасны тухай хууль, дүрэм, журмуудыг биелүүлэх, хуулийн
хөнгөлөлтүүдийг ашиглах ажлыг гардан хийх
Нягтлан Бодогчид (2 болон 3-р төвшний ХБ-уудын хувьд):
• Үнэт цаас гаргагчын Санхүүгийн тайланг АНУ-ын НББ-ын Стандартад
нийцүүлэн бэлдэх
Хөрөнгө оруулагчидтай харьцах зөвлөх компани:
• АНУ-ын хөрөнгө оруулагчидад хандсан төлөвлөгөө боловсруулах, рөүд шоу
хийх, хурал зохион байгуулах чиглэлээр мэргэшсэн
Хөрөнгө оруулалтын банк/Андеррайтер (1-р төвшнөөс бусад ХБ-уудын
хувьд):
• Бүхий л зүйл дээр зөвлөгөө өгч болно
Top 5 АМЕРИКТ-БҮРТГЭЛТЭЙ ХБ, МӨНГӨН ДҮНГЭЭР
33
ХБ ГАРГАГЧ САЛБАР УЛС БИРЖ АРИЛЖИГДСАН
ҮНИЙН ДҮН
(ТЭРБУМ)
АРИЛЖИГДСАН
ТОО
(ТЭРБУМ)
Alibaba Интернет, програм хангамж Хятад NYSE $209.3 2.1
Baidu Интернет, програм хангамж Хятад NASDAQ $180.8 0.9
Petrobras Газрын тос, байгалийн хий Бразил NYSE $105.1 10.9
Vale Метал, уул уурхай Бразил NYSE $95.6 7.9
BP Газрын тос, байгалийн хий Их Британи NYSE $69.7 1.5
ХБ ГАРГАГЧ САЛБАР УЛС БИРЖ АРИЛЖИГДСА
Н ҮНИЙН ДҮН
(ТЭРБУМ)
АРИЛЖИГДСАН
ТОО
(ТЭРБУМ)
Roche Эм зүй Швейцарь Биржийн бус
(OTCQX)
$10.3 283.9
Siemens Эм зүй Герман Биржийн бус $9.1 72.6
Nestle Хүнсний бүтээгдэхүүн Швейцарь Биржийн бус $9.1 120.9
Tokyo Electron Хагас дамжуулагч тоног
төхөөрөмж
Япон Биржийн бус $5.1 322.3
Softbank Утасгүй холбооны үйлчилгээ Япон Биржийн бус $4.6 127.5
Top 5 АМЕРИКИЙН БИРЖИЙН БУС ХБ, МӨНГӨН ДҮНГЭЭР
Top 5 ЛХБ-ЭЭР АРИЛЖИГДСАН ХБ, МӨНГӨН ДҮНГЭЭР
34
ХБ ГАРГАГЧ САЛБАР УЛС БИРЖ АРИЛЖИГДСАН
ҮНИЙН ДҮН
(ТЭРБУМ)
АРИЛЖИГДСАН ТОО
(ТЭРБУМ)
Gazprom Газрын тос, байгалийн хий Орос ЛХБ $53.9 7.4
Sberbank Арилжааны банк Орос ЛХБ $44.4 5.3
Lukoil Газрын тос, байгалийн хий Орос ЛХБ $39.2 0.7
Norilsk Nickel Метал, уул уурхай Орос ЛХБ $22.4 1.2
Rosneft Газрын тос, байгалийн хий Орос ЛХБ $17.6 2.7
Спонсортой болон Спонсоргүй ХБ
35
Спонсортой ХБ-ууд, бүс нутаг, улсаар
36
Гол Хадгалалтын Банкууд
37
BNY Mellon
38
ГХБ-ийн хөрөнгө босгож байсан түүхүүд
39
No. Компани
Хөрөнгийн
бирж Он Босгосон Улс Салбар
1 Rosneft LSE 2006 $10.7bn Орос Нефть, хий үйлдвэрлэгч
2 VTB Bank LSE
2007 $8.0bn Орос Банк
3 ArcelorMittal NYSE 2009 $3.2bn Люксембург Аж үйлдвэрийн метал, уул
уурхай
4 Lotte Shopping LSE 2006 $3.1bn Өмнөд Солонгос Жижиглэнгийн худалдаа
5 GS Capital NYSE 2006 $2.9bn Их Британи Санхүүгийн үйлчилгээ
6 Barclays Bank NYSE 2008 $2.7bn Их Британи Банк
7 Chunghwa Telecom NYSE 2005 $2.6bn Тайвань Суурин утасны үйлчилгээ
8 Taiwan Semiconductor NYSE 2007 $2.6bn Тайвань Техник, эд анги, тоног
төхөөрөмө
9 ICICI Bank NYSE 2007 $2.5bn Энэтхэг Банк
10 Vale - Com NYSE 2008 $2.3bn Бразил Аж үйлдвэрийн метал, уул
уурхай
11 KT NYSE 2001 $2.2bn Өмнөд Солонгос Суурин утасны үйлчилгээ
12 China Unicom NYSE 2000 $2.1bn Хятад Үүрэн телефон
40
2008 оны 3 дугаар улирлын байдлаар Казахстан улсын 3 дах том банк
КазаХБтан улсын Хадгаламжийн Банк нь 1992 онд байгуулагдсан бөгөөд дараа жил нь бие
даасан хуулийн бүтэцтэй “КазаХБтан улсын Халык Банк” болж өөрчлөгдсөн
1998 онд тус банк нь 100% Төрийн өмчит хаалттай хувьцаат компаниас “КазаХБтан улсын
Халык Хадгаламжийн Банк” нээлттэй хувьцаат компани болж өөрчлөгдсөн
Хувьцаа нь 1998 онд КХБ дээр бүртгэгдсэн
2001 онд тус банк хувьчлагдсан бөгөөд Засгийн газар нь өөрийн эзэмшилд байсан хяналтын
багц болох нийт хувьцааны 33.3%+1 ширхэг хувьцааг дуудлага худалдаагаар худалдсан
0
5
10
15
20
25
30
US
$
Хувьцааны үнэ (LSE)
0
Алмекс
GГрүпп-54.37% Бусад-24.72%
Самрүк-
Казина-20.91%
Хувьцаа эзэмшигчид
Source: Company data
Жишээ: Халык Банк
Халык Банк ГХБ
41
Гол мэдээлэл
Хувьцаа гаргасан огноо 2006/12/14
Хөрөнгийн биржийн нэр LSE
Голлох андеррайтерууд Кредит Свис, Дойче Банк, Халык Финанс
Санал болгосон хэлбэр Энгийн хувьцаа, ХБ (1 ХБ = 4ш хувьцаа)
Үнэт цаасны тоо 42.5 сая хувьцаа
Хувьцаа эзэмшигчдээс 42.5 сая ХБ (LSE)
Санал болгосон үнэ 1 ХБ - 16 ам.доллар
Нийт босгосон хөрөнгө 748 сая ам.доллар
Source: “IPO Pioneers II”, PBN Company
Северсталь - Лондонгийн Хөрөнгийн Бирж дээр хувьцаа гаргасан
42
Северсталь нь ган үйлдвэрлэл, уул уурхайн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг дэлхийн
тэргүүлэх компаниудын нэг бөгөөд гол хөрөнгө нь ОХУ, АНУ болон Европ-д байдаг
2008 онд, тус компани нь ган үйлдвэрлэл (16.1%) болон хуйлмал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлээр
(17.7%) ОХУ-д гуравт орж байсан
Тус компани нь RTS (Оросын Хөрөнгийн Бирж) дээр 1995 онд бүртгэгдсэн
2006 онд LSE дээр ХБ хэлбэрээр хувьцаа гаргасан, 1ш ХБ-ийн үнэ 12.5 ам.доллар, 1,063 сая
ам.доллар босгосон
LSE дээрх одоогийн зах зээлийн үнэлгээ 7,850сая ам.доллар
Эх сурвалж: Bloomberg
Хувьцааны үнэ (LSE) Хувьцаа эзэмшигчид(2008)
Эх сурвалж: Company data
0
5
10
15
20
25
30
Nov-0
6
Jan-0
7
Mar-
07
May-0
7
Jul-07
Sep-0
7
Nov-0
7
Jan-0
8
Mar-
08
May-0
8
Jul-08
Sep-0
8
Nov-0
8
Jan-0
9
Mar-
09
May-0
9
Jul-09
Sep-0
9
A. Мордаш
ёв, 82.4%
Байгууллагын
хөрөнгө оруулагч
ба ажилтнууд, 17.6%
Северсталь ОУХБ
43
Гол мэдээлэл
Хувьцаа гаргасан огноо 2006.11.08
Хөрөнгийн биржийн нэр LSE
Голлох андеррайтерууд Ситигрүпп, Дойче UFG, UBS хөрөнгө
оруулалтын банк
Санал болгосон хэлбэр ХБ (1ш ХБ = 1ш хувьцаа)
Үнэт цаасны тоо 85 сая
Хувьцаа эзэмшигчдээс 85 сая
Санал болгосон үнэ 1ш ХБ - 12.50 ам.доллар
Нийт босгосон хөрөнгө 1,063 сая ам.доллар
Эх сурвалж: “IPO Pioneers II”, PBN Company
Кастодианы үйл ажиллагаа
44
Эрх зүйн зохицуулалт: Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн 46-р зүйл,
Кастодианы тусгай зөвшөөрлийн болон үйл ажиллагааны журам
Үнэт цаас өмчлөгчийн өмчлөл дэх үнэт цаасыг хадгалах, үнэт цаасаар
гэрчлэгдсэн өмчлөх бусад эрхийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой үйлчилгээг
үзүүлэх ажиллагааг кастодианы үйл ажиллагаа гэнэ.
Кастодианы үйл ажиллагааг банк, түүний хараат, эсхүл охин компани, үнэт
цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн байгууллага эрхэлж болно.
Кастодианы үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа этгээд өөрт хадгалагдаж байгаа
үнэт цаасны талаар өмчлөгчөөс бусад аливаа этгээдтэй гэрээ, хэлцэл
байгуулах буюу захиран зарцуулахыг хориглоно.
Кастодианы үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа этгээд өөрийн байгууллагын
дансыг харилцагчийн данснаас тусад нь, харилцагч тус бүрийн дансыг тус
тусад нь хөтөлж, найдвартай байдлыг хангаж ажиллана.
Кастодиан банк
45
Кастодиан банк нь аливаа хууль бус үйл ажиллагаанаас хөрөнгө
оруулагчийн хөрөнгийг хамгаалах үүрэгтэйгээр хянагч, хадгалагч болон
гуравдагч тал болон ажилладаг ба Хөрөнгө оруулагчийн үнэт цаас, мөнгөн
хөрөнгийн бүртгэлийг хөтлөн найдвартай хадгалах хөрөнгийн болон бусад
үйлчилгээ үзүүлдэг.
Кастодиан банкууд нь хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалах үүднээс
Конгрессийн баталсан 1940 оны Хөрөнгө оруулалттай компанийн хууль
буюу актын үндсэн дээр үүсгэн байгуулагдаж байсан гэж үздэг.
Кастодиан банкны үйлчилгээ
Үнэт цаасны орлого, ноогдол ашиг, хүүг харилцагч тус бүрийн дансанд
байршуулах
Хөрөнгө оруулагчийн нэрийн өмнөөс хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит болон
ээлжит бус хуралд оролцох, санал өгөх
Кастодиан Банк
46
Хөрөнгө оруулалтын сангийн мөнгөн хөрөнгийг бүртгэх хадгалах, цэвэр
хөрөнгийн үнэ цэнийг тооцох
Валют хөрвүүлэх болон татвартай холбоотой үйлчилгээ үзүүлэх
Сангийн удирдлагын менежерүүдийг тэдний сангийн хөрөнгө рүү хувийн
зорилгоор орохоос сэргийлэхийн тулд хамтын сангийн биет хөрөнгийг
кастодиан банкууд эзэмшиж хянадаг байна. Энэхүү хялбар хамгаалалт нь
дараах зүйлийг боломжтой болгодог:
Хэрэв хамтын сан дампуурахад хүрвэл хөрөнгө оруулагчид мөнгөө
алдахаас сэргийлж чаддаг
Хөрөнгө оруулагчийн мөнгийг өөр бусад компанийн хөрөнгөтэй нэгтгэх
эрхийг санд олгодоггүй
Кастодиан Банк
47
Хэрэв сан нь татан буугдсан бол кастодиан банк нь хөрөнгө оруулагч нарт
сангуудыг эргүүлж өгөх хариуцлагыг хүлээнэ.
Хөрөнгө оруулагч нар нэг дороос цогц үйлчилгээг хямд зардалаар авах
боломжийг бүрдүүлэх
Кастодиан банк нь маш олон үүрэг хариуцлагыг хүлээдэг. Гол үүрэг нь
хувь хүний болон хуулийн этгээдийн санхүүгийн өмч хөрөнгийг хамгаалах
явдал юм. Хувьцаа, бондыг найдвартай хадгалах, худалдаж байгаа болон
худалдан авч байгаа үнэт цаасны төлбөр тооцооны асуудлыг зохицуулах,
ноогдол ашиг болон мэдээлэлийг цуглуулах зэрэг үүрэгтэй.
Хэдийгээр дээрх зүйлс нь маш чухал хийгдэж байх ёстой зүйлс боловч
хамгийн чухал үүргийн нэг бол өдөр тутам сангийн хөрөнгийн цэвэр үнэ
цэнийг тооцооллох явдал юм.
Кастодиан Банк
48
Кастодиан банкны үндсэн үүрэг хариуцлага нь хөрөнгө оруулагчийн
шилжүүлсэн хөрөнгийг хүлээж авах болон найдвартай хадгалахад оршино.
Үүнд хувьцааны нэгэн адил бонд ч мөн багтдаг юм. Банк нь хөрөнгийн үнэ
цэнийн одоогийн төлөв байдлын тооцооны төлбөрийн нэгэн адил хөрөнгө
оруулагчийг үргэлж өөрийнх нь хөрөнгөнд нэвтрэх эрхийг олгодог.
Кастодиан банк нь хөрөнгийг найдвартай хадгалахын зэрэгцээ хөрөнгө
оруулагчийн нэрийн өмнөөс хөрөнгө худалдах болон худалдан авах үйл
явцад оролцож тусалдаг. Энэ нь баталгаа болгож худалдан авсан аливаа
хөрөнгийг баттай хүлээн авч нэвтэрсэн, хөрөнгө оруулагчийн данс
тооцооны нөхцөлийн дагуу тооцож бодогдсон гэх зэргийг агуулж болох
юм. Үүний зэрэгцээ кастодиан банк нь хөрөнгө оруулагч үнэт цаасаа эсвэл
банкаар баталгаажсан бусад хөрөнгийн аль нэгийг худалдах сонголт
хийсэн үед шинэ эзэмшигч рүү хөрөнгийг үе шатлалтайгаар шилжүүлдэг.
Кастодианы үйл ажилагаа
49
Биет болон биет бус үнэт цаас, харилцагчийн мөнгөн хөрөнгө болон
төлбөрийг үл буцаахаар гүйцэтгэх;
Үнэт цаасны бенефициар өмчлөгч, эсхүл түүний төлөөлөгчтэй кастодиан
үйлчилгээ үзүүлэх гэрээг байгуулах;
Өөрийн мөнгөн хөрөнгө, үнэт цаасыг харилцагчийнхаа мөнгөн хөрөнгө,
үнэт цааснаас ямагт тусгаарлан хадгалах;
Харилцагчийн мөнгөн хөрөнгө, үнэт цаасыг бусад харилцагчийн мөнгөн
хөрөнгө, үнэт цааснаас ямагт тусгаарлан хадгалах;
Биет үнэт цаасыг хадгалахад түүний бүрэн бүтэн байдлыг хангаж үнэт цаас
тус бүрийн эзэмшигч, ангилал, төрлийг тодорхой зааж, хадгалалтын
нууцлал, найдвартай, аюулгүй байдлыг хангах;
Биет бус үнэт цаасыг хадгалахад үнэт цаас тус бүрийн эзэмшигч, ангилал,
төрлийг цахим бүртгэлд тодорхой бүртгэн харилцагч тус бүрийн мөнгөн
хөрөнгө болон үнэт цаасыг тусад нь бүртгэх;
Кастодианы үйл ажилагаа
50
• Хадгалагдаж байгаа үнэт цаасны талаарх дараах мэдээлэл бүхий санг бүрдүүлж
хөтлөх
• Үнэт цаасны саналын эрх, хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг хуралдах огноо;
үнэт цаасны гүйлгээг тусгаарласан эсэх, үнэт цаасанд ногдох татвар, түүний
төлөлттэй холбоотой мэдээлэл;
Компанийн үйл ажиллагааны талаарх холбогдох мэдээллийг авч
харилцагчид бичгээр мэдээлэл хүргүүлж, түүний нэрийн өмнөөс ирүүлсэн
зааварчилгааг хэрэгжүүлэх;
Харилцагчтай байгуулсан кастодианы үйлчилгээ үзүүлэх гэрээнд заасан
бол харилцагчид ногдох татварын хэмжээг хууль журмын дагуу тооцоолон,
түүнд мэдээлэх, харилцагчийн нэрийн өмнөөс гэрээний дагуу зохих
байгууллагад төлбөл зохих татварыг шилжүүлэх, түр хойшлуулах, илүү
төлөгдсөн татварыг эргүүлэн нэхэмжлэх;
Кастодианы үйл ажилагаа
51
Кастодианы үйл ажиллагаа эрхлэх этгээд нь харилцагч тус бүрээс хувьцаа
эзэмшигчдийн хуралд ямар хэлбэрээр оролцож санал өгөх эрхээ
хэрэгжүүлэхийг бичгээр асуух, хариултыг бичгээр авах, ба хувьцаа
эзэмшигчдийн хурлын тов, хэлэлцэх асуудал, хурлаас гарсан мэдээллийн
төрөл болон харилцагчийг төлөөлж санал өгөх тухай түүнээс ирүүлсэн
зааварчилгаа зэргийг дэлгэрэнгүй мэдээлийн хамт хадгална.
Кастодиан банк Монголын эдийн засагт ямар ашигтай юм бэ?
52
Монголд хөрөнгө оруулах гэхээр хууль эрх зүйн орчин бүрэн хөгжөөгүй,
хоёрдугаарт Кастодиан байхгүй байсан. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг
дэмжих нэг суваг болоод байгаа энэ үйлчилгээг нэвтрүүлснээр зах зээлийн
дэд бүтцийг олон улсын стандартад нийцүүлэх, дотоод гадаадын хөрөнгө
оруулагчдын хил дамнан хөрөнгө оруулах нөхцөлийг бий болгох
шаардлагатай байлаа. Учир нь хөрөнгө оруулагч нэг дороос цогц
үйлчилгээг хямд зардлаар авах боломж нээгдэх учраас эдийн засагт
эерэгээр нөлөөлөх боломжтой. Тиймээс энэ банкыг байгууллахад
хөрөнгийн боломжтой байгууллага байх шаардлагатай юм. Манай улсад
үнэт цаасны зах зээл нь төрийн өмчит ганц компани дээр төвлөрдөг бол
Олон улсад үнэт цаасны гүйлгээ, хадгаламж, төлбөр тооцоо зэрэг бүх
ажиллагаа нь өөр өөр байгууллагад хийгддэг бүтэц, зохион байгуулалттай
байдаг. Кастодиан банкны үйлчилгээ нэвтэрснээр төлбөрийг банкаар
хийдэг болж, тухайлсан хадгаламж банкин дээр төвлөрөх юм. Ингэснээр
илүү мэргэшсэн санхүүгийн байгууллага энэ үйлчилгээг үзүүлэх болсон.
ХК-уудад ямар хэрэгтэй бэ?
53
Хөрөнгө оруулалт их орж ирнэ. Хөрөнгө оруулалт их орж ирэх тусам
манай улсын цалин хөлс, орлого нэмэгдэнэ.
Монголд байгаа бүх компанийн мэдээллийг англи хэл дээр байрлуулж олон
улсад, хөрөнгө оруулагч нарт мэдээллийг дамжуулж өгдөг. Манай ихэнх
үндэсний компаниуд англи веб сайтгүй, хэлний бэрхшээл бий. Тэгвэл
кастодиан банк бүх мэдээллийг англи хэл дээр түгээх боломжтой. Түүнээс
гадна хөрөнгө оруулагчид компанийн мэдээлэл очно. Жишээ нь компанийн
гүйцэтгэх захирал солигдоход шинэ захиралын мэдээлэл түүх намтар, урьд
өмнө хаана ажиллаж байсан гээд маш нарийн мэдээлэл тэдэнд очих
боломжтой.
Давуу тал: Кастодиан банк хил дамнасан үнэт цаасны арилжаанд оролцох,
найдвартай банкаар үйлчлүүлэх, өмч худалдан авах, худалдах, хадгалах
боломжийг бүрдүүлдгээрээ хөрөнгө оруулагчдад тустай. Хөрөнгө оруулагч
нэг дороос цогц үйлчилгээг хямд зардлаар авах боломж нээгдэх учраас
эдийн засагт эерэгээр нөлөөлөх боломжтой